Ozarbayjon adabiyoti
![Ozarbayjon
adabiyoti](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_1.png)
![Reja:
Ozarbayjon adabiyoti
Ozarbayjinning mashhur adiblari](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_2.png)
![Ozarbayjon tili turkiy tillarning o'g'uzlar kichik guruhiga kiradi.
Bu til mintaqada XI-XII asrlarda O'rta Osiyodan turkiyzabon qabilalar
kelishi bilan paydo bo'lgan va asta-sekin hozirgi holatiga qadar
rivojlangan. TSB ("Buyuk Sovet Entsiklopediyasi") ma'lumotlariga ko'ra,
adabiy ozarbayjon tili 11 -asrdan shakllana boshladi. Biroq, ba'zi
tadqiqotchilar adabiy til 13-asr atrofida shakllana boshlaganini,
Ozarbayjon yozma adabiyoti 14-15-asrlarda paydo bo'lganligini qayd
etishadi.
Keyinchalik ozarbayjon xalqining tarkibiga kirgan o'g'uz
qabilalarining yozma epik yodgorligi qahramonlik eposidir Dede
Korkud,
Markaziy Osiyoda paydo bo'lgan, lekin nihoyat Ozarbayjon
hududida shakllangan. IX asrdan boshlab shakllangan dostonning umumiy
qabul qilingan matni faqat XV asrda tuzilgan.](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_3.png)
![12 -asrda Yaqin va O'rta Sharq adabiyotlari, shuningdek,
jahon adabiyotining kuchli ta'siri ostida rivojlangan Ozarbayjon
adabiyotida, umuman, she'riy maktabning shakllanishi yakunlandi
va shunday etakchi siymolarning nomlari tugadi. she'riyat
maydonida Xaqoniy, Shirvaniy, Nizomiy Ganjaviylar chaqnab
turganidek.
XII asrda, saroy ijodkorligi sharoitida, Shirvanshohlar va
Atabeks davlatlari hukmdorlarining homiyligi davrida shoirlar
Abul-ula Ganjaviy (1096-1159), Mexseti Ganjaviy (1089-1183),
Xagoniy Shirvoniy. (1126-1199), Feleki Shirvaniy (1126-1160),
Mujaraddin Beylagani (? -1190), Izzaddin Shirvoniy (? -?),
Kimning asarlari bugungi kunda ham badiiy -estetik ahamiyatini
yo'qotmagan.](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_4.png)
![Nizomiy Ganjaviy uning o'lmas
"
Besh "- beshta she'rda:" Sirlar
xazinasi «, «
Xosrov va Shirin «, « Layli
va Majnun «, «
Etti go'zallik «, « Ismning
nomi "- jahon adabiyotiga yangi she'riy
ovoz, yangi ruh kiritildi. Nizomiy
ijodining o'lmasligini ta'minlagan
sabablardan biri shundaki, u ijtimoiy
muammolarni qo'yishga va ularni hal
qilish yo'llarini ko'rsatishga qodir edi.](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_5.png)
![Ijodkorlikning buyukligi Nizomiy, Keyingi asrlarda
ideallar ma'naviyati ozarbayjon adabiyotiga kuchli turtki berdi
va daho shoir belgilagan gumanistik va demokratik tamoyillar
nafaqat Ozarbayjon, balki Yaqin va O'rta Sharq adabiyotida
ham gumanistik motivlarning tarqalishiga yordam berdi.
shuningdek, bir qator G'arb davlatlari.](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_6.png)
![Ozarbayjon she'riyatining
rivojlanishida XIV-XV
asrlarda yashaganlar
muhim rol
o'ynagan Imadaddin
Nasimiy, Suriyaning Halab
shahrida shahid bo'lgan.](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_7.png)
![O'sha davrda Ozarbayjon hududida yashagan mualliflar
orasida Safaviylar sulolasining asoschisi Shohni ham alohida
qayd etish lozim. Ismoil I, she'riy taxallusi ostida yozgan,
"Dakhname" ("O'n harf") she'ri muallifi. "Shoirlar shohi" deb
atalgan Habibi o'z saroyida yashagan.
XVII-XVIII asrlarda Eron Ozarbayjonida ular
yozadilar
Sohib Tabriziy, Govsi Tabriziy, Muhammad Omoniy,
Tarzi Afshar va Tasir Tabriziy... Shoir Mesixadan ozarbayjon
tilida yaratilgan o'rta asrlar she'riyatining eng yaxshi romantik
she'rlaridan biri bo'lgan "Varga va Gulsha" she'ri keldi.](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_8.png)
![Ozarbayjon adabiyotida realizmning asoschisi Qorabog
'xoni saroyida shoir va vazir bo'lgan Molla Panah Vagif...
Uning she'riyatining asosiy mavzusi insonning sevgisi va
ma'naviy go'zalligi edi. Vagif ijodi xalq she'riyatiga sezilarli
ta'sir ko'rsatdi - goshma yozma she'riyatda keng qo'llanila
boshladi. Yana bir shoir,
Molla Veli Vidadi, Vogifning yaqin
do'sti bo'lgan, o'z asarlarida halollik, jasorat, donolik va aql
kuchini ulug'lagan, ichki urushlar va feodal vahshiyliklarini
tanqid qilgan. Uning pessimistik his -tuyg'ulari "Turnalar",
"Shoir Vaqifga xabarlar", "Sen yig'laysan" kabi she'rlarda
aks etadi.](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_9.png)
![19-asrda Ozarbayjon hududi Rossiya imperiyasi tarkibiga
kirdi, bu mahalliy aholini fors urf-odatlaridan uzoqlashtirdi va
uni rus-yevropaliklarga tanishtirdi.
