SAMARQAND VILOYATIDA AHOLINI ISH BILAN TA’MINLASH NING DAVLAT XIZMATLARI SAMARADORLIGINI OSHIRISH MUNDARIJA: KIRISh ………………………………………………… ..... …………… ......... I BOB. AHOLINING ISH BILAN BANDLIGINI TA’MINLASH SOHASIDA DAVLAT XIZMATLARI SAMARADORLIGINI OSHIRISHNING NAZARIY-METODOLOGIK ASOSLARI ........... 1.1. Aholining ish bilan bandligini ta’minlash sohasida davlat xizmatlari samaradorligini oshirishning ijtimoiy-iqtisodiy ahamiyati va tamoyillari....................................................................... .......................... 1.2. Aholini ish bilan bandligini ta’minlash bo’yicha davlat siyosatining asosiy yo’nalishlari......................................................... ........................... 1.3. Davlat ish bilan bandlik xizmati faoliyati samaradorligini baholash mezonlari va ko’rsatkichlari.................................................. .................... 1.4. Aholining ish bilan bandligini ta’minlash davlat xizmatlari faoliyati bo’yicha xorij tajribasi....................................................... ........................ II BOB. SAMARQAND VILOYATI ISH BILAN BANDLIK INFRATUZILMASI RIVOJLANISHINING HUDUDIY XUSUSIYATLARI HOLATI TAHLILI …………………………….. 2 .1. Viloyat rivojlanishida ish bilan bandlik infratuzilmasiga ta’sir etuvchi omillar va uning hududiy xususiyatlarining ahamiyati …………………. 2 .2. Davlat ish bilan bandlik xizmati faoliyati tahlili va uning hududiy xususiyatlari ……………………………………………………………... 2.3. Nodavlat ish bilan bandlik xizmatlari rivojlanishining asosiy yo’nalishlari ……………………………………………………………... II I BOB. ISH BILAN BANDLIK INFRATUZILMASI RIVOJLANISHINI HUDUDIY XUSUSIYATLARINING ASOSIY ISTIQBOLLARI …. 3.1. Ish bilan bandlik infratuzilmasi faoliyatining samaradorligini baholash usullari …………………………………………………………………... 3.2. Ish bilan bandlik infratuzilmasi tashkiliy tarkiblari faoliyatini takomillashtirish istiqbollari …………………………………………….. XULOSA .............................................................................................................. . FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI ....................................... .

KIRISH Mavzuning dolzarbligi. Jahon iqtisodiyotning transformasiyalashuvi sharoitida tobora kuchayib borayotgan raqobatga bardosh berish, uning talablarini to’lif bajarish, ilg’or texnologiya va innovasiyalardan foydalanish aholining ish bilan bandligini ta’minlash darajasini oshirishni zarurat etmoqda. Shunga ko’ra, yangi ish joylarini yaratish, yangi ish joylarini yaratish, aholini ish bilan bandligini ta’minlashga birinchi darajali e’tibor berilmoqda. Xalqaro Mehnat Tashkilotining ma’lumotlariga ko’ra: «2018 yilda jahonda ishsizlik darajasi 5,8 %ni tashkil etmoqda. Jahonda 1,4 mlrd.dan ortiq ishchilar ijtimoiy-iqtisodiy jihatdan nufuzi past bo’lgan ish bilan band bo’lib, ularning ko’pchiligi rivojlanayotgan mamlakatlar hissasiga to’g’ri keladi. Yaxshi himoya qilinmagan ish bilan bandlarning soni yiliga 11 mln. kishiga oshmoqda. Bu holat jiddiy muammolarni yuzaga keltirgan holda, ularning doimiy daromadlar va yetarlicha ijtimoiy himoyaga ega bo’lgan xavfsiz ish joylariga ega bo’lish imkoniyatlarini chegaralamoqda» 1 . Jahonda ishchi kuchiga talab va taklif o’rtasida muvofiqlikni ta’minlash borasidagi tajribalar negizida ish bilan bandlikka ko’maklashish sohasida turli darajalardagi tashkiliy tuzilmalar faoliyatining samaradorligini oshirish, hududiy axborot tizimlarini shakllantirish, ishchi kuchining mobilligini oshirish, ishsizlikni kamaytirish, mehnat bozori va aholining ayrim ijtimoiy-demografik guruhlari ehtiyojlarini hisobga olgan holda ish o’rinlari yaratish bo’yicha davlat buyurtmalarini shakllantirish, davlat va nodavlat ish bilan bandlik xizmatini rivojlantirish kabi yo’nalishlardagi ilmiy muammolarni tadqiq etish muhim ahamiyat kasb etmoqda. 1 World Employment and Social Outlook 2017: Sustainable enterprises and jobs: Formal enterprises and decent work International Labour Office – Geneva: ILO, 2017 .

