logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. PSIXOLOGIYANING DOLZARB MUAMMOLARI

PSIXOLOGIYANING DOLZARB MUAMMOLARI

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

913.0712890625 KB
Ko'chirib olish
MAVZU: PSIXOLOGIYANING DOLZARB MUAMMOLARI Psix ologiyaning dolzarb muammolari • R eja: • Psix ologiya oldiga qo’yilgan asosiy vazifalar • Mamlak at ning madaniy va ma’r ifi y hayot idagi psix ologiya fani oldida tur gan dolzar b muammolar. • Psix olog mutax assis t ayyorlashga qo’yiladigan talablar. Inson psix ikasi bilan yuksak t ashkil t opgan hayvon psix ikasi orasida k at t a far qqa ega bo’lgan ijt imoiy voqyelik huk m suradi. Hayvon o’z t o’dasidagi a’zolar iga yaqqol holat bilan bog’liq bo’lgan, bsvosit a favquloddagi vaziyat bilan chek langan hodisalar yuzasidan «o’zining t ili»da x abar uzat ishi odat iy hodisa. Odam undan far kli o’lar oq nut q vosit asida o’z qabiladoshlar iga o’t mish ( x ot ir ot ) , hozir gi davr va kelajak t o’g’r isida ma’lumot ( ax bor ot ) ber ish hamda ijt i-moiy t ur mush t ajr ibalar ini uzat ish imkoniyat iga ega. Insoniyat ning ijt imoiy-t ar ix iy t araqqiyot ida t il t ufayli ak s et t ir ish ( in’ikos qilish) imkoniyat lar i qayt a qur ildi, oqibat nat ijada odam miyasida at r of-muhit t imsollar i, x ususiyat lar i aniqr oq ak s et a boshladi. Buning nat ijasida yakk ahol shax s k ishilik dunyosi t omonidan or t t ir ilgan t ajr ibadan bahramand bo’la bor di, shuningdek , uning uchun noma’lum hisoblangan borliq hodisalar i, holat lari, qonuniyat lar i t o’g’risidagi bilimlarga egalik qila boshladi. His-t uyg’ular, ichki kechinmalar, t aassur ot lar, hayajonga soluvchi nafosat t imsollar yuzasidan zavklanishi, mar oq olish imkoniyat lari vujudga keldi, ular ning mazmuni, ma’nosi, mohiyat i bo’yicha o’ziga o’zi hisobot ber ish, ijobiy yoki salbiy t a’sir et ishini baholash muammolarini kelt irib chiqar di. Hayvonot olami bilan insoniyat ning x abar uzat ish vosit asi ora-sidagi far qi t afakk ur da ham o’z ak sini t opadi. C hunki har qanday psix ik funksiya boshqa t ur dagi, shak ldagi, mazmundagi funk siyalar qobig’ida namoyon bo’ladi va muayyan shar t - shar oit lar vujudga kelganida r ivojlanadi. Y uksak t araqqiy et gan hayvonlar da amaliy ( sodda) t afakk ur mavjud bo’lib, chamalash or qali mo’ljal olishga, favquloddagi vaziyat yuzaga kelt ir gan vazifani bajar ishga yo’nalt ir ilgandir. Hayvonlar, aniqrog’i maymunlar ayr im hollar da «qur ol» yasash va undan muayyan masala hal et ishda foydalanish hodisalar i t ajr ibalar da kuzat ilgan, lek in ular dan bir ont asi t afak kur ni mavhum t ar zda amaliyot ga t at biq et a bilmagan. Holbuki shunday ekan, hayvonlar idr ok qilish ko’lamidan t ashqar iga chiqish imkoniyat iga ega emas, binobar in, u yaqqollikdan mavhumlikk a o’t a olmaydi, hat t o bunday vaziyat ni aks et t ir ish imkoni ham yo’q. Hayvon yaqqollik , bevosit a idr ok qilishlik ni quli bo’lsa, ak sincha inson mavhum fi k r lashning gult ojisidir. Inson bilan hayvon o’rt asidagi bu boradagi tafovut quyidagilar da mujassamlashadi: a) shax sning x ulq-at vor i, faoliyat i yaqqollikdan mavhum holatga o’t ish imkoniyat iga ega; b) fav-quloddagi vaziyat munosabat i t ufayli vujudga kelishi eht imol oqibat -ni oldindan payqash layoqati mavjud; v) qiyinchilik lar uchrasa, ular ni yengish uchun qo’shimcha vosit alar qo’llash, o’zgar t ir ishlar k ir itish bilan ajralib t uradi. Shuning uchun avt omobil ishdan chiqsa inson uni sozlaydi, yomg’ir yog’sa nar salar ni panaga oladi, ayb ish qilib qo’ysa himoyalanish yo’l-yo’r iqlar ini o’ylaydi, muammo yechimini qidiradi va hok azo. Shax s favquloddagi vaziyat ning quliga aylanmaydi, ak sincha u kelajak ni ko’ra bilishga qodir, aql-far osat esa bashorat qilish imkoniyat ini yarat adi. Faoliyat mahsulini oldindan payqash, fe’l-at vor oqibat ini ilgar ilab ket ib sezish uquviga egaligi bilan inson ust uvor lik qiladi. Hayvonlar ning amaliy t afakkur i ular ni yaqqol vaziyat dan bevosita t a’sir ot ga bo’ysunishni taqozo et adi. Shax sni mavhum fi kr lashga nisbatan qobiliyat i muayyan vaziyat ga bevosita bog’liqlikdan uni x alos et adi. Inson bevosit a muhim t a’sir iga javob ber ish bilan qanoat lanib qolmasdan, balki uni kut ayot gan t a’sir ini ham bar t araf etish qur biga egadir. Inson psix ikasi bilan hayvon psix ikasi o’r t asidagi bir inchi far q shax sning o’zi anglagan qadr iyat ga binoan ongli x at ti-harakat qilish qobiliyati mavjudli-gidir. Shax sning hayvondan ikkinchi far qi uning mehnat qur ollar ini yaratish va saqlashga layoqatli ekanligi bo’lib, oldindan t uzilgan r eja bo’yicha ular ni yasaydi va ular dan muayyan maqsadni amalga oshir ishda foydalanadi hamda keyinchalik qo’llash niyat ida asrab olib qo’yadi. Ular dan odamlar hamkor likda foydalanadi, hamkor lik faoliyatida esa qur ollar yaratiladi, o’zar o tajr iba almashadi, bilimlar ni boshqalar ga uzat ishadi, umumiy saviyaga vor islik t ufayli yuksaladi. Bor liq voqelik lar ini bir t ekis