Moxenjadaro va Xarappa sivilizatsiyasi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

193.908203125 KB

Ko'chirib olish


Er o'z sirlaridan ajralishni istamaydi, lekin ba'zida arxeologlarni hayratda
qoldiradi. Bu, shuningdek, tadqiqotchilar birinchi marta 1911 yilda tashrif
buyurgan Mohenjo-Daro va Xarappa hududlarida olib borilgan qazishmalar
bilan sodir bo'ldi. Muntazam ravishda ushbu joylarda qazish ishlari 1922 yilda,
hindistonlik arxeolog R. Banarji omadli bo'lgan paytda boshlangan: qadimiy
shahar qoldiqlari topilgan, keyinchalik "O'liklarning shahri" nomini olgan. Hind
vodiysidagi ishlar 1931 yilgacha davom etdi.


Britaniyalik arxeologlarning tadqiqotlari rahbari Jon Marshal bir-biridan 400 km masofada
joylashgan hududlardan topilgan buyumlarni tahlil qilib, ular bir xil bo'lgan degan xulosaga keldi.
Shunday qilib, Hind vodiysida joylashgan va hatto bugungi kun me'yorlari bo'yicha ta'sirchan
masofa bilan ajralib turadigan ikkala shahar ham umumiy madaniyatga ega edi.

Shuni ta'kidlash kerakki, "Indus tsivilizatsiyasi", "Mohenjo-Daro va Harappa" tushunchalari
arxeologiyada o'xshashdir. "Harrapa" nomi shu nomdagi shaharga to'g'ri keldi, uning yonida
birinchi qazish ishlari 1920 yilda boshlandi. Keyin ular Mahenjo-Daro shahri topilgan Hind daryosi
bo'ylab harakatlanishdi. Tadqiqotning barcha yo'nalishlari "Hind tsivilizatsiyasi" nomi ostida
birlashtirildi.


Hind vodiysi tsivilizatsiyasi, asosan, qishloq xo'jaligi mahsulotlarini ortiqcha ishlab chiqarish va
savdo-sotiq bilan ta'minlangan shahar madaniyati edi, ikkinchisi bilan savdo Elam va Shumer
janubda Mesopotamiya . Ikkalasi ham Mohenjo-Daro va Xarappa odatda "tabaqalashtirilgan turar-
joy binolari, tekis g'ishtli uylar va mustahkam ma'muriy yoki diniy markazlar" ga ega. [11]
Garchi
bunday o'xshashliklar shaharlarni rejalashtirish va rejalashtirishning standartlashtirilgan
tizimining mavjudligi haqida dalillarni keltirib chiqargan bo'lsa-da, o'xshashliklar asosan fuqarolik
maketining yarim ortogonal turi mavjudligi va maketlarning taqqoslanishi bilan bog'liq.
Mohenjo-Daro va Xarappa aslida ular bir-biriga juda o'xshash bo'lmagan holda joylashtirilganligini
ko'rsatadi.


Xarappa madaniyati , Hind vodiysi tamadduni — jez davriga oid yuksak rivojlangan shahar
madaniyati ( mil. av. 2500—1800 yillar). Hindistonning qad. aholisi — dravidlar tomonidan
yaratilgan deb taxmin etiladi. Hindiston va Pokistonning Hind daryosi vodiysi va unga ko shni ʻ
viloyatlardagi ulkan hududga (300 ming kv. km maydonga ) tarkalgan. Xarappa savdo koloniyasi
manzilgohi , Shim. Afg onistonda
ʻ — Amudaryoning so l ʻ qirg og idagi ʻ ʻ Sho rto qay ʻ ʻ qishloq xarobasidan
aniklangan. Xarappa madaniyati aholisi dengiz va quruklik orqali Mesopotamiya va O rta
ʻ Osiyo
bilan qizg in savdo
ʻ aloqalari olib borgan. Xarappa madaniyatining iqtisodiy asosini sug orma ʻ
dehqonchilik , shuningdek, uy chorvachiligi va hunarmandchilik tashkil etgan. Bu madaniyatga oid
2 asosiy shahar — Mohenjo Daro va Xarappada olib borilgan qazishma ishlari shaharsozlik san ati
ʼ
yuksak darajada taraqqiy etganidan dalolat beradi.


