Tanlash usuli bilan kombinatorik masalalarni yechish
![Tanlash usuli bilan
kombinatorik
masalalarni yechish](/data/documents/8ce99bc3-b6dc-4713-a397-773f038bc76d/page_1.png)
![Kombinatorika
« kombinatorika » atamasi
lotincha combinare –
« birlashma , tanlanma » degan
so‘zdan kelib chiqqan .
Ta’rif . Kombinatorika – bu matematikaning
bir bo‘limi bo‘lib, turli to‘plam elementlarini
tanlab olishlari yoki ularning joylashishlari
sonini topish bilan shug‘ullanadi.](/data/documents/8ce99bc3-b6dc-4713-a397-773f038bc76d/page_2.png)
![Qo‘shish qoidasi :
Agar qandaydir A obyektni m ta usul bilan, boshqa B
obyektni esa n xil usul bilan tanlab olish mumkin bo’lsa, “A
yoki B” tanlovni m+n xil usul bilan tanlab olish mumkin.
Misol :
Likopchada 5 ta olma va 4 ta apelsin bor. Bitta mevani necha xil
usulda tanlab olishimiz mumkin?
Yechim :
Masala shartiga ko‘ra olmani besh xil usul bilan,
apelsinni esa to‘rt xil usul bilan tanlab olish mumkin.
Masalada esa bitta mevani, ya’ni
“ olma yoki apelsin” tanlovini qo‘shish
qoidasi ga asosan 5+4=9 xil usul bilan amalga
oshirish mumkin .
Javob : 9 xil usul .](/data/documents/8ce99bc3-b6dc-4713-a397-773f038bc76d/page_3.png)
![Masala :
1, 4, 7 raqamlaridan foydalanib, raqamlari takrorlanmagan nechta
ikki xonali sonlar tuzish mumkin?
Yechish :
1 usul: Variantlarni sanash .
Sonlarni birortasini ham qoldirmaslik uchun, ularni o‘sish
tartibida joylashtiramiz. Avval 1 raqami bilan, so‘ngra 4, va
nihoyat 7 raqami bilan boshlanadigan sonlarni yozib chiqamiz :
14, 17, 41, 47, 71, 74.
Javob : 6 ta son .](/data/documents/8ce99bc3-b6dc-4713-a397-773f038bc76d/page_4.png)
![Masala :
2 usul : “Daraxtsimon” usul .
Buning uchun, maxsus sxema tuzib olamiz:
Yulduzcha chizib olamiz . So‘ngra bu yulduzchadan 3 ta kesma
chiqaramiz. Masala shartida 3 ta raqamlar – 1, 4, 7 berilgani uchun
bu kesmalarning ikkinchi uchiga shu raqamlarni yozamiz.Natijada
14, 17, 41, 47, 71,74 sonlari hosil bo’ldi. Bu sxema rostdan ham
daraxtga o‘xshaydi, faqat “to‘nkarilgan” holatda bo’ladi.](/data/documents/8ce99bc3-b6dc-4713-a397-773f038bc76d/page_5.png)
![**
Javob : 6 ta raqam .](/data/documents/8ce99bc3-b6dc-4713-a397-773f038bc76d/page_6.png)
![Ko‘paytirish qoidasi :
Agar A obyektni m xil usul bilan, B obyektni esa n xil usul
bilan tanlab olish mumkin bo‘lsa, u holda (A, B) juftlikni
m ∙ n xil usul bilan tanlab olish mumkin.
Yuqoridagi masalani 3 chi usuli:
Shunday mulohaza yuritamiz: Ikki xonali sonning birinchi
raqamni 3 xil usul bilan tanlab olishimiz mumkin. Shundan so’ng
ikkinchi raqamni tanlash uchun bizning ixtiyorimizda ikkita raqam
qoladi. Demak barcha ikki xonali berilgan shartni bajaruvchi
sonlar 3 ∙ 2 =6 ta ekan.
Javob : 6 ta .](/data/documents/8ce99bc3-b6dc-4713-a397-773f038bc76d/page_7.png)
![O‘zingizni tekshirib ko‘ring:
Kombinatorika fani nima bilan shug’ullanadi ?
Yig’indi qoidasi nima ?
Ko’paytma qoidasi nima ?](/data/documents/8ce99bc3-b6dc-4713-a397-773f038bc76d/page_8.png)
![Uyga vazifa
538-540 misollar](/data/documents/8ce99bc3-b6dc-4713-a397-773f038bc76d/page_9.png)
![](/data/documents/8ce99bc3-b6dc-4713-a397-773f038bc76d/page_10.png)
Tanlash usuli bilan kombinatorik masalalarni yechish
Kombinatorika « kombinatorika » atamasi lotincha combinare – « birlashma , tanlanma » degan so‘zdan kelib chiqqan . Ta’rif . Kombinatorika – bu matematikaning bir bo‘limi bo‘lib, turli to‘plam elementlarini tanlab olishlari yoki ularning joylashishlari sonini topish bilan shug‘ullanadi.
Qo‘shish qoidasi : Agar qandaydir A obyektni m ta usul bilan, boshqa B obyektni esa n xil usul bilan tanlab olish mumkin bo’lsa, “A yoki B” tanlovni m+n xil usul bilan tanlab olish mumkin. Misol : Likopchada 5 ta olma va 4 ta apelsin bor. Bitta mevani necha xil usulda tanlab olishimiz mumkin? Yechim : Masala shartiga ko‘ra olmani besh xil usul bilan, apelsinni esa to‘rt xil usul bilan tanlab olish mumkin. Masalada esa bitta mevani, ya’ni “ olma yoki apelsin” tanlovini qo‘shish qoidasi ga asosan 5+4=9 xil usul bilan amalga oshirish mumkin . Javob : 9 xil usul .
Masala : 1, 4, 7 raqamlaridan foydalanib, raqamlari takrorlanmagan nechta ikki xonali sonlar tuzish mumkin? Yechish : 1 usul: Variantlarni sanash . Sonlarni birortasini ham qoldirmaslik uchun, ularni o‘sish tartibida joylashtiramiz. Avval 1 raqami bilan, so‘ngra 4, va nihoyat 7 raqami bilan boshlanadigan sonlarni yozib chiqamiz : 14, 17, 41, 47, 71, 74. Javob : 6 ta son .
Masala : 2 usul : “Daraxtsimon” usul . Buning uchun, maxsus sxema tuzib olamiz: Yulduzcha chizib olamiz . So‘ngra bu yulduzchadan 3 ta kesma chiqaramiz. Masala shartida 3 ta raqamlar – 1, 4, 7 berilgani uchun bu kesmalarning ikkinchi uchiga shu raqamlarni yozamiz.Natijada 14, 17, 41, 47, 71,74 sonlari hosil bo’ldi. Bu sxema rostdan ham daraxtga o‘xshaydi, faqat “to‘nkarilgan” holatda bo’ladi.