MAVZU:NUKLEIN KISLOTALAR

1.Nuklein kislotalar haqida umumiy tushuncha. 2.Nuklein kislotalar bo’yicha masala va mashqlar yechishda qo’yiladigan talablar. 3.Nuklein kislotalar mavzusi yuzasidan masala va mashqlar yechish metodikasi   Reja :

 “ Nuklein kislotalar ”  degan atama lotincha “nukleus”, ya’ni yadro so’zidan olingan. Nuklein kislotalar birinchi marta 1869 yilda Shvetsariyalik vrach I.F.Misher tomonidan leykotsitlar yadrosidan topilgan.  DNK asosan hujayraning yadrosida, shuningdek mitoxondriya va plastidalar tarkibida uchraydi.  RNK esa yadro, sitoplazma, mitoxondriya, plastida va ribosomalar tarkibida uchraydi.

DNK- dezoksiribonuklein  kislota   • DNK qo’sh spiral. DNK molekulasi bir- birining atrofida spiral bo’lib buralgan ikkita zanjirdan iborat. DNK qo’sh spirali o’rtasidagi masofa 2 nm atrofida bo’ladi. Uning uzunligi esa bir necha o’n ming hatto bir necha yuz ming nanometrga yetishi mumkin. • DNK spiralidagi qo’shni nukleotidlar orasida masofa 0.34 nm ga teng bo’ladi. DNK spiralining bitta to’la aylanishi 3.4 nmni tashkil etadi. • Eng yirik oqsil molekulalari birlamchi strukturasida ko’pi bilan 100-200 nm bo’lishi mumkin. Bundan ko’rinib turibdiki DNK molekulasida yuzlab va minglab oqsil molekulalari sintezi to’g’risidagi axborot ketma - ket joylashadi. • DNKning molekulyar massasi ham nihoyatda katta bo’lib – bir necha ming va hatto bir necha millionga yetishi mumkin.

• DNK molekulasi to’rt xil nukleotidlarni birikishidan hosil bo’lgan. Nukleotidlar bir- biridan faqat azotli asosi bilan farq qiladi. Nukleotidlar nomi tarkibidagi azotli asos nomi bilan ataladi. • Shunga ko’ra ularni: adeninli azotli asos adenin (A) nukleotid, guaninli (G), timinli (T) nukleotid va sitozinli (S) nukleotid deb ataladi. • Kattaliklari jihatidan A - G ga T - S ga teng bo’ladi. (1879 yil nemis kimyogari K.A.Kossel guaninni kashf etdi. • Keyinchalik K.A. Kossel tomonidan ayrisimon bez hujayralaridan timin, sitozin, adenin ajratib olingan). Nukleotidlarninig o’rtacha molekulyar massasi 345 ga teng.