Bugungi kunda respublikada mehnat bozoriga kirib kelayotgan mehnatga layoqatli aholini ish bilan bandligini ta’minlash, ishsizlar soni bilan bo’sh ish o’rinlari soni o’rtasida muvofiqlikka erishish, har tomonlama samarali va istiqbolli ish bilan bandlik dasturlarini tuzish, ishsizlarni kasbiy harakatchanligi va raqobatbardoshligini oshirish hamda ularni psixologik qo’llab-quvvatlash tizimini rivojlantirish , ish bilan bandlik xizmati tizimiga xos malakali kadrlarni tayyorlash, infratuzilma tarkibiy qismlarini rivojlanish samaradorligini baholash metodikasini takomillashtirish, davlat va nodavlat ish bilan bandlik xizmatlarini rivojlantirish kabi o’z yechimini kutayotgan muammolar mavjud. Shuning uchun ham 2017- 2021 yillarda O’zbekiston Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yo’nalishi bo’yicha Harakatlar strategiyasida «yangi ish o’rinlarini yaratish hamda aholining, eng avvalo, o’rta maxsus va oliy o’quv muassasalari bitiruvchilari bandligini ta’minlash, mehnat bozori mutanosibligini va infratuzilmasi rivojlanishini ta’minlash, ishsizlik darajasini kamaytirish» 2 vazifasi qo’yilgan. Bu vazifalarni samarali hal etish aholini ish bilan ta’minlash sohasida davlat xizmatlari samaradorligini oshirishni, bu borada ilmiy asoslangan taklif va tavsiyalar ishlab chiqishni taqozo etadi. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi « O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Harakatlar strategiyasi to’g’risida » gi PF-4947-son va 2017 yil 24 maydagi « B andlik sohasida davlat siyosatini yanada takomillashtirish va mehnat organlari faoliyati samaradorligini tubdan oshirish chora-tadbirlari to’g’risida » gi PF-5052-son Farmonlari, 2017 yil 24 maydagi « O’zbekiston Respublikasi bandlik va mehnat munosabatlari vazirligi faoliyatini tashkil etish chora-tadbirlari to’g’risida » gi PQ-3001-son Qarori hamda mazkur sohaga tegishli boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlarda belgilangan vazifalarni amalga oshirishda mazkur dissertasiya tadqiqoti muayyan darajada xizmat qiladi. Muammoning o’rganilganlik darajasi. Mehnat bozorining shakllanishi va rivojlanishining ilmiy-metodologik jihatlari ko’plab xorijlik olimlar, jumladan , 2 Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги 4947-сонли Фармонининг 1-иловаси «2017-2021 йилларда Ўзбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йўналиши бўйича Ҳаракатлар стратегияси» //.Lex.uz

J.M.Keyns, A. Marshall, M.Fisher, R.D.Erenberg, A.Pigu, V.V. Adamchuk, O.V.Romashov, Yu.G.Odegov, G.G.Rudenko, G.E.Slezinger, N.A.Volgin, S.A.Kartashov, A.I.Rofe, B.G.Zbыshko, V.V.Iщin, L.Chijova, V.V.Kulikov va boshqalar tomonidan tadqiq qilingan. MDHning qator olimlari S.V. Dudnikov, O.A.Varfolomeyeva, N.Vedernikova, O.Kolesnikova, D.Cherneyko, T.A.Chusova, Yu.V.Prosvetovalar mehnat bozori rivojlanishining tashkiliy-iqtisodiy mexanizmini tadqiq etganlar. O’zbekistonda mehnat bozorining faoliyat ko’rsatishi va rivojlanishi, ishsizlik va aholini ish bilan bandligi kabi muammolar respublikamiz olimlari tomonidan chuqur o’rganilgan va o’rganilmoqda. Mazkur muammolar R.A.Ubaydullayeva, Q.X.Abdurahmonov, L.P.Maksakova, B.X.Umurzakov, Sh.R.Xolmo’minov, Z.Ya.Xudoyberdiyev, D.Ortiqova, D.N.Rahimova, N.X.Rahimova, N.Z.Zokirova, K.Z.Xomitov, N.U.Arabov, N.Shayusupova