Qadimgi Yunoniston davlati va huquqi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

820.4990234375 KB

Ko'chirib olish

MAVZU: Qadimgi Yunoniston
davlati va huquqi

Reja :

Qadimgi Yunoniston davlati

Qadimgi yunonlarda shahar-
davlatlarning ichki tuzilishi

Antik dunyoda davlatning vujudga kelishi
va polis tizimi

Antik dunyo davlatlarida huquqning
umumiy va o`ziga xos xususiyatlari


Qadimgi Yunoniston - Bolqon
yarim oroli, Egey va O‘rta yer
dengizlaridagi bir qancha
orollarni o‘z ichiga olgan
mamlakat. U tabiiy jihatdan 3
qismga: Shimoliy Yunoniston,
O‘rta Yunoniston va Janubiy
Yunoniston (Peloponnes)ga
bo‘linadi. Maydonining 2/3 qismi
tog‘liklardan iborat. Yunoniston
tarixi Qadimgi Sharq
mamlakatlari tarixi bilan bir
vaqtda va u bilan o‘zaro
aloqador holda rivojlangan.Qadimgi Yunoniston
davlati

" Polis " deb atalgan shahar-davlatlar

" Polis " deb atalgan barcha shahar-davlatlar
o`z armiyasiga ega bo`lgan (yunoncha "polis"
so`zi "shahar" ma'nosini anglatadi). Polislar
bir-birlari bilan teztez jang qilib turar, shuning
uchun ham askarlarga ta'lim-tarbiya
berish
va durust qurollantirishga intilar edi.
Armiyaning asosini
og`ir qurollangan askarlar
—
goplitlar tashkil et gan.Ularto`rtburchak
shaklini yuzaga keltiruvchi bir-biriga zich
joylashgan qatorlar bi
lan jang
qilishgan.
Jangovar safga shu tariqa tizilish
esa
falanga deb atalgan.


Davlatlarni boshqarishning turli shakllari kelib chiqadi.
Afinada, Abdirda demokratiya qaror topadi, Fiva,
Megerada Oligarxiya, Spartada aristokratiya shakllari
davlatchilikning turli yo`sindagi boshqarish shakllarini
keltirib chiqaradi. qadimgi Gretsiyada paydo bo`lgan
va asta-sekin rivojlanib borgan siyosiy va xuquqiy
ta`limotlar tarixini uch davrga bo`lish mumkin. Ilk davr
(eramizgacha I X- V asrlar) qadimgi grek davlatlarining
paydo bo`lish davrini o`z ichiga oladi.

Afina davlati

O`rta Yunonistonning janubi sharqiy qismida
tog`lik Attika viloyati joylashgan yarimorol mavjud
edi.
Mil. avv. 2-mingyillikda Attikaning g`arbiy qismida
yunonlar " Akropof , ya'ni " Yuqori shahar " deb
atalgan qal'a quradilar.
Bora-bora Akropol tevaragiga
odamlar
ko`chib kelib o`rnasha boshladilar, shu tariqa
Afina shahri dunyoga keldi.

Attika aholisi

Attika aholisi uch katta guruhga bo`lingan edi,
jumladan:
qullar , ajnabiylar ( meteklar )
va
fuqarolar . Otasi va onasi ozod afinalik bo`lgan
erkaklargina Afina fuqarosi bo`la olar edi. Afina
davlati fuqarosi
bo`lish nafaqatfaxrli, qolaversa
foydali edi, negaki miloddan avvalgi V asrdan
boshlab davlat organlarida ishlashga muayyan haq
to`lana boshladi.

$ Gomer jamiyatida patriarxal qullik mavjud bo'lib, u basileylarning xo^jaliklarida joriy etilgan. Qullar asosan harbiy asirlardan to'plangan, bundan tashqari qul sotish va sotib olish hollari ham bo'lgan. Erkak qul- larni cho'pon va bog'bon qul cho\rilarni esa uy- ro"zg4or ishlarida oqsoch, yarg'ichoqda un tortuvchi, mato tovquvchi sifatida ishlatganlar. Har qan-day itoatsizlik uchun qul yoki cho'rini xcTjayin qattiq qiynab o'ldirishi mumkin edi.$ 
Qadimgi Yunonistonda paydo bo`lgan va rivojlangan
ijtimoiy-siyosiy va huquqiy qarashlar tarixini Gomer va
Gesiod dostonlarini taxlil qilishdan boshlaymiz. Bu
buYuk shaxslar yaratgan dostonlarda jamiyatda paydo
bo`lgan ijtimoiy muammolar xudolar obrazlari orqali
izchil ta`svirlagandir.


