Dev C++ dasturi,uning interfeysi,imkoniyatlari hamda foydalanilishi

Загружено в:

12.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2973.8212890625 KB

Скачать

“Dev C++ dasturi,uning interfeysi,imkoniyatlari hamda foydalanilishi ”
Reja:
Kirish………………………………………………………………………………………
I BOB Dev C++ dasturlash tili
1.1. Dev C++ uning interfeysi
1.2. Dev C++ alfabeti
II BOB Dev C++ tili imkoniyatlari
2.1.Dev C++ dasturlash tili imkoniyatlari
2.2.Dev C++ foydalanish afzalligi
III BOB
3.1.Dev C++ dastur tuzish
XULOSA
………………………………………………………………………………………………
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
RO’YHATI ……………………………………………………………................................

Kirish
Bugungi kunda ko’plab dasturlash tillari mavjud (Java,JS,Python,Swift va hokazo).
Agar siz qay biridan boshlashga qiynalayotgan bo’lsangiz , sizga C++ dasturlash
tilini maslaxat bergan bo’lardim. Chunki bu eng yaxshi yo’ldir.Ayniqsa,
Dasturlash soxasiga endi kirib kelgan do’stlarimizga . Sizga muxim tarzda
tavsiflasam ushbu dasturlash tilini , ushbu tilni bilgan C++ developerlar uchun
talab nafaqat O’zbekistonda balki butun dunyoda juda katta, Nima uchun? degan
savol tug’ilishi mumkin, negaki Bu tilda Dasturlash soxasining barcha
yo’nalishlarida (Android dasturlash, Game dasturlash, Database dasturlash,
Desktop dasturlash va hokazo) dasturlar yarata olasiz. Dunyodagi yetakchi SMM
platformalari (Facebook,Microsoft va hokazo) ushbu dasturlash tilida ishlab
chiqilgan.

I BOB. Dev C++ dasturlash tili
Dev C++ dasturlash tili nomi Dev C dasturlash tilidan kelib chiqqan bq`lib, ++
belgisi inkrement amali, ya`ni o'zgaruvchining qiymatini bittaga
oshish amalidan olingan.
Dev C ++ dasturlash tili turli xil amaliy dasturlarni yaratish, operatsion tizimlarni,
qurilma drayverlarini, shuningdek video o'yinlarni va boshqalarni yaratish uchun
keng qo'llaniladi.
Dev C ++ dasturlash tili 1980-yillarning boshlarida Bell Laboratories firmasi
xodimi Byorn Stroustrup tomonidan yaratilgan.
Dev C++ (talaffuzi: si plyus plyus) — turli maqsadlar uchun mo ljallangan ʻ
dasturlash tili. 1979-yili Bell Laboratories da Bjarne Stroustrup tomonidan C
dasturlash tilining imkoniyatlarini kengaytirish va OOP(object Oriented
Programming) xususiyatini kiritish maqsadida ishlab chiqarilgan. Boshida „C with
Classes“ deb atalgan, 1983-yili hozirgi nom bilan ya ni C++ deb o zgartirilgan.
ʼ ʻ
Dev C++ C da yozilgan dasturlarni kompilyatsiya qila oladi, ammo C kompilyatori
bu xususiyatga ega emas. C++ tili operatsiyon tizimlarga aloqador qisimlarni,
klient-server dasturlarni, EHM o yinlarini, kundalik ehtiyojda qo llaniladigan
ʻ ʻ
dasturlarni va shu kabi turli maqsadlarda ishlatiladigan dasturlarni ishlab
chiqarishda qo llaniladi.
ʻ Dastlab UNIX operatsion tizimi va С dasturlash tili
yaratilgan va С tili asosida C++ tili yaratildi. С esa o'z navbatida B va BCPL
tillaridan kelib chiqgan.
Dev C++ tilini 80 yillarda AT&T Bell Labs korxonasi ishchisi Byarnom Straustrup
tuzgan. Avtorning aytishicha, bu tilni tuzishda u hech qanday qog'ozlarni
qoralamagan va hamma ishni yo'l yo'lakay, ketma-ketlikda tuzib chiqqan. Uning
asosiy maqsadi, o'zi va do'stlari uchun qulay dasturlash tili yaratishdan iborat edi.
Dev C++ dasturlash tilining asosi C hisoblanadi va shu tilni(C) misolida C++ tilini
tuzib chiqdi. C dasturlash tilini mukammalashtirgan eng asosiy narsa bu –
ob'yektga mo'ljallangan dasturlashni olib kirgani hisoblanadi. Chunki dasturlashda,

tez, qulay , tartibli va ixcham yozish uchun ob'yektga mo'ljallangan dasturlash
tillaridan foydalanish lozim bo'ladi. Dastlabki Dev C++ dasturlash tilidan
foydalanganlar, bu albatta Bell Labs korxonasi hodimlari hisoblanadi.
1993 yilda bu til ommaga taqdim etildi va Dev C++ nomini oldi. Dastlabki Dev C+
+ ga oid kitob "The Dev C++ Programming Language(Addison-Wesley, 1985)"
nomi bilan mashhur bo'ldi va bu kitob 1991 yil "Язык программирование C++"
tarjimasi bilan rus tiliga tarjima qilindi va bu til(С++) rivojlanishi boshlanib ketdi.
ANSI-ISO (ANSI X3J16; ISO WG21/N0836) birlashmasi 1989 yilda, birlashga
holda ish boshladi. Bu korxonaning dastlabki ishi C++ dasturlash tiliga va uning
kutubxonasiga standart ishlab chiqishdan boshlandi. Buning uchun 1990 yildagi
Dev C++ tili asos qilib olindi.
Bugun biz sizlarga dasturlash tillaridan biri c++ ni boshlaganlar uchun qisqacha malumot
bermoqchimiz. Siz dasturlashni urgana boshladingizmi uni matematika fanini bilmasdan
turib yaxshi o'rgana olmaysiz.
Mani fikrimcha xamma xam boshida matematik misol yechishdan boshlasa kerak. Xamma
narsa xam oddiy narsalardan boshlanadi:

}
Bu dastur konsol oynasida "KI.UZ saytiga xush kelibsiz" degan yozuvni chiqaradi.

Endi ishlatilgan so'zlarga izoh bersak.
include - kutubxonaga murojatni bildiradi
iostream - kiritish va chiqarish funksiyalarini uzida jamlagan kutubxona
using namespace std - ismlar fazosi standart nomlaridan foydalanishni anglatadi.
int main - funksiyamizni tanasini bildiradi
{ } - funskiyamiz bishlanishi va tugallanishini bildiradi
cout - ekranga yozuv chiqarishni taminlaydi
Sizga maslaxatim siz endi boshlayotgan bulsangiz xamda misol yechishni urnagayotgan
bulsangiz dev c++ dasturidan foydalaning. chunki unda misol yechish uchun imkoniyatlar
yetarli xamda boshlang'ichlar uchun kifoya qiladi. Eng asosiysi bepul tarqatiladi yani
litsenziya shart emas ))

1990 yilda C++ standarti ishlab chiqildi va bu standart hozir ANSI C nomi bilan
mashxur. Bu til juda kengayib ketdi va hozirgi kunda bu tilning hamma detallarini
biladigan dasturchi bo'lmasa kerak.
C++ funksiya va ob'yektlarning boy kutubxonasiga ega. Bundan kelib chiqadiki
C++ dasturlash tilini o'rganish 2 qismga bo'linadi: dastlab, C++ tili sintaksisi
o'rganiladi vv shundan so'ng uning asosiy kutubxonalari birma-bir ko'rib chiqib,
yodlash lozim bo'ladi. Bundan ko'rinib turibdiki, bu til juda katta hajmni o'z
qamroviga oladi.
C++ tilining egasi yo'q u hech kimga tegishli emas. Bu til С tilidan kelib chiqgani
uchun bosh harf С, ++ esa bu tildagi qiymatni bittaga ko'tarish belgisi hisoblanadi
va bu belgi C++ dasturlash tilida paydo bo'ldi.
C++ dasturlash tili kompilyatsiya qilinadigan til hisoblanadi bu degani yozilgan
kod oldin mashina tiliga o'giriladi va keyin ishga tushiriladi. Byorn Stroustrup
o'zining ehtiyojlari uchun C
dasturlash tiliga bir qator yangiliklar kiritmoqchi
bo`ldi, ya'ni dastlab C ++ dasturlash tilini yaratish
rejalashtirilmagan edi. U dastlab o`zi yaratgan dasturlash tilini “C with classes”(“C
bilan sinflar”) deb nomladi. Dasturlash tilining dastlabki versiyasi 1980 yilda
paydo bo'lgan. Straustrup dasturlash tiliga sinflar va ob'ektlar bilan ishlash
imkoniyatini qo'shdi va shu bilan C sintaksisi asosida yangi dasturlash tili uchun
zarur shart-sharoitlarni yaratdi. C++ sintaksisi C sintaksisiga asoslangan bo`lib,
Byorn Stroustrup C tili bilan moslikni saqlashga intildi. 1983 yilda dasturlash

$tili "C ++ dasturlash tili" deb o'zgartirildi. C++ Cga ob'ektga yo'naltirilganlik xususiyatlarni qo'shdi. Oby’ektga yo`naltirilgan dasturlashning uchta xususiyatini mavjud:, meros (nasledovaniye), polimorfizm va inkapsulyatsiya. Usul(Metod) - bu sinf ichida e'lon qilingan va uning ob'ektlari bilan ishlashga mo'ljallangan funktsiyadir. Usullar sinf tanasida e'lon qilinadi. C++ juda ko’p qo’shimchalarni o’z ichiga olgan, lekin eng asosiysi u obyektlar bilan dasturlashga imkon beradi. Dasturlarni tez va sifatli yozish hozirgi kunda katta ahamiyat kasb etmoqda. Buni ta’minlash uchun obyektli dasturlash g’oyasi ilgari surildi. C++ esa gibrid tildir. Unda C tiliga o’hshab strukturali dasturlash obyektlar bilan dasturlash mumkin. C++ funksiya va obyektlarning juda boy kutubhonasiga ega. Yani C++ dasturlash tilida dasturlashni o’rganish ikki qismga bo’linadi. Birinchisi bu C++ tilini o’zini o’rganish, ikkinchisi esa C++ ning standart kutubhonasidagi tayyor obyekt va funksiyalarni qo’llashni o’rganishdir. C++ tiliga ko‘plab yangiliklar kiritilgan bo‘lib, tilning imkoniyati yanada kengaytirilgan. C++ dasturlash tili ham boshqa dasturlash tillari kabi o‘z alfavitiga va belgilariga ega. 1.C++ alfaviti: Katta va kichik lotin alfaviti harflari; Raqamlar - 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9; 3. Maxsus belgilar: " {} | [] () + - / % \ ; ' : ? <=>_ ! & ~ # ^ . * 2. Alfavit belgilaridan quyidagilar kelib chiqadi: Identifikatorlar;$

