logo
  1. Bosh sahifa
  2. Slaydlar
  3. Umumiy
  4. Qoriy Xo’jandiy ijodining mustaqilllik yillarida o’rganish haqida ma’lumotlarning o’rganilishi

Qoriy Xo’jandiy ijodining mustaqilllik yillarida o’rganish haqida ma’lumotlarning o’rganilishi

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

107.556640625 KB
Ko'chirib olish
Qoriy Xo’jandiy ijodining mustaqilllik yillarida o’rganish haqida ma’lumotlarning o’rganilishi Samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti 301guruh talabalari Malikova Fotima va Mallayeva Dilovarning adabiy muhitlar va poetika fanidan taqdimotnomasi Tekshirdi: Aslanova. H Jamiyat taraqqiyoti ilm-fan rivoji bilan belgilanar ekan, badiiy merosni tatbiq qilish bu jarayonning asosiy omili sifatida muhim ahamiyatga ega. Zero, badiiy adabiyotni tushunish, uning nozik jihatlarini his qilish, fahmlash inson tafakkurining o‘sishiga, badiiy didini shakllanishining asosiy shartlaridan biridir. O‘zbek mumtoz adabiyoti o‘z tahlili va talqinini kutayotgan badiiy adabiyotga boy. Mulla Mirmahmud Mirshamsiddin o‘g‘li Qoriy Xo‘qandiy lirikasi shunday adabiy meroslardan biridir. REJA: 1 Qoriy Xo’jandiy hayotiy faoliyati vaadabiy merosi; 2 Qoriy ijodi va uning 19 asr ikkinchi yarmi- 20asr boshlarida Qo’qon adabiy muhitida tutgan o’rni; 3. Qoriy she’riyati badiiyati; 4. Xulosa. Mulla Mirmahmud Mirshamsiddin o‘g‘li Qo‘qon shahrining Sarmozor dahasidagi Panjarasozlar mahallasida hunarmand kosib oilasida dunyoga keladi(1828-1906). Mahalla masjidida xat-savod chiqaradi. Qiroat ilmini Hasanxon qori domladan o‘rganib hofizi Quron bo‘lib yetishadi. Keyinchalik Qo‘qondagi Norbo‘tabiy madrasasida tahsil oladi. Arab, fors tillari, sarf, nahv, lug‘at ilmini mukammal o‘rganadi. So‘ngra Qo‘qonning G‘oziyog‘liq mahallasidagi katta masjidda imomlik qiladi. Shundan yozmalarida ham ”Qoriy” tahallusini qo‘llaydi. Qoriy mukammal husnixat egasi bo‘lib hattotlik bilan ham shug‘ullangan. Qoriyning o‘z dasxati bilan ko‘chirgan «Devon»i [1.34] hamda Majzub Namangoniyning «Devon»i va Bahouddin Naqshbandning risolasi mavjud. Muqimiy bilan hamkorlikda ko‘chirgan katta bayozi va yana bir necha asarlar bizgacha yetib kelgan. Qoriyning xalq orasida mukammal bir devoni mavjud bo‘lib, bu devon 1912yilda litografiya usuli bilan nashr qilingan. Devonda shoirning 205 ta g‘azal, 72 ta muhammas, 26 ta muvashshah, 2 ta tarix janriga oid, jami 7000 misraga yaqin yozg‘ichlari [2.312.] o‘rin olgan. Qoriyning fors adabiyoti namoyondalari Hofiz Sheroziy, Abdurahmon Jomiy, Bedil, Ahmad Jomiy, Osafiy, Soib kabilarning, turkiy adabiyot namoyondalaridan esa Alisher Navoiy, Fuzuliy, Amiriy, Mashrab, Zaliliy, G‘oziy, Uvaysiy, Azimiy kabi ijodkorlarning g‘azallariga bog‘langan tahmislari mavjud. Hozirga qadar Qoriy ijodi to‘g‘risida aytarli ko‘p ma’lumotlar mavjud emas. U haqidagi asosiy ma’lumotlar Po‘latjon domla Qayumovning “Tazkirayi Qayyumiy” asarida keltirilgan. Qoriy dastlab Navoiyga qo‘l bergangan shoirlardan bo‘lsa ham, keyinchalik tasavvuf ruhida she‘rlar bitadi. Uning lirikasining asosiy mavzusi ilohiy ishq bo‘lib, diniy-ma’rifiy g‘oyalar yetakchi o‘rinni egallaydi. Shoir devoni bilan tanishar ekanmiz, har bir satrda ilohiy ishq ruhi yaqqol sezilib turadi. Qoriy she’rlari Allohga hamdlar, ayniqsa, payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.)ga bag‘ishlangan na’tlarning ko‘pligi bilan ham ajralib turadi . Shuningdek, uning ijodida go‘zal mahbubaning yorqin tasviri va unga bo‘lgan muhabbat sitamlari aks etgan misralardan tashkil topgan she’rlar ham salmoqli o‘rinni egallaydi. Shoir o‘z she‘rlari bilan davr kishilariga nazar soladi va ijtimoy hayotdan kelib chiqib she‘rlar