Qadimgi Yunonistonda paydo bo`lgan va rivojlangan
ijtimoiy-siyosiy va huquqiy qarashlar tarixini Gomer va
Gesiod dostonlarini taxlil qilishdan boshlaymiz. Bu
buYuk shaxslar yaratgan dostonlarda jamiyatda paydo
bo`lgan ijtimoiy muammolar xudolar obrazlari orqali
izchil ta`svirlagandir.


Adolat, qonunchilik va polis hayotiga oid boshqa
tushunchalarning moxiyati, yo`nalishlari va shakllanishi
eng avvlo Zevsning faoliyati bilan bog`lanadi. Bosh
Xudo Zevs barcha xudolarni iskanjaga olib, adolat
o`rnatishni talab qilgan. Gomer poemalarida Zevs
xuddi mana shu tartibda, ya`ni qattiqqo`l adolatli Bosh
Xudo obrazida ifodalangan. Bunda adolat tushunchasi
erdagi voqealar bilan bog`langan holda izohlanadi.
Erdagi oddiy qonun-qoida asoslari odamlarni
birlashtiruvchi bir kuch, umuminsoniy qadriyat sifatida
namoyon bo`ladi.


Basileylik mansabi saylangan, lekin asta-sekin muayyan bir
aristok-ratlik urag'ida nasldan-naslga meros bovlib ovtadigan
mansabga aylana borgan. Basiley bir vaqtning o4zida qabilaning
harbiy boshli i, oliy sud-yasi va oliy kohini bo4gan. Amalda u 
urug" zodagonlari vakillari bilan birga hokimiyatni amalga
oshirgan. Oqsoqollar kengashi bu vaqtlarda basiley huzuridagi
maslahat organi hisoblangan. Basiley va oqsoqollar kengashi 6~z
qarorlarini aksariyati jangchilardan iborat xalq yig^inining
muhokamasiga va tasdig'iga havola qilardilar.

Qadimgi yunonlarda huquq tizimi

Qadimgi yunonlarda shahar-davlatlarning ichki
tuzilishi xilma-xil bo‘lgan. Ularning boshqaruv
shakli turlicha bo‘lgan. Jamiyatda klassik
quldorlik va antik demokratiya gullab-
yashnagan. Polislar dastlab yagona podsho -
tiran (basiley, reks va h.k.)lar tomonidan idora
etilgan. So‘ngra podsho va aristokratiya
hukmron bo‘lgan. Tiraniya davrida ham tiran
o‘z hokimiyatini saqlash maqsadida polis
aholisiga tayangan. Keyinchalik monarxiyalar
tugatilib, respublika tuzumi va polislarning
mustahkam tizimi yaratilgan.

Antik dunyo davlatlarida huquqning
umumiy va o`ziga xos xususiyatlari

Huquq antik davrda
fuqarolik jamiyatini va uning
madaniyati elementlarini
mustahkamlovchi omillardan
biri sifatida birdaniga kamolotga
va takomilga erishmadi. Huquq
o`z rivojlanishining ilk
bosqichlarida yuridik texnikasi
va asosiy institutlarining ishlab
chiqilishi darajasi bo`yicha
Sharq mamlakatlari huquqiy
tizimiga o`xshash bo`lgan.


Antik Yunonistonda va Rimda
huquqning rivojlanishi alohida
polislar doirasida amalga oshirilgan
va alohida shahar-davlatlarda
demokratik institutlarning
rivojlanish darajasi huquqda o`z
aksini topgan Polis tizimining
o`rnatilishi huquq ijodkorlik
faoliyatining va uning asta-sekin
diniy-mifologik niqoblardan xalos
bo`lishi natijasi bo`lgan. Yozilmagan
odatlar o`rniga yozma qonunchilik
kelgan. Huquq, shunday qilib, antik
dunyoda polis hayotini tartibga
soladigan nufuzli va majburiy
me’yorlar majmuiga aylangan.


