Sodda birikmali va murakkab gidronimlar

Yuklangan vaqt:

10.08.2023

Ko'chirishlar soni:

0

Hajmi:

56.587890625 KB

Ko'chirib olish

•
MAVZU: SODDA BIRIKMALI VA
MURAKKAB GIDRONIMLAR

Gidronimiya yunoncha “gidro” suv,
“onoma” atoqli ot. Gidronimiya
yunoncha “ suv” degan ma’noni
bildiradi. Barcha suv obyektlarining
nomini o’rganuvchi bo’lim gidronim
deyiladi.

Suv havzalarining onomastika sohasi
bo’yicha shug’ullangan olimlarimizning
monografiyalarida, lug’atlarida,
tadqiqotlarida tilga olingan bo’lsada bu
sohada monografik birinchi tadqiqot
Nuriddin Begaliyevning “Samarqand
viloyati gidronimlari” nomli nomzodlik
dissertatsiyasi sanaladi.

Yer yuzidagi qariyb 71% foizini 4 ta okean
egallaydi.
Tinch okeani
Atlantika okeani
Hind okeani
Shimoliy muz okeani

Daryolar nomi: potamonim deyiladi,
Amudaryo, Sirdaryo, Surxondaryo,
Qashqadaryo, Zarafshon daryosi,
Oqdaryo, Qoradaryo bularning
barchasi O’zbekiston Respublikasi
Samarqand viloyatidagi katta daryolar
nomi hisoblanadi.

Soylar nomi: Kosonsoy, Rezaksoy,
Oqtoshsoy, Chovlisoy, Yakkarchasoy,
Yertoshsoy, Dukandsoy, Oqchasoy.

Ariqlar nomi: Katta ariq,
Zahariq, Kaykovus arig’i, Yangi
ariq, Parom ariq.
Anhor- arabcha “katta ariq”
Arna- katta kanal
Band to’g’on
Ko’l- kichikroq tabiiy suv
havzasi.
Vodoprovod: Guzar
Damdaryo, Darg’ot, Kavsar,
Kechik.

O’zan deb ataluvchi chuqurlikda oqayotgan
suv oqimi dary o deb ataladi. Odatda
daryolar doim oqib turadi. Lekin iqlimi
quruq o’lkalarda issiq, yog’in kam
vaqtlarda goho qurib qoladigan daryolar
ham bor. Ularni v aqt incha qurib
qoladigan dary olar deyiladi.

Sirdaryo
Sirdaryo daryo nomi “ sir” ya’ni rang,
bo’yoq sariq daryo, loyqa suvli daryo,
serob, sersuv degan ma’moni bildiradi.
Bu ma’lumotlarni ko’pchilik to’g’ri
deguvchilarni fikri to’g’ri ekanligini
professor H. Hasanov aytib o’tgan edi.
Bu azim daryo shu atroflarda yashagan
sar silissir qabilasi nomi bilan atalgan
deyish ancha haqiqatga yaqin.

Amudaryo
Amudaryo o’rta Osiyodagi eng yirik daryo
hisoblanadi. Qadimgi yunon tarixchisi Gerodot
mil. avv. V asr Araks deb, keyinroq mil. avv. I
asr o’tgan yunon tarixchilari asarlarida Oks
yoki Oksos deb atalgan. Amudaryoning hozirgi
nomi O’rta asrlarda mavjud bo’lgan Omul,
Omuy, Omuyya shahri hozirgi Chorjoy
nomidan olingan deyishadi.

Zarafshon
Zarafshon daryosi haqiqatdan “ zar
sochuvchi” daryo degan ma’noni anglatadi.
Daryoo’zanidagi qumda oltin zarralari
bo’lganidan daryo shunday nom olgan.
Gidronimlar: sodda tub, sodda yasama,
qo’shma va murakkab tarkibli bo’ladi.
Qo’shma va murakkab tarkibli
gidronimlartarkibida asosan endikatorlar,
topofarmantlar tashkil etadi.
Soy, buloq , daryo, ko’l.

Bosh daryo o’zanining barcha irmoqlari
bilan birga dary o sist emasini hosil qiladi.
Daryoning okean, dengiz, ko’l yoki boshqa
daryoga quyiladigan joyi dary oning
mansabi deyiladi( O’rta Osiyoning tabiiy
xaritasidan Sirdaryoning manbaini,
mansabini, Chirchiq va Qoradaryo
irmoqlarini topishimiz mumkin.

Foydalanilgan adabiyotlar:
■ H. Hasanovning Daryo va ko’llarning
nomini o’rganuvchi soha Toshkent
o’qituvchi.
■ Nuriddin Begaliyevning Samarqand
viloyati gidronimlari nomli dessertatsiyasi.

• MAVZU: SODDA BIRIKMALI VA MURAKKAB GIDRONIMLAR

Gidronimiya yunoncha “gidro” suv, “onoma” atoqli ot. Gidronimiya yunoncha “ suv” degan ma’noni bildiradi. Barcha suv obyektlarining nomini o’rganuvchi bo’lim gidronim deyiladi.

Suv havzalarining onomastika sohasi bo’yicha shug’ullangan olimlarimizning monografiyalarida, lug’atlarida, tadqiqotlarida tilga olingan bo’lsada bu sohada monografik birinchi tadqiqot Nuriddin Begaliyevning “Samarqand viloyati gidronimlari” nomli nomzodlik dissertatsiyasi sanaladi.

Yer yuzidagi qariyb 71% foizini 4 ta okean egallaydi. Tinch okeani Atlantika okeani Hind okeani Shimoliy muz okeani

Daryolar nomi: potamonim deyiladi, Amudaryo, Sirdaryo, Surxondaryo, Qashqadaryo, Zarafshon daryosi, Oqdaryo, Qoradaryo bularning barchasi O’zbekiston Respublikasi Samarqand viloyatidagi katta daryolar nomi hisoblanadi.

O'xshashlar

Sodda, birikmali va murakkab toponomlarga misollar

Sodda va murakkab foizlar

tub va murakkab sonlar

Murakkab efirlar

Murakkab tizimlarni modellashtirish