yapon svilizatsiyasining asosiy xususiyatlari
![MAVZU: YAPON SVILIZATSIYASINING ASOSIY XUSUSIYATLARI](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_1.png)
![](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_2.png)
![
Yaponlar (o zlarini nixondzin — quyoshli o lka odamlari deb atashadi) — xalq, Yaponiyaning ʻ ʻ
asosiy aholisi (123,6 mln. kishi). Umumiy soni 125,6 mln. kishi (1990-y.lar o rtalari). Yapon
ʻ
tilida so zlashadi. Dindorlari — asosan, sintoistlar va buddaviylar; xristianlar va sinkretik
ʻ
dinlarga e tiqod qiluvchilar ham bor. Antropologik jihatdan mongoloid irqiga mansub. Ya.ning
ʼ
o ziga xos etnik xususiyatlari ayrim mayda orollarda va Ryukyu arxipelagida yashovchi aholida
ʻ
saqlanib qolgan. Ya. qabila sifatida mil. av. 1-mingyilliko rtalarida Janubiy Koreya ya.o.dan
ʻ
Yapon o.lariga eneolit davri madaniyati (Yayon madaniyati)ni tarqatuvchi katta guruhning
ko chib kelishi natijasida shakllangan. Bunga qadar bu yerda ayn va qisman malayyapolinez
ʻ
qabilalari yashagan. Ularning o zaro aralashuvi natijasida kelgindi qabilalar tili ustuvor mavqeni
ʻ
egallagan. qadimiy yapon qabilalarining elat bo lib uyushuvi mil. 4-asrda birinchi umumyapon
ʻ
davlati (Yamato podsholigi)ning tashkil topishi bilan tugagan. Yapon elati Osiyoning qadimiy
sivilizatsiyalari (Xitoy, Koreya, Hindiston) ta sirida rivojlangan. Qishloq aholisining asosiy
ʼ
mashg uloti — sug orma dehqonchilik (sholi), baliq ovlash, shahar aholisida esa
ʻ ʻ
hunarmandchilik hisoblangan. Ya. chinni, loklangan buyumlar ishlab chiqarish, to qimachilik va
ʻ
badiiy hunarlar bilan shug ullangan. Ko pgina hunarlar saklanib qolgan. Ya. qadimgi va eng
ʻ ʻ
yuqori darajada rivojlangan madaniyat va san atga ega. Hozirda shaharlik Ya.ning katta qismi
ʼ
yuksak taraqqiy etgan sanoatda band](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_3.png)
![](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_4.png)
![YAPON MO''JIZASI IQTISODCHILAR VA TARIXCHILAR
TOMONIDAN IKKINCHI JAHON URUSHIDAN KEYIN
YAPONIYADA KATTA IQTISODIY RIVOJLANISH DAVRINI
BELGILASH UCHUN ISHLATILADIGAN ATAMA.
YAPONLARNING MAG'LUBIYATI VA AMERIKA
BOMBARDIMONINING OQIBATLARI MAMLAKATNI
VAYRONAGA AYLANTIRDI VA BUTUNLAY VAYRON QILDI.
USHBU HOLATGA XOM ASHYONING KAMLIGI,
SHUNINGDEK, YAPONIYANI TASHKIL ETUVCHI
OROLLARNING GEOGRAFIK XUSUSIYATLARI QO'SHILISHI
KERAK EDI. SHUNISI E'TIBORGA LOYIQKI, UNING
SIRTINING ATIGI 14 FOIZIGINA YAROQLIDIR.](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_5.png)
![](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_6.png)
![
Ammo 1960 yildan 1980 yillarga qadar Osiyo mamlakati iqtisodiy o'sish sur'atlariga ega bo'lib, uni
ikkinchi jahon qudratiga aylantirdi, faqat AQShdan o'zib ketdi.