Kalit (xizmatchi yoki zahiralangan) so‘zlar;
O‘zgarmaslar;
Amallar belgilanishlari;
Ajratuvchilar.
Bu tillarda tuzilgan dasturlarda izohlar istalgan joyda berilishi mumkin. Ular
satriy va blokli ko‘rinishlarda bo’ladi. Satriy izohlar uchun “//”, blokli izohlar
uchun “/*”, “*/” belgilari ishlatiladi.
4. IDE nima?
IDE (Integrated development environment) - Integratsiyalashgan rivojlanish
muxiti dasturiy ta’minotni yaratish uchun ishlatiladigan dasturdir. IDE ko'pincha
turli tillarni qo’llab-quvvatlaydi. Shu o’rinda C++ Dasturlash tili uchun ham
dasturlash muxitlari mavjuddir.Ularga quyidagilarni misol qila olaman: Dev C++,
Code::Blocks , Visual Studio, C free lar C++ dasturlash tili uchun IDE lar
hisoblanadi . Compilator / interpretator – Kodni(Inson tilini) ikkilik kodga(mashina
tiliga) aylantiradigan vosita (dasturiy ta’minot) ushbu vosita esa IDE da o’rnatilgan
bo’lib ushbu vositalar orqali biz komyuterga bergan buyrug’larimizdan natijalar
ola olamiz.

Nima uchun Dev C ++ dan foydalanish kerak
Dev C++ dasturlash tili dunyo bo'yicha keng foydalanib kelinayotgan dasturlash
tili hisoblanadi.
Dev C++ Barcha Grafik Interfeys ga ega Operatsion Sistemalarda uchratish
mumkin.
Dev C++ Bu obyektga yo'naltirilgan dasturlash tili hisoblanib. Tuzilgan dasturni
osonlik bilan o'zgartirish imkoniyati mavjud.
Dev C++ - Qiziqarli va o'rganishga juda oson.
Dev C++ - Ko'chma va bir nechta platformaga moshlashtirilishi mumkin bo'lgan
dasturlar yaratsangiz bo'ladi.

Dev C++ - C# va Java dasturlash tiliga yaqin bo'lgan dasturlash tili bo'lganligi
sababli almashtirish juda oson.
Dev C++ Dasturlash tilida yozilgan Dasturchilarni eng sevimli so'zi "Hello World"
yozishni ko'ramiz.
Dev C ++ nima?
Dev C++ - bu yuqori samarali dasturlarni yaratish uchun ishlatilishi mumkin
bo'lgan o'zaro faoliyat platforma tili hisoblanadi.
Dev C++ - bu C tilining kengaytmasi sifatida Bjarne Stroustrup tamonidan ishlab
chiqilgan.
Dev C++ - Dasturchi uchun xotirani boshqarish. Unumli foydalanish imkoniyatini
beradi!

Dev C++ ni ishga tushurish uchun sizga ikkita narsa kerak bo'ladi bo'ladi.
Notepad++ yoki CodeBlocks kabi matn muharriri C ++ kodini yozish uchun
GCC kompilyator C++ kodini kompyuter tushunadigan tilga o'girib beradi.
Dev C++ dasturlash tilidan foydalanish uchun sizda boshqa matn muhararirlarini
tanlash imkoniyati mavjud. Men sizlarga IDE dan boshlayman! Demak hurmatli
dasturchi boshladik.

Dev C++ IDE ni o'rnatish
Kodni tahrirlash va kompilyatsiya qilish uchun IDE (Integrated Development
Environment) ishlatiladi.
Ommabop IDE tarkibiga Code :: Bloklar, Eclipse va Visual Studio kiradi.
Bularning barchasi bepul va ularni C ++ kodini tahrirlash va komplyator qilishda
foydalansangiz bo'ladi.
Demak biz hozirda Code::Blocks dan foydalanamiz. Sizlarga ushbu IDE ni taklif
qilaman chunki men o'zim ham shu IDE dan foydalanganman foydalanishga juda
oson va qulayligi jihatdan C++ ni o'rganishda juda qulay hisoblanadi.
Dev C++ birinchi dastur.
Code::Blocks ni oching File > New > "Empty File" ga o'ting. Quyidagi C ++
kodini yozing va faylni quyidagicha saqlang myfirstprogram.cpp (File > Save File
as)
1.1.C++ operatorlari.
Dev C ++ operatorlarni quyidagi guruhlarga ajratadi:
1.Arifmetik operatorlar
2.Tayinlash operatorlari
3.Taqqoslash operatorlari
4.Mantiqiy operatorlar
5.Bitwise operatorlar

1.Arifmetik operatorlar

Umumiy matematik operatsiyalarni bajarish uchun arifmetik operatorlar
qo'llaniladi.
2.
Belgilash operatorlari o'zgaruvchiga qiymatlarni belgilash uchun ishlatiladi.
Quyidagi misol, biz foydalanish tayinlash operatori ( =qiymati tayinlash uchun) 10
a o'zgaruvchi deb nomlangan uchun x :
3.d ev-C ++ (Dev-Cpp) - bu C / C ++ dasturlash tillari uchun bepul dasturlarni
ishlab chiqish muhiti.

Dev-C ++ dastur oynasini quyidagi ko`rinishda bo`ladi:
Ikki qiymatni taqqoslash uchun taqqoslash operatorlari ishlatiladi.
Izoh: taqqoslashning qaytarilish qiymati to'g'ri ( 1) yoki noto'g'ri ( 0).
Quyidagi misolda 5 dan 3 kattaroqligini bilish uchun operatordan ( ) dan kattaroq
foydalanamiz >:
4.Mantiqiy operatorlar
O'zgaruvchilar yoki qiymatlar o'rtasidagi mantiqni aniqlash uchun mantiqiy
operatorlar qo'llaniladi:

Dev C++ dasturlash tilida cout kalit so'zi << bilan birgalikda chiqarish operatori
yoziladi.
Operator - bu dasturlash tilida aniq bir maqsadga yo'naltirilgan. Ishni ma'lum
qismini ya'ni C++ misol uchun chiqarish operatori, takrorlash operatori, shart
operatorlari va bir qanchasini misol keltirsa bo'ladi. Operatorlardan so'ng ; bilan
yakunlanadi. Ayrim operatorlar asosan {} figurniy qavus bilan bilan ishning
ma'lum bir vazifani bajaradigan qismi yakunlanadi .
1.2. Dev C++ algoritmlari
Operator. Tilning yakunlangan jumlasi hisoblanadi va ma'lumolar taxlilining
tugallangan bosqichini ifodalaydi. Operatorlar nuqtali vergul “;” bilan ajratiladi.
Ya'ni “;” operatorning tugallanganligini bildiradi. C++ da operatorlar progammada
keltirilgan ketma - ketlikda bajariladi.
Identifikator. Programmist tomonidan programma elementlari (funksiya,
o'zgaruvchilar, o'zgarmaslar …) uchun ixtiyoriy tanlangan nom.
Identifikator tanlaganda quyidagilarga ahamiyat berish kerak:

Identifikator lotin harflaridan boshlanishi shart;
Ikkinchi simvoldan boshlab raqamlardan foydalanish mumkin;
Dev C++ da katta kichik harflar farq qiladi. Ya'ni quyidagilarning har biri alohida
identifikator hisoblanadi: KATTA, katta, KaTTa, kAttA, Katta, KattA, ...
Probel C++ da so'zlarni ajratish uchun ishlatiladi. Shuning uchun
identifikatorda probeldan foydalanib bo'lmaydi;
Xizmatchi (int, float, for, while kabi) so'zlardan identifikator sifatida foydalanib
bo'lmaydi;
Dev C++ tilining kalit so'zlariga quyidagilar kiradi:

asm, auto, break, case, catch, char, class, const, continue, default, delete, do,
double, else, enum, explicit, extern, float, for, friend, goto, if, inline, int, long,
mutable, new, operator, private, protected, public, register, return, short, signed,
sizeof, static, struct, swith, template, this, throw, try, typedef, typename, union,
unsigned, virtual, void, volatile, while.
Protsessor registrlarini belgilash uchun quyidagi so'zlar ishlariladi:
_AH, _AL, _AX, _EAX, _BH, _BL, _BX, _EBX, _CL, _CH, _CX, _ECX, _DH,
_DL, _DX, _EDX, _CS, _ESP, _EBP, _FS, _GS, _DI, _EDI, _SI, _ESI, _BP, _SP,
_DS, _ES, _SS, _FLAGS.