bitadi. Insonni komillikka da’vat etish, nafsni tarbiyalash, ahloqiy-tarbiyaviy fikrlarni uyushiq holda bayon etadi. Qoriy ijodining yana bir go‘zal tomoni, uning g‘azallari orasida Muhammad (s.a.v)ga bag‘ishlangan yozgichlar salmoqli o‘rinni egallaganidir. Bu o’rinda uning “Ahmad”, “Muhammad” radifli na’t g‘azallari ham e’tiborga molik. Jon ichra jo qilib qaddi rasoyi Ahmad, Zikri Zabonim aylay bo’lsa rizoyi Ahmad. Yorub ko’ngulni ayla bir shahnishini shohi, Shoyadki bo’lsa mehmon nuru jiloyi Ahmad. Haq ofarinish aylab nuridin nishoni Ahmad, A’lo kamol qildi xush oshyone Muhammad. Nuri vujudi bo’ldi kuningdin muqaddam, Daryoyi rahmat darkaron Muhammad. Qoriyning musulmon ahllariga murojaat shaklida yozilgan «Bo’yi Muhammadi kelur» radifli g’azalida ham, insonlarning dinu diyonatli bo’lish, haq yo’lida yurish, manfaatli bo’lish g’oyalarini ilgari suradi. Vaqti saharda nola qil bo’yi Muhammadi kelur Jonu dilingni vola qil bo’yi Muhammadi kelur. Ahli nasabni afzali jumlai jahonni sururi, Ummatiga kuyub dili bo‘yi Muhammadi kelur.[1.112.] Ushbu g‘azalda shoir “ahli nasabni afzali”, “jumlai jahonni sururi”, “afzali anbiyo” sifatlari bilan Muhammad (s.a.v)ni ta’rif etadi. G‘azalda Payg‘ambarimizning nabiy bo‘lganliklari, ummatlariga rahm-shafqatli ekanliglari, malaklar hamda ins-u jinslarga rasul etib saylanganliklari yuksak badiyat bilan ifodalangan. Yuqorida aytib o‘tganimizdek Qoriyning ijodida Payg‘ambarimiz (s.a.v)ga bag‘ishlangan she‘rlar ko‘plab uchraydi. Qoriyning Allohga murojaat tarzida bitgan g‘azallari ham mashhur. Uning «laziz»radifli g’azali ham shunday g'azallar suradiga kiradi E Ey sani zikring manga jondin aziz, Jon na ermish balki iymondin laziz. Misli Mansur kuydurub axgar qilib, Tashlasang, do‘zaxga rizvondin laziz.[1.238.] G‘azalda shoir hech qanday izdihomsiz Allohga bevosta murojaat qiladi. Uning bergan ne’matlariga bo‘lgan shukronaligini izhor etadi va bandalarini yo‘qdan bor qilib yaratgan Robbisiga hamdlar aytadi. Qoriy ijodida yana o‘ziga xos bo‘lgan sifatlardan biri shuki, u ko‘plab shoirlar singari oshiqona ruhda ham qalam tebratgan. Mashuqaning jamolini go‘zal o‘xshatishlar bilan tasvirlaydi. Go‘zal mahbubaning yorqin tasviri va unga bo‘lgan muhabbat sitamlari aks etgan misralar ham uning lirikasining go‘zalligini ko‘rsatib turadi. Jumladan, “xush kelding”, “bir kelib ket”, “hanuz” radifli g‘azallari oshiqona ruhda bitilgan g‘azallar sirasiga kiradi. Chok-chok bo‘lgan jigarlar topmaydi mahram hanuz, Ashik xunborim ko‘ngilni qilmadi beg‘am hanuz. Dog’lar birla vujudikim har taraf vayron bo’lur, Va’dasi yuzdan o’tub bo’lmay vafo bir dam hanuz. Yoqib sham’i muhabbat bo’ldi dil koshinasi ravshan, Bo‘lub ochildi go‘yo g‘unchalar gulzor, xush kelding. Muhabbat bog‘i bo‘ldi necha majnun anda gulchindir, Manim Farhodi shaydo g‘amkasor ul yor Shirindur. Sochilgan qonim ila xublar ruxsori tazindur, Yonin ishq otashina onish do‘zaxdin emindur, Ne kim bir kez yonar yondurmoq ani g‘ayri mumkundir.[1.445.] Ushbu taxmis Fuzuliy g‘azaliga yozilgan bo‘lib, bir qarashda oshiqning tortayotgan iztiroblari tasvirlanayotganday ko‘ringani bilan, aslida bu muhammas tasavvufiy ruhda bitilgan. Shoir istelohda insonning do‘sti Alloh ekanligini ta’kidlaydi va uning zikrida muqum bo‘lishga chaqiradi. Xulosa Qoriy lirikasi insonlarga ma’naviy ozuqa berish bilan bir qatorda, insonlarga diniy masalalar bo‘yicha ham ta’lim- tarbiya hamda ma’naviy ozuqa beradi. Uning rangbarang janrlarda yozilgan asarlari o‘zining yuksak gumanistik g‘oyalari bilan ajralib turadi. Qoriyning ijodini o‘rganish, uning adabiy me’rosini tiklash xalqimiz uchun ham tom ma’noda foydali bo‘ladi.