Ko'pgina ekspertlar ushbu o'sishning sabablari urushdan oldin, Yaponiya o'zining tuzilmalarini Meyji
inqilobi bilan modernizatsiya qilgandan so'ng boshlangan deb tasdiqlashadi, ammo ziddiyat bu yutuqlarni
falaj qildi.
Urushdan so'ng, mamlakatni tiklashga va uning ahvolini yaxshilashga yordam beradigan bir necha
omillar birlashdi. Kommunistik Xitoyga qarshi ittifoqchi bo'lishni istagan Amerika yordami, mamlakat
sanoatidagi islohotlar va protektsionistik tartibga solish mo''jizaning sabablari va xususiyatlaridan biri
edi.
Sabablari
Ikkinchi jahon urushi Yaponiyani deyarli xarob qildi. Hisob-kitoblarga ko'ra uning shaharlarining 40 foizi
vayron qilingan va millionlab fuqarolar halok bo'lgan. Iqtisodiy sohada aholi jon boshiga daromad keskin
kamaydi.
Xirosima va Nagasakiga tashlangan atom bombalari Yaponiyaning darhol taslim bo'lishiga sabab bo'ldi.
G'olib bo'lgan Qo'shma Shtatlar vaziyatni nazorat ostiga oldi va siyosiy tizimni katta darajada o'zgartirdi.
Ular imperatorning qiyofasini saqlab qolishdi, lekin avvalgi ilohiy xarakterdan mahrum edilar. Xuddi
shunday, ular ham jamiyatni qurolsizlantirishdi va uni demokratlashtirishga kirishdilar.](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_7.png)
![](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_8.png)
![A me rik a y ordami
Qo'shma Shtatlar, urushning g'olib kuchi sifatida, tez orada Yaponiyaning tiklanishiga
yordam berishni boshladi. Bir tomondan, Sovuq urush boshlanib, Yaponiya Xitoy va
Sovet Ittifoqi oldida imtiyozli mavqega ega edi. Boshqa tomondan, bu Amerika
mahsulotlari uchun yangi bozor edi.
Amerika Qo'shma Shtatlari dastlab qattiq tejamkorlik maqsadlarini qo'ydi. U
inflyatsiyani ushlab turish uchun ushbu reja bilan shug'ullangan. Xuddi shunday, u
kapitaldan tashqari ilg'or texnologiyalarni ham joriy etdi. Va nihoyat, men poniya
savdosini Janubi-Sharqiy Osiyo bo'ylab rivojlantirishga yordam beraman.
Yaponiya ichida Qo'shma Shtatlar iqtisodiy qudratga ega bo'lishga intilib, burjua
tomonidan qo'llab-quvvatlandi. Liberal demokratiya o'rnatildi va mamlakatda
AQShning eng muhim Okinava harbiy bazasi ochildi.
Garchi 1951 yilda San-Frantsisko shartnomasi bilan Amerika ishg'oli rasman tugagan
bo'lsa-da, haqiqat shundaki, u mamlakat hukumatiga ta'sir o'tkazishda davom etdi.](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_9.png)
![](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_10.png)
![
Davlat siyosati
Yaponiyaning yangi hukumati iqtisodiyotni tiklashga qaratilgan siyosatni amalga oshirishni
boshladi. O'rnatiladigan tizim kapitalistik bo'lsa-da, ko'p yillar davomida yapon kompaniyalariga
yordam beradigan buyuk davlat interventsionizmi mavjud edi.
Iqtisodiy taraqqiyotni rivojlantirish maqsadida davlat sanoat, tijorat va moliyaviy siyosat uchun
javobgar bo'ldi.
Iqtisodiyot va sanoat vazirligining e'lon qilingan maqsadlari orasida iqtisodiy kontsentratsiya
orqali yirik ishlab chiqarishni rivojlantirish; mamlakatni chet el raqobatidan himoya qilish; va
tashqi bozorni targ'ib qilish.
