logo

So’ngi o’rta asrlarda Koreya -Yaponiya munosabatlari

Загружено в:

12.08.2023

Скачано:

0

Размер:

53.74609375 KB
So’ngi o’rta asrlarda Koreya -Yaponiya munosabatlari
Mundarija
Kirish
I BOB Qaralayotgan davrda Koreya va Yaponiya
1.1So’ngi o’rta asrlarda Yaponiya va Koreyada ichki axvol ____________3
1.2  O`rtadagi munosabatlar keskinlashuvi_________________________8
II BOB Yaponlarning Koreyaga bosqinchilik harakati
2.1 Imjin urushi boshlanishi natija va oqibatlari_____________________12
2.2Urushning ikkinchi bosqichi va Imjin urushining yakunlanishi________17
III BOB ” So’ngi o’rta asrlarda Koreya -Yaponiya” mavzusida pedtexnologiya 
qo’llash
3.1 Mavzuni samarali o’tkazuvchi metodlar________________________21
3.2 Interfaol o’yinlardan  foydalanish_____________________________25
Glossariy__________________________________________________28
Xulosa ____________________________________________________29
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati_______________________________30 Kirish     
            So’nggi   o’rta   asrlar   davrida   Yaponiya   va   Koreya   davlatlarida   inqiroz   sezila
boshladi   .   Siyosiy   holatlarning   yomonlashuvi   xalq   ahvolini   yanada   og’irlashtirib
yubordi.   Ikki   davlatda   ham   feodallarning   oddiy   xalq   yerlarini   tortib   olish
jarayonlari   kuchaydi   .Bu   esa   davlatlarning   inqirozini   belgilab   bergan   asosiy
omillardan   biri   edi.   Yaponiya   Koreya   bilan   tashqi   siyosatda   tajovuzkor   yo’lni
tanladi   .Koreya   orollari   yaqinida   bo’lgan   qaroqchilik   harakatlari   anchagina
oshdi.Bu   esa   ikki   davlat   o’rtasida   munosabatlar   yomonlashuviga   olib
keladi.Yaponlarning   hujumlari   natijasida   yetti   yil   davom   etgan   urushning
boshlanishini belgilab bergan.
       Yaponlar bilan bo’lgan Imjin   urushi va manchjurlar bosqini Koreyani halokat
yoqasiga   olib   kelgan.   Ishlab   chiqarish   va   iqtisodiyotda   inqiroz   ro'y   bergan.
Foydalaniladigan yer maydonlari 2/3 qismga qisqarganligi natijasida hosil miqdori
ham kamayib ketgan. Xususan, 1670—1671-yillarda mamlakatda 1 mln.dan ziyod
aholi ochlik natijasida qirilib ketgan.
         Kurs ishimni yozishimdan maqsad so’nggi o’rta asrlar davridagi Yaponiya va
Koreya   munosabatlarini   va   ular   o’rtasidagi   diplomatik   aloqalarni     o’rganish   .Bu
mavzuni     o’quvchilarga   o’qitishda   esa   zamonaviy   texnologiyalar   orqali   yoritib
berish I BOB Qaralayotgan davrda Koreya va Yaponiya
1.1So’ngi o’rta asrlarda  Yaponiya va Koreyada ichki ahvol
          XV   asr   oxiridan   markazlashgan   feodal   davlatni   zaiflashtiruvchi   inqiroz
jarayonlari   sezila   boshladi.   Siyosiy   holatning   yomonlashishiga   iqtisodiy
xarakterdagi,   eng   avvalo,   agrar   munosabatlardagi   o'zgarishlar   bevosita   ta'sir
ko'rsatdi.   Feodal   ayonlar   va   mahalliy   zamindorlarning   yerlarni   egallash   hollari
ko'payib,   davlat   yer   egaliginingtarqoqlashishi   ro'y   berdi,   mahalliy   feodal   yer
egaligi   esa   amaldagi(huquqiy   rasmiylashtirilmagan   bo'lsa   ham)   mulk   belgilarini
olaboshladi.   Feodalllarning   kuchayishi   bilan   markaziy   hukumatning   pozitsiyasi
zaiflashib bordi.Hokimiyat ayonlar qo'lida jamlandi, bu esa mamlakatdagi zulm va
zo'ravonlikni yanada oshirdi. Bunga javoban xalqning noroziligi oshib bordi.
           XVI asrda yirik dehqon qo'zg'olonlari bo'lmagan bo'lsa ham, dehqonlarning
qochib   ketishlari,   majburiyatlarini   bajarishdan   bo'yin   tovlashlari,   mulkdorlarning
qo'rg'onlariga   o't   qo'yishlar   ko'paydi.Umuman   olganda,   inqirozning   umumiy
chuqurlashib   borishi   bilan   bir   qatorda   ijtimoiy   qarama-qarshilik   ham   ko'p   karra
oshib   borardi   va   zaiflashgan   mamlakat   tashqi   bosqinchilar   uchun   tobora   ko'proq
yoqimli luqmani eslatardi.
                      XV   asr   oxiridan   boshlab.     markazlashgan   feodal   Choson   davlati
zaiflashuvining aniq belgilari bor edi. Feodal zodagonlar va mahalliy mulk egalari
tomonidan   yer   egaligining   kuchayishi   bilan   davlat   tarqoq   holga   kelib   qoldi   .
Mahalliy   feodallari   esa   haqiqiy   mulkdorga     aylandi.     Mahalliy   feodallarning
kuchayishi bilan markaziy hokimiyatning iqtisodiy va siyosiy mavqei zaiflashdi.
            Yirik yer egalarining o sishining manbai oldingi davrda amalda qo llanilganʻ ʻ
yer taqsimoti bo lgan . Masalan, byurokratik zodagonlar va qirol oilasi vakillariga	
ʻ
barcha turdagi xizmatlari uchun rasmiy ajratmalar va mukofotlar berishar edi.  Eng
oliy zodagonlarning yer egaliklari ayniqsa XV asrning ikkinchi yarmida kuchaydi,
har   bir   yangi   saroy   to'ntarishi   yoki   taxt   o'zgarishi   bilan   ko'plab   yangi   "faxriy
arboblar" yoki maxsus yer grantlari olgan boshqa shaxslar paydo bo'la bordi.  Shu bilan   birga,   hukumat     azolariga   mamlakatdagi   engyaxshi   yerlar   tuhfa   qilinardi.
Yirik yer egalari dvoryanlarining ta’sirining kuchayishi joylardagi mayda va o‘rta
feodallarning   maanfatlari   bilan   o`zaro   bog`liq   edi   .     XV   asr   oxiridan   boshlab.
siyosiy   doiralarda   mahalliy   provinsiya   zodagonlari   manfaatlarini   aks   ettiruvchi
poytaxt zodagonlari bo`lmish “faxriy zotlar” guruhi va “konfutsiy olimlari” guruhi
o‘rtasida keskin kurash boshlandi.
                    Konfutsiyning   insonparvarlik   va   adolat,   davlat   manfaatlarini   o'ylash
tamoyillariga   ishora   qilib,   bir   guruh   olimlar   eski   nufuzli   zodagonlarni
o'zboshimchalik   va   qonunsizlikda   aybladilar.     Poytaxt   zodagonlarining   ulkan   yer
egaliklari   barcha   viloyatlarda   bo‘lib,   mahalliy   ma’muriyat   boshiga   qo‘yilgan
ularning   odamlari   xalqni   talon-taroj   va   zulm   bilan   vayron   qilgan,   zulm   qilgan.
Oliy   zodagonlarning   o‘zboshimchaliklari   shafqatsiz   zolim   shahzoda   Yonsanni
taxtga o‘tqazgach, o‘zining haddan tashqari chegarasiga yetdi.  Ayniqsa, ikki guruh
o‘rtasidagi kurash keskinlashib ketdi.  1498 va 1504 yillarda  Yongsan "Konfutsiy
olimlarini"   kaltaklashni   buyurdi.     Ammo   xazina   bo'sh   bo'lgach,   u   o'z
hokimiyatining tayanchi bo'lgan oliy zodagonlarning yer egaliklariga bostirib kirdi.
Keyin katta shahar amaldorlari fitna uyushtirdilar va Yongsan taxtdan tushirildi.
                 Hokimiyat oliy zodagonlar qo'lida qoldi.   Yangi yer o‘zlashtirish, aholidan
soliqlarni   ko‘paytirish   uchun   har   xil   shafqatsizliklarga   yo‘l   qo‘ygan
amaldorlarning   o‘zboshimchaliklari,   zo‘ravonliklari   hech   narsa   bilan
cheklanmagan   edi   .     Mamlakatda   xalq   noroziligi   kuchaydi.     “Konfutsiy
olimlari”ning   qarama-qarshiligi   ortib   bordi.     Hukmron   zodagonlar   hokimiyatni
saqlab   qolishga   intilib,   bir   necha   bor   muxoliflarga   qarshi   harakatlar   olib
bordilar.Qatag'onlar qonli kechdi.  Konfutsiy guruhi tarafdorlarining qatl qilinishi -
sahva   (olimlarni   o'ldirish)   jarayonlari   kuchaydi.     1519   va   1545   yillarda     ular
massivlarga aylana bordi.   Ammo ta’qiblarda o‘zlarini butun xalq manfaatlarining
so‘zlovchisi   sifatida   ko‘rsatishga   intilayotgan   “Konfutsiy   olimlari”   muxolifat
guruhining o‘jar qarshiliklarini sindira olmadi.                     Bu   kurash   jarayonida   iqtidorli   yetakchilar   yetishib   chiqdi,   ular   nafaqat
g‘alabaga erishdilar, balki oxir-oqibat markaziy hokimiyatda hal qiluvchi o‘rinlarni
egallab, mahalliy zodagonlar tashkilotlariga tayanibish ko`rdilar. Ularning siyosiy
markazlari   “shon-shuhrat   uylari”   bo‘ldi.   Deyarli   barcha   viloyatlarda     konfutsiy
maktablari   va   uyushmalari   paydo   bo`ldi.     Shon-sharaf   ibodatxonalari   ayniqsa
muhim   rol   o'ynadi.Bu   ibodatxonalar     mashhur   “konfutsiy   allomalari”ni   ulug‘lash
maqsadida   qurilgan  edi  .    Ibodatxonalar   o'zlarining  tarafdorlari  va  mahalliy  aholi
orasida   mashhur   edi.     XVI   asr   oxiriga   kelib   bunday     ibodatxonalar   soni   yuztaga
yetdi.