$Eslatma. Identifikator tanlashda birinchi belgi sifatida "_" belgisidan foydalanmaslik tavsiya etiladi. Dev C++ da programma funksiya yoki funksiyalardan tashkil topadi. Agar programma bir nechta funksiyadan iborat bo'lsa, bir funksiyaning nomi main bo'lishi shart. Programma aynan main funksiyasining birinchi operatoridan boshlab bajariladi. Funksiyaning aniqlashishi quyidagicha bo'ladi: qaytariluvchi_qiymat_toifasi funksiya_nomi ( [parametrlar] ) { funksiya tanasini tashkil qiluvchi operatorlar } Qoida bo'yicha funksiya qandaydir bir qiymatni hisoblash uchun ishlatiladi. Shuning uchun funksiya nomi oldidan, funksiya qaytaradigan qiymat toifasi yoziladi. Agar funksiya hech qanday qiymat qaytarmaydigan bo'lsa, void toifasi yoziladi. Agar funksiya qaytaradigan qiymat toifasi yozilmagan bo'lsa, int ( butun ) toifali qiymat qaytariladi deb qabul qilinadi. C++da oddiy matnni ekranga chiqaruvchi programmani ko'rib chiqamiz #include // ekranga ma'lumot chiqarish uchun$ $int main() { std::cout << "Assalomu alaykum bo'lajak programmist!\n"; return 0; } Har bir satrni o'rganib chiqamiz: 1, 2, 3 - satrlar izoh hisoblanadi. Malakali programmistlar har qanday programma muallif, programmaning tuzilish sanasi va maqsadini ifodalovchi izoh bilan boshlanishini maslahat berishadi.$ $4, 6, 10 - satrlar bo'sh satrlar hisoblanadi. Bosh satrlar programma qismlarini bir - biridan ajratib qo'yish uchun ishlatiladi. Programma qismlarining bir - biridan ajralib turishi, programma o'qilishini osonlashtiradi. 5 - satrda, klaviaturadan ma'lumotlarni kiritish va ekranga chiqarish uchun sarlavha fayli programmaga qo'shilyapti. Bu satr klaviatura orqali ma'lumot kirituvchi va ekranga nimadir chiqaruvchi har qanday programmada bo'lishi shart. Aks xolda xato sodir bo'ladi. Agar sizning kompilyatoringiz eski bo'lsa, unda yozishingiz lozim bo'ladi. "// ekranga ma'lumot chiqarish uchun" yozuvi bir satrli izoh hisoblanadi. - satrda butun toifadagi qiymat qaytaruvchi main funksiyasi berilgan. int xizmatchi so'zi butun toifadagi ma'lumotlarni e'lon qilishi uchun ishlatiladi. - satrdagi ochuvchi figirali { funksiya tanasining boshlanganini bildiradi. 12 - satrdagi yopuvchi figirali } funksiya tanasining tugaganini bildiradi. - satrda std::cout << orqali ma'lumotlar ekranga chiqariladi. Qo'shtirnoq ( "_" ) orasida yozilgan ma'lumotlar satr deyiladi. Qo'shtirnoq orasida nima yozilsa, hech qanday o'zgarishsiz ekranga chiqariladi.$

9 - satr oxiridagi nuqtali vergul ( ; ) std::cout operatori tugallanganligini bildiradi. ;
operatorlarni bir - biridan ajratish uchun xizmat qiladi. Ya'ni operator
tugallanganligini bildiradi. 5 - satrdagi kabi preprotsessor amalidan keyin ;
qo'yilmaydi.
11 - satrdagi return xizmatchi so'zi orqali funksiya 0 qiymat qaytaradi va
programma muvoffaqiyatli yakunlanadi.
C ++ tilida yozilgan dasturlar ishga tushirishdan oldin kompilyatsiya qilinishi
kerak va shundan keyingina ijro etilishi kerak. Buning uchun Dev-C ++ uchta
piktogrammadan foydalanadi .
- Скомпилировать - dastur kodini oddiy kompilyatsiya qilish. Ushbu bosqichda
kompilyator yozilgan kodni xatolar uchun tekshiradi va agar hamma narsa tartibda

bo'lsa, dastur kodini - *. exe bajaruvchi faylga uzatadi. Agar xatolar bo'lsa, unda
kompilyator ishi to'xtatiladi va xatolarni topish va tuzatishga yordam berish uchun
" Компилятор " oynasida xato kodlari ko'rsatiladi. Tezkor tugma - F9.
Fayllardan birini ochish uchun navigatsiya panelida ko'rsatilgan element orqali
yoki Ctrl + O tugmalaridan foydalanish mumkin
O'zgaruvchilarni e'lon qilish. Programmada ishlatilgan barcha o'zgaruvchilarni
qaysi toifaga tegishli ekanligini e'lon qilish kerak. Ma'lulotlarni e'lon qilishning
umumiy ko'rinishi quyidagicha:
toifa_nomi o'zgaruvchi;
Agar bir nechta o'zgaruvchi bir toifaga mansub bo'lsa, ularni vergul bilan ajratib
berish mumkin.
Butun sonlarni ifodalash uchun int va haqiqiy sonlarni ifodalash uchun float
xizmatchi so'zlaridan foydalaniladi. Bu ma'ruzada shu 2 tasini bilish bizga kifoya
qiladi. Keyingi mavzuda butun va haqiqiy sonlar haqida batafsil gaplashamiz.
int x,y; // butun toifadagi o'zgaruvchilarni e'lon qilish
float a,b,c; // haqiaiy toifadagi o'zgaruvchilar e'lon qilish
Kiritish va chiqarish operatorlari. Programmada klaviatura orqali ma'lumot kiritish
va ekranga chiqarish uchun preprotsessor direktivasini, ya'ni #include ni
programmaga qo'shish shart. Ma'lumotlarni kiritish std::cin >>, ma'lumotlarni
chiqarish std::cout << operatori orqali amalga oshiriladi.

std::cin >> a;
Bu operator bajarilganda ekranda kursor paydo bo'ladi. Kerakli ma'lumot
klaviatura orqali kiritilgandan so'ng Enter tugmasi bosiladi. cout orqali ekranga
ixtiyoriy ma'lumotni chiqarish mumkin. Satrli ma'lumotlarni ekranga chiqarish
uchun, ularni qo'shtirnoq orasida yozish kerak.
II.BOB Dev C++ imkoniyatlari
2.1 Dev C++ imkoniyatlari
Выполнить - bu buyruq kodni qayta kompilyatsiya qilmasdan takroran
ishlashimizga imkon beradi. Tezkor tugma - F10.
- Скомпилировать и выполнить - agar biz kompilyatsiya qilinganidan keyin
darhol dasturning bajarilishini konsolda ko'rishni
Python deyarli barcha platformalarda ishlay oladi, xususan Windows, Linux, Mac
OS X, Palm OS, Mac OS va boshqalar shular jumlasidandir. Python
Microsoft.NET platformasi uchun yozilgan realizatsiyasi ham mavjud bo lib, ʻ
uning nomi — IronPython dasturlash muhitidir.

. Barcha ishlaydigan dasturlar konsol oynasida ochiladi. Agar dasturda rus tilidagi
matnni ishlatsangiz, u holda bu matn konsolda tushunarsiz belgilar bilan
ifodalanadi.
Buni tuzatish uchun konsol oynasining yuqori qismiga sichqonchaning o'ng
tugmachasi bosish va paydo bo`lgan darchaning pastki qismida " Свойства "
punktini tanlash kerak.

bugun = dt.date.today()
print(f"Bugungi sana: {bugun}")
Natija: Bugungi sana: 2021-03-09
Agar biror sanani qo lda kiritish talab qilinsa .date() metodiga kerakli sanani (yil, ʻ
oy, kun) ko rinishida kiritamiz.
ʻ

Futbol boshlanishiga 11 soat qoldi
Yuqorida sanalar AQSh standartiga ko ra, yil-oy-kun ko rinishida chiqayapti. ʻ ʻ
Sanani o zimizga moslab chiqarish uchun .strftime() metodini chaqiramiz, va
ʻ
Шрифт “ varag`iga o`tiladi - va "Lucida Console" buyrug`i tanlanadi. Konsol
oynasida matnni ko'rsatish uchun shrift o`lchamini o`zgartirish mumkin sana_vaqt
= hozir.strftime("%d/%m/%Y, %H:%M")
Dev-C++ (Dev-Cpp) – C++ dasturlash tilida dasturlarni qayta ishlovchi muhitlardan biridir.
биридир .
Dev-C++ dasturu oynasi quyidagi ko’rinishga ega:

1.2-rasm. Dev-C++ dasturi oynasi tuzilishi.

Dev-C++ dasturida quyidagi amallarni bajarish munkin:
Ctrl + O- xotiradagi faylni ekranga chiqarish;

1.3-rasm. Dev-C++ da xotiradagi faylni ochish.

С ++ dasturlash tilidagi dasturni ishga tushirishdan oldin uni kompilytsiya qilish kerak. Buning uchun
Dev-C++ да quyidagi amallar bajariladi:
- Скомпилировать(F9) – dasturni oddiy kompilyatsiya qilish. Bu bosqichda kompilyator
dasturdagi xatolarni tekshiradi. Agar hammasi joyida bo’lsa, dastur koidini *.exe ko`rinishidagi
faylga yuboradi. Agar xatolar bo`lsa, u holda kompillyator ishni tugatadi va " Компилятор " oynasida
xatoning kodi ko`rsatiladi.
Bu kod orqali xatoni turib unu to`g`rilash mumkin.
- Выполнить (F10) – ushbu buyruq dasturni kompillyatsiya qilmasdan ishga ushirish imkonini
beradi.
- Скомпилировать и выполнить (F11) – dasturni kompillatsiya qilib uni darhol ishga
tushiradi.
1.4-rasm. Dev-C++ da dasturni kompilyatsiyalash va ishga tushirish.
Ishga tushirilgan fayl oynada tasvirlanadi.
1.5-rasm. Dev-C++ da dastur natijasi.

Agar oynada kirilcha harflarni o`qib bo`lmasa, ishchi oyna yuqori qismiga sichqoncha o`ng tugmasini
bosamiz va " Свойства " punktini tanlaymiz.
1.6-rasm. Dev-C++ da dastur natijasi matnini sozlash.
" Шрифт " bo`limiga o`tib "Lucida Console" buyrug`ini tanlaymiz.
1.7-rasm. Dev-C++ da dastur natijasi matnini sozlash.
" Цвета " bo`limiga o`tamiz. Bu bo`limda ishchi oyna foni va shrift rangi o`rnatiladi.

