MAVZU:OILALAR BILAN ISHLASHNING AXLOQIY TAMOYILLARI. 3

MUNDARIJA KIRISH …………………………………………………………………………… 5 I BOB. OILADA OTA-ONALAR VA BOLALARNING SALBIY MUNOSABATLARINI BARTARAF ETISH ASOSLARI 1.1 Oila muhiti barqarorligida ma’naviy-axloqiy tarbiya muammosi …………..…. 7 1.2. Oilaviy munosabatlar turlari …………………………………………………. 10 1.3. Ijtimoiy munosabatlaning oila bilan ishlash metodikasi. …...…………….. 18 Birinchi bob bo‘yicha xulosalar ……………………………………………………31 II BOB. OILAVIY TARBIYADAGI XATOLARNI TUZATISH BO'YICHA TUZATISH ISHLARI 2.1. "Oilalarga salbiy munosabatlarini bartaraf etishda ijtimoiy-pedagogik yordam" dasturi ……………………………………………………………………………… 33 2.2. " Oilalarga salbiy munosabatlarini bartaraf etishda ijtimoiy-pedagogik yordam" dasturining samaradorligini tahlili…………………………………………………. 40 Umumiy xulosalar ………………………………………………………………. 48 Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati ………………………………………….. 49 Kirish 4

Ma’lumki, mamlakatimiz rivojlanishining hozirgi yangi bosqichi oilaviy tarbiyada milliy qadriyatlardan foydalanishning zamonaviy mezonlarini o‘rtaga tashlamoqda. Oiladagi ma’naviy muhit axloqiy tarbiya o‘chog‘i sifatida milliy axloq va tarbiyaning o‘ziga xos xususiyatini shakllantiradi. Oila muhiti bilan aloqaga kirishish jarayonida xulq-atvor me’yorlari, ma’naviy-ijtimoiy va madaniy tushuncha hamda tasavvurlar, yangi-yangi qiziqish va ehtiyojlar egallanib ijtimoiy muhitda rivojlanib boradi. Shaxsning ma’naviy shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar to‘g‘risida gapirilganda, birinchi navbatda, shaxsning o‘zi, ikkinchidan, mikro muhit, uchinchidan mezo muhit va to‘rtinchi navbatda, jamiyat va undagi siyosiy, ideologik, madaniy-ma’rifiy, iqtisodiy sohalarning umumiy holatini namoyon bo‘ladi. Inson tug'ilgan kundan boshlab jamiyatga kiradi. Unda o'sadi, rivojlanadi va o'ladi. Inson rivojlanishiga biologik va ijtimoiy omillar ta'sir ko'rsatadi. Shaxsning rivojlanishiga ta'sir etuvchi asosiy ijtimoiy omil - bu oila. Oilalar butunlay boshqacha. Oila tarkibiga, oiladagi oila a’zolari va umuman, atrofdagi odamlar bilan munosabatlariga qarab, inson dunyoga ijobiy yoki salbiy nazar bilan qaraydi, o‘z qarashlarini shakllantiradi, atrofdagilar bilan munosabatlarini quradi. Oiladagi munosabatlar ham insonning kelajakda o‘z karerasini qanday qurishi va qaysi yo‘ldan borishiga ta’sir qiladi. Inson o'zining birinchi hayotiy tajribasini aynan oilada oladi, shuning uchun bola qaysi oilada tarbiyalanganligi juda muhim: farovon yoki ishlamaydigan oilada. Bolalarning asosiy muammosi - ota-onalari bilan munosabatlar muammosi. Shu munosabat bilan, hatto farovon oilalarda ham maktab yoshidagi bolalar bilan muloqot qilishda ma'lum bir qiyinchilik tug'iladi. Bundan tashqari, murakkablik kuchayadi, chunki ota-onalar ko'pincha bolalar bilan muloqot kichkintoylarga qaraganda boshqacha tuzilishi kerakligini tushunmaydilar. Ota-onalar har doim ham nimani taqiqlash va nimaga ruxsat berish kerakligini farqlay olmaydi. Bularning barchasi juda qiyin vaziyatni yaratishi mumkin. Ushbu tadqiqot oilaviy tarbiyadagi xatolarni bartaraf etish muammosiga bag'ishlangan bo'lib, ijtimoiy o'qituvchining ish kontseptsiyasini taqdim etadi. Bitiruv malakaviy ishining ob'ekti: oilaviy tarbiyaning xususiyatlari 5

