KONFLIKT TIPOLOGIYASINING ASOSIY YO’NALISHLARI MUNDARIJA Kirish....................................................................................................3 1-Bob. Konflikt tipologiyasining asosiy yo’nalishlari..................5 1.1.Konfiliktni tipologiyasini òrganishda asosiy yondashuvlar ...............5 1.2.Konfiliktlar tipologiyasi va nazariyasi ............................................9 2-Bob.Konfliktlarning yuzaga kelish omillari va ularning tipologiyasi..................................................................................................13 2.1.Nizoli vaziyatlarning yuzaga kelishi .................................................13 2.2.Konfliktlarni qanday qilib boshqarish usullari ...........................19 Xulosa.................................................................................................24 Foydalanilgan adabiyotlar...............................................................26 1

KIRISH Kurs ishi dolzarbligi. Konflikt tipologiyasini o’rganish. Konfiliktni yuzaga kelish sabablarini òrganib, tipologiyasini chuquqr tahlil qilib, ularni korreksiya qilish. Har bir yosh davrida bòladigan konfiliktni chuqur òrganish orqali konfiliktni oson hal qilish mumkin. Masalan, maktab yoshidagi bolalarning òrtasida yuzaga keladigan nizo bilan katta yoshidagi odamlar òrtasidabòladigan nizoda katta farq bor. Ikkala yosh òrtasida yuzaga keladigan konfilikt ham òzlari uchun juda ahamiyati. Shuning uchun konfiliktni tòģri korreksiya qilish kerak.Konflikt doimo insonlar hayotida ucharab turadigan holat hisoblanadi. Hech bir inson hayotini konflektli vaziyatlardan holi deb tasavvur qilolmaydi. Insonlar konflektni yomon narsa deb tasavvur qiladi, lekin konflekt yomon narsa emas. Inson konfliktli vaziyatga duch kelsa dovdirab qolmasligi va konflektni ijobiy hal qilish yo'llarini topishi kerak bo'ladi.Konflektoligiya fani konflektli vaziyat lar, ularning sabablari, ularni qanday hal qilish yo'l-yo'riqlarini o'rganuvchi fan hisoblanadi. Konflektning 2 xil turi mavjud. Bunyodkorlik va vayronkorlik. Bunyodkorlikda konflekt natijasida yaxshilik bilan yakunlanadi. Kurs ishining maqsadi: Konfliktni tipologiyasini o’rganishda va uni tahlil qilishda turli xil usullar mavjud. Masalan ayrim insonlar konflektli vaziyatga duch kelsa, o'zini yo'qotib qo'yadi. Ayrim insonlar esa konflektli vaziyatga duch kelsa bu vaziyatdan og'ir vazminlik bilan Mushohada bilan o'ylab yengi o'tib ketadi. Hozirgi kunda konflektologiya fani insonlar hayotida juda zarur bo'lgan fanlar sirasiga kiradi. Ko'pchilik insonlar konflektli vaziyatga duch kelsa bunday vaziyatdan chiqib ketolmaydi. Konfliktologiya fanining vazifasi esa insonlariga shu konflektli vaziyatdan chiqib ketish usullarini o'rgatishdir. Kurs ishining predmeti: Kurs ishining predmeti konfliktlar tipologiyasini chuqurlashtirilgan holda o’rganish. Kurs ishining obyekti: Konfliktlar rivojlanishining asosiy makroevolyutsiontendentsiyalarini bilish va hisobga olish va ularni konfliktlar tipologiyasi bilan bog’lagan holatda talqin qilish va o’rganish. 2

Kurs ishining amaliy mohiyati: Shaxsning konfliktlarga duch kelgan paytda ularni hal ketishda insonlarning individual xususiyatlari, xarakteri, temperamentni hisobiga olgan holda metodlarini tog'ri qo'llashv mavjud konfliktlarning tipologiyasini chuqur o’rganish. 3