Bu davrda Gasim-bey Zokir, Seid Abulgosim Nebatiy,
Seyid Azim Shirvaniy, Xurshidbanu Natavan, Abbosgulu Oga
Bokixonov, Mirzo Shofi Vazex, Ismoil-Bey Gutkashinli, Jalil
Məmmədqulizoda ijod qilar edilar. Sulton Majid Ganizoda bir
qancha nasriy asarlar muallifi edi. U "O'qituvchilar g'ururi"
publitsistik hikoyasiga, "Kelinlar marjonini" osib qo'yishga,
"Allohning devoni", "Qurbon Bayrami" va boshqa hikoyalarga
egalik qiladi.](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_10.png)
![1927 yil iyun oyida Ozarbayjon proletar yozuvchilar
uyushmasi tuzildi, 1932 yilda tugatildi. Shu yili Ozarbayjon
Yozuvchilar uyushmasi tashkil etilgan. Stalindan keyingi
davrda shoirlar Ali Kerim, Xalil Rza, Jobir Novruz, Mamed
Araz, Fikret Go'ja, Fikret Sodiq, Alekper Salaxzoda, Iso
Ismayilzoda, Sobir Rustamxonli, Famil Mexti, Tofig Bayram,
Orif Abdulgusyu, Ilya Yagub, Chingiz Aliog'lu, Nusrat
Kesemenli, Zalimxon Yoqub, Ramiz Rovshan va boshqalar.](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_11.png)
![](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_12.png)
![Zamonaviy Ozarbayjon yozuvchilari orasida eng mashhuri
ssenariy muallifi Rustam Ibrohimbekov va detektiv romanlarning
muallifi
Chingiz Abdullaev. She'riyatni mashhur shoirlar
Nariman Hasanzadə, Xalil Rza, Sobir Novruz, Vogif Samedog'lu,
Nusrat Kesemenli, Ramiz Rovshan, Hamlet Isaxonli, Zalimxon
Yoqub va boshqalar ifodalaydilar. Qorabog 'urushi zamonaviy
ozarbayjon adabiyotida o'z xatolarini qoldirdi: yozuvchilar
kabi.
Gunel Anarjik qochqinlar taqdiri, yo'qolgan Shushani
sog'inish va urush shafqatsizligi mavzulariga murojaat qildi.](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_13.png)
![Sobiq jurnalist, ayniqsa, Ozarbayjonning
zamonaviy yozuvchilari orasida
mashhur Elchin Safarli. Muallif rus tilida
yozadi, Sharq madaniyati, hayoti va urf -
odatlari haqida ruslarga tushunarli tilda
hikoya qiladi. Safarli "ikkinchi Orxan
Pamuk" shuhratini birinchi kitobi -
"Bosforning shirin tuzi" chiqqanidan so'ng
darhol qo'lga kiritdi.](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_14.png)
![](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_15.png)
![](/data/documents/d4eff90b-73d6-4a93-bb52-2c1d36e91dad/page_16.png)
Ozarbayjon adabiyoti
Reja: Ozarbayjon adabiyoti Ozarbayjinning mashhur adiblari
Ozarbayjon tili turkiy tillarning o'g'uzlar kichik guruhiga kiradi. Bu til mintaqada XI-XII asrlarda O'rta Osiyodan turkiyzabon qabilalar kelishi bilan paydo bo'lgan va asta-sekin hozirgi holatiga qadar rivojlangan. TSB ("Buyuk Sovet Entsiklopediyasi") ma'lumotlariga ko'ra, adabiy ozarbayjon tili 11 -asrdan shakllana boshladi. Biroq, ba'zi tadqiqotchilar adabiy til 13-asr atrofida shakllana boshlaganini, Ozarbayjon yozma adabiyoti 14-15-asrlarda paydo bo'lganligini qayd etishadi. Keyinchalik ozarbayjon xalqining tarkibiga kirgan o'g'uz qabilalarining yozma epik yodgorligi qahramonlik eposidir Dede Korkud, Markaziy Osiyoda paydo bo'lgan, lekin nihoyat Ozarbayjon hududida shakllangan. IX asrdan boshlab shakllangan dostonning umumiy qabul qilingan matni faqat XV asrda tuzilgan.
12 -asrda Yaqin va O'rta Sharq adabiyotlari, shuningdek, jahon adabiyotining kuchli ta'siri ostida rivojlangan Ozarbayjon adabiyotida, umuman, she'riy maktabning shakllanishi yakunlandi va shunday etakchi siymolarning nomlari tugadi. she'riyat maydonida Xaqoniy, Shirvaniy, Nizomiy Ganjaviylar chaqnab turganidek. XII asrda, saroy ijodkorligi sharoitida, Shirvanshohlar va Atabeks davlatlari hukmdorlarining homiyligi davrida shoirlar Abul-ula Ganjaviy (1096-1159), Mexseti Ganjaviy (1089-1183), Xagoniy Shirvoniy. (1126-1199), Feleki Shirvaniy (1126-1160), Mujaraddin Beylagani (? -1190), Izzaddin Shirvoniy (? -?), Kimning asarlari bugungi kunda ham badiiy -estetik ahamiyatini yo'qotmagan.
Nizomiy Ganjaviy uning o'lmas " Besh "- beshta she'rda:" Sirlar xazinasi «, « Xosrov va Shirin «, « Layli va Majnun «, « Etti go'zallik «, « Ismning nomi "- jahon adabiyotiga yangi she'riy ovoz, yangi ruh kiritildi. Nizomiy ijodining o'lmasligini ta'minlagan sabablardan biri shundaki, u ijtimoiy muammolarni qo'yishga va ularni hal qilish yo'llarini ko'rsatishga qodir edi.