Mirzo Ulug'bek

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1292.2060546875 KB

Ko'chirib olish

Reja:
1. Alloma hayot faolyati.
2. Mirzo Ulug'bekning geografiya
faniga qo'shgan hissasi.
3. Ulug'bek ilmiy merosi.
4. Ulug'bek apservatoryasi.

Buyuk olim va davlat arbobi, temuriylar sulolasining yorqin
namoyondasi Mirzo Ulug‘bekning nomi dunyo fani sahifalariga
zarhal
harflar bilan bitilgan. Uning astronomiya, matematika,
geometriya,
geografiya va boshqa qator fanlar rivojiga qo‘shgan ulkan
hissasi,
0 ‘rta asrlarda amalga oshirgan hisob-kitoblarining aniqligi
hozirgi zamon ilm ahlini hamon lol qoldirib kelmoqda

Quyosh bir yilda bir marta aylanib chiqadigan fazoviy doira -
ekliptikaning og‘ishi qiymatini aniqlashda Mirzo Ulug‘bek dunyo
astronomiya fanida eng oldingi o‘rinlarda turadi. Uning 1437-yilda
amalga oshirgan hisob-kitoblariga ko‘ra, ekliptikaning og‘ishi
23°30'17"
ga teng va bu qiymat hozirgi zamondagi hisob-kitoblardan bor-yo‘g‘i
0'32" ga farq qiladi. Shuning uchun ham Ulug‘bek tomonidan
hisoblangan bir astronomik yil 365 kun 6 soat 10 minut 8 sekundga
teng va
bu hozirgi zamon ma’lumotlaridan atigi 58 sekundga farq qiladi.

U “Ziji jadidi K o‘ragoniy”
(“Ko‘ragoniyning yangi
astronomik jadvali”) va “To‘rt
ulus tarixi” kabi mashhur
asarlami yaratgan.
“ Ziji jadidi Ko‘ragoniy” asarida
1018 ta harakatlanmaydigan
yulduzning koordinatalari
hayron qolarli darajadagi
aniqlikda ko‘rsatib
berilgan. Mutaxassislaming tan
olishicha, ushbu yulduzlar
jadvali
yunon olimlaridan miloddan aw
algi II asrda yashagan Gipparx
va
milodiy I-II asrlarda ijod qilgan
Ptolemey tuzgan jadvallardan
keyingi davrda yaratilgan eng
aniq astronomik manba
hisoblanadi.

Ulug bek farmoyishi bilan 1428 — 29 yilda Ko hak (Cho ponota) tepaligida ulkan ʻ ʻ ʻ
silindr shaklida bunyod etilgan; ayrim qo lyozmalar ("Boburnoma")ga ko ra,
ʻ ʻ
bal. 30,4 m dan iborat 3 qavatli qilib qurilgan. Unda o ndan ortiq turli
ʻ
astronomik qurilma va asboblar bo'lgan. Ulardan eng asosiysi radiusi 40,2 m li
qo shaloq yoydan iborat kvadrant (yoki sekstantga yaqin) qurilma hisoblanadi.
ʻ
Kvadrantning jan. qismi yer ostida, qolgan qismi shim. tomonda yer sathidan
30 m cha balandda joylashgan. Asbob aylanasida bir gradus yoy 701,85 mm va
bir minut yoy 11,53 mm ga to g ri keladi. Rasadxona o rta asrlarda asbob
ʻ ʻ ʻ
uskunasi jihatdan ham beqiyos bo lgan. Asbob astronomiyaning asosiy
ʻ
doimiyliklari — ekvator va ekliptika orasidagi burchakni o lchash, yillik
ʻ
pretsessiya doimiysini, tropik yil davomiyligini va boshqa fundamental
astronomik doimiyliklarni aniqlashga imkon bergan. Rasadxonada kichik
o lchamli asboblar: armillyar sfera, 2, 4 va 7 halqadan iborat o lchov asboblari,
ʻ ʻ
triangula, quyosh hamda yulduz soatlari, asturlob va boshqalar bo lgan. Bu
ʻ
ilmiy uskunalar yordamida Quyosh, Oy, sayyoralar va alohida yulduzlar
kuzatilgan.

Mirzo Ulug'bek 1397-1449

Reja: 1. Alloma hayot faolyati. 2. Mirzo Ulug'bekning geografiya faniga qo'shgan hissasi. 3. Ulug'bek ilmiy merosi. 4. Ulug'bek apservatoryasi.

Buyuk olim va davlat arbobi, temuriylar sulolasining yorqin namoyondasi Mirzo Ulug‘bekning nomi dunyo fani sahifalariga zarhal harflar bilan bitilgan. Uning astronomiya, matematika, geometriya, geografiya va boshqa qator fanlar rivojiga qo‘shgan ulkan hissasi, 0 ‘rta asrlarda amalga oshirgan hisob-kitoblarining aniqligi hozirgi zamon ilm ahlini hamon lol qoldirib kelmoqda

Quyosh bir yilda bir marta aylanib chiqadigan fazoviy doira - ekliptikaning og‘ishi qiymatini aniqlashda Mirzo Ulug‘bek dunyo astronomiya fanida eng oldingi o‘rinlarda turadi. Uning 1437-yilda amalga oshirgan hisob-kitoblariga ko‘ra, ekliptikaning og‘ishi 23°30'17" ga teng va bu qiymat hozirgi zamondagi hisob-kitoblardan bor-yo‘g‘i 0'32" ga farq qiladi. Shuning uchun ham Ulug‘bek tomonidan hisoblangan bir astronomik yil 365 kun 6 soat 10 minut 8 sekundga teng va bu hozirgi zamon ma’lumotlaridan atigi 58 sekundga farq qiladi.

O'xshashlar

Mirzo Ulug`bek madrasalari

Mirzo Ulug’bekning geografiyaga oid ta’limotlari

Iqbol mirzo sheriyatida lirik kechinma

registon me'moriy majmuasi tarixi

“To’rt ulus tarixi” asari