Bu shaharlarning aholisi 100 ming kishiga yetgan. Shaharlar reja asosida qurilib , qal aʼ ( ark ) va
quyi shahar kismidan iborat bo lgan shahar ko chalariga pishiq
ʻ ʻ g isht ʻ yotqizilgan, ariqlar
o tkazilgan. Kengligi 10 m ga yetgan ko chalar qat iy
ʻ ʻ ʼ to rtburchak ʻ hosil qilib o zaro kesishgan. ʻ
Ko chalarning har 2 tomonida pishiq g ishtdan ishlangan 2 va hatto 3 qavatli
ʻ ʻ binolar qad.
ko targan; ularning
ʻ suv ta minoti ʼ va kanalizatsiyasi tizimi puxta ishlab chiqilgan. Badavlat
shaharliklar uylarida 30 tagacha xona bo lgan. Xarappaliklar
ʻ uzunlik va og irlik ʻ o lchov ʻ birliklari
tizimidan xabardor bo lishgan. Xarappa madaniyati aholisining original
ʻ yozuvni kashf etgani
ushbu madaniyatning yorqin yutuqlaridan biridir. Bu yozuv bitilgan mingdan ortiq muxr,
shuningdek, sopol va metall buyumlar topilgan, lekin, ularni hanuzgacha o qishga muvaffaq
ʻ
bo linmagan. Prof. Yu. Knorozov rahbarligidagi
ʻ olimlar tomonidan matematik metodlar qo llanishi ʻ
natijasida yozuv o ngdan chapga yo nalgani va protodravidlarga mansubligi aniqlangan. Xarappa
ʻ ʻ
madaniyatining halokatga uchrashi (hasidoriylar istilosi, ekologik sharoitning o zgarishi,
ʻ bezgak
epidemiyasi) sabablari noma lum.
ʼ


Mohenjo-daro (sindxi tilida — o liklar tepaligi) — Harappa madani-yati (Pokiston)ning asosiy ʻ
markazlaridan birining harobasi (miloddan avvalgi 3— 2-ming yilliklar). Sindning markaziy shaxri.
1922 yilda hind arxeologi R. Ba-nerji ochgan. Keyinchalik ingliz arxeologlari J. Marshall, E.
Makkey va R. Uiller tomonidan tekshirilgan.

M.-D. yirik hunarmandchilik va savdo markazi bo lgan, metall va toshga ishlov berish, kulolchilik
ʻ
taraqqiy etgan. Unda umumshahar kanalizatsiyasi va suv ta minoti tizimi bo lgan. Uylari pishiq
ʼ ʻ
g ishtdan 2—3 qavat qilib qurilgan. Qazishlar M.-D. Qad. Hindiston, Misr, Mesopotamiya bilan bir
ʻ
qatorda qad. madaniyat o chog i bo lganligini tasdiqlaydi. M.-D.ni o rganish asosida Harappa
ʻ ʻ ʻ ʻ
madaniyatining asosiy bosqichlari va uning harakterli belgilari aniqlandi.


Shaharning asl nomi noma'lum. Mohenjo-daro muhrini tahlil qilish asosida,
Iravatham Mahadevan shaharning qadimiy nomi bo'lishi mumkin edi, deb
taxmin qilmoqda Kukkutarma ("shahar [ -rma ] ning kokerel [ kukkuta ]"). Xo'roz
bilan kurash shahar uchun marosim va diniy ahamiyatga ega bo'lgan bo'lishi
mumkin, u erda uy sharoitida tovuqlar oziq-ovqat manbai sifatida emas, balki
muqaddas maqsadlar uchun o'stirilgan. Mohenjo-daro ham bo'lishi mumkin
diffuziya nuqtasi oxir-oqibat butun dunyoda tovuqlarni xonakilashtirish uchun.


Shaharning kattaligi va uning jamoat binolari va inshootlari bilan ta'minlanishi yuqori darajadagi
ijtimoiy tashkilotlardan darak beradi.Shahar Citadel va Quyi shahar deb ataladigan ikki qismga
bo'lingan. Citadel - balandligi 12 metr (39 fut) atrofida bo'lgan g'ishtdan yasalgan tepalik -
hammomni qo'llab-quvvatlaganligi, 5000 ga yaqin fuqaro yashashga mo'ljallangan katta turar-joy
binosi va ikkita katta majlislar zali bo'lganligi ma'lum. Shahar markaziy quduqqa ega bo'lgan
markaziy bozorga ega edi. Alohida uy xo'jaliklari yoki uy xo'jaliklari guruhlari suvlarini kichikroq
quduqlardan olishgan. Chiqindi suv katta ko'chalar bo'ylab yopiq drenajlarga o'tkazildi. Ba'zi
uylarda, ehtimol ko'proq obro'li aholining uylarida, cho'milish uchun ajratilgan ko'rinadigan
xonalar mavjud va bitta binoda er osti pechi bo'lgan ( gipokaust ), ehtimol issiq cho'milish uchun.
Ko'pgina uylarning ichki hovlilari bor edi, eshiklari yon chiziqlarga ochilgan edi. Ba'zi binolar ikki
qavatli edi.