Hukumat Keiretsu deb nomlangan yirik sanoat guruhlarini shakllantirishni rag'batlantirdi.
Urushdan keyin bu korporatsiyalar taqiqlandi, ammo ular qayta paydo bo'ldi.
1960 yillarda Mitsubishi, Fuji yoki Toyota kabi korporatsiyalar bozorda ustunlik qildi. Ushbu yirik
konglomeratlarga yanada ko'proq yordam berish uchun MICE (iqtisodiyot uchun mas'ul agentlik)
ularni chet el raqobatidan himoya qildi.
1960 yildan keyin eksport hajmi ham oshdi. Uning asosiy bozori G'arbiy Evropadan tashqari
AQSh edi. 1970-yillarda eksport 800% ga o'sdi. Savdo balansidagi ijobiy muvozanat ko'plab
kapitalning chiqib ketishiga sabab bo'ldi va Yaponiyani dunyodagi asosiy kreditorlardan biriga
aylantirdi.](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_11.png)
![](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_12.png)
![
Sinfi y hamk orlik
Qo'shma Shtatlar, bosib oluvchi davlat sifatida davlat apparatini qayta tashkil etdi. U mamlakatni
demokratlashtirish uchun qonunlar chiqardi, agrar islohotlarni o'tkazdi va Zaybatusni taqiqladi.
Shu bilan birga, u ishchilarga ish tashlash huquqini va uyushish qobiliyatini berdi. Kommunistlardan
ilhomlangan partiyalar va uyushmalar ba'zi kompaniyalar ustidan nazoratni qo'lga olib, ish boshladi. Bu holat
Amerika kapitalistik siyosatiga zid edi, shuning uchun rasmiylar ushbu amaliyotni noqonuniy deb e'lon
qilishdi.
Undan keyingi ish tashlashlar to'lqini amerikaliklarni chap qanot kasaba uyushmalari va ishchilariga qarshi
"qizil tozalash" deb nomlanishiga olib keldi.
1950-yillarning boshlarida Yaponiyada antikommunistik mehnat harakatlari yaratildi. Dastlab ular
ishbilarmonlarga qarshi to'qnashuvlar uyushtirishdi, ammo qatag'on boshlangani ularning kurashlari hech
narsaga erishmaganligini anglatadi.
Biroq, 1960 yillarga kelib, sanoat juda kengayib ketdi va ishchi kuchi etishmadi. Bu ishchilarga ish haqining
ko'payishini talab qilishda ustunlik berdi va shu bilan birga kompaniyalarni zavodlarni avtomatlashtirishni
boshlashiga sabab bo'ldi.
Burjuaziya tiklanib, eng jangari kasaba uyushmalarini yo'q qilishga muvaffaq bo'ldi. Ijtimoiy sinflar o'rtasida
hamkorlikni taklif qiladigan ishbilarmonlar homiyligida o'ng kasaba uyushma tashkiloti paydo bo'ldi.](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_13.png)
![](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_14.png)
![
Sanoatni rivojlantirish
Yapon mo''jizasi eng yaxshi ko'rilgan sektor sanoat edi. Ikkinchi jahon urushi tugaganidan beri
yigirma yil ichida Yaponiya dengiz tonajining yarmiga ega bo'lib, po'lat va motorli transport
vositalari ishlab chiqarish bo'yicha uchinchi, elektronika bo'yicha ikkinchi o'rinni egalladi.
1962 yildan 1972 yilgacha bo'lgan o'n yil ichida Yalpi Ichki Mahsulot Qo'shma Shtatlarning beshdan
birining beshdan bir qismiga aylandi. Savdo profitsiti 1970-yillarning boshlarida besh baravar oshdi,
shuningdek, kema qurishda, mototsikl va televizorlar ishlab chiqarishda birinchi, avtomobillar va
sintetik tolalarda ikkinchi o'rinda.
