O‘zbekiston Sovet va Mustaqillik davri tarixshunosligi

Yuklangan vaqt:

09.12.2024

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

1236.33203125 KB

Ko'chirib olish

Mavzu:O‘zbekiston Sovet va
Mustaqillik davri tarixshunosligi


Reja :

1. Sovet davri tarixshunosligining xususiyatlari

2:Mustaqillik davri tarixshunosligi xusussiyatlari.


Ideologik nazorat: Tarix kommunistik mafkura doirasida yozildi, milliy
qadriyatlar va tarixiy shaxslar roliga cheklovlar qo‘yildi.

Milliy tarixni e’tiborsiz qoldirish: Sovet davri tarixshunosligida Amir Temur,
Alisher Navoiy kabi shaxslar bir tomonlama talqin qilindi yoki ularning
ahamiyati pasaytirildi.

Tarixiy materiallarga cheklangan kirish: Ko‘plab hujjatlar maxfiy saqlanib,
tarixni haqqoniy o‘rganish imkoni yo‘q edi.

Mafkuraviy voqeliklar: Sovet g‘oyalarini targ‘ib qilishga yo‘naltirilgan, qishloq
xo‘jaligi kollektivizatsiyasi va industrializatsiya yutuqlari idealizatsiya qilindi.

Sovet davri tarixshunosligi O‘zbekistonda XX asr davomida shakllanib, bir
qator o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘ldi
1.Boshlang‘ich davr(1917–1930-yillar)
Sovet hokimiyati o‘rnatilgandan so‘ng, tarixshunoslikda sinfiy yondashuv
asosiy tamoyilga aylandi. O‘zbek xalqining o‘tmishiga, xususan, Amir
Temur va boshqa milliy qahramonlarning tarixdagi o‘rniga nisbatan salbiy
baho berildi. Tarix "bosqinchilik va sinfiy kurashlar tarixi" sifatida talqin
qilindi.

2. Stalin davri (1930–1950-yillar)

Bu davrda tarixshunoslikda qattiq nazorat o‘rnatildi. O‘zbekiston
tarixini yozishda mahalliy tarixchilar kam ishtirok etdi. Ko‘plab
tarixchilar "xalq dushmani" sifatida qatag‘on qilindi.

Faqat Sovet Ittifoqining mafkurasiga mos keladigan asarlar chop
etildi. Masalan, O‘zbekistondagi madaniy, ijtimoiy va iqtisodiy
taraqqiyot "Sovet hokimiyati yutug‘i" deb ko‘rsatildi.

Milliy tarixga oid ko‘plab manbalar yo‘q qilindi yoki buzib talqin
qilindi.

3. Xrushchyov davri (1953–1960-yillar)

Stalin vafotidan keyin ma’lum erkinliklar paydo bo‘ldi, qatag‘on qilingan
ba’zi tarixchilar reabilitatsiya qilindi.

Tarixni o‘rganishda ilmiy usullar joriy etila boshlandi, lekin asosiy
mafkuraviy cheklovlar saqlanib qoldi.

Milliy tarixga qiziqish oshdi, ammo u Sovet Ittifoqining umumiy tarixidan
ajratib ko‘rsatilmadi.


4. Brekhnev davri (1960–1980-yillar)

Sovet tarixshunosligining ideallashtirilgan vaqti. Bu davrda
tarixiy tadqiqotlar juda ko‘p edi, ammo ular asosan Sovet tizimini
ulug‘lashga qaratilgan edi.

O‘zbekiston tarixini o‘rganishda diqqat markazi qishloq xo‘jaligi
kollektivlashtirish siyosati va sanoatlashtirish jarayoniga
qaratildi .

Mustaqillik davri tarixshunosligi 1991-yilda O‘zbekiston
mustaqillikka erishgach, tarixshunoslikda yangi bosqich boshlandi.
Ushbu davrda milliy tarixni qayta tiklash, mustamlaka davri
oqibatlarini ochib berish va xalqning boy tarixiy merosini ilmiy
asosda o‘rganish asosiy yo‘nalish sifatida belgilandi.
Mustaqillik davri tarixshunosligining asosiy xususiyatlari.

