“Navoiyning “Layli va Majnun” dostonida so’zning ulug’lanishi

Yuklangan vaqt:

15.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1411.4951171875 KB

Ko'chirib olish

“ Navoiyning “Layli va Majnun”
dostonida so’zning ulug’lanishi Mavzu:

“ Layli va Majnun” Alisher Navoiy
“Xamsa”sining uchinchi dostoni bo’lib,
1484 yilda yozilgan.

U 3622 baytdan iborat bo lib, shu mavzudagi ʻ
dostonlarga xos aruz vaznining "hazaji
musaddasi axrabi mak,buzi mahzuf" baxrida
yozilgan. Navoiy ushbu dostonni turkiy tilda
yaratgan birinchi muallifdir.

Doston Sharq mumtoz adabiyotining
an analariga muvofiq ikkita: zohiriy ʼ
(ochiq) va botiniy (yashirin) ma nolarga
ʼ
ega.
Botiniy – ramziy-majoziy
tasvirlarga o’ralgan va falsafiy
qarashlar mavjud ma’no Zohiriy – oddiy
o’quvchiga ham
tushunarli bo’lgan soda
ma’no

Akademik I. Yu. Krachkovskiy
shunday yozgan edi:
«Sharqda Layli va Maj-
nun G`arbdagi Romeo va
Julettaga
nisbatan
mashhurroqdir».


«Layli va Majnunning boshlanish qismi bir necha an`anaviy boblar bilan
boshlanadi. Sharq mumtoz adabiyotida aniq an`ana mavjuddir. Unga ko`ra har
qanday asar Xudoning madhi — hamd, undan iltijo — munojot, Muhammad
payg`ambar ta`rifi — na`t kabi maxsus boblar
bilan boshlanadi.
Navoiyning «Layli va Majnun» dostonining I bobi ham xuddi shu an`anaga
muvofiq Xudo madhiga bag`ishlangandir. Unda shoir davrning buyuk so`z
ustasi va faylasuf olimi sifatida olamning yaratilishi, tun, kun, oy, quyosh,
yulduzlarning, bahor, kuz, qish fasllari va ulardagi tabiatning o`ziga xos jilolari,
insonning tabiat ichida yaratilishi, yo`qdan bor, bordan yo`q bo`lishi — bular
hammasi Xudoning beqiyos qudrati va ulug`ligining ifodasi ekanini ta`kidlab,
unga hamdu sanolar o`qiydi. U o`zining tajallisi bilan hammaning diliga zavq
bag`ishlaydi. Navoiy yaratuvchining «har soridagi tajallisi jahonda Layli bo`lib
ko`rinadi, jilva qiladi, uning bu xususiyati esa yaratilganlarni Majnun

qilmoqdir»,— deb
yozadi:

Ey har sorikim, qilib tajalli,
Ul mazhar o`lub jahonda Layli.
Ey oniki Layli
aylab otin,
Majnun
qilmoq qilib sifotin.

Muallif asarning mazmuni chuqurligini ta'kidlab, afsona faqat libos
ekanligi, uning mazmunidagi chuqur insoniy dard, qahramonlarning
ko'nglidagi majoziy muhabbat ilohiy ishq darajasiga yetganini aks
ettirish asosiy maqsad ekanini ta'kidlaydi:

Men xastaki, bu raqamni chekdim,

Tahriri uchun qalamni chekdim.

Yozmoqqa bu ishqi jovidona ,

Maqsudim emas edi fasona.

Mazmunig'a bo'ldi ruh mayli,

Afsona edi aning tufayli.

Lekin chu raqamg'a keldi mazmun,

Afsona anga libosi mavzun.

Navoiyning „Layli va Majnun"i
mazkur sujetning ishlanish tarixida
alohida bir bosqich bo'lib qoldi.
Undan yarim asr keyin yashagan va
shu mavzuda alohida doston yozgan
mashhur ozarbayjon shoiri Fuzuliy
Navoiyning badiiy mahoratiga
yuksak baho berdi. Qissa xalqimiz
orasida keng yoyilgan. U haqda xalq
dostoni maydonga keldi.

„ Layli va Majnun“ dostoni asosida
olingan spektakldan fotolavhalar

“ Navoiyning “Layli va Majnun” dostonida so’zning ulug’lanishi Mavzu:

“ Layli va Majnun” Alisher Navoiy “Xamsa”sining uchinchi dostoni bo’lib, 1484 yilda yozilgan.

U 3622 baytdan iborat bo lib, shu mavzudagi ʻ dostonlarga xos aruz vaznining "hazaji musaddasi axrabi mak,buzi mahzuf" baxrida yozilgan. Navoiy ushbu dostonni turkiy tilda yaratgan birinchi muallifdir.

Doston Sharq mumtoz adabiyotining an analariga muvofiq ikkita: zohiriy ʼ (ochiq) va botiniy (yashirin) ma nolarga ʼ ega. Botiniy – ramziy-majoziy tasvirlarga o’ralgan va falsafiy qarashlar mavjud ma’no Zohiriy – oddiy o’quvchiga ham tushunarli bo’lgan soda ma’no

Akademik I. Yu. Krachkovskiy shunday yozgan edi: «Sharqda Layli va Maj- nun G`arbdagi Romeo va Julettaga nisbatan mashhurroqdir».

O'xshashlar

Layli va Majnun”dostonida so’zning ulug’lanishi

Navoiyning “Hayrat-ul abror” dostonida so‘z, nutq haqida fikrlar

Navoiyning Hayrat-ul abror dostonida so'z, nutq haqida fikrlar

Alisher Navoiyning “Xamsa” asarida “do‘st” obrazi

Haydar Xorazmiyning «Gul va Navro’z» asari