       XVI asrning ikkinchi yarmida  bitta konfutsiy lageri doirasida vujudga kelgan
turli feodal guruhlarning o'zaro kurashi to'xtamadi.   Bu kurash jarayonida doimiy
siyosiy   birlashmalar   (ko'pincha   qon   qarindoshligi   bo'lgan   odamlardan   iborat)
rivojlandi.   Birinchi  bunday uyushmalar  1575 yilda, saroy zodagonlari o'rtasidagi
bo'linish   -   G'arbiy   va   Sharq   "partiyalari"   ning   shakllanishiga   olib   kelgan   paytda
paydo   bo'lgan.     G'arbiyda   eski   yer   egalari   va   "hurmatli   zodagonlar"   manfaatlari,
sharqiyda   esa   poytaxtda   yaqinda   ta'sir   o'tkazgan   yangi   byurokratiya   manfaatlari
aks etgan.  Keyinchalik janubiy va shimoliy "partiyalar" tuzildi.
                XVI   asrda   Koreyada     feodal   ekspluatatsiyasi   sezilarli   darajada   kuchaydi.
Yirik   yer   magnatlari,   o'rta   va   kichik   yer   egalari   sonining   tez   o'sishi   bilan   davlat
soliqqa   tortiladigan   mulkni   tashkil   etuvchi   dehqonlarning   asosiy   qismi   yerdan
mahrum   bo'ldi.     Shu   munosabat   bilan,   shuningdek,   ekspluatatorlarning   umumiy
sonining ko'payishi davlat daromadlari keskin qisqardi va markaziy hokimiyatning
kuchi sezilarli darajada zaiflashdi.   Daromadning kamayishi  bilan sud yangi soliq
va   yig'imlarni   belgilashga   murojaat   qila   boshladi.     Shunday   qilib,   ko'pchilik
dehqonlar   uchun   harbiy   xizmatning   matolarda   to'lanadigan   harbiy   soliq   bilan
almashtirilishi   soliq   yukini   ancha   oshirdi.     Dehqonlarning   umumiy   halokati
mamlakatda xalq noroziligining kuchayishiga olib keldi.
                  XVI   asrda   Koreyada     yirik   dehqon   qo zg olonlari   bo lmagan,   biroqʻ ʻ ʻ
dehqonlarning   qochib   ketishi,   majburiyatlarni   bajarishdan   bo yin   tovlash,   davlat	
ʻ muassasalari   va   feodallarning   mulklarini   o t   qo yish   tez-tez   uchragan.     Qochoqʻ ʻ
dehqonlarning   kichik   qurolli   otryadlari   yer   egalarining   ma muriy   markazlari   va	
ʼ
mulklariga   hujum   qilardi.     Ular   orasida   60-yillarning   boshlarida   Xvanxae   va
Kyongi   provinsiyalarida   faoliyat   yuritgan   Lim   Kokchon   (Duqaji   Lima)   otryadi
ayniqsa mashhur edi.  Xuddi shu qurolli otryadlar Jeolla, Gyeongsang, Gangvon va
boshqa provinsiyalarda faoliyat yuritgan.
       Koreyadagi vaziyatni tasvirlab, konfutsiy olimi Li Yi 1569 yilda shunday deb
yozgan edi: “Agar  hamma narsa avvalgidek qolsa, bir necha yillardan keyin xalq
albatta   ko'tariladi   va   mamlakat   halok   bo'ladi.     Xalqning   yotgan   o‘likdan   ko‘ra
kuch-qudrati   yo‘qligi,   ruhi   shu   qadar   zaifki,   tinch   kunlarda   ham   uni   qo‘llab-
quvvatlash qiyin bo‘lganidan tashvishlanmaslik mumkin emas.  Va agar shimoldan
va   janubdan   tashqi   xavf   yaqinlashsa-chi?     Shunda   u   bo'ronli   shamoldan   uzilgan
bargga   o'xshamaydimi?.   Bu   gap   o`z   navbatida   koreyada   ichki   vaziyat   yaxshi
emasligini anglatardi. 1
          Yangi zamonni Yaponiya, «jangari viloyatlar davri» nomini olgan tarqoqlik
va fuqaro urushlari davridagi Asikaga syogunatidan (1467–1568) meros qilib oldi.
Bu   davr   vassallarning   syogunga   qarshi   kurashlari   bilan   ajralib   turadi.   Asikaga
xonadonidan bo'lgan syogunlar  poytaxt  Kioto ustidan nazoratni qo'ldan berdilar,u
yerda shaharni mustaqil boshqarishning kuchli tizimi shakllandi. Yetakchilik endi
viloyatlardagi   hukmdorlarga   –   knyaz-daymiolargao'tdi.   O'z   knyazliklarida   ular
xo'jalik va siyosiy hayot ustidan to'liq nazorat o'rnatishga harakat qildilar.
                  Yevropaliklarning   paydo   bo'lishi   savdo   kapitalining   kuchayishiga,   harbiy
ishning   mukammallashishiga   ko'maklashdi,   o'zarourushlarni   keskinlashtirdi   va
faqat Yaponiyaning bo'linib ketish xavfini emas, balki uning yevropaliklarga tobe
bo'lib   qolish   xavfini   ham   keltirib   chiqardi.   O'zaro   urushlar   va   dehqonlarning
qo'zg'olonlari   feodallarning   o'ziga   ham   real   xavf   tug'dirdi;   savdo   kapitalining
to'laqonli   ishyuritishi   uchun   feodal   to'siqlar   olib   tashlanishi   lozim   bo'lardi;
Yaponiyaning chet elliklar tomonidan bosib olinish xavfi yetilib kelayotgandi.
1
  https://annales.info/china/korea/perlin.htm             Xonsyu oroli markaziy qismining feodallari – Oda Nobunaga (1534 –1582),
Toyotami   Xideyosi   (1536   –1598)   va   Tokugava   Ieyasular   (1543   –1600)
birlashishning   tashabbuskorlari   bo'lib   chiqdilar.Oda   Nabunaga   Ovari   hududidan
(hozirgi Ayti prefekturasidan) edi. U mayda feodalning ikkinchi o'g'li bo'lib, otasi
uncha  katta bo'lmagan  Nagoya  qal'asini  qurgan  va uni   o'sha  qo'rg'onda,  oilasidan
alohida   tarbiyalagan.   1551   yili   otasi   vafot   etganidan   so'ng   o'n   yetti   yoshli
Nabunaga   boshqalarning   yerlarini   egallab   olishda   ko'pgina   hiyla-nayranglar
ishlatdi,   qarindoshlarini   ham,   o'zinikilarni   ham,   qo'shnilarini   ham   ayab   o'tirmadi.
Odaning   o'z   qo'shinini   o'qotar   qurollar   bilan   ta'minlaganligi   harbiy   yutuqlariga
sabab   bo'ldi.   1573   yili   u   Asikaga   xonadonidan   bo'lgan,   bu   paytga   kelib   siyosiy
ta'sirini butunlay yo'qotgan, oxirgi syogunni taxtdan qulatdi.O'z yerlarini to'g'ri va
noto'g'ri   yo'llar   bilan   kengaytirib,   dehqonlar   qo'zg'olonlarini   ayovsiz   tarzda
bostirib, Oda Nabunaga «syogun-knyazlik» (bakuxan) davlatiga asos soldi. Ammo
uningbunday   yuksalishi,   avvallari   bir-birlari   bilan   kelishmay   yurgan   ko'plab
feodallarni unga qarshi kurashda birlashishga majbur qildi, buning ustiga, Odaning
o'z   qarorgohida   ham   kelishmovchiliklar   boshlanib   ketdi.   1582   yili   Kiotodagi
ibodatxonalardan   birida   raqiblarining   qo'shinlari   tomonidan   qurshab   olingan   Oda
o'zini   o'ldirish   bilan   hayotini   yakunladi.   Mamlakatni   birlashtirish   ishini,
dehqonlardan chiqqan va Odaning xizmatida o'zini ko'rsatgan Toyotami Xideyosi
davom ettirdi.
                    O'zi   dehqonlardan   chiqqan   Xideyosi   dehqonlar   qo'zg'olonlarini   ayovsiz
bostirardi. Dehqonlarni yerga biriktirish jarayonida ulardan qurollar olib qo'yilardi.
1588   yildagi   «qilichlarni   izlash»   deb   atalgan   farmonga   binoan   dehqonlarning
qilichlar,   xanjarlar,   miltiqlar   va   boshqa   qurollarga   ega   bo'lishi   taqiqlanardi.   Uch
yildan   keyin   chiqqan   yangi   farmon   ijtimoiy   tabaqalanishni   rasmiy   tarzda
mustahkamladi.   Jamiyatni   samuraylar   (si),   dehqonlar(no)   va   shaharliklar
(simin)dan   iborat   uch   toifaga   ajratish   o'rnatildi.   Shaharliklar   hali
tabaqalashtirilmagan   savdogarlar   va   hunarmandlardan   iborat   edi.1598   yili
Xideyosining   o'limi   birinchi   birlashtiruvchilarning   urinishlarini   yo'qqa   chiqardi.
O'zaro   urushlar   Tokugava   Ieyasu   bilan   Xideyosining   o'g'li   –   Xideyori   o'rtasida yangicha   kuch   bilan   alanga   oldi.Sekigaxara   yonidagi   (Biva   ko'lining   sharqiy
qirg'oqlarida) jangda mag'lubiyatga uchragan Xideyori  va uning tarafdorlari  1600
yili   Osaka   shahrida   qo'nim   topdilar   va   bu   yer   15   yil   davomida   muxolifatning
markaziga   aylandi.   Sekigaxara   yonidagi   jangda   Tokugava   birinchi   marta
«ko'rinmas» lardan (ninzya) ayg'oqchi sifatida foydalandi.