Qadimgi Yunoniston tarixiga oid
manbalar ko’pligi va yaxshi saqlanib
qolganligi bilan boshqa hududlar
tarixidan farq qiladi. Yunoniston
tarixi manbashunosligida qadimgi
tarixchilarning asarlari muhim o’rin
tutadi. Er. avv. VI-V asrlarda tarix fani
gullab yashnagan davridir. Bu davr
tarixchiligini g’arb olimlari “Aholida
polislar tarixi” deb atashadi. Bu
davrdagi ko’zga ko’ringan
tarixchilardan: Gerodot, Fukidid va
Ksenofontni olish mumkin. TARIXIGA MANBALAR

MAKEDONIYALIK ALEKSANDRNING
SHARQQA YURISHLARI

Makedoniyalik Aleksandrning sharqqa
yurishlaridan so’ng Yunoniston tarixida yangi tarix
maktabi – Arastu maktabi shakllandi. Bu davrning
eng ko’zga ko’ringan asari Arastuning “Politiya”
asaridir. Bu asar Arastu va uning shogirdlari
tomonidan yozilgan bo’lib, yunon polislari, O’rta
Yer dengizi qirg’oqlaridagi yunon koloniyalari
haqida muhim ma’lumot beradi. Asar juda ko’p
bo’limlardan iborat bo’lsa-da, uning faqat bizgacha
“Afina politsiyasi” qismi yetib kelgan.

Ellin davri

Ellin davriga kelib yunon
jamiyatidagi keskin
o’zgarishlar, katta
davlatlarning vujudga kelishi
bilan umumiy tarixga asos
solindi. Bu davrning eng
ko’zga ko’ringan
tarixchilaridan biri Timey
bo’lib, u o’zining asarida
Bolqon Yunonistoni, g’arbiy
yunon mustamlakalari
haqida muhim ma’lumotlar
beradi.

ARXEOLOGIK TOPILMALAR

Qadimgi yunon tarixi bo’yicha eng muhim
manbalardan biri arxeologik topilmalar
hisoblanadi. Arxeologlar Bolqon
Yunonistoni va Egey dengizi orollaridagi
qadimgi ibodatxonalar, saroylar, mudofaa
inshootlarini qazib ochdilar. Ayniqsa, Krit
orolida ingliz arxeologi E. Evans 40 yildan
ko’proq vaqt Knoss saroyini qazib ochdi.
Kichik Osiyoda nemis arxeologi G.
Shlimanning Troya xarobalarini qazib
ochishi qimmatli ma’lumotlarni berdi.


Polislarning yemirilishigacha yunonlar tarix
va adabiyotga oid asarlarni me’muar
shaklda yozishgan. Er. avv. IV asrdagi eng
yirik me’muar asar Ksenofontga tegishli. U
asosan harbiy sohaga oid ma’lumotlarni
beradi.


Ellinizm davrida me’muar va
avtobiografik asarlar yozish odat tusiga
kirdi. Ellin davri siyosatchilaridan Pirra va
Arata eng yirik tarixiy asarlar mualliflari
hisoblanadilar. Ular “Axey ittifoqi” haqida
keng ma’lumotlarni yozib qoldirishgan.

ANTIK DAVRDA ALOQA

Antik jamiyatda xatlar muhim o’rin
tutgan. Ular ikki xil shaklda ochiq va
yopiq shaklda yozilgan. Platon, Isokrat
va Sallyustiylar yozgan ochiq xatlarida
falsafiy muammolar haqida fikr
yuritilgan. Yopiq xatlar davlat
ahamiyatiga molik xatlar bo’lib, maxsus
kishilar nomidan yozilgan. Ularda
asosan siyosiy va mahfiy ma’lumotlar
yozilgan.


Yunon she’riy adabiyotining shakllanishi
er. avv. IX–VIII asarlarga tegishli bo’lib,
bu davrni “Gomer davri she’riyati”
deyishadi. Gomer, Gesiod va
dramaturglar Esxil, Sofoklning asarlari
juda yaxshi saqlangan. Gesiod o’zining
“Mehnat va kunlar” asarida yunon
jamiyatidagi ijtimoiy ziddiyatlar haqida
yozadi.

SHAHARLAR.

