logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. MUSTAQILLIK DAVRI ADABIYOTI

MUSTAQILLIK DAVRI ADABIYOTI

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

444.38671875 KB
Ko'chirib olish
MUSTAQILLIK DAVRI ADABIYOTI • Mustaqillik davri milliy adabiyot taraqqiyoti tarixidagi oddiy xronologik bosqich emas, balki bir qator jiddiy o‘ziga xos jihatlarga ega bo‘lgan alohida badiiy-estetik hodisadir. Istiqlol davri o‘zbek adabiyoti tamomila yangilanayot gan estetik tafakkurning mahsuli o‘laroq tug‘ildi. • U yagona hukmron mafkura tazyiqidan qutulgan, dunyoni har xil anglash, izohlash hamda tasvirlash imkoniyatiga ega bo‘lgan millat ijodiy dahosining samarasi sifatida dunyoga keldi. Ijtimoiy taraqqiyot yo‘sinlarini, muayyan shaxs ruhiyati manzaralarini sinfiy kurash va partiyaviy yondashuvsiz ham tasvirlash natijasi bo‘lib yaratildi. Mustaqillik davri adabiyotining 10 xususiyati • 1. Bu davr adabiyoti hukmron mafkura tazyiqidan qutulgan, olam va odam ruhiyatiga mansub hodisalarga xilma-xil qarashlarning mahsuli bo‘lgan adabiyotdir; • 2. Mustaqil o‘zbek davlati badiiy adabiyotni sho‘ro zamonida bo‘lgani kabi o‘z monopoliyasiga aylantirishga urinmadi. Shu bois ijod erkinligiga ob’yektiv sharoit yaratildi. Adabiyot ijodkorning ko‘ngil ishiga aylandi va aylanmoqda; • 3. Istiqlol davri adabiyoti odamga ishchi kuchi, ishlab chiqaruvchi, mehnatkash sifatida yondashish tarzidan qutuldi; • 4. Mustaqillik davri o‘zbek adabiyoti biror ijtimoiy tuzumning afzalligini ko‘rsatish, siyosiy tizimlarni takomillashtirishga emas, alohida inson shaxsining ma’naviyatini mukammallashtirishga yo‘naltirildi. • 5. Bu adabiyot inson, insonlararo munosabatlar g‘oyat mu rakkab, chigal va izohlash mushkul ekanligi chuqur anglagan va ularni butun murakkabliklari bilan aks ettirishga harakat qilayotgan adabiyotdir. • 6. bu davr adabiyoti mavzu dolzarblik, hozirjavoblik, zamonaviylik singari sirtqi belgilardan baland turishga va lahzalik holatlarning mangulikka suratlanishiga yo‘naltirilmoqda; • 7. Xilma-xil badiiy asarlarning vujudga kelishi tufayli xilma-xil o‘quvchilar paydo bo‘ladi. Badiiy didi yuksak, so‘zni nozik his etadigan, sezimlardagi yengil tebranishlarni ham ilg‘ay oladigan kitobxon shakllanishiga turtki bo‘ladi; • 8. Bu davr adabiyo ti jo‘nlikdan, anchayinlikdan, to‘porilikdan qutildi va uning asl namunalarini hamisha ham izohlash, tushuntirish, mantiqiy qoliplarga solish mumkin bo‘lmay qoldi; • 9. Ijod erkinligi, xilma-xil fikrlash imkoniyati, badiiy so‘zga davlat miqyosida xo‘jayinlik qilishning barham