$1. 8-rasm. Dev-C++ da dastur natijasi matnini sozlash. 2. Alfavit, identifikator, xizmatchi so’zlar. Alfavit. C++ alfavitiga quyidagi belgilar kiradi: • Katta va kichik lotin alfaviti xarflari (A,B,..,Z,a,b,…,z) • Raqamlar: 0,1,2,3,4,5,6,7,8,9 • Maxsus belgilar: “ , {} | [] () + - / % \ ; ‘ . : ? < = > _ ! & * # ~ ^ • Ko’rinmaydigan belgilar (“bo`shliq belgilari”). Izohlarda, satrlarda va belgili o`zgarmaslarda boshqa belgilar, masalan rus xarflarini ishlatilishi mumkin.$

Identifikator .Identifikatorlar lotin xarflari,ostki chiziq belgisi va sonlar ketma –
ketligidan iborat bo`ladi. Identifikator lotin xarfidan yoki ostki chizish
belgisidan boshlanishi lozim.
Misol uchun:
A1, _MAX, adress_01, RIM, rim.
Katta va kichik xarflar farqlanadi, shuning uchun ohirgi ikki identifikator bir
biridan farq qiladi.
Borland kompilyatorlaridan foydalanilganda nomning birinchi 32 xarfi ,ba’zi
kompilyatorlarda 8 ta xarfi inobatga olinadi. Bu holda NUMBER_OF_TEST va
NUMBER_OF_ROOM identifikatorlari bir biridan farq qilmaydi.
Xizmatchi so’zlar . Dsturchi tomonidan o`zgaruvchilar nomlari sifatida
ishlatish mumkin bo`lmagan identifikatorlar xizmatchi so’zlar deyiladi. C ++
tilida quyidagi xizmachi so’zlar mavjud:
int, extern, else, char, register, for, float, type, def, do, double, static, while,
struct, goto, switch, union, return, case, long, sizeof, default, short, break,
entry, unsigned, continue, auto, if va boshqalar .

2.1 Dev C++ afzalligi
3. O’zgaruvchilar.

O’zgaruvchilar ob’ekt sifatida . C++ tilining asosiy tushunchalaridan biri
nomlangan xotira qismi – ob’ekt tushunchasidir. Ob’ektning xususiy holi bu
o’zgaruvchidir. O’zgaruvchiga qiymat berilganda unga ajratilgan xotira qismiga
shu qiymat kodi yoziladi. O’zgaruvchi qiymatiga nomi orqali murojaat qilish
mumkin, xotira qismiga esa faqat manzili orqali murojaat qilinadi. O’zgaruvchi
nomi bu identifikatordir. O’zgaruvchi nomi sifatida xizmatchi so’zlarni
ishlatish mumkin emas.

O’zgaruvchilar turlari. O’zgaruvchilarning qo’yidagi tiplari mavjuddir:
char – bitta belgi;
long cha r – uzun
belgi; int – butun
son; short – qisqa
butun son; long –
uzun butun son;
float - haqiqiy son;
double – ikkilangan haqiqiy son; long
double – uzun ikkilangan haqiqiy son;
O’zgaruvchilarni dasturning ihtiyoriy qismida ta’riflash yoki qayta ta’riflash
mumkin.
Misol uchun:
Int a, b1,
ac; eki Int
a; int b1;
int ac;
O’zgaruvchilar ta’riflanganda ularning qiymatlari aniqlanmagan bo’ladi. Lekin
o’zgaruvchilarni ta’riflashda initsializatsiyalash ya’ni boshlang’ich qiyjmatlarini
ko’rsatish mumkin.
Misol uchun:
Int I=0;
Char c=’k’;
Typedef ta’riflovchisi yangi tiplarni kiritishga imkon beradi.
Misol uchun yangi COD turini kiritish:
Typedef unsigned char COD;

$COD simbol; 4. O’zgarmaslar. O`zgarmas - bu dastur ishlashi davomida qiymati o`zgarmaydigan kattalikdir. Dev C++ tilida besh turdagi o`zgarmaslar ishlatilishi mumkin: butun , haqiqiy , belgi, sanovchi o`zgarmaslar va nul kursatkich. Butun sonlar o’nlik, sakkizlik yoki o`n oltilik sanoq sistemalarida berilishi mumkin. O’nlik sanoq sistemasida butun sonlar 0-9 raqamlari ketma ketligidan iborat bo’lib, birinchi raqami 0 bulishi kerak emas. Sakkizlik sanoq sistemasida butun sonlar 0 bilan boshlanuvchi 0-7 raqamlaridan iborat ketma ketlikdir. O’n oltilik sanoq sistemasida butun son 0x yoki 0X bilan boshlanuvchi 0-9 raqamlari va a-f yoki A-F harflaridan iborat ketma- ketlikdir. Masalan 15 va 22 o’nlik sonlari sakkizlikda 017 va 026, o`n oltilikda 0xF va 0x16 shaklida tasvirlanadi. Ma’lumotlarning ishorasiz (unsigned) butun son turi: Ma’lumotlarning haqiqiy son turi olti qismdan iborat bulishi mumkin: butun qism, nuqta, kasr qism, yoki E belgisi, o’nlik daraja , F eki f suffikslari. Masalan : 66. .0 .12 3.14F 1.12e-12 . Ma’lumolarning uzun haqiqiy son turi : Oxiriga L yoki l suffikslari qo`yilgan haqiqiy son. Masalan: 2E+6L ; Belgili o`zgarmas. Apostrof ichiga olingan bitta yoki ikkita belgi. Misol uchun ‘x’,’*’,’\012’,’\0’,’\ n’ - bitta belgili o`zgarmas; ‘dd’,’\n\t’,’\x07\x07’ ikki belgili o`zgarmaslar.Belgili o`zgarmas qiymati belgining komp’yuterda qabul qilingan sonli kodiga tengdir. ESC (eskeyp) belgilar jadvali: Yozilishi Ichki kodi Belgii (nomi) Ma’nosi$ $\a 0x07 bel (audible bell) Tovush signali \b 0x08 Bs (bascspase) Bir qadam qaytish \f 0x0C Ff (form feed) Sahifani qaytarish \n 0x0A lf (line feed) Qatorni o’tkazish \r 0x0D Cr (carriage return) Karetkani qaytarish \t 0x09 Ht (horizontal tab) Gorizontal tabulyatsi \v 0x0B Vt (vertical tab) Vertikal tabulyatsi \\ 0x5C \ (bacslash) Teskari chiziq \’ 0x27 ‘ (single out) Apostrof \” 0x22 “ (double quote) Qo`shtirnoq \? 0x3F ? (question mark) Savol belgisi \000 000 Ëþáîé(octal number) Belgi sakkizlik kodi \xhh 0xhh Ëþáîé(hex number) Belgi o’n oltilik kodi Satrli o`zgarmas. Satrli o`zgarmaslar C++ tili o`zgarmaslariga kirmaydi, balki alohida tur hisoblanadi. Satrli o`zgarmaslar satrli leksemalar deb ham ataladi. Satrli o`zgarmas bu qo`shtirnoqqa olingan ihtiyoriy belgilar ketma -ketligidir. Misol uchun “ Men satrli o`zgarmasman”. Satrlar orasiga eskeyp belgilar ham kirishi mumkin. Bu belgilar oldiga \ belgisi qo`yiladi. Misol uchun : “\n”. Satr belgilari xotirada ketma-ket joylashtiriladi va har bir satrli o`zgarmas oxiriga avtomatik ravishda kompilyator tomonidan ‘\0’ belgii qo’shiladi. Shunday satrning xotiradagi xajmi belgilar soni+1 baytga tengdir. Ketma-ket kelgan va bo`shlik, tabulyatsiya yoki satr oxiri belgisi bilan ajratilgan satrlar kompilyatsiya davrida bitta satrga aylantiriladi. Misol uchun:$ $“Salom” “Toshkent ” satrlari bitta satr deb qaraladi: “Salom Toshkent” . Bu qoidaga bir necha qatorga yozilgan satrlar ham bo`ysinadi. Misol uchun : “O’zbekistonga ” “bahor ” “keldi” qatorlari bitta qatorga joylashadi: “O’zbekistonga bahor keldi”. Agar satrda ‘\’ belgisi uchrasa va bu belgidan so’ng to ‘\n’ satr oxiri belgisigacha bo`shlik belgisi kelsa, bu bo`shlik belgilari ‘\’ va ’\n’ belgisi bilan birga satrdan o`chiriladi. Satrning uzi keyingi satrda kelgan satr bilan qo’shiladi. “O`zbekistonga \ “ bahor\ “ keldi” qatorlari bitta qatorga mos: “O`zbekistonga bahor keldi”. Sanovchi o`zgarmas. Sanovchi o`zgarmaslar enum hizmatchi so’zi yordamida kiritilib, int turidagi sonlarga qulay so`zlarni mos qo`yish uchun ishlatiladi. Misol uchun: enum{one=1,two=2,three=3}; Agar son qiymatlari ko’rsatilmagan bo`lsa, eng chapki so’zga 0 qiymati berilib qolganlariga tartib bo`yicha o`suvchi sonlar mos quyiladi: Enum{zero,one,two}; Bu misolda avtomatik ravishda o`zgarmaslar quyidagi qiymatlarni qabul qiladi: Zero=0, one=1, two=2; O`zgarmaslar aralash ko’rinishda kiritilishi ham mumkin: Enum(zero,one,for=4,five,six}. Bu misolda avtomatik ravishda o`zgarmaslar quyidagi qiyjmatlarni qabul qiladi: Zero=0, one=1, for=4;five=5,six=6; Yana bir misol: Enum BOOLEAN {NO, YES}; O`zgarmaslar qiymatlari:$

