O'SIMLIK HUJAYRASINING TUZILISHI VA FUNKSIYALARI

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

8032.6201171875 KB

Ko'chirib olish

O'SIMLIK HUJAYRASINING
TUZILISHI VA FUNKSIYALARI

O'SIMLIK HUJAYRASINING
TUZILISHI
Hujayra hayotning tuzilma
va funksional birligidir.
Hujayra (grekcha-cytos yoki
lotincha-cellula) so'zini
birinchi bor Robert Guk 1665
yilda qo'llagan. Biologiya
fanining asosiy yutuqlaridan
bo'lgan hujayra nazariyasi
1839 y. M.Shleyden va
T.Shvann tomonidan
yaratilgan

HUJAYRA PO'STI.

U hujayra va to'qimalarga mexanik
mustahkamlikni beradi va
protoplazmatik membranani vakuola
shirasining gidrostatik bosimidan
himoya qiladi hamda moddalarni
yutilishida ishtirok etadi. Yosh
hujayralarda po'st o'sish qobiliyatiga
ega. U protoplast komponentlaridan
hosil bo'ladi. Ona hujayra
bo'linayotganda 2 dona yosh hujayra
oralig'ida parda, ya'ni to'siq hosil bo'ladi
va u eski po'st bilan qo'shilib ketadi va
hosil bo'lgan 2 dona yangi hujayra ham
avvalgi qattiq po'stga o'raladi. Shuni
aytib o`tish lozimki, hujayra qobig'ining
100 mkm2 yuzasida 10-30 donaga
yaqin plazmodesmalar uchraydi.
Hujayra po'sti tarkibida sellyuloza,
gemisellyuloza va pektin moddalari
(ko’pchilik hollarda ularning nisbati mos
ravishda 30%; 40%; 25% nisbatda)
uchraydi. Hujayra po'stining
yug'onlashishi asosan ichki tomondan
kuzatiladi.

YADRO.

Irsiy belgilarni saqlovchi organoid
bu yadrodir. O'simlik hujayrasi
yadrosining diametri 10 mkm
atrofida bo'lib ikkita membrana
(ichki va tashqi) bilan o'ralgandir.
Ushbu membranalarda 10-20 nm
o'lchamdagi teshikcha-kanalchalar
bo'lib ular orqali nukleoplazmaga
oqsil va nuklein kislotalar tashiladi.
Ko'rinishi dumaloq, oval va
ipsimon bo'lishi mumkin. O'simlik
hujayrasida ko'pincha bitta yadro
uchraydi, biroq ko'p yadroli
hujayralar ham bor. Yosh
hujayrada yadro markazga yaqin
bo'ladi. Yadro ikki qavatli
membrana bilan o'ralgan bo'lib
unda 1-6 dona yadrocha bo'ladi

ENDOPLAZMATIK RETIKULUM (ER).

Ular kanalcha, pufakcha sisternachalardan, konus va
yarim shar shaklidagi tutashgan tanachalardan iborat
bo'lgan, tutashgan to'r sistemasini hosil qiladi. U juda
keng tarqalgan membrana tuzilmasidir. Membranasi 5-7
nm qalinlikda, ichki diametri esa 30-50 nm. Ichki qismi
suyuqlik bilan to'lgan

MITOXONDRIYALAR.

Mitoxondriyalar ham xuddi xloroplastlarga o'xshash
yadro membranalaridan uzilib chiqqan pufakcha-initsial
tanalardan hosil bo'ladi. Mitoxondriyalar ham qo'sh
membranali organoiddir

LIZOSOMALAR
Membranalar bilan chegaralangan organoidlardir. Ular
endoplazmatik to'r yoki Golji apparatidan hosil bo'ladi. Ichki
qismi enximma bilan to'lgan bo'lib ularda asosan gidrolitik
fermentlar joylashadi. Ular asosan nordon fermentlar bo'lib,
ribonukleaza, dezoksirabonukleaza, katepsin va boshqalar kiradi.
Ushbu fermentlar hujayradagi moddalarni suv yordamida
parchalashi tufayli ularga lizosomalar nomi berilgan. Lizosomalar
barcha tirik hujayralarga xos organoidlardir.