               1603 yili Ieyasu Tokugava syogun unvonini qabul qildi va Edo(zamonaviy
Tokio) shahrini poytaxt qilib, syogunatga (1603 –1867) asos soldi. Bu bilan u o'z
zamonasining   eng   mashhur   xonadoniharbiy-feodal   diktaturasini   boshlab
berdi.Amalda   Tokugava   vauning   izdoshlari   imperator   xonadonini   hokimiyatdan
hamda siyosiy hayotdan ajratdi. Ammo ular imperatorning (mikado) diniyobro'sini
ta'kidlashda   davom   etdilar   va   doimo   hokimiyatga   imperator   ruxsati   bilan
kelganliklarini ta'kidlar edilar 2
.
1.2 O’rtadagi munosabatlar keskinlashuvi
          Xitoy   va   Koreyani   mo g ullar   bosib   olgandan   so ng   Xubilayxon   ikki   martaʻ ʻ ʻ
(1273   va   1281   yillarda)   Yaponiyani   egallashga   urinib   ko rdi,   dengiz	
ʻ
ekspeditsiyalarini uyushtirdi, ularda o sha paytda kuchli flotga ega bo lgan Koreya	
ʻ ʻ
qatnashishga   majbur   bo ldi.   Chunki   o`sha   davrda   Koreya   Xitoy   tomonidan   istilo	
ʻ
qilingan   edi.   Xuddi   shu   davrda   yapon   qaroqchilari   Koreya   qirg'oqlariga   hujum
qilishni boshladilar.  Bu dushmanlik munosabatlariga chek qo'yish uchun koreyslar
yapon syogunlariga sovg'alar  bilan elchixonalar yubora boshladilar.   Yaponlar bu
sovg'alarni hurmat belgisi deb bilishgan.  XV asrning o'rtalariga kelib, ichki kurash
Yaponiyada   to'liq   parchalanish   va   tartibsizlikni   keltirib   chiqargan   .Bunday
vaziyatda   koreyslar   uchun   elchilarnim   shaxsan   kimga   yuborishni   hal   qilish   qiyin
masala     bo'lgan   va   boshqa   tomondan,   elchiliklarga   qaramay,   yapon   qaroqchilari
Koreyaga   hududiga     bostirib   kirishgan.   Bunday   talonchilik   natijasida   koreys
hukumati   yaponlarga   o`lpon   to`lashdan   voz   kechadi.Natijada   ikki   o`rtadagi
aloqalar yomonlasha boradi.
2
 Jahon tarixi Shuhrat Ergashev              1583 yilda Xideyosi o'z elchisi Tatsibanini o'lpon yuborishni davom ettirish
talabi   bilan   Koreyaga   yubordi.     So‘rov   Koreya   hukumati   tomonidan     rad   etiladi.
Xideyosi   koreyslarning   jasoratidan   hayratda   qoldi   va   Tatsibanini     unga   berilgan
buyruqni uddasidan chiqolmagan degan baxonaga ishonib, uni qatl qildiradi.
        1587 yilda Xideyoshi Koreya bilan muzokaralar olib borishni Susima feodal 
Soga ishonib topshirdi.  Ammo u ham Koreya hukumatidan hech narsaga erisha 
olmadi.
              1590   yilda   Xideyosi   unga   itoatkorlikni   ko'rsatish   talabi   bilan   yana   Soni
boshchiligida   elchilik   missiyasini       Koreyaga   yubordi.     Bu   safar   Koreya   qiroli
elchilikka   javoban   o‘z   kanslerini   Xideoysiga   sovg‘alar   bilan   yuboradi.   Agar
xohlasa   yaponlar   sovg`alarni     o‘lpon   deb     hisoblanishi   mumkin   edi.     Xideyosi
elchini   xushmuomalalik   bilan   qabul   qildi   va   elchini   Koreyaga   qaytarib
yubordi.Shuningdek   Xidayosi   bilan   birga   Koreya   qiroliga   maktub   jo‘natib,   unda
Koreya orqali Xitoyga yurish niyatida ekanligini ma’lum qildi va xatda o‘z istagini
bildirdi.   Koreys   qiroli   va   uning   qo'shinlari   unga   xizmat   qilishini   xoxlashmadi   .
Koreya   qiroli   elchilarni   xushmuomalalik   bilan   qabul   qildi.   Lekin   Xideyosining
Xitoyga   yurish   niyatini   shunchaki   maqtanish   deb   hisobladi   va   bu   borada   hech
qanday javob bermadi.
       1591 yilda Xideyosi uchinchi marta Sonini Koreyaga yubordi.  U Fuzanda o‘n
kun  turdi,  lekin   yana   uning   talablariga  Koreya   hukumati   tomonidan   xech   qanday
yordam bo`lmaydi va  javob xati  ololmadi. Shundan so'ng, o'sha yilning o`zidayoq
koreyaga qarshi  Xideyosi kampaniyaga tayyorgarlik ko'ra boshladi. 3
  
                1591-yil   yozida   Xideyosi   Osakada   o z   qo shinlari   boshliqlarini   to`plabʻ ʻ
yig ilish   o tkazadi   va   ularga   Koreya   va   Xitoyga   qarshi   yurish   rejasini   aytib	
ʻ ʻ
beradi .Shunindek u barcha qo`shinni   shaxsan o zi boshqarish niyatida ekanligini	
ʻ
ma lum   qildi.     Shu   bilan   birga,   u   Koreya   armiyasi   uning   uchun   avangard   bo‘lib	
ʼ
xizmat   qilishiga   ishonch   bildirdi.     Ammo   agar   koreyslar,   kutilganidan   ko'ra,
negadir   uning   tarafini   olmasalar,   u   o'z   armiyasini   yo'q   qiladi   va   butun   Xitoyni
3
 http://annales.info/china/korea/perlin.htm bosib olish va uni o'z qo'shinlari rahbarlariga topshirish uchun Manchuriya orqali
Pekinga   boradi.   .     Xitoyning   zaifligi   va   qulashi   haqida   gapirgandan   so'ng,   u
ulardan   yurishga   tayyormisiz   deb   so'radi.Uyalgan   rahbarlar   qarama-qarshilik
aytishga jur'at  eta olmadilar va faqat jimgina bir-birlariga qarashdi. Hideyoshi  bu
sukunatni   rozilik   belgisi   deb   bildi   va   qo'shin   va   yurish   uchun   zarur   narsalarni
tayyorlashni buyurdi.
                   Yaponlar bostirib kirgan paytga kelib, uzoq davom etgan tinchlik va sud
janjallari   natijasida   Koreya   harbiylari   tanazzulga   yuz   tutdi.     uning   armiyasidagi
tartib-intizom   quladi,   qal'alar   vayron   bo'ldi   va   qulab   tushdi   .Armiya   esa     yomon
qurollangan edi.   Yaponiya armiyasi janglarda ancha pishgan , o'qotar qurollar va
to'plar   bilan   mukammal   qurollangan   edi.     Bularning   barchasi   Xideyosiga   yapon
qaroqchilarining  alohida  to'dalariga  ham  bardosh   bera   olmaydigan   Koreya   ,uning
kuchli yapon armiyasini o'z hududi orqali Xitoy chegarasiga o'tkazish talabini rad
etishga jur'at eta olmaydi, deb ishonish uchun barcha asoslarni  berar edi.
            Xideyosi   tashqi   siyosatda   tajovuzkor   bo`lgan.   Xideyosi   janubiy   feodallarga
qarshi harbiy yurishlar  evaziga hokimiyatni kuchaytirishga harakat qilgan. Ushbu
tajovuzkor   siyosatni   Koreya,   Xitoy     va   Janubi-Sharqiy   Osiyo   mamlakatlari   bilan
savdo   aloqalarini   olib   borgan   Yaponiyaning   dengiz   bo'yidagi   shaharlari
savdogarlari   qo`llab-quvvatlaganlar.   1592   va   1597-yillarda   Xideyosi   ikkita   katta
bosqinchilik   harakatlarini   amalga   oshirgan.Uning   tajovuzkor   rejalari   nafaqat
Koreya,   balki   Chi-Gау,   Tayvan   va   Filippinga   ham   ta’sir   qilgan.   Xideyosi
tomonidan to'planib Koreyaga yo'naltirilgan ulkan armiya va flot dastlab Yaponiya
qurolli   kuchlariga   muvaffaqiyat   keltirgan.   Yaponlar   1592-1593-yillarda   olov   va
qilich kuchi bilan Koreyaning janubidan shimoliga qarab yurish qilganlar. Ammo
Koreyada   boshlangan   xalq   urushi   va   Xitoyning   yordami   bilan   yaponlar   mag'lub
etilgan.Ushbu   muvaffaqiyatsizlikdan   so‘ng,   dengiz   savdosi   va   qaroqchilikka
asoslanib   katta   foyda   olayotgan,   Xideyosining   keng   mustamlakachilik   siyosati
tarafdori   bo`lgan   yapon   savdogarlari   o'zlarining   iqtisodiy   va   siyosiy   nufuzini
yo'qotgan. Shu bilan birga, feodal nizolarining tugashi va mamlakatning birlashishi natijasida   ichki   savdo   taraqqiy   eta   boshlagan.   Ichki   bozorda   faoliyat   olib
borayotgan savdogarlar ham katta foyda ko'ra boshlagan.1598-yilda Xideyosining
vafotidan   so'ng,   uning   qo'mondonlaridan   biri,   Kanto   okrugi   daymyosi   Tokugava
leyasu     uchinchi   bo'lib   mamlakatni   birlashtirishga   kirishgan.   leyasu   1600-yiIdagi
Sekigaxara jangida Xideyosi o‘g'lining tarafdorlarini mag'lubiyatga uchratgan. 
              Ushbu   jangda   leyasu   birinchi   marta   «ninza»   -«sharpa   jangchi»lardan
foydalangan.   1603-yilga   kelib   syogun   unvoni   olgan   va   butun   davlat   ustidan   o   'z
hokimiyatini  o`rnatgan.
