HOZIRGI O’ZBEK SHE’RIYATIDA FOLKLOR AN’ANALARI
Mavzu: HOZIRGI O’ZBEK SHE’RIYATIDA FOLKLOR AN’ANALARI Ahmatova Muxlisa Akmaljon qizi Istiqlol davri adabiyoti va adabiyot nazariyasi kafedrasi 2-bosqich magistranti Ilmiy rahbar: f,f,d., prof. Hasanov Sh.A Samarqand -2022
REJA: KIRISH I BOB. FOLKLOR VA YOZMA ADABIYOT MUNOSABATI 1.1. Folklorning she’r badiiyatida tutgan o ‘ rni 1.2. Shoir va davr she’riyati uslubida folklorizm II BOB. FOLKLORDAN O’ZLASHGAN JANRLAR 2.1. Adabiy alla va adabiy yor-yor 2.2. She’riy latifa 2.3.Hikoyat va rivoyatlar tahlili III BOB. OG’ZAKI VA YOZMA ADABIYOTDA UCHRAYDIGAN OBRAZLAR 3.1. O ‘ simliklar obrazi 3.2. Kenja botir va ot obrazi XULOSA
Mavzuning o‘ r ganilish darajasi. Folklor va yozma adabiyot munosabati masalasi dolzarb masalalardan biri bo lib, hozirga qadar bu muammo talqiniga doir ko plab tadqiqotlar yaratilgan. ʻ ʻ N.Mallayev, M.Hakimov, J.Qobulniyozov kabi olimlarning Alisher Navoiy, Zahiriddin Muhammad Bobur, Hofiz Xorazmiy, Lutfiy, Atoiy kabi shoirlarning folklordan foydalanish mahoratiga doir tadqiqotlari mavjud. Yozma adabiyotdagi folklorizmlarning badiiy xususiyatlari, manbalari, tasnifi, tipologiyasiga doir B.Sarimsoqov, I.Yormatov kabi folklorshunoslarning qator maqolalari e’lon qilingan. XX asr o zbek adabiyoti namoyandalari asarlarida folklor elementlarining badiiy talqini ʻ masalasi G .Jalolov, G .Mo minov, A.Sabirdinov, L.Sharipova singari tadqiqotchilar tomonidan ʻ ʻ ʻ o rganilgan. Ma’lumki, XX asrning birinchi yarmida adabiyotimizda folklor an’analaridan ijodiy ʻ foydalanish jarayoni kuzatila boshlandi. Shoir va adiblarimiz o z badiiy niyatlaridan kelib chiqib, asar personajlari va voqealar talqinining ʻ xususiyatlarini ta’minlash maqsadida xalqimizning milliy qadriyatlariga, xususan, folklor asarlaridagi badiiyat durdonalariga murojaat qila boshladilar. Bu ijodiy jarayon hozirgi asrimizda ham yaqqol ko zga tashlanadi. Shu bois folklor va yozma adabiyot munosabati masalasini tadqiq etishda ʻ bugungi adabiy jarayonning badiiy-estetik mezonlaridan kelib chiqib ish ko rish, shoirlarning uslubi ʻ va ijodiy o ziga xosligini ularning folklorga munosabatisiz tasavvur qilish mumkin bo lmay qoldi. Shu ʻ ʻ jihatdan qaraganda zamonaviy o zbek shoirlarning folklor namunalaridan foydalanish mahoratini ʻ o rganish masalasi dolzarb adabiyotshunoslik oldidagi masalalardan biri hisoblanadi. ʻ
Tadqiqotning maqsadi. O zbek she’riyatida folklor motivlarining ʻ qo’llanilishini, folklorizmlardan foydalanish mahoratini o rganish, ushbu davr she’riyati ʻ namunalarida folklorizmlarning o ziga xos jihatlarini yoritish hamda adabiyot va folklor ʻ munosabatidagi dinamikani ko rsatish tadqiqotimizning asosiy maqsadini belgilab ʻ beradi. Tadqiqotning vazifalari: Mazkur ish quyidagi vazifalarni hal qilishni ko zda tutgan: ʻ – Elbek oʻzbek adabiyotshunosligida folklor an’analaridan foydalanish borasida ilk ijodiy namunalari bilan folklorizmlarni boshlab bergan ijodkorligi bilan novator shoir ekanligini oʻrganish; – Abdulla Oripov she’riyatida folklorga xos obrazlar tizimini va ularning individual xususiyatlarini talqin etish; – Afsona va rivoyatlarning Erkin Vohidov, A.Oripov, T.Sulaymon she’riyatida tutgan oʻrnini tahlil etish; – Usmon Azim ijodida folklor motivlari hamda bir qator janrlar, jumladan, maqol va matallarning qoʻllanilishini tadqiq etish; – Folklor namunalarining milliy ruhiyatga ta’sirini o’rganish.
Tadqiqot ob’yekti. Magistrlik dissertatsiyamizda zamonaviy she’riyat vakillari, Erkin Vohidov “O zbegim”, ʻ (1999) Usmon Azim “Saylanma” 1-2 jild (2018), To ra ʻ Sulaymon “Saylanma” (2005), M.Yusuf “Saylanma” (2005) she’riy to plamlari asosiy manba qilib olindi. ʻ Tadqiqotning predmeti ni boy va serqirra qadriyatlarimiz aks etgan folklor motivlarining milliy ruhiyat va milliy xarakter talqinini yaratishdagi mahorati ilmiy metodlar asosida tahlil va tadqiq etish tashkil etadi.