1.Milliy tarixga xolis yondashuv
Sovet davridagi mafkuraviy yondashuvlardan voz kechildi,
tarixni o‘rganish ilmiy asosda olib borila boshlandi.
Milliy qahramonlar va buyuk tarixiy shaxslar – Amir Temur,
Bobur, Alisher Navoiy va boshqa siymolarning merosi tiklandi.
Milliy ozodlik harakatlari (jadidchilik, basmachilik harakati va
boshqalar) ijobiy talqin qilina boshlandi.

2.Mafkuraviy cheklovlardan ozodlik
Tarixni yozishda mafkuraviy cheklovlar olib tashlandi. O‘zbekiston
tarixi nafaqat mahalliy, balki xalqaro ilmiy doiralarda ham muhokama
qilina boshladi. Sovet davri tarixshunosligi tomonidan buzib talqin
qilingan voqea va jarayonlar qayta ko‘rib chiqildi.
3.Tarixiy adolatni tiklash
Sovet davrida "xalq dushmani" sifatida qatag‘on qilingan jadidlar va
boshqa milliy ziyolilar oqlanib, ularning nomlari va faoliyati qayta
tiklandi.
Mustamlaka davri oqibatlari, jumladan, kollektivlashtirish, qatag‘onlar
va majburiy ko‘chirish jarayonlari haqida ilmiy ishlar olib borildi.


4. Davlatchilik tarixini o‘rganish

O‘zbekistonning qadimiy davlatlari – Qang‘ davlati, Xorazmshohlar,
Temuriylar va Buxoro, Xiva, Qo‘qon xonliklari tarixi chuqur tadqiq
qilindi.

Davlatning rivojlanish bosqichlari milliy manfaatlar nuqtai nazaridan
talqin qilina boshlandi.

Xulosa

Sovet davrida tarixshunoslik kuchli mafkuraviy nazorat ostida bo‘lib, milliy
qadriyatlarni cheklagan bo‘lsa, mustaqillik davrida tarixni xolis va ilmiy
asosda o‘rganish uchun keng imkoniyatlar yaratildi. Bugungi kunda
tarixshunoslik milliy o‘zlikni anglash, xalqni o‘z tarixi bilan faxrlantirish va
uni xalqaro maydonda tanitishga qaratilgan. Bu ikki davr o‘zaro
solishtirilganda, mustaqillik davri tarixshunosligi milliy manfaatlar va tarixiy
adolatni tiklash yo‘nalishida misli ko‘rilmagan yutuqlarga erishganini ko‘rish
mumkin.

Mavzu:O‘zbekiston Sovet va Mustaqillik davri tarixshunosligi

 Reja :  1. Sovet davri tarixshunosligining xususiyatlari  2:Mustaqillik davri tarixshunosligi xusussiyatlari.

 Ideologik nazorat: Tarix kommunistik mafkura doirasida yozildi, milliy qadriyatlar va tarixiy shaxslar roliga cheklovlar qo‘yildi.  Milliy tarixni e’tiborsiz qoldirish: Sovet davri tarixshunosligida Amir Temur, Alisher Navoiy kabi shaxslar bir tomonlama talqin qilindi yoki ularning ahamiyati pasaytirildi.  Tarixiy materiallarga cheklangan kirish: Ko‘plab hujjatlar maxfiy saqlanib, tarixni haqqoniy o‘rganish imkoni yo‘q edi.  Mafkuraviy voqeliklar: Sovet g‘oyalarini targ‘ib qilishga yo‘naltirilgan, qishloq xo‘jaligi kollektivizatsiyasi va industrializatsiya yutuqlari idealizatsiya qilindi.

Sovet davri tarixshunosligi O‘zbekistonda XX asr davomida shakllanib, bir qator o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘ldi 1.Boshlang‘ich davr(1917–1930-yillar) Sovet hokimiyati o‘rnatilgandan so‘ng, tarixshunoslikda sinfiy yondashuv asosiy tamoyilga aylandi. O‘zbek xalqining o‘tmishiga, xususan, Amir Temur va boshqa milliy qahramonlarning tarixdagi o‘rniga nisbatan salbiy baho berildi. Tarix "bosqinchilik va sinfiy kurashlar tarixi" sifatida talqin qilindi.

O'xshashlar

Ashtarxoniylar davri tarixshunosligi

MUSTAQILLIK DAVRI ADABIYOTI

Markaziy Osiyo Sovet davri Migratsion jarayonlarida

Markaziy Osiyo- sovet davri migratsion jarayonlarida

O‘zbekiston bronza davri yodgorliklarining o‘rganilishi va xalqaro hamkorlik