II BOB Yaponlarning Koreyaga  bosqinchlik harakati
2.1 Imjin urushi  boshlanishi  natija va oqibatlari
             Dastlabki bosqinchilikni barpo etish. 1577 yillar boshida Toyotomi Xideyosi
Koreya hukumati nomiga yozgan maktubida Xitoyni mag'lub etish orzusini yozgan
edi.   O'sha   paytda,   Oda   Nobunaga   generallaridan     biri   edi.   Yaponiya   hali
ham   Sengoku     yoki   "Urushayotgan   viloyatlar   "   davrida   bo`lib   ,   turli   xil
hududlardagi aholilar va fuqarolik urushining bir asrlik davrida edi.
         1591-yil Nobunaga vafot etdi va Xideyosi ancha birlashgan Yaponiya uchun
mas'ul   edi,   shimolning   Xonshu     viloyatida   esa   uning   so'nggi   qo'shinlari   o'z
boshliqlari Xidayosi qo'shinlariga kelib qo`shildi. Xideyosi shu qadar muvaffaqiyat
qozondiki   ,   hatto   Sharqiy   Osiyodagi   asosiy   kuch   Xitoyni   ustiga   yurish   qilish
haqidagi eski tushiga yana bir bor jiddiy fikr yuritishga kirishdi.
           G'alaba g'alaba qozongan   Yaponiyani   qudratini  barcha tasdiqlaydi va unga
ulkan   yurishlar   shon-sharaf   keltiradi.Xideyosi   ilk   bor   1591-yilda   Choson     qiroli
Seonjoning   huzuriga   elchilarlarni   yuborib,   Xitoyga   hujum   qilish   yo'lida   Koreya
orqali   Yaponiya   armiyasini   yuborishga   ruxsat   so'raydi.     Va   bu   yo`lda   hamkorlik
masalalari   maktubda   bayon   etiladi.Ammo   bu   taklifni   Koreya   qiroli   rad   etdi.
Koreya   uzoq   vaqtdan   buyon   Min   sulolasi   –Xitoyining   vassaliga     aylangan   edi   .
Ammo   Sengoku   bilan   munosabatlar   Koreya   qirg'og'i   bo'ylab   to'xtovsiz   Yaponiya qurolli   hujumlari   tufayli   jiddiy   darajada   yomonlashdi.Koreyaliklar   Yaponiya
qo'shinlarini   Xitoyga   hujum   qilish   uchun   o'zlarining   davlatlaridan     foydalanishga
ruxsat berishiga hech qanday rozilik bermaydilar.
            Shoh   Seonjo,   o'z   navbatida,   Yaponiyaga   o'z   elchixonalarini   yuborib,
Xideyosining nimaga qodirligini o'rganib chiqdi. Turli elchilar turli xabarlar bilan
qaytib   kelishdi   va   Koreya   Seongoga     Yaponiya   boshqa     hujum   qilmasligini
aytganlarga  ishonishni tanladi.  U harbiy tayyorgarlik ko'rmadi.
                Ammo   Xideyosi   225   ming   kishilik   armiya   to'plash   bilan   band   edi.   Uning
amaldorlari   va   aksariyat   askarlari   Yaponiyadagi   eng   qudratli   domenlardan   bir
necha   yirik   davralar   rahbarligi   ostidagi   samuraylar   edi.Shuningdek   armiya
tarkibida     ba'zi   askarlar,   urushga   chaqirilgan   qo'shiqchilar,   fermerlar   yoki
hunarmandlar ham bo'lgan.
        Mushketlar bilan qurollangan yapon qo`shinlari, kamon va qilichli koreyslarga
nisbatan   ancha   yaxshi   qurollangan   bo`lib   ,   qarshi   qurolli   kuchlar   Seulga
yaqinlashdi. Ko`rinishidan taxminan 100 km uzoqlikda bo`lib,ular 28 aprel kuni -
Chungju shahridagi taxminan 100 ming kishilik Koreya qo'shiniga qarshi birinchi
haqiqiy   qarshilikka   duch   kelishdi.   Koreya   askarlari   yaxshi   qarshilik   ko`rsatish
uchun   Koreyalik   general   Shin   Rip   o'z   kuchlarini   Han   va   Talcheon   daryolari
o'rtasidagi   yalpi   y-shaklli   hududda   joylashtirdi.   Koreyaliklar   jang   oxirigacha,
qolishlari yoki o'lishlari kerak edi. Afsuski, ular uchun  yordamga kelayotgan 8000
ta   Koreya   otliq   askarlari   suv   bosgan   guruch   po'stlog'iga   botib   qolishadi.   Qurol
jihatidan ham koreys o'qlari esa  Yaponiyadagi mushaklardan ko'ra ancha arzonroq
edi. 4
     Imjin urushi  Li suiolasining tashqi siyosati - Xitoyning Min sulolasi, Yaponiya
manchjurlar   bilan   borgan.   Garchi,   rasmiy   Xitoy   bilan   munosabatlar   vassallik
ko‘rinishiga ega bo’lgan bo’lsada, Xitoy Chosonning ichki ishlariga aralashmagan.
Ikki   mamlakat   doimiy   ravishda   o‘zlarining   do'stona   va   rasman   mustaqil
4
  uz.efferit.com munosabatlari   tarzida   elchilar   va   sovg'a-salomlar   almashib   turishgan.XVI   asr
davomida   Choson   hududiga   doimiy   ravishda   chjurchjenlar   va   yapon   qaroqchilari
hujum   qilib   turganlar,   lekin   ular   har   safar   keskin   qarshiliklarga   uchraganlar.XVI
asrning   80-yillari   oxirlarida   bo’lnib   ketgan   Yaponiya   Toyotomi   Xideyosi
tomonidan   birlashtirilgandan   so‘ng,   u   o   'z   oldiga   Xitoyni   bosib   olishni   maqsad
qilib   qo‘ygan.   Xideyosi   katta   armiya   yig'ib,   Choson   hukumatiga   Xitoydagi   Min
sulolasi  bilan bo’ladigan jang uchun askarlarini Choson hududidan o’tkazishni  va
koreyslarni boMajak jangda yordam berishini so‘rab murojaat qilgan. Seul esa, o 'z
navbatida,   bu   taklifni   rad   etgan   va   Xitoyga   Yaponiyaning   rejalari   haqida   xabar
bergan. 1592-yilning mayida yaponlar 200 ming qo‘shini  bilan Koreyaga bostirib
kirgan   va   Imjin   urushi   (1592-1598)   boshlangan.   Garchi,   urushgacha   ko‘   plab
davlat   arboblari   armiyani   tiklash   to'g'risida   ta’kidlashlariga   qaramay,   Koreya
urushga tayyor emas edi.Yapon qo'shinlarida o'qotar qurollar bo'lgan. Shu bois tez
orada Pusan shahri qo'lga kiritilgan. Jiddiy qarshilikka uchramagan yaponlar Seul
tomonga harakatlanishgan. Bu davrda Seul Min sulolasiga yordam so‘rab murojaat
qilgan. Van Sonjo saroy a’yonlari bilan poytaxtni tashlab ketgan. Keson shahriga
kelgan   hukmdor   va   uning   a’yonlarini   g'azablangan   olomon   toshlar   va   balchiqli
kesaklar bilan qarshi olgan. Yapon q o ‘ shinlari Seulga jangsiz kirib kelgan. Tez
orada   Keson   va   Pxenyan   egallangan.   Van   o'zining   yaqin   odamlari   bilan
chegaradagi   kichik   shaharcha   bo’lgan   Lydjuga   yashiringan.Saroy   a’yonlarining
qochib   ketishi   va   koreys   armiyasining   mag'lubiyatiga   qaramay,   yaponlar
tomonidan   bosib   olingan   hududlarda   hukumat   qo‘shinlari   qarshilik   harakatlarini
davom ettirgan. 
           1592 yil 8-iyulda Yaponiya Admirali Yi  Koreya dengiz kuchlari qo'lida eng
yomon mag'lubiyatga uchradi.   Hansan do jangida      Admiral Yining 56 kemasi  73
ta kemadan iborat yapon flotini  mag`lubiyatga uchratildi. Koreyaliklar katta flotni
o'rab olishdi, ulardan 47 tasi vayron bo'ldi va 12 nafarini qo'lga kiritdi. Taxminan
9000 ta yapon askari va dengizchilari koreyslar tomonidan   o'ldirilgan. Koreyalik
kemalar   va   askarlar   aytarli     hech   kimni   yo'qotmagan   va   19   nafar   Koreys
dengizchilari o'lgan.               Admiral   Yining   dengizdagi   mag`lubioyati   nafaqat   Yaponiya   uchun   kulfat
emas   edi.   Koreya   harbiy   mashqlari   natijasida     Yaponiyaliklar     orolga   boradigan
dengiz yo`llari vayron bo`ldi va Koreyaga yetkazib beradigan materiallar, kuchlar
va   kommunikatsiya   yo'li   ham   yo'q   qildi.Yaponiyaning   sobiq   shimoliy   poytaxti
Pxenyan   20-iyul,   1592-yil   qo'lga   olishi   mumkin   bo'lsa-da,   ularning   shimolidagi
harakatlar tezda pastga tushdi .
                Qolaversa,   barcha   viloyatlarda   «lybyon   »   («Adolat   armiyasi»)   nomli   xalq
harakatlari   yuzaga   kelgan.Koreys   qo'shinlari   quruqlikda   mag`lubiyatga   uchragan
bir   vaqtda,   sarkarda   Li   Sun   Sin   boshchiligidagi   koreys   floti   dengizda
muvaffaqiyatga   erishgan.   Seul   mag`lubiyatga   uchragandan   so‘ng,1592-yil   yozida
kuchli   zambaraklar   bilan   qurollangan   85   kemadan   iborat   Li   Sun   Sin
boshchiligidagi   flotda   dunyoda   birinchi   marta   «toshbaqa-kemalar»
(«kobuksonlar»)   ishlatilgan   bo’lib,   ularning   borti   va   yuqori   palubasi   o‘q
o‘tmaydigan qatlam bilan qoplangan. 
