KLASSISIZM ADABIYOTI XVII ASR G'ARBIY YEVROPA ADABIYOTI

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

746.091796875 KB

Ko'chirib olish

KLASSISIZM ADABIYOTI XVII
ASR G'ARBIY YEVROPA
ADABIYOTI

Klassizm (lotincha lassicus bilan -
namunali) - 17-19-asr boshlari Evropa
san'ati va adabiyotidagi badiiy uslub.
Klassizm Italiya adabiyotida paydo bo'lib,
Frantsiyada XVII asrda, Lyudovik
XIV davrida o'zining eng yuqori
cho'qqisiga chiqdi va 1730-yillardan
boshlab Rossiyada rivojlana boshladi.

Klassizmning asosiy xususiy at lari
1. O'rnak sifatida qabul qilingan qadimiy madaniyat tasvirlariga murojaat qiling.
2. Hissiyotdan farqli ravishda aql va irodali odamda maqtov.
3. Insonning jamiyat va davlatga xizmat qilish g'oyasi. Klassizmning fuqarolik va
vatanparvarlik pafosi shundan kelib chiqadi.
4. Asar yaratishda qat'iy qoidalarga rioya qilish. Adabiy janr va uslublar ierarxiyasi.

O'rnak sifat ida qabul qilingan qadimiy madaniy at
t asv irlariga murojaat qiling.
•
Klassikistlar uchun qadimgi madaniyat tasvirlari go'zallik,
uyg'unlik va mutanosiblik timsolidir.

Hi ssi y ot dan farql i rav ishda aql v a irodali odamda maqt ov.
•
Klassizm 17-asr mutafakkiri Rene Dekart falsafasiga
asoslanadi. Dekart “Aql insonning eng katta mulki, uning
ruhining yetakchisi”, deb hisoblagan. Barcha fikrlar va fikr
ifodalari aql talablariga javob berishi kerak.
•
Klassikizm qahramoni aql, burch va ruhning impulslari
o'rtasidagi tanlov sharoitida his-tuyg'ularni emas, balki
burchni tanlashi kerak.

I nsonning jamiy at v a dav lat ga xizmat qilish g'oy asi. Klassizmning
fuqarolik v a v at anparv arlik pafosi shundan k elib chiqadi.
•
Rus klassitsizmi mafkurasidagi asosiy narsa - bu davlat pafosi.
18-asrning birinchi o'n yilliklarida yaratilgan davlat eng yuqori
qadriyat deb e'lon qilindi. Pyotrning islohotlaridan
ilhomlangan klassiklar uni yanada takomillashtirish
imkoniyatiga ishonishdi. Ularga har bir mulk o'ziga yuklangan
vazifalarni bajaradigan oqilona tashkil etilgan ijtimoiy
organizm bo'lib tuyuldi. “Dehqonlar yer haydaydi, savdogarlar
savdo qiladi, jangchilar vatanni himoya qiladi, qozilar sudya,
olimlar ilm-fan yetishtiradi”, deb yozgan edi A.P.Sumarokov.

Klassizmdagi adabiy janr v a uslublar ierarxiy asi
epik Qo'shiq
so'zlari Drama
Yuqori
janrlar epik Albatta Fojia
"Yuqori xotirjamlik" - kitob lug'ati, slavyanizmlar va tez-tez
ishlatiladigan so'zlar.
O'rta janrlar Turli
mavzulardagi
nasr Falsafiy va
samimiy lirika Drama
"O'rta tinch" - slavyan va so'zlashuv so'zlari qo'shilgan tez-tez
ishlatiladigan lug'at.
Past janrlar ertak, kulgili
hikoya Satira Komediya
"Past tinch" - tez-tez ishlatiladigan va so'zlashuv so'zlari.

Klassizmda har bir janr qat 'iy chegaralari v a rasmiy
xususiy at lariga ega; janrlarni aralasht irishga y o'l
qo'y ilmay di , y a'ni ulug'v or v a asosiy, fojiali v a
k ulgili, qahramonlik v a oddiy larning k ombinat siy asi.
Har bir janr guruhi o'ziga xos uslubga ega.
•
Rus adabiy tilining "uch tinchligi" nazariyasi M. Lomonosov
tomonidan "Rus tilidagi cherkov kitoblarining foydaliligi
to'g'risida" (1758) kitobida ilgari surilgan.

“ Birinchisi slav y an ruscha so'zlaridan iborat , y a'ni
ik k ala dialek t da ham, slav y an t ilidan ham ruslar
uchun t ushunarli v a unchalik esk irgan emas.
Qahramonlik she'rlari, g'azallar, muhim mav zudagi
prozaik nut qlar oddiy soddalik dan muhim
ulug'v orlik k a k o't arilgan ana shunday xot irjamlik
bilan jamlanishi k erak .