topganligi iste’dodsiz(o‘rtamiyona) asarlarning ham yaratilishi hamda chop etilishiga imkon tug‘dirdi; • 10. Bozor munosabatlari badiiy ijod sohasida ham namoyon bo‘la boshladi. Natijada xaridorgir, ommaning o‘tkinchi talablariga mos keladigan asarlar yaratishga harakat kuchaydi. She’riy at • Abdulla Oripov, Rauf Parfi, Shavkat Rahmon, Azim Suyun, Usmon Azim, Ikrom Otamurod, Abduvali Qutbiddin, Farida Afro‘z, Aziz Said, Muhammad Yusuf, Faxriyor, Bahrom Ro‘zimuhammad, Rauf Subhon, Iqbol Mirzo, Zebo Mirza, Tursun Ali, Ulug‘bek Hamdam, Xosiyat Rustamova singari shoirlarning she’rlarida olamni poetik idrok etish yangi bosqichga ko‘tarilgani namoyon bo‘ladi. • R. Parfining «Adashgan ruh», «Qora devor», «Munojot», «Sensiz», Sh. Rahmonning «Turkiylar», «Iqror», A. Suyunning «Istig‘for», «Oq va qora», A. Qutbiddinning «Izohsiz lug‘at», A. Saidning «Tush», «Yo‘l», Faxriyorning «Ayolg‘u», «Bo‘g‘zimdan sirqirar tovush - qon...», «Oyloq kecha...» she’riy asarlari mustaqillik davri o‘zbek nazmining yetuk namunalaridan hisoblanadi. N asr • Hozirgi adabiy jarayonda Shukur Xolmirzaev, O‘tkir Hoshimov, Omon Muxtor, Muhammad Ali, Tohir Malik, Tog‘ay Murod, Murod Muhammad Do‘st, Asad Dilmurod, Xayriddin Sultonov, Normurod Norqobilov, Xurshid Do‘stmuhammad, Nazar Eshonqul, A. Yo‘ldoshev, Ulug‘bek Abdulvahob, Luqmon Bo‘rixon, Zulfiya Qurolboy qizi singari ijodkorlar o‘ziga xos yo‘sinda qalam tebratib, milliy nasr taraqqiyotini ta'minladilar. • Omon Muxtorning "Ming bir qiyofa", "Ko‘zgu oldidagi odam", "Tepalikdagi xaroba", "Ffu", "Ayollar saltanati va mamlakati", "Maydon" romanlari, Nazar Eshonqulning jahon prozasining eng ilg‘or tajribalari asosida sof milliy obrazlar yarata olgan "Qora kitob" qissasi, "Shamolni tutib bo‘lmaydi", "Tobut shahar", "Quyun" hikoyalari, Xurshid Do‘stmuhammadning “Bozor”, Luqmon Bo‘rixonning "Jaziramadagi odamlar", Salomat Vafoning “Tilsim saltanati”, A. Nurmurodovning “Qon hidi” romanlari… Dramat urgiy a • Usmon Azimning «Bir qadam yo‘l», Erkin Samandarning «Arabmuhammad Bahodirxon», Ilhom Hasanning «Bir kam dunyo», Abdulla A’zamning «Dugohi Husayniy», «Jek London hikoyasidan so‘ng», O. Yoqubovning «Bir koshona sirlari» kabi asarlari hozirgi o‘zbek dramaturgiyasida erishilgan yutuqlardan bo‘ldi. X ULOSA O` RNI DA • Mustaqillik davri adabiyoti sog‘lom tamoyillar asosida rivojlanmoq-da. Hozir yaratilayotgan turli janrlardagi asarlarda zamondoshlar ruhiyatini tasvirlashning eng ta’sirchan usuliarini kashf etishga jiddiy e’tibor berilyapti. E ’ T I B O R I N G I Z D A N X U R S A N D M I Z !