             Li  Sun Sin o‘z  flotidan unumli  foydalanib,  yonma-yon jang qilish  taktikasi
o’rniga masofaviy jang taktikasini qo’llagan. Koreys artilleriyasi yapon kemalarini
o‘qqa   tutib   mag’lubiyatga   uchratgan.   «Toshbaqa-kemalar»ni   yaponlar   qo‘lga
tushira   olishmagan.   Koreys   floti   qisqa   muddatda   300   dan   ortiq   yapon   kemalarini
yo’q   qilgan.Aynan   koreyslarning   dengizdagi   muvaffaqiyati   quruqlikdagi
voqealarga   ham   ta’sir   qilgan.   G   ‘alabalar   odamlarni   kurashga   undagan.   Bundan
tashqari,  suvdagi   janglar   davomida  koreys  floti  dengiz  yo’li   orqali   ta’minot   bilan
shug’ullanuvchi   yaponlarning   transport   kemalarini   yo‘q   qilganligi   bois   yaponlar
o’zlarining   bazasi   va   oziq-ovqat   zaxirasidan   uzilib,   o’ta   qiyin   holatda
qolgan.Yaponlarning Koreyani bosib olishi Xitoyga qaratilgan urush uchun harbiy
baza   vazifasini   bajarishi   mumkinligini   anglagan   Min   qo‘shinlari   1593-yili
yaponlarga   qarshi   jangga   kirishgan.   Birlashgan   Xitoy-koreys   qo‘shinlari
Pxenyanni ozod qilgan. Yapon qo‘shinlari Seulga chekinishgan, lekin uni ham tez
orada topshirib, koreys armiyasi va Iybyon otryadi ta’qibida janubga chekinishgan.
Biroq Xitoy armiyasi  sarkardasi  Li Ju-sun hujumni  davom ettirishni  istamay sulh tuzgan. Bu davrda esa yaponlar janubda mustahkamlanib olishgan. Garchi, yapon
qo’shinlari   Koreya   hududidan   butkul   chiqib   ketmagan   bo’lsa-da,   Xitoy   armiyasi
mamlakatni tark etgan.Tinchlik sulhi tuzilganiga qaramay, yaponlar janubda harbiy
Harakatlarni to‘xtatmagan va qattiq janglardan so’ng Chinju shahrini bosib olgan.
Xitoy-yapon   muzokaralari   4   yilga   cho’zilgan.1596-yilga   kelib   yapon   qo’shini
Koreyani tark etgan. 1597-yilning bahorida 140 minglik yapon qo’shini Koreyaga
yana   bostirib   kirgan.   Yaponlar   dengizdagi   avvalgi   mag’lubiyatni   hisobga   olgan
holda metall qoplamalar bilan yasalgan katta kemalarda jang qilganlar. Ular Li Sun
Sindan   qutulish   maqsadida   o’zlarining   ayg‘oqchisi   Yosir   ko’magida   koreys
shtabida yapon flotining  joylashgan o‘rni haqida yolg’on ma’lumotni tarqatgan. Li
Sun   Sin   Yapon   flotini   yo‘q   qilish   haqida   buyruq   olgandan   so`ng,   pistirma
uyushtirgan   yaponlarning   hiylasini   tushungan   va   buyruqni   bajarishdan   bosh
tortgan.   Aynan   buyruqni   bajarishdan   bo’yin   tovlagani   uchun   u   o‘lim   jazosiga
hukm   qilingan.   Lekin   mashhur   qo‘mondonning   himoyasi   uchun   qilingan   ko‘plab
murojaatlar   natijasida   afv   etilib,   oddiy   askarga   aylantirilgan.Koreys   flotini   Von
Gyun boshqargan, unga Li Sun Sinning shuhrati tinchlik bermaganligi bois u ham
mashhur   qo’mondonni   lavozimidan   chetlatishga   ko‘maklashib   yuborgan.   Aynan
ayg'oqchi   Vosir   yana   bir   bora   dushman   kemalarining   katta   kechuvni   suzib
o'tganligi   borasida   yolg‘on   ma’   lumotni   tarqatgan.   Li   Sun   Sindan   farqIi   ravishda
yangi   bosh   qo'mondon   bunga   ishongan   va   koreys   floti   tuzoqqa   tushib,   katta
yo'qotishlarga   uchragan.   Shundan   keyingina   Li   Sun   Sin   avvalgi   lavozimiga
tiklangan, lekin uning qaramog'ida atiga 12 ta kema va 100 ga yaqin dengizchilar
qolgan edi. Yangi kemalar va ularga ekipajni tayyorlash ma’Ium vaqt talab qilgan.
1597-yil   oktyabr   oyida   Li   Sun   Sin   boshchiligidagi   jangda   dushmanning   330   ta
kemasi bo'lishiga qaramay u g` alaba qozongan. 5
        Koreys hukumati avvalgi quruqlikdagi muvaffaqiyatsizliklardan o‘ziga xulosa
chiqargan. Yapon armiyasi bu gal yaxshi tayyorlangan koreys va Xitoy qo‘shinlari
(Xitoyning   Min   imperiyasi   140   ming   askar   va   flot   yuborgan)ni   yenga   olmagan.
Aynan   ular   dushmanni   janubga   surib   chiqargan.   1598-yiI   sentyabrida   Toyotomi
5
  Jahon tarixi Sarimsokov Xideyosi vafot etgan. Natijada yapon qo‘ shinlari Koreyani tark eta boshlagan. Ikki
tomon   o'rtasidagi   to‘qnashuvning   oxirgi   nuqtasi   Noryanjin   buxtasida   bo‘lgan,   bu
yerda  Koreys-Xitoy   floti   500   kemadan   iborat   yapon   flotiliyasini   butkul   mag‘   lub
etgan. Lekin aynan shu jangda Li Sun Sin ham vafot etgan. Dushman taraflar o ‘
rtasida o ‘zaro sulh tuzilgan. Yaponlar butkul Koreyani tark etishi bilan yetti yillik
Imjin jangi yakuniga yetgan
2.2 Urushning ikkinchi bosqichi va imjin urushing yakunlanishi
              1597-yil   27-avgustda   Xideyosi   Busan   shahrida   qolgan   50   000   kishini
qutqarish   uchun   100   ming   askarni   olib   o'tadigan   1000   ta   kemani   jo'natdi.   Bu
bosqinchilik   Xitoyga   mag'lub   bo'lishdan   ko'ra   Koreyani   egallash   uchun   oddiyroq
maqsadga   erishishdagi   yo`l   edi.   Biroq,   bu   safar   Koreya   qo'shinlari   juda   yaxshi
tayyorlangan edi va Yaponiyalik bosqinchilar ulardan ancha oldinda edi.
         Imjin urushining ikkinchi bosqichi ham yangilik bilan boshlandi - Yaponiya
harbiy kemasi  Koreya dengiz floti ustidan Chilcheollyang jangida mag'lub bo'ldi,
unda  13  ta  Koreya  kemasi   yo'q  qilindi.  Ko'p  jihatdan  bu  mag'lubiyat  Admiral   Yi
Sun-shinning   fitna   qurboni   bo'lganligi   va   uning   nomidan     buyruq   chiqarib
yuborilishi   va   Seanjo   shoh   tomonidan   qamoqqa   olinishi   bilan   bog'liq   edi.
Chilcheolliang   falokatidan   so'ng,   podshoh   tezda   admiral   Yi   amrini   bekor   qildi.
Yaponiya   Koreyaning   janubiy   sohillarini   egallab   olishni   rejalashtirgan,   keyin
Seulga yana bir marotaba borishni rejalashtirgan. Biroq, bu safar ular Joksan (hozir
Cheonan)   da   Joseon   va   Xitoylik   Min   qo'shinlari   bilan     uchrashib,   poytaxtdan
chiqarib yuborishgan va hatto ularni Busan tomon yo'naltirgan.
            Shu bilan birga, qayta tiklangan Admiral Yi Sun-shin Koreya dengiz flotini
1597   yil   oktyabrda   Myonnang   urushida   eng   hayratlanarli   g'alabasi   bilan
boshqargan. Koreyaliklar hali ham Chilcheollyang jangidan keyin qayta tiklashga
harakat   qilishgan;   Admiral   Yi   o'z   qo'mondonligi   ostida   12   ta   kemaga   ega   edi.   U
133 ta yapon kemasini tor kanalga tortdi, bu erda Koreya kemalari, kuchli oqimlari
va tosh qirg'oqlari  ustida jang qilib hammasini vayron qildi.          Yaponiya askarlari va kemachilarga noma'lum bo'lgan bir vaqtda  Toyotomi
Xideyosi 1598 yil 18-sentabrda Yaponiyada vafot etdi. U bilan bu toshli, beg'araz
urushni   davom   ettirish   uchun   hamma   narsa   barbod   bo'ldi.   Jangchining   o'limidan
uch   oy   o'tgach,   Yaponiya   rahbariyati   Koreyadan   umumiy   chekinishni   buyurdi.
Yaponiyadan   ajralib   chiqqach,   ikki   dengiz   kuchlari   Noryang   dengizidagi   oxirgi
so'nggi   jangga   kirishdi.   Afsuski,   boshqa   sharafli   g'alabaning   ortidan,   Admiral   Yi
ko'chmanchi yapon askari  o'qi bilan gavdani pastki qismiga tegib  vafot etdi.