NO=0, YES=1;
Nomlangan o`zgarmaslar.
C ++ tilida o’zgaruvchilardan tashqari nomlangan o`zgarmaslar kiritilishi
mumkin.
Bu o`zgarmaslar qiymatlarini dasturda o’zgartirish mumkin emas. O`zgarmaslar
nomlari dasturchi tomonidan kiritilgan va xizmatchi so’zlardan farqli bo’lgan
identifikatorlar bo`lishi mumkin. Odatda nom sifatida katta lotin harflari va ostiga
chizish belgilari kombinatsiyasidan iborat identifikatorlar ishlatiladi. Nomlangan
o`zgarmaslar quyidagi shaklda kiritiladi:
Const tur o`zgarmas_nomi=o`zgarmas_qiymati.
Misol uchun:
Const double EULER=2.718282;
Const long M=99999999;
Const R=765;
Oxirgi misolda o`zgarmas turi ko`rsatilmagan, bu o`zgarmas int turiga tegishli
deb xisoblanadi.
Nul ko’rsatkich.
NULL- ko’rsatkich yagona arifmetik bo`lmagan o`zgarmasdir. Null ko’rsatkich 0
yoki 0L yoki nomlangan o`zgarmas NULL orqali tasvirlanishi mumkin. Quyidagi
jadvalda o`zgarmaslar chegaralari va mos turlari ko’rsatilgan:
Ma’lumotlar
turi Xajm,
bit Qiymatlar
chegarasi Tur vazifasi
Unsigned
char 8 0…255 Kichik butun sonlar va belgilar
kodlari
Char 8 -128…127
Kichik butun sonlar va ASII
kodlar
Enum 16 -32768…32767 Butun sonlar tartiblangan katori

Unsigned int 16 0…65535 Katta butun sonlar
Short int 16 -32768…32767 Kichik butun sonlar, sikllarni
boshqarish
Int 16 -32768…32767 Kichik butun sonlar, sikllarni
boshqarish
Unsigned
long 32 0…4294967295 Astronomik masofalar
Long 32 -147483648…
…2147483647 Katta sonlar
Float 32 3.4E-
32…3.4E+38 Ilmiy xisoblar (7 raqam)
Double 64 1.7E-
308…1.7E+308 Ilmiy xisoblar(15 raqam)
Long double 80 3.4E-4932…
1.1E+4932 Moliyaviy xisobalr (19 raqam)

5.Dev C++ da amallar
Arifmetik amallar. Ko'p dasturlar ijro davomida arifmetik amallarni bajaradi.
C++ dagi amallar quyidagi jadvalda berilgan. Ular ikkita operand bilan
ishlatildi.
Amal Arifmetik operator Algebraik ifoda C++dagi ifodasi: Qo'shish +
h+19 h+19
Ayirish -
f-u f-u
Ko'paytirish *
sl s*l
Bo'lish /
v/d v/d
Modul olish
%
k mod 4
k%4

Bularning ba'zi birlarinig xususiyatlarini ko'rib chiqaylik. Butun sonli bo'lishda,
yani bo'luvchi ham, bo'linuvchi ham butun son bo'lganda, javob butun son
bo'ladi.
Javob yaxlitlanmaydi, kasr qismi tashlanib yuborilib, butun qismining o'zi
qoladi. x%y ifodasi x ni y ga bo'lgandan keyin chiqadigan qoldiqni beradi.
Demak, 7%4 ifoda natijasi 3 bo`ladi. % operatori faqat butun sonlar bilan
ishlaydi. Vergulli (real) sonlar bilan ishlash uchun "math.h" kutubxonasidagi
fmod funksiyasini qo’llash kerak. C++ da qavslarning ma'nosi huddi
matematikadagidekdir. Undan tashqari boshqa boshqa algebraik ifodalarning
ketma-ketligi ham odatdagidek. Oldin ko'paytirish, bo'lish va modul olish
operatorlari bajariladi. Agar bir necha operator ketma-ket kelsa, ular chapdan
boshlab o'nga bajariladii. Bu operatorlardan keyin esa qo'shish va ayirish
bajariladi. Misol uchun , k = m * 5 + 7 % n / (9 + x); Birinchi bo'lib m * 5
xisoblanadi. Keyin 7 % n topiladi va qoldiq (9 + x) ga bo'linadi. Chiqqan javob
esa m * 5 ning javobiga qo'shiladi.
Amallar jadvali
Arifmetik amallar Razryadli amallar Nisbat amallari Mantiqiy amallar
+ qo’shish & va = = teng && va
- bo’lish | yoki != teng emas || yoki
* ko’paytirish ^ yoki inkori > katta ! inkor
/ bo’lish << chapga surish >= katta yoki teng

% modul olish >> o’ngga surish < kichik

- unar minus ~ inkor <= kichik yoki teng

+ unar plyus

++ oshirish

-- kamaytirish

Amallar jadvali (davomi)
Imlo amallar Qiymat berish va
shartli amallar Tipli amallar Adresli amallar
() – doirali qavs = - oddiy qiymar
berish (tip) – tipni
o’zgartirish & - manzilni
aniqlash
[] – kavadrat qavs op= - murakkab
qiymat berish sizeof- xajmni
hisoblash * - manzil bo’yicha
qiymat aniqlash
yoki joylash
, - vergul ? – shartli amal

Arifmetik amallar . Amallar odatda unar, ya’ni bitta operandga
qo’llaniladigan amallarga va binary, ya’ni ikki operandga qo’llaniladigan
amallarga ajratiladi. Binar amallar additiv ya’ni + qo’shuv va – ayirish
amallariga , hamda multiplikativ ya’ni * ko`paytirish, / bo`lish va % modul olish
amallariga ajratiladi. Additiv amallarining ustivorligi multiplikativ amallarining
ustivorligidan pastroqdir.
Butun sonni butun songa bo’lganda natija butun songacha yahlitlanadi. Misol
uchun 20/3=6; (-20)/3=-6; 20/(-3)=-6.
Modul amali butun sonni butun songa bo`lishdan hosil bo`ladigan qoldiqqa
tengdir. Agar modul amali musbat operandlarga qo’llanilsa, natija ham
musbat bo’ladi, aks holda natija ishorasi kompilyatorga bog’likdir.
Binar arifmetik amallar bajarilganda turlarni keltirish quyidagi qoidalar asosida
amalga oshiriladi: short va char turlari int turiga keltiriladi;
Agar operandlar biri long turiga tegishli bo’lsa, ikkinchi operand ham long
turiga keltiriladi va natija ham long turiga tegishli bo`ladi;