Bitiruv malakaviy ishining mavzusi: oilalar bilan ishlashning axloqiy ta'moyillari Bitiruv malakaviy ishining maqsadi: oilaviy tarbiyadagi xatolarni muvaffaqiyatli bartaraf etishga qaratilgan chora-tadbirlar majmuini asoslash Tadqiqot maqsadlari: - oiladagi muammoning hozirgi holatini tahlil qilish. - oilaning bolani tarbiyalash jarayoniga ta'siri muammosi bo'yicha ilmiy adabiyotlarni umumlashtirish. - oilaviy tarbiyadagi xatolarni bartaraf etish bo'yicha muvaffaqiyatli ishlash muammosini hal qilish yo'llarini asoslash. Tadqiqot gipotezasi: Bolani tarbiyalash muammosini hal qilish quyidagilarga qaratilgan chora-tadbirlar majmuini amalga oshirish sharti bilan mumkin: -oilaga axborot yordamini ko'rsatish; -oilalarda tarbiya buzilishlarining oldini olishni tashkil etish; -oilada ijtimoiy kardio-tashkiliy yordami ko’rsatish; Muammolarni hal qilish va gipotezani tasdiqlash uchun quyidagi tadqiqot usullari qo'llanildi: tadqiqot mavzusi bo'yicha ilmiy adabiyotlarni tahlil qilish, psixodiagnostika usullari: ota-onalar uchun so'rovnoma "Oilaviy munosabatlarni tahlil qilish", "O'smirlar ota-onalar haqida" metodologiyasi; tajriba. Bitiruv malakaviy ishi mazmuni: Bitiruv ishi rejada ko‘rsatilganidek tuzilishga ega bo‘lib: kirish, ikki bob besh paragraf, xulosa, foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati hamda ilovalardan iborat. Bitiruv ishi kirish qismida tadqiqotning qisqacha mazmuni ta’riflab berilgan, ya’ni mavzuning dolzarbligi asoslangan. Ishni amalga oshirishga qaratilgan vazifalar aniqlangan. Tadqiqotning obyekti va predmeti tanlanib, tadqiqotning nazariy va amaliy ahamiyati yoritilib berilgan. 6

Bob 1. Oilada ota-onalar va bolalarning salbiy munosabatlarini bartaraf etish asoslari 1.1 Oila muhiti barqarorligida ma’naviy-axloqiy tarbiya muammosi Inson va boshqa tirik jonzotlar har birining hayot muhiti uning o‘y fazosidan boshlab ijtimoiy muhit va yashaydigan muhitigacha bo‘lgan sharoit hisoblanadi. Muhit – bu odamlarga ta’sir ko‘rsatadigan tashqi voqealarning yig‘indisi sifatida insonni o‘rab turgan, uning dunyoqarashi, kayfiyati, ruhiyati, orzu-umidlari va xulq- atvoriga bevosita ta’sir etadigan tashqi olam. Muayyan muhit turli ko‘rinish va shakllarda namoyon bo‘ladi. Shaxs qaysi jamiyatda yashasa, o‘sha jamiyat hayotida mavjud bo‘lgan va bo‘layotgan qonun qoidalarga asosan kamol topadi. Shu jamiyatdagi moddiy, ma’naviy va madaniy boyliklardan bahramand bo‘ladi, shuningdek, mazkur boyliklarni yaratishda ishtirok etadi. Jamiyatda yaratilgan moddiy, ma’naviy va madaniy boyliklar rivojlanish darajasiga ko‘ra shaxs kamolotiga o‘ziga xos ta’sir ko‘rsatadi. O‘z-o‘zidan rivojlanish yuksak bo‘lsa, u shaxsga o‘zining ijobiy ta’sirini ko‘rsatadi va shaxs faoliyati davomida mehnati orqali o‘z moddiy, ma’naviy va madaniy boyligini yaratish jarayonida ongini, dunyoqarashini, hayotini, turmush tarzini ham yaxshilab boradi. Muhit keng ma’noda (makromuhit) ijtimoiy-iqtisodiy tizimni ishlab chiqaruvchi kuchlar, ijtimoiy munosabatlar va tartib-qoidalar majmuini, jamiyatning ijtimoiy ong va madaniyatini o‘z ichiga oladi. Tor ma’nodagi (mikromuhit) bevosita insonni qurshab olgan oila, mehnat, o‘quv va boshqa guruhlardan iborat. Ijtimoiy muhit shaxsning shakllanishiga va rivojlanishiga hal qiluvchi ta’sir ko‘rsatadi. Ayni vaqtda insonning ijodiy faolligi, faoliyati ta’sirida ijtimoiy muhit o‘zgaradi, bu o‘zgarishlar jarayonida odamlarning o‘zlari ham o‘zgaradi. Shaxsning jamiyatga ta’siri maqsadsiz, rejasiz, ko‘r-ko‘rona faoliyat orqali amalga oshmaydi. Inson ijtimoiy qonunlarni, o‘z hayot sharoitlarini bilib olgandan keyin, ma’lum maqsadga qaratilgan amaliy faoliyat ko‘rsatish yo‘li bilan ijtimoiy muhitni, jamiyatni o‘zgartiruvchi kuchga (insonga) aylanadi. Shu sababli ham shaxsning xulq-atvori, intilishlari, imkoniyatlari, fikrlashi, qobiliyati, axloqiy tamoyillar (mehnatsevarligi, 7