logo

Sharqda qo’llanilgan quyosh kalеndarlari

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

3700.966796875 KB
S h arqda qo’llanilgan 
quyosh kal ndarlariе   
Qadimgi Hind kalendari. Hindistonda yaqin 
vaqtlargacha turli xil kalendarlar, ya’ni Quyosh. Oy, 
Oy-quyosh kalendarlari ishlatilgan. 51 Hindiston 
qadimgi sivilizatsiyaning o‘chog‘i sifatida 
kalendarlar tarixi birnecha ming yillarni o‘z ichiga 
oladi. Hindistonda eng ko‘p tarqalgan 
kalendarlardan biri  samvat kalendaridir .       U Hindistonning Shimoliy va Markaziy viloyatlarida 
ishlatilgan. Bu Oy-quyosh kalendari bolib, tropik yil va 
Oy oylari asosida tuzilgan. Kalendarda har uch yilda 
embolistik yil joriy qilingan. Uni hindlar «adikmas»1 - 
deb ataganlar. Shuningdek, kalendarda qo‘shimcha 
kunlar (burjiy kalendar asosida) joriy etilgan va ular 
«titxi» deb atalgan. Bu kalendar erasi eramizdan 
avvalgi 57-yildan hisoblangan. Hindistonda tarqalgan 
yana bir kalendar «Saka kalendari»dir. Saka kalendari 
Hindistonning janubiy viloyatlarida qo‘llanilgan. Saka 
kalendari Quvosh kalendari hisoblanadi. Saka 
kalendarida bir yil dastlab olti fasl va har biri 29, 32 
kundan tashkil topgan o‘n ikki oydan iborat bolgan.      
Kalendar 365 (kabisa 366) kun, 12 oydan iborat. 
Ovlar 30-31 kundan, oddiy yilda birinchi olti oy 30 
kundan, qolgan oltitasi 31 kundan iborat. Kalendar 
quyidagi jadvalda berilgan.     
Arab kalendari . Qadimgi arab kalendari klassik Oy 
kalendari hisoblanadi. Arabiston yarimorolida Oy 
taqvimiga asos solingan va takomillashtirgan 
paytdan qadimgi arab kalendarining tarixi 
boshlanadi. Bu milodimizgacha bo’lgan I ming 
yillikka to‘g‘ri keladi.   
Arablar 200 yilga yaqin vaqt davomida 
Oyquyosh kalendaridan foydalandilar. Islom 
dinida Oy taqvimi asosini buzish taqiqlandi. 
VII asrning o'rtalariga kelib arablar yana 
o'zlarining klassik Oy kalendariga qaytdilar. 
Qadimgi arab kalendari deyarli o'zgarishlarsiz 
bizgacha saqlangan. Qadimgi arab Oy yili o‘n 
ikki oydan iborat bo'lgan.    
Bugungi kungacha arab kalendarida oy nomlari 
ikki marta o‘zgargan. Abu Rayhon Beruniy 
«Qonuni Mas’udiy» asarida qadimgi arab 
kalendaridagi oy nomlarini keltirib o'tadi. Bular:   
Oylar navbat bilan «to‘liq» (30 kun - toq son) va 
«to’liq bo’lmagan» (29 kun - juft son) oylarga 
bodinadi. Yillar oddiy yil (354 kunlik) va kabisa yili 
(355 kunlik) joriy qilingan. Kabisa yilida qo'shimcha 
kun yil oxiriga, ya’ni 12 oyga «zu-l-hijja»ga 
qo‘shilgan. Islom dini qo'shimcha kunlarni joriy 
qilishni taqiqlagan.   
Mesopotamiya kalendarlari. Mesopotamiyadan topilgan 
yozma yodgorliklarda eramizdan avvalgi 2500-yilda 
shumerlar Oy-quyosh 55 kalendarlaridan foydalanganlari 
to'g'risida ma’lumotlar saqlangan. Bobil Xammurapi (er.avv. 
1792-1750) hukmronligi davrida nafaqat ikki daryo oraligida, 
balki Old Osivodagi eng yirik siyosiy, madaniy markazga 
aylandi. Xammurapi bir qancha islohotlar. jumladan. 
kalendar islohotini ham o‘tkazadi. Bu kalendar dastlab Oy 
kalendari bo'lib, har bir yildagi toq ovlar o‘ttiz. juft oylar 
yigirma to‘qqiz kunlik o‘n ikkita oydan iborat edi. Oylar 
shunday nomlangan:

S h arqda qo’llanilgan quyosh kal ndarlariе

 Qadimgi Hind kalendari. Hindistonda yaqin vaqtlargacha turli xil kalendarlar, ya’ni Quyosh. Oy, Oy-quyosh kalendarlari ishlatilgan. 51 Hindiston qadimgi sivilizatsiyaning o‘chog‘i sifatida kalendarlar tarixi birnecha ming yillarni o‘z ichiga oladi. Hindistonda eng ko‘p tarqalgan kalendarlardan biri samvat kalendaridir .

U Hindistonning Shimoliy va Markaziy viloyatlarida ishlatilgan. Bu Oy-quyosh kalendari bolib, tropik yil va Oy oylari asosida tuzilgan. Kalendarda har uch yilda embolistik yil joriy qilingan. Uni hindlar «adikmas»1 - deb ataganlar. Shuningdek, kalendarda qo‘shimcha kunlar (burjiy kalendar asosida) joriy etilgan va ular «titxi» deb atalgan. Bu kalendar erasi eramizdan avvalgi 57-yildan hisoblangan. Hindistonda tarqalgan yana bir kalendar «Saka kalendari»dir. Saka kalendari Hindistonning janubiy viloyatlarida qo‘llanilgan. Saka kalendari Quvosh kalendari hisoblanadi. Saka kalendarida bir yil dastlab olti fasl va har biri 29, 32 kundan tashkil topgan o‘n ikki oydan iborat bolgan.

 Kalendar 365 (kabisa 366) kun, 12 oydan iborat. Ovlar 30-31 kundan, oddiy yilda birinchi olti oy 30 kundan, qolgan oltitasi 31 kundan iborat. Kalendar quyidagi jadvalda berilgan.