MIKRONAYCHALAR.

Sitoplazmaning tashqi qatlamida naychasimon organoid uchraydi. Uzunligi 20-30 nm,
qalinligi 5-14 nm. Mikronaychalar bir-biriga parallel joylashgan bo'lib hujayra o'qiga
nisbatan esa perpendakulyardir. Ular globulyar oqsil, tubilinning α va- β
monomerlaridan tashkil topgan, membranasi yo'q. Mikronaycha tubulinning 13 dona
subbirligidan tashkil topgan. Sitoplazmaning mikronaycha subbirliklari bir-biridan
ajralib va yig'ilib turishi mumkin. Ularning yig'ilishi uchun muhit pH ko'rsatkichi
nordon bo'lib, GTF, ATF va Mg2+ bo'lishi zarur. Ammo past harorat va Ca2+ ionlari
miqdorining ortishi mikronaychalar subbirliklarini tarqalishiga olib keladi.
Mikronaychalar yordamida sitoplazmaning harakati sodir bo'ladi.

O'SIMLIK HUJAYRASINING TUZILISHI VA FUNKSIYALARI

O'SIMLIK HUJAYRASINING TUZILISHI Hujayra hayotning tuzilma va funksional birligidir. Hujayra (grekcha-cytos yoki lotincha-cellula) so'zini birinchi bor Robert Guk 1665 yilda qo'llagan. Biologiya fanining asosiy yutuqlaridan bo'lgan hujayra nazariyasi 1839 y. M.Shleyden va T.Shvann tomonidan yaratilgan

O`SIMLIK HUJAYRALARI TURLI KO`RINISHLAR

HUJAYRA PO'STI.  U hujayra va to'qimalarga mexanik mustahkamlikni beradi va protoplazmatik membranani vakuola shirasining gidrostatik bosimidan himoya qiladi hamda moddalarni yutilishida ishtirok etadi. Yosh hujayralarda po'st o'sish qobiliyatiga ega. U protoplast komponentlaridan hosil bo'ladi. Ona hujayra bo'linayotganda 2 dona yosh hujayra oralig'ida parda, ya'ni to'siq hosil bo'ladi va u eski po'st bilan qo'shilib ketadi va hosil bo'lgan 2 dona yangi hujayra ham avvalgi qattiq po'stga o'raladi. Shuni aytib o`tish lozimki, hujayra qobig'ining 100 mkm2 yuzasida 10-30 donaga yaqin plazmodesmalar uchraydi. Hujayra po'sti tarkibida sellyuloza, gemisellyuloza va pektin moddalari (ko’pchilik hollarda ularning nisbati mos ravishda 30%; 40%; 25% nisbatda) uchraydi. Hujayra po'stining yug'onlashishi asosan ichki tomondan kuzatiladi.

YADRO.  Irsiy belgilarni saqlovchi organoid bu yadrodir. O'simlik hujayrasi yadrosining diametri 10 mkm atrofida bo'lib ikkita membrana (ichki va tashqi) bilan o'ralgandir. Ushbu membranalarda 10-20 nm o'lchamdagi teshikcha-kanalchalar bo'lib ular orqali nukleoplazmaga oqsil va nuklein kislotalar tashiladi. Ko'rinishi dumaloq, oval va ipsimon bo'lishi mumkin. O'simlik hujayrasida ko'pincha bitta yadro uchraydi, biroq ko'p yadroli hujayralar ham bor. Yosh hujayrada yadro markazga yaqin bo'ladi. Yadro ikki qavatli membrana bilan o'ralgan bo'lib unda 1-6 dona yadrocha bo'ladi

O'xshashlar

O'SIMLIK HUJAYRASINING TUZILISHI

Konfliktlar funksiyalari

Kompyuter va uning tuzilishi

Koinotning tuzilishi va evolyutsiyasi

ATОM TUZILISHI