Qoriy Xo’jandiy ijodining mustaqilllik yillarida o’rganish haqida ma’lumotlarning o’rganilishi

Samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti 301guruh talabalari Malikova Fotima va Mallayeva Dilovarning adabiy muhitlar va poetika fanidan taqdimotnomasi Tekshirdi: Aslanova. H

Jamiyat taraqqiyoti ilm-fan rivoji bilan belgilanar ekan, badiiy merosni tatbiq qilish bu jarayonning asosiy omili sifatida muhim ahamiyatga ega. Zero, badiiy adabiyotni tushunish, uning nozik jihatlarini his qilish, fahmlash inson tafakkurining o‘sishiga, badiiy didini shakllanishining asosiy shartlaridan biridir. O‘zbek mumtoz adabiyoti o‘z tahlili va talqinini kutayotgan badiiy adabiyotga boy. Mulla Mirmahmud Mirshamsiddin o‘g‘li Qoriy Xo‘qandiy lirikasi shunday adabiy meroslardan biridir.

REJA: 1 Qoriy Xo’jandiy hayotiy faoliyati vaadabiy merosi; 2 Qoriy ijodi va uning 19 asr ikkinchi yarmi- 20asr boshlarida Qo’qon adabiy muhitida tutgan o’rni; 3. Qoriy she’riyati badiiyati; 4. Xulosa.

Mulla Mirmahmud Mirshamsiddin o‘g‘li Qo‘qon shahrining Sarmozor dahasidagi Panjarasozlar mahallasida hunarmand kosib oilasida dunyoga keladi(1828-1906).

O'xshashlar

mustaqillik yillarida buxoro amirligini o’rganish tarixi
yerqo’rg’on manzilgohining o’rganilishi
Dabusqal’a yodgorligining arxeologik o’rganilishi
Alisher Navoiy lirik merosining o’rganilishi
ALISHER NAVOIY IJODINING XORIJDA O‘RGANILISHI (RUS SHARQSHUNOSLARI TADQIQI ASOSIDA)