1-BOB . Konflikt tipologiyasining asosiy yo’nalishlari 1.1. Konfiliktni tipologiyasini òrganishda asosiy yondashuvlar Konflikt tadqiqotining metodologik tamoyillari. Konfliktlarni o'rganish jarayonida tadqiqotning ko'rib chiqilgan ettifalsafiy va umumiy ilmiy tamoyillariga asoslanib, konfliktologiyaning metodologik tamoyillarini hisobga olish muhimdir: 1. Fanlararolik tamoyili. Konfliktolognikonfliktologiyaning barcha sohalari yutuqlaridan maksimal darajada foydalanishga yo'naltiradi. Fanlararolik tamoyilining eng muhim tomoni konfliktologiyaning barcha o'n bir tarmog'ining tengligi tamoyilidir. Konfliktologiya rivojlanishining ushbu bosqichida asosiy fanning rolini psixologiya o'ynaydi. 2. Vorislik tamoyili. Bu mojaro muammosi bo'yicha qilingan barcha narsalar to'g'risida eng to'liq bilimni talab qiladi. Fanning tarixiy jihatini bilish va tushunish, ilgari olib borilgan asosiy tadqiqotlar natijalarini bilish , mavjud tushuncha va nazariyalarni tushunish muhimdir. 3. Evolyutsionizm tamoyili. Ularni o'rganishda konfliktlarning aniq turlari evolyutsiyasining asosiy qonuniyatlarini aniqlash va hisobga olish kerak. Mojarolar evolyutsiyasining turli darajalarini bilmasdan, ularning dinamikasini, rivojlanish prognozini tushuntirish va konstruktiv tartibga solish bo'yicha tavsiyalar berish qiyin. Ushbu tamoyilga rioya qilish quyidagilarni anglatadi: Konfliktlar rivojlanishining asosiy makroevolyutsiontendentsiyalarini bilish va hisobga olish. Inson va jamiyatning tarixiy rivojlanishi bilan bog'liq bo'lgan ijtimoiy va shaxsiy nizolarni o'zgartirishning asosiy tendentsiyalarini bilish va ko'rib chiqish. O'ziga xos konfliktlarning paydo bo'lishi va rivojlanishining nafaqat dinamikasini, balki evolyutsion shart-sharoitlarni va tendentsiyalarini aniqlash . 4. Shaxsiy yondashuv tamoyili. Bu tamoyil deyarli barcha darajadagi nizolarning markaziy bo'g'ini bo'lgan aniq odamlarning o'ziga xos shaxsiy xususiyatlarini aniqlash va hisobga olish zarurati sifatida shakllanadi[8]. 4

Konfliktlarning asosiy sababi ob'ektiv moddiy olamdagi o'zgarishlardir. Biroq, bir xil sharoitda, turli odamlar boshqacha yo'l tutishadi. Tashqi ta'sirlar, bu tashqi ta'sirlar ta'sir qiladigan kishining ichki sharoitlari orqali sinadi. Konfliktlarning sabablarini ochish, ularning mohiyatiga kirib borish, ularda aniq odamlar qanday rol o'ynaganligini tushunmasdan, ularning shaxsiy xususiyatlarini aniqlamasdan turib , nizolarning o'zaro ta'sirining rivojlanishiga sezilarli ta'sir ko'rsatgan holda qiyin. Konfliktli vaziyatlarni o'rganish usullari 1. Tizimli-vaziyatli tahlil - konfliktlarni birliklar bo'yicha o'rganish. Tahlil birligi sifatida konfliktli vaziyat - konfliktning barcha asosiy xususiyatlariga ega bo'lgan, ma'lum mazmun va dinamik xususiyatlarga, vaqt va fazoviy chegaralarga ega bo'lgan eng kichik ajralmas, bo'linmas qismi qo'llaniladi. Tadqiqot jarayonida konfliktning barcha asosiy va ikkinchi darajali ishtirokchilari aniqlanadi. Konfliktning o'zaro ta'sirining fazoviy chegaralari aniqlanadi. Konflikt rivojlanishining bosqichlari ajralib turadi, bu davrda uning asosiy ishtirokchilarining o'zaro ta'sirining tabiati sifat jihatidan o'zgarmaydi. Konfliktli vaziyatning fazoviy, vaqtinchalik va mazmuniy chegaralarini aniqlagandan so'ng, uning tizimli tahlili amalga oshiriladi. Konfliktli vaziyatdan tahlil birligi sifatida foydalanish real nizolar haqida ma'lumotni standartlashtirish, saqlash va to'plash imkonini beradi. Konfliktli vaziyat konfliktlarning xususiyatlarini "umuman" emas, balki aniq odamlar va ijtimoiy guruhlarning xatti-harakatlari haqidagi ma'lum ma'lumotlarni tizimlashtirish asosida o'rganish imkonini beradi. Konfliktli vaziyatlar retrospektiv tarzda (hujjatlarni o'rganish, nizo ishtirokchilari va guvohlari bilan suhbatlashish) va bevosita voqealarning haqiqiy rivojlanishi jarayonida tahlil qilinishi mumkin. Vaziyat tahlilini o'tkazish uchun mojaroning asosiy xususiyatlarini aks ettiruvchi maxsus shakl ishlab chiqiladi. 2. Matematik modellashtirish. Zamonaviy kompyuter texnologiyalarini jalb qilgan holda matematik modellashtirish faktlarni oddiy to'plash va tahlil qilishdan real vaqt rejimida voqealarni prognoz qilish va baholashga o'tish imkonini beradi. Konfliktning matematik modeli - parametrlarga (tashqi sharoitlarni va konfliktning 5