$Agar operandlar biri float turiga tegishli bo`lsa, ikkinchi operand ham float turiga keltiriladi va natija ham float turiga tegishli bo`ladi; Agar operandlar biri double turiga tegishli bo’lsa ikkinchi operand ham double turiga keltiriladi va natija ham double turiga tegishli bo`ladi; Agar operandlar biri long double turiga tegishli bo’lsa ikkinchi operand ham long double turiga keltiriladi va natija ham long double turiga tegishli bo’ladi; Unar amallarga ishorani o’zgartiruvchi unar minus – va unar + amallari kiradi. Bundan tashqari ++ va -- amallari ham unar amallarga kiradi. ++ unar amali qiymatni 1 ga oshirishni ko’rsatadi. Amalni prefiks ya’ni ++i ko’rinishda ishlatish oldin o’zgaruvchi qiymatini oshirib so’ngra foydalanish lozimligini, postfiks, ya’ni i++ ko’rinishda ishlatish oldin o’zgaruvchi qiymatidan foydalanib, so’ngra oshirish kerakligini ko’rsatadi. Misol uchun i qiymati 2 ga teng bo’lsin, u holda 3+(++i) ifoda qiymati 6 ga, 3+i++ ifoda qiymati 5 ga teng bo’ladi. Ikkala holda ham i qiymati 3 ga teng bo’ladi. -- unar amali qiymatni 1 ga kamaytirishni ko’rsatadi. Bu amal ham prefiks va postfiks ko’rinishda ishlatilishi mumkin. Bu ikki amalni faqat o’zgaruvchilarga qo’llash mumkindir. Unar amallarning ustivorligi binar amallardan yuqoridir. III BOB Dev C++ da Dastur tuzish 3.1 Dastur tuzish //C++ dagi ilk dasturimiz /*Ekranga yozuv chiqarish*/ # include <iostream.h> int main() { cout << "Hello World!\n"; return 0; //Dastur kutulganidek tugaganinig belgisi. }$ $Ekranda: Hello World! Dasturni satrma-satr tahlil qilaylik. C++ da ikki tur sharhlar mavjud. /* bilan boshlanib, */ bilan tugaydigani bir necha satrni egallashi mumkin. Yani bu belgilar orasida qolgan hamma yozuv sharh hisoblanadi. Bu tur sharh C dan qolgan. C++ yangi ko'rinishdagi sharhlar ham kiritilgan. Bu // bilan boshlanadi va kuchi shu satr ohirigacha saqlanadi. Sharhlar yoki boshqacha qilib aytganda kommentariylar kompilyator tomonidan hisobga olinmaydi va hech qanday mashina ijro kodiga aylantirilmaydi. Sharhlar kerakli joyda, funksiyalardan oldin, o'zgaruvchilar e'lonidan keyin yozilganda, dasturni tushunish ancha osonlashadi va keyinchalik programma ishlash mantig'ini esga solib turadi. # include <iostream.h> bu preprosessorga beriladigan buyruqdir. Preprosessor kompilyatsiyadan oldin fayllarni ko'rib chiqadi va kerakli amallarni bajaradi. Unga tegishli bo'lgan buyruqlar # belgisi bilan boshlanadi lekin buyruq ohiriga nuqta-vergul (;) qoyilmaydi. Bu yerda include (kiritmoq, qamrab olmoq) buyrug'i iostream.h faylini asosiy dasturimiz ichiga kiritadi. Bu fayl ichida biz ishlatayotgan cout oqim (stream) ob'ektining e'loni berilgan. C++ stilida ekran yoki klaviaturadan kirish/chiqishni bajarmoqchi bo'lgan barcha dasturlar ushbu boshliq (header) faylni yoki uning yangi ko'rinishini include bilan o'z ichiga olishi kerak. Bu kabi fayllarni biz bundan keyin e'lon fayllari deb ataymiz. Chunki bu fayllar ichida funksiya va ob'ektlarning o'zi, yani tanasi berilmay faqatgina e'loni beriladi. include buyrug'i ikki hil yo'l bilan qo'llanilishi mumkin. 1. include <iostream.h> 2. include "meningfaylim.h" Birinchi usulda e'lon fayli <> qavslari ichida yoziladi. Bunda C++ sistemasi ushbu faylni oldindan belgilangan kataloglar ichidan qidiradi. Bu usul bilan asosan standart kutubhona fayllari qo'llaniladi. Ikkinchi usulda, fayl nomi qo'shtirnoqlarga olinganda, kiritilishi kerak bo'lgan fayl joriy katalogdan qidiriladi. Bu yo'l bilan dasturchi o'zi yozgan e'lon fayllarini kiritadi. Shuni aytib o'tish kerakki, C++ ning 1998 yili qabul qilingan standartiga ko'ra, ushbu e'lon fayllari yangi ko'rinishga ega, ular .h bilan tugamaydi. Bunda, misol uchun, bizning iostream.h faylimiz iostream, C dan kelgan math.h esa cmath nomiga ega. Biz bu o'zgarishlarga keyinroq qaytamiz, hozircha esa eski tipdagi e'lon fayllaridan foydalanib turamiz. int main() har bir C++ dasturining qismidir. main dan keyingi () qavslar C++ ning funksiya deb ataluvchi blokining boshlangangini bildiradi. C++ dasturi bir yoki bir necha funksiyalardan iborat. Va shulardan aniq bitta funksiya main deb atalishi shart. Bunda main dastur ichida keladigan birinchi funksiya bo'lmasligi ham mumkin. Operatsion sistema dastur ijrosini main() funksiyasidan boshlaydi. main() dan oldin kelgan int esa main funksiyasidan qaytish qiymati tipini belgilaydi. Bunda int integer, yani butun son deganidir. main() ning qaytargan qiymati operatsion sistemaga boradi. { qavs funksiya va boshqa bloklar tanasini boshlaydi. Blokni yopish uchun }qavsi ishlatilinadi. cout << "Hello World!\n"; satri C++ da ifoda deb ataladi. C++ dagi har bir ifoda ; (nuqta-vergul) bilan tugatilishi shart. Ortiqcha ; bo'sh ifoda deyiladi. Uni qo'yish dastur tezligiga ta'sir qilmaydi.$ $Kirish va chiqish (Input/Output), yani dasturga kerakli ma'lumotlarni kiritish va ular ustida dastur tomonidan bajarilgan amallar natijalarini olish C++ da oqim ob'ektlari orqali bajarilishi mumkin. Lekin kirish/chiqishni C dagi kabi funksiyalar bilan ham amalga oshirsa bo'ladi. C++ falsafasiga ko'ra har bir kirish/chiqish jihozi (ekran, printer, klaviatura...) baytlar oqimi bilan ishlagandek qabul qilinadi. Yuqoridagi ifoda bajarilganda bizning "Hello World!" gapimiz standart chiqish oqimi ob'ekti cout ga (cout - console out) jo'natiladi. Normal sharoitda bu oqim ekranga ulangandir. C++ da satrlar (string) qo'shtirnoqlar (") orasida bo'ladi. Bitta harfli literalar esa bitta tirnoq - apostrof (') ichiga olinadi. Misol uchun: 'A', '$'. Bitta harf yoki belgini qo'shtirnoq ichiga olsa u satr kabi qabul qilinadi. << operatori oqimga kiritish operatori deyiladi. Programma ijro etilganda << operatorining o'ng tomonidagi argument ekranga yuboriladi. Bunda ekranga qo'shtirnoq ("...") ichidagi narsa bosib chiqariladi. Lekin e'tibor bersak, \n belgisi bosilmadi. \ (teskari kasr - backslash) belgisi mahsus ma'noga ega. U o'zidan keyin kelgan belgi oqim buyrug'i yoki manipulyatori ekanligini bildiradi. Shunda \ belgisi bilan undan keyin kelgan belgi buyruq ketma-ketligida aylanadi. Bularning ro'hatini beraylik. \n - Yangi satr. Kursor yangi qator boshidan joy oladi. \t - Gorizontal tabulyatsiya (kursor bir-necha harf o'nga siljiydi). \v - Vertikal tabulyatsiya (bir-necha satr tashlanib o'tiladi). \r - Qaytish. Kursor ayni satr boshiga qaytadi, yani yangi satrga o'tmaydi. \a - Kompyuter dinamiki chalinadi. \\ - Ekranga teskari kasr belgisini bosish uchun qo'llaniladi. \" - Ekranga qo'shtirnoq belgisini bosish uchun qo'llaniladi. return 0; (return - qaytmoq) ifodasi main() funksiyasidan chiqishning asosiy yo'lidir. 0 (nol) qiymatining qaytarilishi operatsion sistemaga ushbu dastur normal bajarilib tugaganini bildiradi. return orqali qaytadigan qiymat tipi funksiya e'lonidagi qaytish tipi bilan bir hil bo'lishi kerak. Bizda bu e'lon int main(){...} edi. Va 0 int tipiga mansubdir. Bundan keyin return orqali qaytarilayotgan ifodani qavs ichiga olamiz. Misol uchun return (6). Bu qavslar majburiy emas, lekin bizlar ularni programmani o'qishda qulaylik uchun kiritamiz. BOSHQA BIR DASTUR //Ushbu dastur ikki butun sonni ko'paytiradi. # include <iostream.h> int main() {$

int sonA, sonB; //o'zgaruvchi e'lonlari
int
summa; //e'lon
cout
<< "Birinchi sonni kiriting: ";
cin
>> sonA; //Birinchi sonni o'qish...
cout
<< "Ikkinchi sonni kiriting: ";
cin
>> sonB; //Ikkinchi sonni o'qish...
summa
= sonA * sonB;
cout
<< summa << endl;
cout
<< "sonA * sonB = " << sonA * sonB << endl;
return
(0);
}
Ekranda:
Birinchi
sonni kiriting: 4
Ikkinchi
sonni kiriting: 6
24
sonA
* sonB = 24
int
sonA, sonB; ifodasi int tipidagi, yani integar (butun son) bo'lgan ikkita o'zgaruvchini e'lon (declaration) qildik. Agar
o'zgaruvchilar
tipi bir Hilda bo'lsa, yuqoridagi kabi ularni ketma-ket, vergul bilan ayirib yozsak bo'ladi.
Keyingi
satrda esa int summa; bilan summa nomli o'zgaruvchini e'lon qildik.
cout
<< "Birinchi sonni kiriting: "; ifodasi bilan ekranga nima qilish kerakligini yozib chiqdik. cin >> sonA; amali cin
kirish
oqimi ob'ekti orqali sonA o'zgaruvchisiga klaviaturadan qiymat kiritmoqda. Sonni yozib bo'lgandan so'ng Enter
ni
bosamiz. Normal sharoitda kirish oqimi klaviaturaga bog'langan.
Shu
tariqa sonB ga ham qiymat berdik. Keyin esa summa = sonA * sonB; bilan biz ikki o'zgaruvchini ko'paytirib,
ko'paytma
qiymatini summa ga beryapmiz. Bu yerdagi "=" va "*" operatorlar ikki argumentli operatorlar deyiladi,
chunki
ular ikkita operand yoki boshqacha qilib etkanda kirish qiymatlari bilan ishlaydi. Operatorlardan oldin va keyin
bo'sh
yer qoldirsak, o'qishni osonlashtirgan bo'lamiz. Ekranga javobni chiqarganda, cout ga tayyor natijani (summa)
yoki
matematik
ifodaning
o'zini berishimiz mumkin. Ohirgi cout ga bir-necha argumentni berdik. endl (end line - satrni tugatish) bu
oqim
manipulyatoridir

$(stream manipulator). Ba'zi bir sistemalar chiqish oqimiga yo'naltirilgan ma'lumotlarning ma'lum bir miqdori yig'ilguncha ushbu ma'lumotlarni ekranga bosib chiqarmay, buferda saqlashadi. Va o'sha chiqish buferi to'lgandan keyingina ma'lumotlarni ekranga yuborishadi. Buning sababi shuki, ekranga bosish nisbatan vaqt jihattan qimmat amaldir. Agar ma'lumotlar yig'ilib turib, bittada chiqarilsa, dastur ancha tez ishlaydi. Lekin biz yuqoridagi dasturdagi kabi qo'llanuvchi bilan savol-javob qiluvchi programmada yo'l-yo'riqlarimizni berilgan paytning o'zida ekranga bosib chiqarilishini hohlaymiz. Shu sababli biz endl ni ishlatishimiz kerak. endl ni biz "\n" buyrug'iga tenglashtirishimiz mumkin. Yani endl ni ishlatganimizda, bufer yoki boshqacha qilib aytganda, hotiradagi ma'lumotni vaqtinchalik saqlanish joyidagi informatsiya ekranga bosib chiqarilgandan so'ng, kursor yangi satr boshiga ko'chadi. Agar biz buferni bo'shatmoqchi-yu, lekin kursorni joyida saqlab qolmoqchi bo'lsak, flash manipulyatorini ishlatishimiz lozim. Ifodamizga qaytaylik. cout << "sonA * sonB = " << sonA * sonB << endl; ifodasida chiqish ob'ekti bitta, lekin biz unga uchta narsani yubordik. Buni biz oqimga ma'lumotlarni chiqarishni kaskadlash, zanjirlash yoki konkatenatsiya qilish deb ataymiz. Ayni amalni cin (console in) kirish oqimi uchun ham bajara olamiz. Hisob-kitoblar chiqish ifodasi ichida ham bajarilishi mumkin, cin << sonA *sonB << endl; bunga misol. Agar bu yo'lni tutganimizda, summa o'zgaruvchisi kerakmas bo'lib qolardi. Ushbu dasturda bizda yangi bo'lgan narsalardan biri bu o'zgaruvchi (variable) tushunchasidir. O'zgaruvchilar kompyuter hotirasidagi joylarga ko'rsatib turishadi. Har bir o'zgaruvchi ism, tip, hotirada egallagan joy kattaligi va qiymatga egadir. O'zgaruvchi ismi katta-kichik harf, son va past tiredan ( _ - underscore) iboratdir. Lekin sondan boshlana olmaydi. C/C++ da katta-kichik harf, yani harflar registri farqlanadi. Misol uchun A1 va a1 farqli ismlardir. C++ DA ARIFMETIK AMALLAR Ko'p programmalar ijro davomida arifmetik amallarni bajaradi. C++ dagi amallar quyidagi jadvalda berilgan. Ular ikkita operand bilan ishlatdi. C++ dagi amal Arifmetik operator Algebraik ifoda C++ dagi ifodasi Qo'shish + h+19 h+19 Ayirish - f-u f-u Ko'paytirish * sl s*l Bo'lish / v/d, vöd v/d Modul olish % k mod 4 k%4 Bularning ba'zi birlarinig hususiyatlarini ko'rib chiqaylik. Butun sonli bo'lishda, yani bo'luvchi ham, bo'linuvchi ham butun son bo'lganda, javob butun son bo'ladi. Javob yahlitlanmaydi, kasr qismi tashlanib yuborilib, butun qismining o'zi qoladi. Modul operatori (%) butun songa bo'lishdan kelib chiqadigan qoldiqni beradi. x%y ifodasi x ni y ga bo'lgandan keyin chiqadigan qoldiqni beradi. Demak, 7%4 bizga 3 javobini beradi. % operatori faqat butun sonlar bilan ishlaydi. Vergulli (real) sonlar bilan ishlash uchun "math.h" kutubhonasidagi fmod funksiyasini qollash kerak.$