MUSTAQILLIK DAVRI ADABIYOTI

• Mustaqillik davri milliy adabiyot taraqqiyoti tarixidagi oddiy xronologik bosqich emas, balki bir qator jiddiy o‘ziga xos jihatlarga ega bo‘lgan alohida badiiy-estetik hodisadir. Istiqlol davri o‘zbek adabiyoti tamomila yangilanayot gan estetik tafakkurning mahsuli o‘laroq tug‘ildi. • U yagona hukmron mafkura tazyiqidan qutulgan, dunyoni har xil anglash, izohlash hamda tasvirlash imkoniyatiga ega bo‘lgan millat ijodiy dahosining samarasi sifatida dunyoga keldi. Ijtimoiy taraqqiyot yo‘sinlarini, muayyan shaxs ruhiyati manzaralarini sinfiy kurash va partiyaviy yondashuvsiz ham tasvirlash natijasi bo‘lib yaratildi.

Mustaqillik davri adabiyotining 10 xususiyati • 1. Bu davr adabiyoti hukmron mafkura tazyiqidan qutulgan, olam va odam ruhiyatiga mansub hodisalarga xilma-xil qarashlarning mahsuli bo‘lgan adabiyotdir; • 2. Mustaqil o‘zbek davlati badiiy adabiyotni sho‘ro zamonida bo‘lgani kabi o‘z monopoliyasiga aylantirishga urinmadi. Shu bois ijod erkinligiga ob’yektiv sharoit yaratildi. Adabiyot ijodkorning ko‘ngil ishiga aylandi va aylanmoqda; • 3. Istiqlol davri adabiyoti odamga ishchi kuchi, ishlab chiqaruvchi, mehnatkash sifatida yondashish tarzidan qutuldi; • 4. Mustaqillik davri o‘zbek adabiyoti biror ijtimoiy tuzumning afzalligini ko‘rsatish, siyosiy tizimlarni takomillashtirishga emas, alohida inson shaxsining ma’naviyatini mukammallashtirishga yo‘naltirildi. • 5. Bu adabiyot inson, insonlararo munosabatlar g‘oyat mu rakkab, chigal va izohlash mushkul ekanligi chuqur anglagan va ularni butun murakkabliklari bilan aks ettirishga harakat qilayotgan adabiyotdir.

• 6. bu davr adabiyoti mavzu dolzarblik, hozirjavoblik, zamonaviylik singari sirtqi belgilardan baland turishga va lahzalik holatlarning mangulikka suratlanishiga yo‘naltirilmoqda; • 7. Xilma-xil badiiy asarlarning vujudga kelishi tufayli xilma-xil o‘quvchilar paydo bo‘ladi. Badiiy didi yuksak, so‘zni nozik his etadigan, sezimlardagi yengil tebranishlarni ham ilg‘ay oladigan kitobxon shakllanishiga turtki bo‘ladi; • 8. Bu davr adabiyo ti jo‘nlikdan, anchayinlikdan, to‘porilikdan qutildi va uning asl namunalarini hamisha ham izohlash, tushuntirish, mantiqiy qoliplarga solish mumkin bo‘lmay qoldi; • 9. Ijod erkinligi, xilma-xil fikrlash imkoniyati, badiiy so‘zga davlat miqyosida xo‘jayinlik qilishning barham topganligi iste’dodsiz(o‘rtamiyona) asarlarning ham yaratilishi hamda chop etilishiga imkon tug‘dirdi; • 10. Bozor munosabatlari badiiy ijod sohasida ham namoyon bo‘la boshladi. Natijada xaridorgir, ommaning o‘tkinchi talablariga mos keladigan asarlar yaratishga harakat kuchaydi.

She’riy at • Abdulla Oripov, Rauf Parfi, Shavkat Rahmon, Azim Suyun, Usmon Azim, Ikrom Otamurod, Abduvali Qutbiddin, Farida Afro‘z, Aziz Said, Muhammad Yusuf, Faxriyor, Bahrom Ro‘zimuhammad, Rauf Subhon, Iqbol Mirzo, Zebo Mirza, Tursun Ali, Ulug‘bek Hamdam, Xosiyat Rustamova singari shoirlarning she’rlarida olamni poetik idrok etish yangi bosqichga ko‘tarilgani namoyon bo‘ladi.

O'xshashlar

Uyg'onish-Renasans davri adabiyoti
Ispan adabiyoti
Fransuz adabiyoti
Ozarbayjon adabiyoti
KLASSISIZM ADABIYOTI XVII ASR G'ARBIY YEVROPA ADABIYOTI