in’ikos et t ir ish vosit asi si-fat ida insonda his-t uyg’ular rivojlana boshlaydi. Inson bilan hayvonot olami orasidagi yana bir t afovut his-t uyg’ular orqali na-moyon bo’ladi. Lekin at r of- muhit dagi o’zgarishlarga nisbat an befarq-lik har ikkala t oifadagi mavjudodlar da huk m surmaydi, bir oqt ash-qi t a’sir lar ijobiy yok i salbiy hissiy qo’zg’at ishni vujudga kelt iradi. Emosional holat lar hayvonlarda ust uvor rol o’ynaydi, o’zla-r iningularga munosabat lar ini bildiradi. Biroq hayvonlardan farqli o’laroqodam o’zining yuk sak his-t uyg’ulari ( ax loqiy, aqliy, nafo-sat , praksik — lazzat lanish) bilan jamiyat ga va t abiat ga nisbat an munosabat ini bildiradi, jumladan, quvonch, g’am-g’ussa, mehr -muhab-bat , achinish, hamdar dlik, zavklanish, fax r lanish, ift ix or va boshqalar. Tabiat manzaralar i, mehnat mahsuli, t urmush lahzalari, ezgulik, armon insonni faolik ka undaydi, har bir soniyadan maqsadga muvofi qfoydalanish x ohishlari mot iv vazifasini bajar ishga o’t adi. Y uksak his-t uyg’ular inson x ulq-atvorining regulyat origa aylanadi. Undagi vijdon, uyat , mas’ullik esa qadriyat t ariqasida x izmat qiladi. His-t uyg’ularni boshqarish, nazorat qilish onglilikni t aqozo et adi, ko’zlangan maqsadni amalga oshirishni ta’minlashga yordam beradi. Agarda psix ikaning t araqqiyoti biologik evolyusion qonunlar ta’sir i bilan ro’y ber gan bo’lsa, inson ongining rivojlanishi ij-t imoiy-t arix iy t araqqiyot qonunlari t ufayli amalga oshgan. Hayvon bilan odam psix ikasidagi yana bir tafovut ular ni r ivojlanish shart - sharoit larida ko’rinadi va muhit , munosabat , ta’sir orqali aks et adi. Shax slararo munosabat ga kirishmasdan t ur ib, yuksak his-t uyg’ular shakllanmaydi, yuksak psix ik funksiyalar rivojlanmaydi, inson shax si kamol topmaydi. Odam faqat ijtimoiy muhitda, shax slararo munosabatda insoniy fazilatlarni egallab, til, aql, ong yordamida kamol topadi, x olos. Shunga qaramasdan, ong paydo bo’lishining biologik shart-sharoit lari mavjudligi t o’g’risida mulohaza yuritish mumkin. C hunki dast labki ijt imoiy munosabatlarning biologik shart-sharoiti ibtidoiy jamiyat dagi t o’dadan iborat edi. Shax sning biologik shartlangan jihatlaridan t ashqari, uning ijtimoiy omillari ham mavjud bo’lib, u muayyan ma’noda ijtimoiy munosabatlar mahsulidir. Bunga ijt imoiy muhit dan t ashqarida ( o’rmonda) shakllangan inson farzandlarining qiyofasi yaqqol misoldir. Muhit dagi keskin halokat li o’zgar ishlar t ufayli inson o’zining moddiy eht iyojini qondir ish maqsadida mehnat faoliyat ini kashf et di va u ijt imoiy munosabat lar ning r ivojlanishiga, t ur mush shar t - shar oit i yax shilanishiga, ongningt akomillashuviga, fi k r almashish, ax bor ot uzat ish imkoniyat ining t ug’ilishiga olib keldi. Tar t ibsiz t o’dadar dan kishilik jamiyat i paydo bo’lgunga qadar bir qancha davr -lar o’t di, odamning qo’li mo’jizakor ish qur ollar ini yasaydigan, ular ni t akomillasht iradigan, keyinchalik foydalanishi uchun asray-digan ongli mavjudodga o’sib o’t di. Mehnat faoliyat ida odamning ongi aks et t ir ishning yuksak shaklini egalladi, faoliyat ning obyek t iv x ususiyat lar ini far kdash, ular ni maqsadga muvofi qlasht ir ish t ufayli at r of-muhit ni o’zgart ir ish, unga t a’sir o’t kazish qudrat i, qobiliyat i, layoqat i vujudga kela boshladi. U faqat qurollar dan muvaqqat foydalanishdan voz kechib, avlodlar ga qoldir ish, asrashni ong t a’-sir ida r o’yobga chiqara bor di, buning nat ijasida insonning har x il shakldagi faoliyat i ongli faoliyat ga aylandi, o’zar o munosabat lar mazmuni, ko’lami kengaya boshladi, shax siy mehnat ulushi jamoa eht iyojini qondir ishnit asosiy manbaiga aylandi. Tabiat ga t a’sir o’t k a-zish, uni o’zgar t ir ish t o’g’risidagi maqsad o’z funksiyasini o’zgar t ir -di, qo’l esa yangidan-yangi mo’jizalar ijodkor idan ast a-sek in aks et t ir ish qur oliga, sezish, payqash, paypaslash, his et ish organi vazifasini bajar ishga o’sib o’t di. Kishilik jamiyat ida mehnat faoliyat ining t akomillashuvi, shax slarar o munosabat ning yangi shakllar ining paydo bo’lishi, t il va nut qni vujudga kelt iradi, ularning bar chasini maqsadga muvofi q amalga oshir ishni t a’minlovchi ong jadal sur ’at lar bilan r ivojlandi. Ong faqat faoliyat , x ulq-at vor, muomala, his-t uyg’ular r egulyat or i emas, balki yakk ahol shax sning ijt imoiy-psix ologik x ususiyat lar ini t o’g’r i amalga oshishining asosiy manbai r olini bajara boshladi. Shunday qilib, insonning ongi ijt imoiy- t arix iy t araqqiyot mahsuli bo’lish bilan bir ga, u mehnat faoliyat ida, ijt imoiy t ajr ibani o’zlasht irishda, hamkorlikdagi o’zaro t a’sirda, tabiat ga, jami-yatga nisbat an munosabat lar mohiyat ida vujudga kelgan. Buning mahsulasi, shakli sifat ida individual, guruhiy, et nik (milliy) , ijt imoiy ong namoyon bo’lgan va ular ning bar chasi taraqqiyot t ufayli o’zining yangi bosqichlariga o’sib o’t gan hamda keyinchalik fan, t ex nika yaralishiga pux t a zamin hozirlagan.

