logo

MUQOBIL ENERGIYA MANBALARI TURLARI

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1781.126953125 KB
MUQOBIL ENERG IYA 
MANBALARI TURLARI   Reja
1.Muqobil ener giya haqida.
2.Muqobil ener giya manbalari t urlari.
3.O’zbekist onda  muqobil  energiya 
manbalar i . •
Qaytalanuvchi  energiya  manbalari.  Biror  jism 
(qattiq,  suyuq  va  gaz  holatida)  o‘z 
energiyasini,  energiyani  boshqa  turga 
aylantiruvchi  moslamaga  uzatib  yana 
harakatda  bo‘lsa  hamda  o‘z  energiyasini 
hohlagan  marta  uzatib  o‘zi  yo‘qolib  ketmasi 
bunday  manbaga  qayta  tiklanuvchi  energiya 
manbalari  deyiladi  (shamol,  quyosh,  suv 
sathining  ko‘tarilib  tushishi,  to‘lqinlar,  kichik- 
va  mini-  hamda  mikroGESlar,  geotermal, 
kosmik, bioyoqilg‘i, vodorod va kvant).  •
Qaytalanmaydigan  energiya  manbalari. 
Organik  yokilg‘ilardan  bir  marta 
foydalanilgandan  sung  undan  kayta 
foydalanib bulmaydi. SHuning uchun ularni 
qaytalanmaydigan  energiya  manbalari  ham 
deb  ataladi  (organik  yoqilg‘ilar-neft 
mahsulotlari,  toshko‘mir  va  boshqa  har  xil 
qattiq yoqilg‘ilar, gaz, atom va boshqalar).  Ana’naviy  energiya  manbalari.  Amaliy  jihatdan 
boshka  energiya  turlariga  karaganda  elektroenergiya 
olish oson va ishlab chikilgan elektro-energiyani uzok 
masofalarga  uzatish  imkoni  bulgan  manbalariga 
ana’naviy  energiya  manbalari  deyiladi  (organik 
yoqilg‘ilar-neft  mahsulotlari,  toshko‘mir  va  boshqa 
har xil qattiq yoqilg‘ilar, gaz, atom va boshqalar).  To‘lqinlar  energiyasi.  To‘lqinlar  energiyasi  ikki 
turga  bo‘linadi:  to‘lqinlar  energiyasi  va  suv 
sathining  ko‘tarilib-tushish  energiyasi.  Okean  va 
dengizlardagi  to‘lqinlar  energiyasidan 
foydalanish,  K.E.Sialkovskiy  tomo  nidan  1935 
yilda taklif qilin-gan.
1985  yilda  dunyoda  birinchi  marta  Norvegiyada 
850  kVt  quvvat-li  to‘lqinlar  elektrostansiyasi 
ishga  tushirilgan.  Hozirgi  kunda  dunyodagi 
barcha  to‘lqinlar  elektro-stansiyalari  ishglab 
chiqaradigan  quvvat,  dunyoda  ishlab 
chiqariladi-gan quvvatning 1 % ni tashkil qi-ladi. 
Kam  quvvat  ishlab  chiqari-lishining  asosiy 
sababi, uning juda   • Quyosh, er va oyning bir chiziqda turib qolgan 
vaqtida okean va den gizlardagi suv sathlari ko‘tarilib 
tushadi. Mana shu tabiatda sodir bo‘ladigan 
jarayondan foydalanib ham elektroenergiya ishlab 
chiqarish mumkin.  Buning uchun dengizning biror 
qo‘ltig‘i to‘g‘on bilan berkitiladi. Suv sathi 
ko‘tarilganda, to‘g‘on tanasiga joylashtirilgan 
gidroagregatlardan suv qo‘ltiqqa o‘tadi va ma’lum 
miqdorda elektroenergiya ishlab chiqariladi. 
Dengizdagi suv sathi tushganda qo‘ltiqdagi suv 
dengizga gidroagregatlardan o‘tkaziladi va yana 
ma’lum miqdorda elektroenergiya ishlab chiqariladi. 
SHunday qilib sikl takrorlanayveradi.   •
Hozirgi kunda energiya iste’mol qiluvchi barcha 
sohalarning organik yoqilg‘ilardan foydalanishi 
tufayli atrof muhit ifloslanmoqda.  Natijada 
tabiatning flora va faunasida salbiy o‘zgarishlar yuz 
bermoqda. Odamlar va hayvonot dunyosida har xil 
yangi turdagi kasalliklar paydo bo‘lmoqda. SHuning 
uchun insoniyat oldida turgan jiddiy 
muammolardan biri, barcha turdagi energiya 
iste’mol qiluvchilarni toza ekologik energiya bilan 
ta’minlashdir.  • Har qanday sohada birinchilar bo‘ladi. Quyida 2009-2013 
yillarda, qaytalanuvchi energiya manbalaridan 
foydalanib hozirgi kunda eng ko‘p energiya ishlab 
chiqaruvchi energetik ob’ektlarni ko‘rib chiqamiz.
• «Roscoe Wind Farm» shamol energoqurilmalari 
parkigacha eng katta quvvat-li shamol energoqurilmalari 