                 Oxir-oqibat,  Koreya ikki   jangda  1 million askar  va  tinch aholi   vakillarini
yo'qotdi, Yaponiya esa 100 mingdan ortiq harbiylarni yo'qotdi. Bu mantiqsiz urush
edi,   lekin   u   Koreyaga   buyuk   milliy   qahramonlar   va   yangi   dengiz   kemasi
texnologiyasi   bo`lgan     -   mashhur   kaplumbaga   kemasini   berdi.   1597-yilning
bahorida   140   minglik   yapon   qo’shini   Koreyaga   yana   bostirib   kirgan.   Yaponlar
dengizdagi   avvalgi   mag’lubiyatni   hisobga     olgan   holda   metall   qoplamalar   bilan
yasalgan   katta   kemalarda   jang   qilganlar.   Ular   Li   Sun   Sindan   qutulish   maqsadida
o’zlarining   Ayg‘oqchisi   Yosir   ko’magida   koreys   shtabida   yapon   flotining
Joylashgan o‘rni haqida yolg’on ma’ lumotni tarqatgan. Li Sun Sin Yapon flotini
yo‘q   qilish   haqida   buyruq   olgandan   so`ng,   pistirma   uyushtirgan   yaponlarning
hiylasini   tushungan   va   buyruqni   bajarishdan   bosh   tortgan.   Aynan   buyruqni
bajarishdan   bo’yin   tovlagani   uchun   u   o‘lim   jazosiga   hukm   qilingan.   Lekin
mashhur qo‘ mondonning himoyasi uchun qilingan ko‘ plab murojaatlar natijasida
afv etilib. oddiy askarga aylantirilgan.Koreys flotini  Von Gyun boshqargan, unga
Li  Sun  Sinning  shuhrati   tinchlik  bermaganligi  bois   u  ham   mashhur  qo‘mondonni
lavovimidan chetlatishga ko‘ maklashib yuborgan. Aynan ayg’oqchi Vosir yana bir
bora   dushman   kemalarining   katta   kechuvni   suzib   o’tganligi   borasida   yolg‘on
ma’lumotni tarqatgan. Li Sun Sindan farqli  ravishda yangi bosh qo’mondon bunga
ishongan   va   koreys   floti   tuzoqqa   tushib,   katta   yo’qotishlarga   uchragan.   Shundan
keyingina Li Sun Sin avvalgi lavozimiga tiklangan, lekin uning qaramog’ida atiga
12   ta   kema   va   100   ga   yaqin   dengizchilar   qolgan   edi.   Yangi   kemalar   va   ularga
ekipajni tayyorlash ma’ Ium vaqt talab qilgan. 1597-yil oktyabr oyida Li Sun Sin boshchiligidagi jangda dushmanning 330 ta kemasi bo’lishiga qaramay u g ‘ alaba
qozongan. 6
                    Koreys   hukumati   avvalgi   quruqlikdagi   muvaffaqiyatsizliklardan   o`ziga
xulosa   chiqargan.   Yapon   armiyasi   bu   gal   yaxshi   tayyorlangan   koreys   va   Xitoy
qo‘shinlari  (Xitoyning Min imperiyasi  140 ming askar  va flot  yuborgan)ni  yenga
olmagan.   Aynan   ular   dushmanni   janubga   surib   chiqargan.   1598-yiI   sentyabrida
Toyotomi   Xideyosi   vafot   etgan.   Natijada   yapon   qo‘   shinlari   Koreyani   tark   eta
boshlagan.   Ikki   tomon   o’rtasidagi   to‘qnashuvning   oxirgi   nuqtasi   Noryanjin
buxtasida   bo‘lgan,   bu   yerda   Koreys-Xitoy   floti   500   kemadan   iborat   yapon
flotiliyasini butkul mag‘ lub etgan. Lekin aynan shu jangda Li Sun Sin ham vafot
etgan. Dushman taraflar o‘rtasida o ‘zaro sulh tuzilgan. Yaponlar butkul Koreyani
tark etishi bilan yetti yillik Imjin jangi yakuniga yetgan
             Yapon feodallari (shu jumladan Xideyosining dushmanlari ham) Koreyada
yerlarga   ega   bo lish   umidida   muzokaralarni   cho zardilar,   bu   vaqtdan   esa   harbiyʼ ʼ
harakatlarni   yangidan   boshlash   Uchun   tayyorgarlik   ko rishda   foydalandilar.   1597	
ʼ
yilning  boshlarida   Koreyaga   yaponlarning   yangi   kuchlari   keldi   va   yangi   hujumni
boshladi.   Biroq   bu   safar   Koreya   dushman   hujumlarini   qaytarishga   ancha   yaxshi
tayyorlangandi.   1597–1598   yillari   ozodlik   urushini   yakunlash   imkonini   beruvchi
g alabalarga   quruqlikda   ham,   dengizda   ham   erishildi.   XVII   asr   boshlarida   yapon	
ʼ
tomonining   tashabbusi   bilan   tinchlik   haqida   muzokaralar   olib   borildi.   Tinchlik
shartnomasi   tuzilishi   bilan   Pusan   porti   orqali   Yaponiya   bilan   Koreya   o rtasida	
ʼ
savdo o rnatildi, shuningdek, elchilar va sovg alar ham almashinildi. 	
ʼ ʼ
                 Tokugava  Ieyasu  Minlarning   Xitoyi  va Choson  bilan munosabatlarni  hal
qilmoqchi   edi,   shuning   uchun   u   elchilarni     yuboradi.1599   yilda   diplomatlar
Koreyaga keladi, lekin ikkalasi ham hibsga olingan.  Keyin Tokugava Ieyasu  yana
elchilarga Susima orolining qo'mondoni So Yoshitoshi bilan do'stona munosabatlar
haqida   muzokaralar   olib   boradi.   Choson   Tokugava   Ieyasu   va   Toyotomi   Xideyori
tarafdorlari   o'rtasidagi   ziddiyat   chuqurlashdi   va   nihoyat   Tokugava   Ieyasu   jangda
6
  Valeriy Xan Koreya tarixi Toyotomi   Xideyori   tarafdorlarini   mag'lub   etdi.   1600   yilda   Sekigahara   shahrini
egalladi   va   hokimiyatni   qo'lga   oldi.   Biroq,   Tokugava   Ieyasu   un   har   tomonlama
qo`llab   turadigan   hokimiyatga   muhtoj   edi.   Bu   masalada   Koreya   va   Xitoy   bilan
munosabatlarni   yaxshilashni   asosiy   vazifa   deb   biladi.   Susima   oroliga   shuningdek
1599   yildan   1607   yilgacha   Chosonga   21   ta   diplomatik   tashriflar   bo'lgan.
Repatriatsiya bo'yicha birinchi rasmiy elchi bu diplomatlar tarkibida   bor edi. Min
sulolasi   davrida   Xitoy   Yaponiya   bilan   diplomatik   aloqalarni     to'xtatdi.     Urush
asirlari   vataniga   qaytarilgandan   keyin   Choson   Yaponiya   bilan   diplomatiya
sohasida   yetakchipog`onaga   chiqadi.     Uch   marta   bo'lgan   Choson   diplomatlari
vatanga   qaytarish   bo'yicha   rasmiy   elchilik   missiyasidan   oldin   Yaponiyaga   tashrif
buyurishadi.XVI   -asr   oxiridagi   yapon   bosqinlari   ko'p   narsalarni   vayron   qilib
tashladi .Chosonda  ko'p yo'qotishlar bo`lib ular orasida madaniy boyliklarga jiddiy
zarar   yetkazildi.     Ma'budlar   haykallari   va   saroylar   yoqib   yuborilgan,   kitoblar   va
san'at   asarlari   yaponlar   tomonidan   o'g'irlangan.     Kulolchilik,   texnologiya   va
boshqalar  ishlab chiqarishda bosqinlardan oldingi davrga nisbatan kasbiy mahorat
pasaygan.   Urush     davomida   bosqinchiliklar   chog'ida   ko'plab     Chosen   odamlari
o'g'irlab   ketilgan   va   qul   sifatida   safarbar   qilingan.   Ba'zi   odamlar   mahorat   va
texnologiya   bilan   Yaponiyada   kulollar   kabi   ma'lum   bir   ijtimoiy   maqomga   ega
bo'lgan va neokonfutsiylik olimlaridan iborat edi.  Keyinchalik Yaponiyada qolgan
kulollar   dunyoga   mashhur   bo'ldi.Susima   kulolchiligi   va   Arima   kulolchiligi   kabi
kulolchilik   ustalari   paydo   bo`ldi.     Ba'zi   odamlar   avvalgi   yashagan   hududlarga
qaytib   kelishdi.     Urushni   tasvirlagan   Gannaryok   Yaponiya   va   Hang   Gang
tajribasiga   ega   Choson   vakili   bo'lgan   shaxs   edi. Choson   sudi   vatanga   qaytarish
uchun   yana   ikkita   rasmiy   elchini   yaponlar   huzuriga   yubordi,   keyin   esa   rasman
Yaponiyaga   “tongsinsa”   yaxshi   niyat   missiyalarini   yuboradi.     Ushbu   xayrixoh
missiyalar  ikki davlat o`rtasida ko’prik bo’lib xizmat qilgandi.  Yaponiyaga xitoy
va   Choson   madaniyatini   tarqatish,   shuningdek,   Yaponiyaning   ahvolini
ayg’oqchilik   qilish   shular   jumlasidandir.   Koreya   yarim   oroliga   bostirib   kirish
Yaponiyaga   ko’p   o’zgarishlar   olib   keldi.     Keyin   Choson   bilan   tinch
munosabatlarni   tiklab,   Tokugava   Syogunati   hokimiyatni   qo’lga   kiritdi. Bosqinlardan   so’ng   Yaponiya   va   bosqinchilik   paytida   tarqalgan   neo-konfutsiylik,
orqali   Yaponlar   tomonidan   qo’lga   olingan   Choson   olimlari   yapon   jamiyatiga
sezilarli   ta’sir   ko’rsatdi.     Tokugava   Syogunati   Yaponiyani   neo-konfutsiylik
ta’limoti   va   qadriyatlari   bilan   boshqargan   va   bu   Yaponiyani   tinchlikda   nazorat
qilish, shuningdek, xalqaro tashkilotning bir qismi bo’lish uchun siyosiy strategiya
bo`lib   xizmat   qilgan     edi   .Sharqiy   Osiyodagi   tartib   bir   xil   madaniyatga   ega   edi.
Biroq,  Tokugava   Syogunati  Yaponiyani   neoga  aylantirgan  bo’lsa-da  Konfutsiylik
jamiyatida  milliy  falsafaning   asosi   saqlanib   qolgan.    Koreya   yarim   oroli   qadimgi
Yaponiyaning irmoqli davlati degan fikrlar mavjud edi Shuningdek, Koreya yarim
oroliga bosqinlarni yerni qaytarib olish uchun haqli urush sifatida tasvirlaydi.Ular
nazdida   Koreya   hududi     avvaldan   ularniki   edi.   Bundan   ayonki       nafaqat
bosqinchilar   o`zlarini     maqtashyapti,   balki   bu   ishlari   orqali   Choson   xalqini
mensimaslikni ham ko`rsatib berdi. 7
III BOB “So`ngi o`rta asrlar  davrida  Koreya – Yaponiya munosabatlari”
mavzusida pedtexnologiya qo`llash.