Yunon tarixiy manbashunosligiga shahar
qoldiqlari muhim o’rin tutadi. Shaharlardagi
saroylar, ibodatxonalar yaxshi saqlangan. Krit-
Miken davri saroylari, inshootlari juda ko’plab
topilgan. Yunon me’morchigining asosiy
yodgorliklaridan bu Palestlar va
Gimnasiylardir. Palestlar – bu sport inshootlari
jumlasiga kirib, u yerda asosan yosh bolalar
muntazam sport bilan shug’ullanishgan.


Gimnasiy – sport inshooti bo’lib, bu
yerda asosan kattalar sport va fan bilan
shug’ullanganlar. Bizgacha Afinaning
ikki katta gimnasiyasi saqlanib qolgan.
Ulardan biri qahramon Akadem bog’ida
joylashgan, ikkinchisi likeylik Appolon
dala hovlisida joylashgan.


Qadimgi davrda sud ishlarini urug’ jamoasini o’zi
bajarar edi. Davlat hokimiyati urug’dan bu funksiyani
tortib oldi. Zodagonlar uzoq vaqt sud hokimiyatini,
boshqaruvni o’z qo’llarida saqlab turdilar, vaqt o’tishi
bilan ular bir qism hokimiyatni yangi ijtimoiy kuchlarga
berishga majbur bo’ldilar. Yangi ijtimoiy kuchlar,
zodagon sudyalar hokimiyatiga chek qo’yish uchun
odatdagi huquqni yozishni talab qildilar. Jamiyat yana
olg’a qadam tashlab savdo munosabatlarini
muvofiqlashtirishga majburiy qoidalarini kiritish
ehtiyojini tug’dirdi. Qonunlarni eng qadimgi
kodifikatsiyasini Lokradagi Zalevk (Italiyadagi yunon
shahrida) Katanadagi Xarond (Sitsiliyadagi yunon
shahrida) amalga oshirdilar.

MAVZU: Qadimgi Yunoniston davlati va huquqi

Reja :  Qadimgi Yunoniston davlati  Qadimgi yunonlarda shahar- davlatlarning ichki tuzilishi  Antik dunyoda davlatning vujudga kelishi va polis tizimi  Antik dunyo davlatlarida huquqning umumiy va o`ziga xos xususiyatlari

 Qadimgi Yunoniston - Bolqon yarim oroli, Egey va O‘rta yer dengizlaridagi bir qancha orollarni o‘z ichiga olgan mamlakat. U tabiiy jihatdan 3 qismga: Shimoliy Yunoniston, O‘rta Yunoniston va Janubiy Yunoniston (Peloponnes)ga bo‘linadi. Maydonining 2/3 qismi tog‘liklardan iborat. Yunoniston tarixi Qadimgi Sharq mamlakatlari tarixi bilan bir vaqtda va u bilan o‘zaro aloqador holda rivojlangan.Qadimgi Yunoniston davlati

" Polis " deb atalgan shahar-davlatlar  " Polis " deb atalgan barcha shahar-davlatlar o`z armiyasiga ega bo`lgan (yunoncha "polis" so`zi "shahar" ma'nosini anglatadi). Polislar bir-birlari bilan teztez jang qilib turar, shuning uchun ham askarlarga ta'lim-tarbiya berish va durust qurollantirishga intilar edi. Armiyaning asosini og`ir qurollangan askarlar — goplitlar tashkil et gan.Ularto`rtburchak shaklini yuzaga keltiruvchi bir-biriga zich joylashgan qatorlar bi lan jang qilishgan. Jangovar safga shu tariqa tizilish esa falanga deb atalgan.

 Davlatlarni boshqarishning turli shakllari kelib chiqadi. Afinada, Abdirda demokratiya qaror topadi, Fiva, Megerada Oligarxiya, Spartada aristokratiya shakllari davlatchilikning turli yo`sindagi boshqarish shakllarini keltirib chiqaradi. qadimgi Gretsiyada paydo bo`lgan va asta-sekin rivojlanib borgan siyosiy va xuquqiy ta`limotlar tarixini uch davrga bo`lish mumkin. Ilk davr (eramizgacha I X- V asrlar) qadimgi grek davlatlarining paydo bo`lish davrini o`z ichiga oladi.

O'xshashlar

Qadimgi Yunoniston falsafasi

Qadimgi Yunoniston madaniyati

Qadimgi yunoniston sivilizatsiyasi

Qadimgi yunoniston fani taraqqiyoti

QADIMGI YUNONISTON FANI TARAQQIYOTI