C++ da qavslarning ma'nisi huddi algebradagidekdir. Undan tashqari boshqa boshqa algebraik ifodalarning ketma-
ketligi
ham odatdagidek. Oldin ko'paytirish, bo'lish va modul olish operatorlari ijro ko'radi. Agar bir necha operator
ketma-ket
kelsa, ular chapdan o'nga qarab ishlanadi. Bu operatorlardan keyin esa qo'shish va ayirish ijro etiladi.
Misol
keltiraylik. k = m * 5 + 7 % n / (9 + x);
Birinchi
bo'lib m * 5 hisoblanadi. Keyin 7 % n topiladi va qoldiq (9 + x) ga bo'linadi. Chiqqan javob esa m * 5 ning
javobiga
qo'shiladi. Qisqasini aytsak, amallar matematikadagi kabi. Lekin biz o'qishni osonlashtirish uchun va hato
qilish
ehtimolini kamaytirish maqsadida qavslarni kengroq ishlatishimiz mumkin. Yuqoridagi misolimiz quyidagi
ko'rinishga
ega bo'ladi.
k
= ( m * 5 ) + ( ( 7 % n ) / ( 9 + x ) );
MANTIQIY SOLISHTIRISH OPERATORLARI
C++
bir necha solishtirish operatorlariga ega.
Algebraik
ifoda C++ dagi operator C++ dagi ifoda Algebraik ma'nosi
tenglik guruhi
= == x==y x
tengdir y ga
teng
emas != x!=y x teng emas y ga
solishtirish guruhi
> > x>y x
katta y dan
< < x<y x
kichkina y dan
katta-teng >= x>=y x
katta yoki teng y ga
kichik-teng <= x<=y x
kichik yoki teng y ga
==,
!=, >= va <= operatorlarni yozganda oraga bo'sh joy qo'yib ketish sintaksis hatodir. Yani kompilyator dasturdagi
hatoni
ko'rsatib beradi va uni tuzatilishini talab qiladi. Ushbu ikki belgili operatorlarning belgilarining joyini
almashtirish,
masalan <= ni =< qilib yozish ko'p hollarda sintaksis
hatolarga
olib keladi. Gohida esa != ni =! deb yozganda sintaksis hato vujudga ham, bu mantiqiy hato bo'ladi.
Mantiqiy
hatolarni kompilyator topa olmaydi. Lekin ular programma ishlash mantig'ini o'zgartirib yuboradi. Bu kabi
hatolarni
topish esa ancha mashaqqatli ishdir (! operatori mantiqiy inkordir).
Yana boshqa
hatolardan biri tenglik operatori (==) va tenglashtirish, qiymat berish operatorlarini (=) bir-biri bilan
almashtirib
qo'yishdir. Bu ham juda ayanchli oqibatlarga olib keladi, chunki ushbu hato aksariyat hollarda mantiq
hatolariga
olib keladi.
Yuqoridagi
solishtirish operatorlarini ishlatadigan bir dasturni ko'raylik.
//Mantiqiy
solishtirish operatorlari

# include <iostream.h>
int
main()
{
int
s1, s2;
cout
<< "Ikki son kiriting: " << endl;
cin
>> s1 >> s2; //Ikki son olindi.
if
(s1 == s2) cout << s1 << " teng " << s2 << " ga" << endl;
if
(s1 < s2) cout << s1 << " kichik " << s2 << " dan" << endl;
if
(s1 >= s2) cout << s1 << " katta yoki teng " << s2 << " ga" << endl;
if
(s1 != s2) cout << s1 << " teng emas " << s2 << " ga" << endl;
return
(0);
}

Ekranda:
Ikki
sonni kiroting: 74 33
74
katta yoki teng 33 ga
74
teng emas 33 ga

Bu
yerda bizga yangi narda bu C++ ning if (agar) strukturasidir. if ifodasi ma'lum bir shartning to'g'ri (true) yoki
noto'g'ri
(false) bo'lishiga qarab, dasturning u yoki bu blokini bajarishga imkon beradi. Agar shart to'g'ri bo'lsa, if dan
so'ng
keluvchi amal bajariladi. Agar shart bajarilmasa, u holda if tanasidagi ifoda bajarilmay, if dan so'ng kelunchi
ifodalar
ijrosi davom ettiriladi. Bu strukturaning ko'rinishi quyidagichadir:
if
(shart) ifoda;
Shart
qismi qavs ichida bo'lishi majburiydir. Eng ohirida keluvchi nuqta-vergul (;) shart qismidan keyin qo'yilsa ( if
(shart);
ifoda; ) mantiq hatosi vujudga keladi. Chunki bunda if tanasi bo'sh qoladi. ifoda qismi esa shartning to'g'ri-
noto'g'ri
bo'lishiga qaramay ijro ko'raveradi.
C++
da bitta ifodani qo'yish mumkin bo'lgan joyga ifodalar guruhini ham qo'yish mumkin. Bu guruhni {} qavslar ichida
yozish
kerak. if da bu bunday bo'ladi:
if
(shart) {

ifoda1;
ifoda2;
...
ifodaN;
}
Agar shart to'g'ri javobni bersa, ifodalar guruhi bajariladi, aksi taqdirda blokni yopuvchi qavslardan keyingi
ifodalardan
dastur ijrosi davom ettiriladi.
YANGI STILDAGI E'LON FAYLLARI VA ISMLAR SOHASI TUSHUNCHASI
C++
ning standarti .h bilan tugaydigan (stdio.h ...) standart kutubhona e'lon fayllarini yangittan nomlab chiqdi.
Bunda
.h qo'shimchasi olib tashlandi. C dan qolgan fayllar ismiga esa c harfi qo'shildi.
Misol
uchun:
iostream.h
-> iostream
string.h ->
cstring
stdlib.h ->
cstdlib
time.h ->
ctime
C
dan meros qolgan kutubhona 18 ta e'lon fayli orqali berilgan. C++ ga tegishli standart kutubhonada esa 32 ta e'lon
fayl
bor. Fayllarni yangittan belgilashdan maqsad kutubhodadagi funksiya va ob'ektlarni
std
deb ataluvchi ismlar sohasiga (namespace) kiritishdir.
Ismlar
sohasining o'zi ham nisbatan yangi tushuncha. Ismlar sohasini alohida dastur qismlari deb faraz qilsak boladi.
Boshqa-boshqa
sohalarda ayni ismli funksiya, o'zgaruvchi nomlari va ob'ektlar berilishi mumkin. Va bunda hech
qanday
ismlar to'qnashuvi sodir bo'lmaydi. Misol uchun bizda global, std va
fun::obj
degan ism sohalari bo'lsin. Ularning har birining ichida esa cout nomli ob'ekt aniqlangan bo'lsin. C++ da to'liq
aniqlangan
ism (fully qualified name) degan tushuncha bor. Shunga ko'ra har bir cout
ob'ektinig
to'liq ismi quyidagicha bo'ladi:
Ismlar
sohasi ob'ekt
global ::cout
std std::cout
fun::obj fun::obj::cout

$:: operatori sohalarni bog'lash uchun qo'llaniladi. fun::obj nomli ismlar sohasida obj fun ichida joylashgan ism sohasidir. Global ismlar sohasida aniqlangan funksiya va boshqa turdagi dastur birliklariga programmaning istalgan yeridan yetishsa bo'ladi. Masalan global ismlar sohasida e'lon qilingan int tipidagi k ismli o'zgaruvchimiz bol'sa, uning ustidan dasturning hohlagan blokida amal bajarsak bo'ladi. Ismlar sohasi mehanizmi dasturchilarga yangi kutubhonalarni yozish ishini ancha osonlashtiradi. Chunki yangi kutubhonada ayni ismlar qo'llanishiga qaramay, ismlar konflikti yuz bermaydi. Dastur yoki kutubhona yozganda yangi ismlar sohasini belgilash uchun namespace istalgan_ism { ... foo(); int k; String str; ... } deb yozamiz. Dasturimizda ushbu ismlar sohasida aniqlangan o'zgaruvchilarni ishlatish uchun ularning to'liq ismini yozishimiz kerak. Masalan: istalgan_ism::foo(); Ammo bu usul ancha mashaqqatli bo'ladi. Har bir funksiya yoki o'zgaruvchi oldiga uning to'liq aniqlangan ismini yozish ko'p vaqt oladi. Buning o'rniga biz using namespace istalgan_ism; deb yozib o'tsak kifoya. using (ishlatish, qo'llash) buyrug'i bizning ismlar sohamizni dasturimiz ichiga tanishtiradi. Eng asosiysi biz bu amalni sohada aniqlangan va biz qo'llamoqchi bo'lgan ismlarning ilk chaqirig'idan oldin yozishimiz kerak. C++ ning standart kutubhonasida aniqlangan ifodalarni qo'llash uchun biz using namespace std; deymiz. Va albatta qo'llanilayotgan e'lon fayllari yangi tipda bo'lishi kerak. Endi bu tushunchalarni ishlatadigan bir dasturni keltiraylik. //Yangi tipdagi e'lon fayllari va ismlar sohasini qo'llash. # include <iostream> using namespace std; int main() { std::cout << "Hello!\n"; cout << "Qale!";$ $return (0); } Ekranda: Hello! Qale! std:: cout << "Hello\n"; satrida biz chiqish oqimi ob'ekti cout ning to'liq ismini qo'lladik. Keyingi satrda esa biz yana ayni ob'ektni ishlatdik, lekin endi uni to'liq atab o'tirmadik, chunki biz std ismlar sohasini using bilan e'lon qilib bo'ldik. Ismlarni global ismlar sohasida e'lon qilish uchun ularni blok va funkisiyalar tashqarisida aniqlash kerak. Masalan: # include <stdio.h> int i; int main() { ... int k; ... return (0); } Bu yerda i global ismlar sohasida joylashgan, k esa main() funksiyasiga tegishli. O'zgaruvchilarni global ism sohasida aniqlashning boshqa yo'li, ularni nomsiz ismlar sohasida belgilashdir. Yani: namespace { int j; } j o'zgaruvchisi global boldi. Uni ishlatish uchun: ::j = ::j + 7; :: operatorini qo'llashimiz mumkin, yoki oddiygina qalib faqat o'zini: j = j * 9;$