3.1 Mavzuni samarali o`tkazuvi metodlar
“Stol o`rtasidagi ruchka”
              O`quvchilar   kichik   guruhlarga   bo`linib   (uch   kishidan   yetti   kishigacha),   o`z
guruhlarida   g`oya   almashishni   boshlaydilar.   Har   kim   o`z   ruchka   yoki   qalamini
stolni   o`rtasiga   qo`yib,   bu   bilan   muhokamaga   o`z-хissasini   qo`shganligini
bildiradi.   Guruh   ishtirokchilarining   hammasi   ruchkalarini   stolning   o`rtasiga
qo`ymagunga qadar, hech kim o`zining boshqa g`oyalarini bayon eta olmaydi.
            Bu   usul   o`qituvchidan   katta   mahoratni   talab   etadi.   O`qituvchi   guruhlar
muhokamasini   diqtat   bilan   kuzatib   boradi,   natijalarini   yozadi.Muhokama
tutagandan   so’ng     o`qituvchi   stolning   ustidan   hohlagan   ruchkani   olib,   u   qanday
7
 Relations between Japan and Korea 2015 «hissa»   qo`shganligi   to`g`risida   so`rashi   mumkin.Ohirida   o`qituvchi   guruhlar
muhokamalarini baholaydi va masalaga yakun yasaydi. 
                    Bu   usul   guruh   a’zolarining   masala   muhokamasiga   teng   hissa   qo`shish
imkoniyatlariga   ega   ekanliklarini   isbotlaydi.   Bunday   munozaralarda   hech   kim
ustunlik qila olmaydi. Boshqalarning fikrlarini hurmat qilishga o`rgatadi.
“Xulosa  daraxt hosilida” usuli
          Maqsad:   “Xulosa-daraxt   hosilida”—Mavzuning   asosiy   mazmunini   keltirib
chiqaruvchi   savollarga   javob   berish   natijasida   tahlil   qilinib,yakuniy   xulosani
keltirib   chiqaruvchi   o’yinli   usuldir.Bu   o’yinli   usul   orqali   o’quvchi   mavzuning
asosiy xulosasasini  chiqarishni  va bir-biri  bilan fikr  almashinib,voqealar  bayonini
yorotib borishni ta’minlaydi.
Qo’llash bosqichlaribo’yicha tavsiyalar:
1.Ko’proq o’tilgan mavzuni mustahkamlash chog’ida ishlatilishi kerak.
2.Bu usul 5-9-sinflarda amalga oshirilsa maqsadga muvofiq bo’ladi.
3.„Xulosa-daraxt xosilida” usulini o’tkazish uvhun birinchi navbatda plakatga yoki
sinf   taxtasiga   (1-rasmda   berilgan)   daraxt   chiziladi   va   daraxt   novdalariga
mavzuning asosiy  mazmunini  tashkil  etuvchi  sodda savollar  hamda o’quvchilarni
fikrlashga   chorlaydigan   muammoli   savollar   yozib   qo’yiladi.Sodda   savollar
yozilganligining   asosiy   sababi   sizga   ma’lumki   faqat   agar   muammoli   savollar
yozilsa   a’lo   baholarga   o’qiydigan   o’quvchilar   javob   berishi   mumkin,lekin   past
o’zlashtiruvchi o’quvchilar javob bera   olmasligi   mumkin.Shuning   uchun   ham   sodda   savollar   sinfdagi   barcha
o’quvchilar   ishtirokini   ta’minlaydi.Bu   esa   o’quvchilar   o’rtasida   raqobat   kelitirib
chiqaradi.
4.Daraxt   novdalariga   yuqoridagi   tartibda   savollar   yozib   qo’yilgandan
so’ng,o’quvchilarning  javoblari   qisqartirilib,  daraxtning  „Javoblar”  qismiga  yozib
boriladi.   Javoblar   to’g’ri   yoki   savoldan   ozroq   chetlashgan,noto’g’ri   bo’lsa   ham
daraxtning „Javoblar” qismiga yozib boriladi. Savol tug’ilishi mumkin nima uchun
noto’g’ri yoki mavzudan ozroq chetlashgan javoblar ham
yozib   boriladi.Buning   asosiy   sababi   tahlil   jarayonida   o’quvchining   hatosini
o’quvchilar to’g’irlashadi va bu jarayon esa baxs-munozarani keltirib chiqaradi.
5.Daraxtning   „Javoblar”   qismidagi   javoblar   o’quvchilar   bilan   birgalikda   tahlil
qilinib   eng   to’g’ri   va   eng   maqbul   xulosa   javobi   daraxtning   „Javoblar”   qismidan
chiqqan „Javoblar xulosasi” qismiga yoziladi.Shu tartibda hamma savollarga javob
berib bo’lgunga qadar davom etadi.
6.„Javoblar xulosasi” qismidagi javoblarning xulosasi o’quvchilar bilan birgalikda
tahlil   qilinib,eng   so’nggi   mavzuning   asosiy   xulosasi   daraxtning   „Yakuniy
mavzuning asosiy xulosasi” qismiga yoziladi.Ko’rinib turibdiki mavzuning asosiy
xulosasi javoblarning bosqichma-bosqich tahlili jarayonida kelib chiqayapti.
“CHAYNVORD” METODİ (6-9-sinflar uchun)
            Ushbu   metodni   qo’llash   tarix   fani   o’qituvchisidan   biroz   mas’uliyat   va
mehnatni talab etadi. Darslikning muayyan bir bo’limi yoki bobi yakunlangandan
so’ng     o’quvchilarning   o’tilgan   mavzularga   oid   tarixiy   atama,   joy   va   shaxs
nomlarini     qanchalik   o’zIashtirganliklarini   sinash   maqsadida   chaynvord   tuziladi. Bunda so’zlar Microsoft Word matn muharriri yordamida A4 formatdagi qog’ozga
tuşhirilgan katakchalarga vertikal (yuqoridan pastga), gorizontal (chapdan o’ngga)
yoki   diagonal   (yuqoridan   pastga)   yo’nalİshlarda   joylashtİrİb   chiqiladi.   Ortiqcha
kalaklar   taşodifiy   harflar   bilan   to’ldirkladi.   O’quvchilar   chaynvord   ichidan
o’zlariga tanish bo’lgan so’zlami topishlari va ulami izohlab berishlari talab etiladi.
            Mazkur   metodni   o’quvchilami   har   biri   4   kishidan   iborat   guruhlarga   bo’lgan
holda qo’llash mumkin. Qaysi guruh topshiriqni tez va to’g’ri bajarsa, o’sha guruh
ishtirokchilari rag’batlantirkladi, Ushbu metodni qo’llashga 10-15 daqiqa ajratilishi
mumkin.
3.2 Zamonaviy pedtexnologiyalarni  qo’llash
“Klaster” metodidan foydalanish
           «Klaster» so`zi g`uncha, bog`lam ma’nosini anglatadi. Klasterlarga ajratishni
da’vat,   anglash   va   mulohaza   qilish   bosqichlaridagi   fikrlashni   rag`batlantirish
uchun   qo’llash   mumkin.   U   asosan   yangi   fikrlarni   o`yg`otish,   mavjud   bilimlarni
ro’yobga   chiqarishga   qaratilgan   strategiya   bo`lib,   muayyan   mavzu   bo`yicha
yangicha   fikr   yuritishga   chorlaydi.   Biror   mavzuni   o`rganishni   boshlash   paytida
klasterlar tuzishdan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
              Klaster   tuzish   ketma-ketligi:   Sinf   yozuv   taхtasi   o`rtasidagi   katta   qog`oz
varag`iga «kalit» so`zi yoki so`z birikmasini yozing.
•   Sizni   fikringizcha,   bu   mavzuga   tegishli   bo`lgan   so`zlar   yoki   so`z   birikmasini
yozib chiqing.
• Tushuncha va g`oyalar o`rtasidagi o`zaro bog`lanishlarni ko`rsating.
• Eslagan variantlaringizning hammasini yozing. Klaster tuzishda guruhdagi barcha o`quvchilarning ishtirok etishi, shu guruh uchun
g`oyalar o`zagi bo`lib хizmat qiladi.
Venn diagrammasi
     Aхborotni  grafik asosda  tashkil  qilishning bu shakli  umumiy va farq qiladigan
tamonlarga   ega   bo`lgan   ikki   yoki   uch   mavzuni   takkoslash   jarayonida   ishlatiladi.
Chap   doira   bir   mavzuning   o`ziga   хos   bo`lgan   tomonlari,   ung   doirada   ikkinchi
mavzuning o`ziga хos tomonlari yozib chiqiladi. Doiralarning tutashgan joylaridan
esa ikkala mavzuning umumiy tomonlarini ko`rsatish uchun foydalaniladi.
Venn diagrammasi  ustida ishlash jarayonini  qo`yidagicha amalga oshirish tavsiya
etiladi:
1. Aqliy хujum yordamida taqqoslashning asosiy parametrlarini aniqlashdir.
2. Venn diagrammasi ustida ishlash.
3. Taqqoslash natijalarining prezentasiyasi.
Bu ko`rinishdagi interaktiv ish o`quvchilarning aktiv ishtirokida bajarilib, analitik
fikrlash ko`nikmalarni hosil bo`lishiga yordam beradi. Glossariy
Mikado -Yaponiyada imperator shunday nom bilan atalgan
Syogun-Yaponiyada harbiy qo’mondon
Sahva -Koreyada konfutsiy tarafdorlarini qatl ettirish
Imjin urushi -1592 1598 yillarda bo’lgan Yaponiya Koreya urushi
Simin -Yaponiyada shaxarliklar toifasi
Tongsina-Yaponiyaga Koreya tomonidan yuborilgan missiyalar
Joksan -hozirgi Cheonan hududi
Kobuksonlar-toshbaqa kemalar
Lyubyon-Koreyada vujudga kelgan qo’zg’alonchilar guruhi nomi
Sengoku – Yaponiyada urushayotgan viloyatlar davri 
Ovari -hozirgi Ayti profekturasi Bakuxan -Yaponiyada syogun knyazlik nomi
Xulosa
          Tarixdan   ma lumki,   barcha   davlatlar   savdo   aloqalarini   rivojlantirish,   do stlikʼ ʼ
munosabatlari o rnatish, xalqaro hamkorliklar qilish maqsadida qo shni va xorijiy
ʼ ʼ
davlatlar   bilan   diplomatik   aloqalar   olib   borganlar.   So’nggi   o’rta   asrlar   davri
tarixida muhim  o rin tutgan
ʼ     Yaponia va Koreya tashqi  aloqalarni   rivojlantirishga
alohida   e tibor   qaratganlar.   Ular   tashqi   siyosatda   bir   birlari   bilan   shuningdek	
ʼ
boshqa davlatlar o’rtasida   savdo hamda diplomatik munosabatlar o rnatishgan va	
ʼ
davlatlar o rtasida doimiy elchilik almashinuvi bo lib turgan.	