parki «Horse Hollow Wind Energy Center» hisoblangan. 
AQSHning Dallas shahridan 160 km uzoqlikdagi 190 km 
maydonga o‘rnatilgan 394 dona shamol turbinalarining 
umumiy quvvati 735,5 MVt ni tashkil qiladi.  Ulardan 1,5 
MVt li 291 dona turbinalar «General Electric» firmasi 
tomonidan, 2,3 MVt li 103 dona turbinalar «Siemens» 
firmasi tomonidan ishlab chiqilgan.  • Dunyoda eng katta quvvatli offshor shamol 
elektrostansiyasi.
• 2009 yilning sentyabr oyida, SHimoliy dengizning 
Daniyadagi YUtlandiya yarim oroli qirg‘oqlarida, 91 
dona shamol energoqurilmalaridan tashkil 
topgandunyoda eng quvvatli «Horns Rev - 2» offshor 
shamol elektrostansiyasi ishga tushirildi [14]. 
«Siemens» kompaniyasi ishlab chiqarganhar bir 
shamol energoqurilmalarining quvvati 2,3 MVt ga, 
«Horns Rev - 2» offshor shamol elektrostansiyasining 
umumiy quvvati esa 209,3 MVt ga teng.  SHamol 
energoqurilmalari dengiz suvi sathiga nisbatan 114,5 
m balandlik ka o‘rnatilgan (13-rasm). • Dunyodagi eng katta to‘lqinlar elektrostansiyasi, 
Portugaliyaning qirg‘oq bo‘yida joylashgan Povua-de-
Varzin shahari yaqinida 2011 yilda ishga tushirildi 
(16-rasm). Elektrostansiya yarmi suvga to‘ldirilgan 
ilonga o‘xshaydi. Uning uzunligi 150 m ni va kengligi 
3,5 m ni tashkil qiladi. Tulqinlar ularni harakatga 
keltirib tebratadi va tebranishlar energiyaga 
aylantiriladi [14, 15]. Har  bir turbina 0,75 MVt 
elektroenergiya ishlab chiqaradi.  Hozirda umumiy 
qiymati 13 mln. dollarga va quvvati 2,25 MVt ga teng 
3 dona qurilma o‘rnatilgan. Keyinchalik uning 
quvvati 21 MVt ga oshiriladi. Umuman bunday 
qurilmalarning quvvatini 1 GVt ga etkazish mumkin. Muqobil energiya manbalaridan 
keng foydalanish har bir 
mamlakatning ustuvor 
maqsadlari hamda energetika 
havfsizligi vazifalariga muvofiq 
keladi va energetika sohasining 
jadal rivojlanayotgan 
yo’nalishlaridan                  
    hisoblanadi.
Respublikamizda qayta 
tiklanuvchan energiya 
manbalarini rivojlantirish, 
birinchi navbatda 
gidroenergetika salohiyatidan 
foydalanish borasida ma'lum 
ishlar amalga oshirilmoqda. •
O’zbekiston hududida qayta tiklanuvchan energiya 
manbalari turlarining yalpi va texnik salohiyatini 
baholash borasida o’tkazilgan taxlillar quyidagi 
xulosalarni chiqarishga asos bo’ladi: qator qayta 
tiklanuvchan energiya manbalari turlari respublikaning 
barcha hududida yetarli ekanligi, uning ekologik 
havfsizligi, energiya resursi jihatidan qondirarli ekanligi, 
milliy energiya resurslaridan foydalanish strategiyasini 
ham yaqin istiqbolga, ham uzoq istiqbolga mo’ljallab 
tubdan qayta ko’rib chiqish zarurligini ko’rsatadi. ETIBORINGIZ 
UCHUN 
RAHMAT!

MUQOBIL ENERG IYA MANBALARI TURLARI

Reja 1.Muqobil ener giya haqida. 2.Muqobil ener giya manbalari t urlari. 3.O’zbekist onda muqobil energiya manbalar i .

• Qaytalanuvchi energiya manbalari. Biror jism (qattiq, suyuq va gaz holatida) o‘z energiyasini, energiyani boshqa turga aylantiruvchi moslamaga uzatib yana harakatda bo‘lsa hamda o‘z energiyasini hohlagan marta uzatib o‘zi yo‘qolib ketmasi bunday manbaga qayta tiklanuvchi energiya manbalari deyiladi (shamol, quyosh, suv sathining ko‘tarilib tushishi, to‘lqinlar, kichik- va mini- hamda mikroGESlar, geotermal, kosmik, bioyoqilg‘i, vodorod va kvant).

• Qaytalanmaydigan energiya manbalari. Organik yokilg‘ilardan bir marta foydalanilgandan sung undan kayta foydalanib bulmaydi. SHuning uchun ularni qaytalanmaydigan energiya manbalari ham deb ataladi (organik yoqilg‘ilar-neft mahsulotlari, toshko‘mir va boshqa har xil qattiq yoqilg‘ilar, gaz, atom va boshqalar).