kabi yozishimiz mumkin. Ammo agar biz ishlayatgan dastur blokida ayni ismli o'zgaruvchi bo'lsa, masalan j, unda
ushbu
lokal aniqlangan j bizning global j imizni berkitib qo'yadi. Biz j ni o'zini qo'llasak, lokal j ga murojat qilgan qilgan
bo'lamiz.
Global j ni ishlatish uchun endi :: operatorini
qo'llashga majburmiz. Bu mulohazalar umuman olganda boshqa ismlar sohalarini
ishlatganimizda ham o'rinlidir.
Xulosa.
Ob'ektga yo'naltirilgan dasturlashda qo'llaniladigan polimorfizmning maqsadi, sinf
uchun umumiy bo'lgan harakatlarni belgilash uchun bitta nomdan foydala-nishdir.
Har bir harakatning bajarilishi ma'lumotlar turiga qarab belgilanadi.
Polimorfizmning afzalligi shundaki, u bitta interfeysdan foydalanib yagona
harakatlar sinfini aniqlashga imkon berish orqali dasturlarni soddalashtirishga
yordam beradi.
Dev C++ da ma'lumotlarni tashkil qilish klasslar orqali amalga oshiriladi.
Dev C++ klassi maydonlar, turlar va funktsiyalaridan iborat bo'ladi. C++
tilidagi inkapsulatsiya klass a'zolarining ta’sir doirasini belgilaydi: ular
ommaviy, himoyalangan va xususiy bo`lishi mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.Texnoman.uz
2. https://www.texnoman.uz/post/c-haqida-va-uning-tarixi.html
3. https://uzbekdevs.uz/darsliklar/cpp/cpp-da-kirish
4.Uzbecccoders community

5. http://e-dastur.uz/maqola/dars/220-c.html
6. https://play.google.com/store/apps/details?
id=uz.programmer.programmer_uz&hl=ru&gl=US
7. https://play.google.com/store/apps/details?
id=uz.programmer.programmer_uz&hl=ru&gl=US

“Dev C++ dasturi,uning interfeysi,imkoniyatlari hamda foydalanilishi ” Reja: Kirish……………………………………………………………………………………… I BOB Dev C++ dasturlash tili 1.1. Dev C++ uning interfeysi 1.2. Dev C++ alfabeti II BOB Dev C++ tili imkoniyatlari 2.1.Dev C++ dasturlash tili imkoniyatlari 2.2.Dev C++ foydalanish afzalligi III BOB 3.1.Dev C++ dastur tuzish XULOSA ……………………………………………………………………………………………… FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI ……………………………………………………………................................

Kirish Bugungi kunda ko’plab dasturlash tillari mavjud (Java,JS,Python,Swift va hokazo). Agar siz qay biridan boshlashga qiynalayotgan bo’lsangiz , sizga C++ dasturlash tilini maslaxat bergan bo’lardim. Chunki bu eng yaxshi yo’ldir.Ayniqsa, Dasturlash soxasiga endi kirib kelgan do’stlarimizga . Sizga muxim tarzda tavsiflasam ushbu dasturlash tilini , ushbu tilni bilgan C++ developerlar uchun talab nafaqat O’zbekistonda balki butun dunyoda juda katta, Nima uchun? degan savol tug’ilishi mumkin, negaki Bu tilda Dasturlash soxasining barcha yo’nalishlarida (Android dasturlash, Game dasturlash, Database dasturlash, Desktop dasturlash va hokazo) dasturlar yarata olasiz. Dunyodagi yetakchi SMM platformalari (Facebook,Microsoft va hokazo) ushbu dasturlash tilida ishlab chiqilgan.

I BOB. Dev C++ dasturlash tili Dev C++ dasturlash tili nomi Dev C dasturlash tilidan kelib chiqqan bq`lib, ++ belgisi inkrement amali, ya`ni o'zgaruvchining qiymatini bittaga oshish amalidan olingan. Dev C ++ dasturlash tili turli xil amaliy dasturlarni yaratish, operatsion tizimlarni, qurilma drayverlarini, shuningdek video o'yinlarni va boshqalarni yaratish uchun keng qo'llaniladi. Dev C ++ dasturlash tili 1980-yillarning boshlarida Bell Laboratories firmasi xodimi Byorn Stroustrup tomonidan yaratilgan. Dev C++ (talaffuzi: si plyus plyus) — turli maqsadlar uchun mo ljallangan ʻ dasturlash tili. 1979-yili Bell Laboratories da Bjarne Stroustrup tomonidan C dasturlash tilining imkoniyatlarini kengaytirish va OOP(object Oriented Programming) xususiyatini kiritish maqsadida ishlab chiqarilgan. Boshida „C with Classes“ deb atalgan, 1983-yili hozirgi nom bilan ya ni C++ deb o zgartirilgan. ʼ ʻ Dev C++ C da yozilgan dasturlarni kompilyatsiya qila oladi, ammo C kompilyatori bu xususiyatga ega emas. C++ tili operatsiyon tizimlarga aloqador qisimlarni, klient-server dasturlarni, EHM o yinlarini, kundalik ehtiyojda qo llaniladigan ʻ ʻ dasturlarni va shu kabi turli maqsadlarda ishlatiladigan dasturlarni ishlab chiqarishda qo llaniladi. ʻ Dastlab UNIX operatsion tizimi va С dasturlash tili yaratilgan va С tili asosida C++ tili yaratildi. С esa o'z navbatida B va BCPL tillaridan kelib chiqgan. Dev C++ tilini 80 yillarda AT&T Bell Labs korxonasi ishchisi Byarnom Straustrup tuzgan. Avtorning aytishicha, bu tilni tuzishda u hech qanday qog'ozlarni qoralamagan va hamma ishni yo'l yo'lakay, ketma-ketlikda tuzib chiqqan. Uning asosiy maqsadi, o'zi va do'stlari uchun qulay dasturlash tili yaratishdan iborat edi. Dev C++ dasturlash tilining asosi C hisoblanadi va shu tilni(C) misolida C++ tilini tuzib chiqdi. C dasturlash tilini mukammalashtirgan eng asosiy narsa bu – ob'yektga mo'ljallangan dasturlashni olib kirgani hisoblanadi. Chunki dasturlashda,

tez, qulay , tartibli va ixcham yozish uchun ob'yektga mo'ljallangan dasturlash tillaridan foydalanish lozim bo'ladi. Dastlabki Dev C++ dasturlash tilidan foydalanganlar, bu albatta Bell Labs korxonasi hodimlari hisoblanadi. 1993 yilda bu til ommaga taqdim etildi va Dev C++ nomini oldi. Dastlabki Dev C+ + ga oid kitob "The Dev C++ Programming Language(Addison-Wesley, 1985)" nomi bilan mashhur bo'ldi va bu kitob 1991 yil "Язык программирование C++" tarjimasi bilan rus tiliga tarjima qilindi va bu til(С++) rivojlanishi boshlanib ketdi. ANSI-ISO (ANSI X3J16; ISO WG21/N0836) birlashmasi 1989 yilda, birlashga holda ish boshladi. Bu korxonaning dastlabki ishi C++ dasturlash tiliga va uning kutubxonasiga standart ishlab chiqishdan boshlandi. Buning uchun 1990 yildagi Dev C++ tili asos qilib olindi. Bugun biz sizlarga dasturlash tillaridan biri c++ ni boshlaganlar uchun qisqacha malumot bermoqchimiz. Siz dasturlashni urgana boshladingizmi uni matematika fanini bilmasdan turib yaxshi o'rgana olmaysiz. Mani fikrimcha xamma xam boshida matematik misol yechishdan boshlasa kerak. Xamma narsa xam oddiy narsalardan boshlanadi: } Bu dastur konsol oynasida "KI.UZ saytiga xush kelibsiz" degan yozuvni chiqaradi.

Endi ishlatilgan so'zlarga izoh bersak. include - kutubxonaga murojatni bildiradi iostream - kiritish va chiqarish funksiyalarini uzida jamlagan kutubxona using namespace std - ismlar fazosi standart nomlaridan foydalanishni anglatadi. int main - funksiyamizni tanasini bildiradi { } - funskiyamiz bishlanishi va tugallanishini bildiradi cout - ekranga yozuv chiqarishni taminlaydi Sizga maslaxatim siz endi boshlayotgan bulsangiz xamda misol yechishni urnagayotgan bulsangiz dev c++ dasturidan foydalaning. chunki unda misol yechish uchun imkoniyatlar yetarli xamda boshlang'ichlar uchun kifoya qiladi. Eng asosiysi bepul tarqatiladi yani litsenziya shart emas ))

Dev C++ dasturi,uning interfeysi,imkoniyatlari hamda foydalanilishi

12.08.2023

0

2973.8212890625 KB

Похожие