Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashi Mundarija Kirish………………………………………………………………………..3 I.BOB. O’rta asr genotsidi yoxud Quddus uchun musulmonlarga qarshi kurash 1.1. Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashi…………………4 1.2. Salibchilarga qarshi kurash tarixidan…………………………….8 1.3.Quddusning fath etilishi………………………………………….13 II.BOB. Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashini metodologik o’rganilishi…………………………………………………………19 2.1. Quyoshli metodidan foydalanib mavzuni yoritish………..19 2.2.T chizma metodidan foydalanish………………………..20 Xulosa………………………………………………………….21 Foydanilgan adabiyotlar……………………………………………22 1

Kirish Mavzuning dolzarbligi: Sharqdagi siyosiy vaziyatning salib yurshlari vujudga kelishiga tasiri: Islomning o'z mavjudligining birinchi asridagi tezkor muvaffaqiyati Evropa xristianligi uchun jiddiy xavf tug'dirdi: arablar Suriya , Falastin , Misr , Shimoliy Afrika , Ispaniyani bosib oldilar . 8-asrning boshi juda muhim davr bo ldi: Sharqda arablar Vizantiyaning Yaqin Sharq hududlariningʻ ko p qismini Kichik Osiyo chegaralarigacha bosib oldilar va imperiya uchun ʻ hayotiy ahamiyatga ega bo lgan bu hududga allaqachon tahdid solib turishdi, ʻ G arbda esa ular buning uchun harakat qilishdi. Pireneydan tashqariga kirib ʻ boradi . Leo Isaurian va Charlz Martelning g'alabasiarab ekspansiyasini to‘xtatdi, islomning keyingi tarqalishi esa tez orada boshlangan musulmon dunyosining siyosiy parchalanishi bilan to‘xtatildi. Xalifalik bir-biriga dushman bo'lgan qismlarga bo'lingan. 10-asrning ikkinchi yarmida Vizantiya imperiyasi hatto ilgari yo'qotilgan narsalarni qaytarish imkoniyatiga ega bo'ldi: Nikefor Fokas Kritni , Suriyaning bir qismini, Antioxiyani arablardan bosib oldi. 11-asrda vaziyat yana musulmonlar foydasiga o zgardi. Vizantiya taxtini Vasiliy II vafotidan keyin ʻ (1025) kuchsiz imperatorlar egallab turgan, ular doimo almashtirib turilgan. Oliy hokimiyatning zaifligi Vizantiya uchun yanada xavfli bo'lib chiqdi, chunki aynan o'sha paytda Sharqiy imperiya Evropada ham, Osiyoda ham jiddiy xavfga duch kela boshladi. G'arbiy Osiyoda saljuqiylar G'arbga hujum qilishdi. Shokir-bek (vaf. 1059) va To g rul-bek (vaf. 1063) boshchiligida Eron, Armaniston va ʻ ʻ Mesopotamiyaning katta qismini o z qo l ostiga oldilar. Shokirning o g li Alp- ʻ ʻ ʻ ʻ Arslon Kichik Osiyoning salmoqli qismini (1067-1070) vayron qildi va Manzikert qo l ostida imperator Rim Diogenni (1071) asirga oldi. 1070—1081 yillarda ʻ saljuqiylar Suriya va Falastinni Misr fotimiylaridan( Quddus 1071—1073, Damashq 1076),To g rulbekning amakivachchasi Qutulmishning o g li Sulaymon ʻ ʻ ʻ ʻ esa butun Kichik Osiyoni tortib oldilar. 1081 yilga kelib Vizantiya; Nikea uning poytaxtiga aylandi. Nihoyat, turklar olib ketishdiAntioxiya (1085). Yana, 8-asrda bo'lgani kabi, dushmanlar Konstantinopol ostida edi . Shu bilan birga, imperiyaning Yevropa provinsiyalari (1048 yildan) Bolqonga ko chib kelgan ʻ 2

ko chmanchi pecheneglar va o g uzlarning tinimsiz bosqinlariga duchor bo lib,ʻ ʻ ʻ ʻ ba zan poytaxt devorlari ostida dahshatli vayronagarchiliklarga sabab bo lgan. ʼ ʻ 1091 yil imperiya uchun ayniqsa og'ir edi: turklar Chaxa boshchiligida Konstantinopolga hujumga tayyorgarlik ko'rayotgan edi va Pecheneg qo'shini poytaxtning o'zi yaqinidagi quruqlik turardi. Imperator Aleksey Komnen muvaffaqiyatga umid qila olmadi, yolg'iz o'z qo'shinlari bilan kurashdi: uning kuchlari so'nggi yillarda Bolqon yarim orolida o'zini o'rnatmoqchi bo'lgan Italiya normanlari bilan urushda juda charchagan edi. Yevropa davlatlari orasida salib yurushlari uyushtirish uchun sabab bo'lgan omillar: G'arbda , 11 - asrning oxiriga kelib, bir qator sabablar musulmonlarga qarshi kurashga chaqirish uchun qulay kayfiyat va muhitni yaratdi, bu bilan imperator Aleksey I Komnenos u erga murojaat qildi : diniy tuyg'u nihoyatda kuchaydi va astsetik kayfiyat. rivojlangan bo'lib, u barcha turdagi ma'naviy ekspluatatsiyalarda, boshqa va ko'plab ziyoratlarda o'z ifodasini topdi.Bundan tashqari, 1054 yilda cherkov bo'linishi sodir bo'ldi - katoliklar va pravoslavlar bir- birini anatematizatsiya qilishdi . Ayniqsa, ko'plab ziyoratchilar uzoq vaqtdan beri Falastinga, Muqaddas qabristonga yuborilgan ; 1064 yilda, masalan, Mayns arxiyepiskopi Zigfrid Maynslik olomon yetti ming ziyoratchi bilan Falastinga bordi . 3