Mohenjo-daroda bir qator shahar devorlari yo'q edi, lekin asosiy turar-joyning g'arbiy qismida
qo'riqchi minoralari va janubda mudofaa istehkomlari bilan mustahkamlangan. Ushbu
istehkomlarni va boshqa yirik qurilishlarni hisobga olgan holda Hind vodiysi kabi shaharlar
Xarappa , Mohenjo-daro ma'muriy markaz bo'lganligi taxmin qilingan. Harappa ham, Mohenjo-
daro ham bir xil me'moriy tuzilishga ega va odatda Hind vodiysidagi boshqa joylar kabi juda
mustahkam bo'lmagan. Hindlarning barcha saytlari bir xil shahar tartibidan ko'rinib turibdiki,
qandaydir siyosiy yoki ma'muriy markaziylik mavjud edi, ammo ma'muriy markazning darajasi va
faoliyati noaniq bo'lib qolmoqda.

Moxenjadaro va Xarappa sivilizatsiyasi

 Er o'z sirlaridan ajralishni istamaydi, lekin ba'zida arxeologlarni hayratda qoldiradi. Bu, shuningdek, tadqiqotchilar birinchi marta 1911 yilda tashrif buyurgan Mohenjo-Daro va Xarappa hududlarida olib borilgan qazishmalar bilan sodir bo'ldi. Muntazam ravishda ushbu joylarda qazish ishlari 1922 yilda, hindistonlik arxeolog R. Banarji omadli bo'lgan paytda boshlangan: qadimiy shahar qoldiqlari topilgan, keyinchalik "O'liklarning shahri" nomini olgan. Hind vodiysidagi ishlar 1931 yilgacha davom etdi.

 Britaniyalik arxeologlarning tadqiqotlari rahbari Jon Marshal bir-biridan 400 km masofada joylashgan hududlardan topilgan buyumlarni tahlil qilib, ular bir xil bo'lgan degan xulosaga keldi. Shunday qilib, Hind vodiysida joylashgan va hatto bugungi kun me'yorlari bo'yicha ta'sirchan masofa bilan ajralib turadigan ikkala shahar ham umumiy madaniyatga ega edi.  Shuni ta'kidlash kerakki, "Indus tsivilizatsiyasi", "Mohenjo-Daro va Harappa" tushunchalari arxeologiyada o'xshashdir. "Harrapa" nomi shu nomdagi shaharga to'g'ri keldi, uning yonida birinchi qazish ishlari 1920 yilda boshlandi. Keyin ular Mahenjo-Daro shahri topilgan Hind daryosi bo'ylab harakatlanishdi. Tadqiqotning barcha yo'nalishlari "Hind tsivilizatsiyasi" nomi ostida birlashtirildi.

 Hind vodiysi tsivilizatsiyasi, asosan, qishloq xo'jaligi mahsulotlarini ortiqcha ishlab chiqarish va savdo-sotiq bilan ta'minlangan shahar madaniyati edi, ikkinchisi bilan savdo Elam va Shumer janubda Mesopotamiya . Ikkalasi ham Mohenjo-Daro va Xarappa odatda "tabaqalashtirilgan turar- joy binolari, tekis g'ishtli uylar va mustahkam ma'muriy yoki diniy markazlar" ga ega. [11] Garchi bunday o'xshashliklar shaharlarni rejalashtirish va rejalashtirishning standartlashtirilgan tizimining mavjudligi haqida dalillarni keltirib chiqargan bo'lsa-da, o'xshashliklar asosan fuqarolik maketining yarim ortogonal turi mavjudligi va maketlarning taqqoslanishi bilan bog'liq. Mohenjo-Daro va Xarappa aslida ular bir-biriga juda o'xshash bo'lmagan holda joylashtirilganligini ko'rsatadi.

O'xshashlar

Moxenjadaro va Xarappa svilizatsiyasi

QOZOQLAR SIVILIZATSIYASI

Germanlar sivilizatsiyasi

Eron sivilizatsiyasi

Xitoy sivilizatsiyasi