Yaponiya kompaniyalari tomonidan kuzatilgan yana bir strategiya boshqa mamlakatlarda ixtiro
qilingan narsalardan foydalanish edi. Misol tariqasida, Sony portativ radiostantsiyalarni qurish uchun
eshitish vositasi transistorlar patentidan foydalangan.
Va nihoyat, u sohadagi ajoyib avtomatlashtirishni, shuningdek, yangi texnologiyalar va robototexnika
vositalarini yanada yaxshi natijalar va samaradorlikka erishish uchun ishlatilishini ta'kidladi.](/data/documents/b93b34af-9413-4301-a8f8-effd1f1223cb/page_15.png)
MAVZU: YAPON SVILIZATSIYASINING ASOSIY XUSUSIYATLARI
Yaponlar (o zlarini nixondzin — quyoshli o lka odamlari deb atashadi) — xalq, Yaponiyaning ʻ ʻ asosiy aholisi (123,6 mln. kishi). Umumiy soni 125,6 mln. kishi (1990-y.lar o rtalari). Yapon ʻ tilida so zlashadi. Dindorlari — asosan, sintoistlar va buddaviylar; xristianlar va sinkretik ʻ dinlarga e tiqod qiluvchilar ham bor. Antropologik jihatdan mongoloid irqiga mansub. Ya.ning ʼ o ziga xos etnik xususiyatlari ayrim mayda orollarda va Ryukyu arxipelagida yashovchi aholida ʻ saqlanib qolgan. Ya. qabila sifatida mil. av. 1-mingyilliko rtalarida Janubiy Koreya ya.o.dan ʻ Yapon o.lariga eneolit davri madaniyati (Yayon madaniyati)ni tarqatuvchi katta guruhning ko chib kelishi natijasida shakllangan. Bunga qadar bu yerda ayn va qisman malayyapolinez ʻ qabilalari yashagan. Ularning o zaro aralashuvi natijasida kelgindi qabilalar tili ustuvor mavqeni ʻ egallagan. qadimiy yapon qabilalarining elat bo lib uyushuvi mil. 4-asrda birinchi umumyapon ʻ davlati (Yamato podsholigi)ning tashkil topishi bilan tugagan. Yapon elati Osiyoning qadimiy sivilizatsiyalari (Xitoy, Koreya, Hindiston) ta sirida rivojlangan. Qishloq aholisining asosiy ʼ mashg uloti — sug orma dehqonchilik (sholi), baliq ovlash, shahar aholisida esa ʻ ʻ hunarmandchilik hisoblangan. Ya. chinni, loklangan buyumlar ishlab chiqarish, to qimachilik va ʻ badiiy hunarlar bilan shug ullangan. Ko pgina hunarlar saklanib qolgan. Ya. qadimgi va eng ʻ ʻ yuqori darajada rivojlangan madaniyat va san atga ega. Hozirda shaharlik Ya.ning katta qismi ʼ yuksak taraqqiy etgan sanoatda band
YAPON MO''JIZASI IQTISODCHILAR VA TARIXCHILAR TOMONIDAN IKKINCHI JAHON URUSHIDAN KEYIN YAPONIYADA KATTA IQTISODIY RIVOJLANISH DAVRINI BELGILASH UCHUN ISHLATILADIGAN ATAMA. YAPONLARNING MAG'LUBIYATI VA AMERIKA BOMBARDIMONINING OQIBATLARI MAMLAKATNI VAYRONAGA AYLANTIRDI VA BUTUNLAY VAYRON QILDI. USHBU HOLATGA XOM ASHYONING KAMLIGI, SHUNINGDEK, YAPONIYANI TASHKIL ETUVCHI OROLLARNING GEOGRAFIK XUSUSIYATLARI QO'SHILISHI KERAK EDI. SHUNISI E'TIBORGA LOYIQKI, UNING SIRTINING ATIGI 14 FOIZIGINA YAROQLIDIR.