Yerning koinotdagi o’rni
![Mavzu: Yerning koinotdagi o’rni.
REJA:
1. Koinot va quyosh sistemasi
2 . Sayyoralar va ularni kelib chiqishi haqidagi nazariyalar.
3 -Yer haqida ma’lumot.
4-Xulosa.](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_1.png)
![
Koinot — fazo, olamning astronomik
taʼrifi; koʻpincha fazoviy apparatlar, Yer
sunʼiy yoʻldoshlari va sayyoralararo
stansiyalar orqali oʻrganiladigan
yaqin k oinot nazarda tutiladi. Bugungi
kunda koinotning sarhadlari toʻla toʻkis
oʻrganila olingan emas. Koinotdagi
borliqning asosini vodorod tashkil
etadi. Vodorodning turli omillar
natijasida qayta ishlanishi (yuqori
harorat va gravitatsiya (tortishish
kuchi)) natijasida turli koʻrinishdagi
galaktikalar va ularning tarkibida
yulduz ( quyosh sistemalari) vujudga
keladi. Koinotning qariyb ~85 foiz
massasi qora teshiklar va
Ulkan qora teshiklarga toʻgʻri keladi.](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_2.png)
![](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_3.png)
![
Quy osh sist emasi — Quyoshning gravitatsion taʼsir maydoni
ichida harakatlanuvchi osmon jismlari (Quyosh, sayyoralar ,
sayyoralarning yoʻldoshlari , kichik sayyoralar, kometalar ,
kosmik changlar) majmui. Quyosh tizimi chegarasining
koʻrinma oʻlchami Pluton orbitasi (taxminan 40 a.b., q.
Astronomik birlik ) bilan aniqlansada, ammo uning haqiqiy
chegarasi eng yaqin yulduzgacha (230 ming a.b. gacha)
boʻlishi mumkin.
Quyosh tizimining umumiy tuzilishini birinchi marta Nikolay
Kopernik toʻgʻri ifodalab, Yer va sayyoralarning Quyosh
atrofida aylanishini asoslab berdi](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_4.png)
![
Quyosh tizimi jismlarining harakatlarini
boshqaruvchi asosiy jism Quyoshdir. Sayyoralar,
asosan, ichki (Merkuriy, Venera, Yer va Mars) va
tashqi (Yupiter, Saturn, Uran va Neptun)
guruhlarga boʻlinadi va ular oʻz xususiyatlari
bilan bir-birlaridan tubdan farq qiladi. Ichki
sayyoralarning oʻrtacha zichliklari 4,0—5,6
g/sm³, tashqi gigant sayyoralarniki 0,7—2,3
g/sm³boʻlishi ularning boshqa-boshqa
moddalardan tashkil topganligini bildiradi.
Venera, Mars, Merkuriy va Yupiter atmosferalari
tekshirilganda ichki sayyoralar atmosferalari
tashqilari-nikiga qaraganda ancha siyrak
ekanligi maʼlum boʻldi](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_5.png)
![](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_6.png)
![
Quyosh sistemasini paydo
bo‘lishida ko‘p nazariyalar
mavjud. Bunga misol qilib
Kant-Laplas
gipotezasi ,O.Yu.Shimdt va
yana bir qancha nazariyalar
mavjud.](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_7.png)
![](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_8.png)
![O.Yu. Shmidt gipotezasiga ko'ra, Erimiz va planetalar hech qachon olovdek
qizigan osmon jismi bo'lgan emas (paydo bo'lishining boshlang'ich davrida). U
qachonlardir, galaktikamiz sistemasidagi tumanliklar to'plamidan (bulutsimon,
may da chang, to'zon materiallaridan) iborat bo'lgan. Quyosh galaktika
bo'ylab
harakatlanishi natijasida uning atrofiga tumanliklar yig'ilib, tartibsiz
harakatdan
tartibli harakatga o'ta boshlagan, ya’ni kichik zarrachalar bir-birlariga
qo'shilib
kattalashgan. Vaqtlar o'tishi natijasida bu jinslar to'plami o'z o'qi va Quyosh
atrofida aylanadigan bo'lib qolgan](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_9.png)
![](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_10.png)
![](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_11.png)
![](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_12.png)
![](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_13.png)
![](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_14.png)
![Xulosa
Xulosa qilib aytadigan bòlsak Yerning koinotdagi òrni juda ham muhim
ahamiyatga egadir. Yerning paydo bòlishi uzoq geoxronologik vaqtga
egadir. Davrlar va eralar mobaynida yer òzining shakllarini va òzia xos
bòlgan xususiyatlar, iqlim mintaqalariga hamda tabiat zonalari
shakllangan.
Foydalanilgan adabiyotlar:
“ Geologiya va geomorfologiya asoslari” M. Mamatqulov.
“ Geologiya asoslari” A. Soatov.](/data/documents/978d06b3-100b-4d2a-a628-f3b62509afd3/page_15.png)
Mavzu: Yerning koinotdagi o’rni. REJA: 1. Koinot va quyosh sistemasi 2 . Sayyoralar va ularni kelib chiqishi haqidagi nazariyalar. 3 -Yer haqida ma’lumot. 4-Xulosa.
Koinot — fazo, olamning astronomik taʼrifi; koʻpincha fazoviy apparatlar, Yer sunʼiy yoʻldoshlari va sayyoralararo stansiyalar orqali oʻrganiladigan yaqin k oinot nazarda tutiladi. Bugungi kunda koinotning sarhadlari toʻla toʻkis oʻrganila olingan emas. Koinotdagi borliqning asosini vodorod tashkil etadi. Vodorodning turli omillar natijasida qayta ishlanishi (yuqori harorat va gravitatsiya (tortishish kuchi)) natijasida turli koʻrinishdagi galaktikalar va ularning tarkibida yulduz ( quyosh sistemalari) vujudga keladi. Koinotning qariyb ~85 foiz massasi qora teshiklar va Ulkan qora teshiklarga toʻgʻri keladi.
Quy osh sist emasi — Quyoshning gravitatsion taʼsir maydoni ichida harakatlanuvchi osmon jismlari (Quyosh, sayyoralar , sayyoralarning yoʻldoshlari , kichik sayyoralar, kometalar , kosmik changlar) majmui. Quyosh tizimi chegarasining koʻrinma oʻlchami Pluton orbitasi (taxminan 40 a.b., q. Astronomik birlik ) bilan aniqlansada, ammo uning haqiqiy chegarasi eng yaqin yulduzgacha (230 ming a.b. gacha) boʻlishi mumkin. Quyosh tizimining umumiy tuzilishini birinchi marta Nikolay Kopernik toʻgʻri ifodalab, Yer va sayyoralarning Quyosh atrofida aylanishini asoslab berdi
Quyosh tizimi jismlarining harakatlarini boshqaruvchi asosiy jism Quyoshdir. Sayyoralar, asosan, ichki (Merkuriy, Venera, Yer va Mars) va tashqi (Yupiter, Saturn, Uran va Neptun) guruhlarga boʻlinadi va ular oʻz xususiyatlari bilan bir-birlaridan tubdan farq qiladi. Ichki sayyoralarning oʻrtacha zichliklari 4,0—5,6 g/sm³, tashqi gigant sayyoralarniki 0,7—2,3 g/sm³boʻlishi ularning boshqa-boshqa moddalardan tashkil topganligini bildiradi. Venera, Mars, Merkuriy va Yupiter atmosferalari tekshirilganda ichki sayyoralar atmosferalari tashqilari-nikiga qaraganda ancha siyrak ekanligi maʼlum boʻldi