va boshqa olimlar tomonidan tadqiq qilingan. Ushbu iqtisodchi olimlarning ilmiy asarlarida respublikamiz aholini ish bilan ta’minlash sohasida davlat xizmatlari samaradorligini oshirishning ilmiy-uslubiy va amaliy jihatlari qisman o’z aksini topgan. Bugungi voqyelik nuqtai nazaridan O’zbekistonda mehnat bozori infratuzilmasining tarkibiy qismlari elementlari va ularni o’zaro funksional aloqadorligi, rivojlanish xususiyatlari va tendensiyalari hamda kompleks baholash uslublarini takomillashtirish bilan bog’liq tadqiqotlar yetarli darajada emasligi mazkur mavzuda chuqur ilmiy-uslubiy izlanishlarni amalga oshirishni taqozo etadi. Dissertasiya ishining ilmiy-tadqiqot ishlari rejalari bilan bog’liqligi. Dissertasiya ishi Samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish kafedrasi ilmiy-tadqiqot ishlariga muvofiq ravishda bajarilgan. Tadqiqotning maqsadi. Aholining ish bilan bandligini ta’minlash sohasida davlat xizmatlari samaradorligini oshirishning metodologik va amaliy jihatlarini takomillashtirish asosida aholi ish bilan bandligini oshirish va ishsizlikni kamaytirish bo’yicha ilmiy asoslangan taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat. Tadqiqotning vazifalari:

« Aholi ish bilan bandligi » kategoriyasining mohiyatini nazariy jihatdan tahlil etish hamda muallif qarashlarini shakllantirish; aholining ish bilan bandligini ta’minlash sohasida davlat xizmatlari samaradorligini oshirishning tamoyillari, mezonlari va ko’rsatkichlarini tasniflash hamda xorijiy yondashuvlarni ilmiy izohlash; aholini ish bilan ta’minlash sohasida davlat xizmatlari samaradorligini oshirishning integral baholashni ilmiy-uslubiy jihatdan asoslash; aholini ish bilan ta’minlash sohasida davlat xizmatlari samaradorligini oshirishning axborot tizimini takomillashtirish bo’yicha takliflar ishlab chiqish; aholini ish bilan ta’minlash sohasida davlat xizmatlarining rivojlanish holati va unga ta’sir etuvchi ijtimoiy-iqtisodiy ko’rsatkichlarni tahlil etish; davlat va nodavlat ish bilan bandlik xizmatlari shakllanishi va rivojlanishining asosiy yo’nalishlarini aniqlash; ish bilan bandlikni davlat tomonidan tartibga solishning tashkiliy-iqtisodiy mexanizmini takomillashtirish uslublarini ishlab chiqish; iqtisodiyotning innovasion rivojlanishi sharoitida aholining ish bilan bandligini ta’minlash sohasida davlat xizmatlari samaradorligini oshirishning strategik konsepsiyasini ishlab chiqish. Tadqiqotning obyekti bo’lib, Samarqand viloyati aholining ish bilan bandligiga ko’maklashuvchi subyektlar faoliyati hisoblanadi. Tadqiqotning predmeti sifatida viloyatimiz aholisining ish bilan bandligiga ko’maklashuvchi subyektlar faoliyatida amalga oshadigan ijtimoiy-iqtisodiy va tashkiliy munosabatlar tashkil etadi. Tadqiqot natijalarining ilmiy va amaliy ahamiyati. Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati dissertasiyada ishlab chiqilgan taklif va tavsiyalardan aholining ish bilan bandligini ta’minlash sohasida davlat xizmatlarini samarali rivojlantirish, shahar va tumanlar aholi andligiga ko’maklashuvchi markazlar faoliyati samaradorligini oshirish, davlat va nodavlat ish bilan bandlik xizmatini rivojlantirish yo’nalishlar i da ilmiy apparatni boyitish bilan izohlanadi.