“ O'rt a sok inlik rus t ilida k o'proq uchray digan
so'zlardan iborat bo'lishi k erak , bu erda siz baland
sok inlik da ishlat iladigan ba'zi slav y an so'zlarini
qabul qilishingiz mumk in, lek in bo'g'in shishib
k et masligi uchun juda eht iy ot k orlik bilan. X uddi shu
t arzda, siz undagi past so'zlarni ishlat ishingiz
mumk in, ammo ma'noga t ushib qolmaslik uchun
eht iy ot bo'ling.
Bu xot irjamlik bilan barcha t eat rlasht irilgan
k ompozit siy alarni y ozish (...).
Bu xot irjamlik ning she'riy do'st ona mak t ublari,
sat iralari, ek loglari v a elegiy alari endi
o't k azilmasligi k erak . N asrda ularga unut ilmas
ishlar, ezgu o‘git lar t a’rifi ni berish o‘rinlidir.

“ Osoy isht alik uchinchi t urdagi nut qlarni qabul
qiladi, y a'ni slav y an lahjasida bo'lmagan, o'rt a
lahjalar bilan aralashib k et gan v a slav y anlardan
odobliligi sababli umuman ishlat ilmay digan
nut qlarni qabul qiladi, mohiy at i nimada?
k omediy alar, k ulgili epigramlar, qo'shiqlar, nasrdagi
do'st ona mak t ublar, oddiy v oqealarning t av sifi
" .

Rus k lassit sizmi
•
Rossiyada klassitsizmning paydo bo'lishining tarixiy
asosi aniq ijtimoiy ierarxiya va monarxning kuchli
kuchiga ega bo'lgan G'arbiy Evropa tipidagi
davlatning yaratilishidir.

Rus klassitsizmining xususiyatlari
•
Fuqarolik va vatanparvarlik pafosi.
•
milliy tarixga qiziqish.
•
Maʼrifatparvarlik gʻoyalari (xususan, shaxsni toʻgʻri
tarbiyalash va tarbiyalash gʻoyalari)ning oʻrni katta.
•
Ajoyib satira.
•
Adabiyot va xalq og‘zaki ijodining yaqinroq aloqasi.

Rus k lassik y ozuv chilari
Antioxiya Kantemir (1708-1744)
Vasiliy Tredyakovskiy (1703-1769)
Mixailo Lomonosov (1711-1765)
Aleksandr Sumarokov (1717-1777)
Gavrila Derjavin (1743-1816)

Rus adabiy ot ida 1730-y illarda k lassit sizm v ujudga
k eladi, 18-asr oʻrt alarida Lomonosov v a Sumarok ov
ijodida oʻzining y uk sak choʻqqisiga y et adi,
k ey inchalik Fonv izin, Radishchev, Krilov ijodida
t arbiy av iy gʻoy alar v a sat ira bilan boy ib boradi.
Derjav in ijodida k lassit sizm o'zgarib, ast a-sek in
y iqila boshlay di. 1790-y illarda k lassit sizm ast a-sek in
sent iment alizm v a ilk romant izmga o'z o'rnini
bo'shat ib beradi.
1810-1820 y illarda allaqachon. Pushk in v a unga
y aqin shoirlar dav rasida k lassit sizm qadimiy,
esk irgan oqim sifat ida seziladi. Klassizm ruhidagi
soʻnggi asarlar 1830-1840-y illarda y ozilgan.

KLASSISIZM ADABIYOTI XVII ASR G'ARBIY YEVROPA ADABIYOTI

Klassizm (lotincha lassicus bilan - namunali) - 17-19-asr boshlari Evropa san'ati va adabiyotidagi badiiy uslub. Klassizm Italiya adabiyotida paydo bo'lib, Frantsiyada XVII asrda, Lyudovik XIV davrida o'zining eng yuqori cho'qqisiga chiqdi va 1730-yillardan boshlab Rossiyada rivojlana boshladi.

Klassizmning asosiy xususiy at lari 1. O'rnak sifatida qabul qilingan qadimiy madaniyat tasvirlariga murojaat qiling. 2. Hissiyotdan farqli ravishda aql va irodali odamda maqtov. 3. Insonning jamiyat va davlatga xizmat qilish g'oyasi. Klassizmning fuqarolik va vatanparvarlik pafosi shundan kelib chiqadi. 4. Asar yaratishda qat'iy qoidalarga rioya qilish. Adabiy janr va uslublar ierarxiyasi.

O'rnak sifat ida qabul qilingan qadimiy madaniy at t asv irlariga murojaat qiling. • Klassikistlar uchun qadimgi madaniyat tasvirlari go'zallik, uyg'unlik va mutanosiblik timsolidir.

Hi ssi y ot dan farql i rav ishda aql v a irodali odamda maqt ov. • Klassizm 17-asr mutafakkiri Rene Dekart falsafasiga asoslanadi. Dekart “Aql insonning eng katta mulki, uning ruhining yetakchisi”, deb hisoblagan. Barcha fikrlar va fikr ifodalari aql talablariga javob berishi kerak. • Klassikizm qahramoni aql, burch va ruhning impulslari o'rtasidagi tanlov sharoitida his-tuyg'ularni emas, balki burchni tanlashi kerak.

O'xshashlar

Ispan adabiyoti

Fransuz adabiyoti

Ozarbayjon adabiyoti

Nemis maʼrifatchilik adabiyoti

Turkman klassik adabiyoti