MAVZU: PSIXOLOGIYANING DOLZARB MUAMMOLARI

Psix ologiyaning dolzarb muammolari • R eja: • Psix ologiya oldiga qo’yilgan asosiy vazifalar • Mamlak at ning madaniy va ma’r ifi y hayot idagi psix ologiya fani oldida tur gan dolzar b muammolar. • Psix olog mutax assis t ayyorlashga qo’yiladigan talablar.

Inson psix ikasi bilan yuksak t ashkil t opgan hayvon psix ikasi orasida k at t a far qqa ega bo’lgan ijt imoiy voqyelik huk m suradi. Hayvon o’z t o’dasidagi a’zolar iga yaqqol holat bilan bog’liq bo’lgan, bsvosit a favquloddagi vaziyat bilan chek langan hodisalar yuzasidan «o’zining t ili»da x abar uzat ishi odat iy hodisa. Odam undan far kli o’lar oq nut q vosit asida o’z qabiladoshlar iga o’t mish ( x ot ir ot ) , hozir gi davr va kelajak t o’g’r isida ma’lumot ( ax bor ot ) ber ish hamda ijt i-moiy t ur mush t ajr ibalar ini uzat ish imkoniyat iga ega. Insoniyat ning ijt imoiy-t ar ix iy t araqqiyot ida t il t ufayli ak s et t ir ish ( in’ikos qilish) imkoniyat lar i qayt a qur ildi, oqibat nat ijada odam miyasida at r of-muhit t imsollar i, x ususiyat lar i aniqr oq ak s et a boshladi.

O'xshashlar

PSIXOLOGIYANING TADQIQOT METODLARI
Psixologiyaning Ilmiy tadqiqot me’todlari.Ko’zatish me’todi
Psixologiya fanining dolzarb vazifalari va predmeti
O‘ZBEKISTONNING GEOEKOLOGIK MUAMMOLARI
Yerning ekologik muammolari