I.BOB. O’rta asr genotsidi yoxud Quddus uchun musulmonlarga qarshi kurash 1.1. Salohiddin Ayubiyning salibchilarga qarshi kurashi 1099-yilda barcha dinlar uchun muqaddas shahar bo‘lgan Quddusni salib yurishlarida qatnashgan xristian askarlari egalladi. Musulmonlar qasos olishni xohlardi. Ammo bu revansh o‘sha musulmonlarning nabiralariga nasib qildi. 1187- yilda katta sahnaga Yevropada Saladin nomi bilan abadiylashtirilgan Misr va Suriya sultoni Salohiddin Ayubiy chiqdi va salibchilarga chaqiruv tashladi. 1187- yil 4-iyulda musulmonlar navbatdagi salibchilar ustidan so‘zsiz g‘alaba qozondi. Xattin yon bag‘irlarida Salohiddin jangda o‘ldirilgan jasadlar uyumiga qarab turardi. Sharq quyoshi yer-u ko‘kni jazirama bilan qoplagan, qirol Gi Luzinyan va ko‘plab zodagon baronlar qo‘lga olingandi. Salibchi ritsarlarning bir nechtasi Tir shahridan panoh topib, qochishga muvaffaq bo‘ldi. Salohiddinning buyrug‘i bilan 200 ga yaqin tamplier va gospitalyer ritsarlari o‘ldirildi. Sultonning shaxsan o‘zi shatilionlik baron Renoning boshini qilich bilan kesib tashladi 1 . Muqaddas zaminni qaytarib olish uchun boshqa to‘siqlar yo‘q edi. Boshqa shaharlar ham birin-ketin Salohiddinning rahm-shafqatiga taslim bo‘la boshladi. Sultonga bo‘ysunmagan yagona shahar Tir edi. Ammo sulton Quddusga intilar ekan, Tirni qamal qilishga vaqt va kuch sarflamaslikka qaror qildi. Xristianlar tomonidan Quddus mudofaasini ritsar Balian d'Ibelin boshqardi. U Xattindagi janglarda omon qolgan va aslida shaharga rafiqasi, u yerda bolalari bilan birga bo‘lib turgan Vizantiya malikasi Mariya Komninani ziyorat qilish uchun kelgandi. Ammo taqdir taqozosi bilan Quddusda qirollikning yagona hukmdori bo‘lib qoldi. Balian Quddusni himoya qila olmasligini yaxshi bilardi. Shahar ko‘chalarini to‘ldirgan qochoqlarning janglarda umuman foydasi yo‘q edi, 1 O zME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yilʻ 4

oziq-ovqat ta’minoti esa susayib borardi. Biroq aholi musulmonlar bilan kurashishga tayyor edi. Quddus mudofaasidagi xristianlarga, avvalo, tajribali jangchilar yetishmasdi. Balian mahalliy zodagonlar orasidan 60 nafar yigitga ritsarlik unvonini taqdim qildi. To‘g‘ri, unvon ularning jangdagi mahorati va tajribasini ko‘paytirib qo‘ymadi. Salohiddin esa ikkilanmadi va 20-sentabr kuni uning armiyasi muqaddas shaharni qamal qilishni boshladi. Sultonning qarorgohi dastlab Quddusning g‘arbiy qismida joylashgan bo‘lib, u yerda ushbu voqealardan 88 yil oldin tuluzalik qo‘mondon Raymundning armiyasi joylashgandi. Musulmonlar shahar devorlarini o‘qqa tutishni boshladi, hujum qilishga urinishdi, ammo ularga quyosh nurlari to‘sqinlik qildi. Quyosh Salohiddinning jangchilarini ko‘zlarini qamashtirardi va ular orqaga chekinishardi. Kechqurun yana janglar davom etdi, ammo yana hech qanday natija bo‘lmadi. Quddus himoyachilari ketma-ket sakkiz kun davomida musulmonlar hujumini qaytardi. Salohiddin xiyla-nayrangga murojaat qildi va keyingi hujumlarni quyosh ko‘tarilishi bilan boshladi, endi quyosh xristianlarning ko‘zlariga tushardi. Ammo bu ham yordam bermadi – Quddusni himoya qilish davom etdi. Keyin sulton o‘z pozitsiyasini o‘zgartirib, shimol tomonga o‘tdi, u tomonda na darvozalar va na o‘q uzish uchun derazalar bor edi. Tosh otish mashinalari o‘rnatildi, ular darhol o‘t ochishni boshladi. Salohaddin askarlarni uch qismga ajratdi, qalqon va kamonchilar bilan himoyalangan qism Quddus devorlariga yaqinlashdi. Keyingi ikki kun ichida ular devorlarni 15 tirsak uzunlikda teshib, o‘sha teshiklarga to‘nkalarni yoqishdi. Devorning ichki yog‘och qismlari yonib ketdi va ushbu hududdagi devorlar va minoralar qulab tushishga tayyor edi. Xristianlar tushkunlikka tushdi. Quddus ko‘chalarida odamlar guruh bo‘lib yurishlarni uyushtirishar va Xudoni rahm-shafqatiga chaqirishardi. 29-sentabrda Salohiddin qo‘shinlari Quddus devorlarini buzishga muvaffaq bo‘ldi. Balianning odamlari uni yamashga urindi, ammo bu qochib bo‘lmas yakunning boshlanishi edi. Shahar ichida yunon va suriyalik nasroniylarning fitnasi pishib yetildi . Ular katoliklarga bo‘ysunishni istashmas va cherkov marosimlaridan noroziligini 5