ʼ ʼ
            So’ngi   o’rta   asrlarga   kelib   nisbatan   birlashgan   Yaponiya   davlat   Koreyaga
bosqinchilik   yurishlarini   boshlaydi   .Tashqi   aloqalarda   tajavuzkorlik   yo’lidan
ketadi.Bu   vaqtda   Koreya   kuchsiz   bo’lib   ichki   kurashlar   natijasida   qolgan
davlatlarga   nisbatan   ancha   ortda   edi.Koreys     qo’shinlarining   muntazam   emasligi
ham   Yaponiya   hujumi   vaqtida   koreys   mag’lubiyatining     asosiy   sababi     bo’lib
qoldi.
      Urush yetti yil davom etgan bo’lsada ikki o’rtada juda kattayo’qotishlarga olib
keldi.Ayniqsa   Koreya   xalqi   uchun   Imjin   urushining   asoratlari   oqibatida     xalq
nochor axvolda qoldi.Davlat bir necha yil o’zini o’nglab olomadi.Ko’p vaqt o’tar
o’tmay , Yaponiyadan so’ng manjurlar tomonidan Koreys davlati egallanib vassal
davlatga aylantirildi .             Yaponiyada   Xidayosining   vafot   etishi   bilan   uning   tajavuzkorlik   harakatlari
to’xtab qoldi.Askarlar tarqalishi yuz berdi .Natijada hukumat qo’shinlarni chaqirib
olish  siyosatini   olib bordi  .Shu  tariqa  ko’plab  yo’qotishlarga  sabab   bo’lgan  Imjin
urushi sulh tuzish bilan yakuniga yetdi
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.Jahon tarixi Shuhrat Ergashev 
2.Jahon Tarixi  Sarimsokov 
3.Valeriy Xan Koreya Tarixi
4.Relations between Japan and Korea
5.uz.efferit.com
6 http://annales.info/china/korea/perlin.htm

So’ngi o’rta asrlarda Koreya -Yaponiya munosabatlari Mundarija Kirish I BOB Qaralayotgan davrda Koreya va Yaponiya 1.1So’ngi o’rta asrlarda Yaponiya va Koreyada ichki axvol ____________3 1.2 O`rtadagi munosabatlar keskinlashuvi_________________________8 II BOB Yaponlarning Koreyaga bosqinchilik harakati 2.1 Imjin urushi boshlanishi natija va oqibatlari_____________________12 2.2Urushning ikkinchi bosqichi va Imjin urushining yakunlanishi________17 III BOB ” So’ngi o’rta asrlarda Koreya -Yaponiya” mavzusida pedtexnologiya qo’llash 3.1 Mavzuni samarali o’tkazuvchi metodlar________________________21 3.2 Interfaol o’yinlardan foydalanish_____________________________25 Glossariy__________________________________________________28 Xulosa ____________________________________________________29 Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati_______________________________30

Kirish So’nggi o’rta asrlar davrida Yaponiya va Koreya davlatlarida inqiroz sezila boshladi . Siyosiy holatlarning yomonlashuvi xalq ahvolini yanada og’irlashtirib yubordi. Ikki davlatda ham feodallarning oddiy xalq yerlarini tortib olish jarayonlari kuchaydi .Bu esa davlatlarning inqirozini belgilab bergan asosiy omillardan biri edi. Yaponiya Koreya bilan tashqi siyosatda tajovuzkor yo’lni tanladi .Koreya orollari yaqinida bo’lgan qaroqchilik harakatlari anchagina oshdi.Bu esa ikki davlat o’rtasida munosabatlar yomonlashuviga olib keladi.Yaponlarning hujumlari natijasida yetti yil davom etgan urushning boshlanishini belgilab bergan. Yaponlar bilan bo’lgan Imjin urushi va manchjurlar bosqini Koreyani halokat yoqasiga olib kelgan. Ishlab chiqarish va iqtisodiyotda inqiroz ro'y bergan. Foydalaniladigan yer maydonlari 2/3 qismga qisqarganligi natijasida hosil miqdori ham kamayib ketgan. Xususan, 1670—1671-yillarda mamlakatda 1 mln.dan ziyod aholi ochlik natijasida qirilib ketgan. Kurs ishimni yozishimdan maqsad so’nggi o’rta asrlar davridagi Yaponiya va Koreya munosabatlarini va ular o’rtasidagi diplomatik aloqalarni o’rganish .Bu mavzuni o’quvchilarga o’qitishda esa zamonaviy texnologiyalar orqali yoritib berish

I BOB Qaralayotgan davrda Koreya va Yaponiya 1.1So’ngi o’rta asrlarda Yaponiya va Koreyada ichki ahvol XV asr oxiridan markazlashgan feodal davlatni zaiflashtiruvchi inqiroz jarayonlari sezila boshladi. Siyosiy holatning yomonlashishiga iqtisodiy xarakterdagi, eng avvalo, agrar munosabatlardagi o'zgarishlar bevosita ta'sir ko'rsatdi. Feodal ayonlar va mahalliy zamindorlarning yerlarni egallash hollari ko'payib, davlat yer egaliginingtarqoqlashishi ro'y berdi, mahalliy feodal yer egaligi esa amaldagi(huquqiy rasmiylashtirilmagan bo'lsa ham) mulk belgilarini olaboshladi. Feodalllarning kuchayishi bilan markaziy hukumatning pozitsiyasi zaiflashib bordi.Hokimiyat ayonlar qo'lida jamlandi, bu esa mamlakatdagi zulm va zo'ravonlikni yanada oshirdi. Bunga javoban xalqning noroziligi oshib bordi. XVI asrda yirik dehqon qo'zg'olonlari bo'lmagan bo'lsa ham, dehqonlarning qochib ketishlari, majburiyatlarini bajarishdan bo'yin tovlashlari, mulkdorlarning qo'rg'onlariga o't qo'yishlar ko'paydi.Umuman olganda, inqirozning umumiy chuqurlashib borishi bilan bir qatorda ijtimoiy qarama-qarshilik ham ko'p karra oshib borardi va zaiflashgan mamlakat tashqi bosqinchilar uchun tobora ko'proq yoqimli luqmani eslatardi. XV asr oxiridan boshlab. markazlashgan feodal Choson davlati zaiflashuvining aniq belgilari bor edi. Feodal zodagonlar va mahalliy mulk egalari tomonidan yer egaligining kuchayishi bilan davlat tarqoq holga kelib qoldi . Mahalliy feodallari esa haqiqiy mulkdorga aylandi. Mahalliy feodallarning kuchayishi bilan markaziy hokimiyatning iqtisodiy va siyosiy mavqei zaiflashdi. Yirik yer egalarining o sishining manbai oldingi davrda amalda qo llanilganʻ ʻ yer taqsimoti bo lgan . Masalan, byurokratik zodagonlar va qirol oilasi vakillariga ʻ barcha turdagi xizmatlari uchun rasmiy ajratmalar va mukofotlar berishar edi. Eng oliy zodagonlarning yer egaliklari ayniqsa XV asrning ikkinchi yarmida kuchaydi, har bir yangi saroy to'ntarishi yoki taxt o'zgarishi bilan ko'plab yangi "faxriy arboblar" yoki maxsus yer grantlari olgan boshqa shaxslar paydo bo'la bordi. Shu

bilan birga, hukumat azolariga mamlakatdagi engyaxshi yerlar tuhfa qilinardi. Yirik yer egalari dvoryanlarining ta’sirining kuchayishi joylardagi mayda va o‘rta feodallarning maanfatlari bilan o`zaro bog`liq edi . XV asr oxiridan boshlab. siyosiy doiralarda mahalliy provinsiya zodagonlari manfaatlarini aks ettiruvchi poytaxt zodagonlari bo`lmish “faxriy zotlar” guruhi va “konfutsiy olimlari” guruhi o‘rtasida keskin kurash boshlandi. Konfutsiyning insonparvarlik va adolat, davlat manfaatlarini o'ylash tamoyillariga ishora qilib, bir guruh olimlar eski nufuzli zodagonlarni o'zboshimchalik va qonunsizlikda aybladilar. Poytaxt zodagonlarining ulkan yer egaliklari barcha viloyatlarda bo‘lib, mahalliy ma’muriyat boshiga qo‘yilgan ularning odamlari xalqni talon-taroj va zulm bilan vayron qilgan, zulm qilgan. Oliy zodagonlarning o‘zboshimchaliklari shafqatsiz zolim shahzoda Yonsanni taxtga o‘tqazgach, o‘zining haddan tashqari chegarasiga yetdi. Ayniqsa, ikki guruh o‘rtasidagi kurash keskinlashib ketdi. 1498 va 1504 yillarda Yongsan "Konfutsiy olimlarini" kaltaklashni buyurdi. Ammo xazina bo'sh bo'lgach, u o'z hokimiyatining tayanchi bo'lgan oliy zodagonlarning yer egaliklariga bostirib kirdi. Keyin katta shahar amaldorlari fitna uyushtirdilar va Yongsan taxtdan tushirildi. Hokimiyat oliy zodagonlar qo'lida qoldi. Yangi yer o‘zlashtirish, aholidan soliqlarni ko‘paytirish uchun har xil shafqatsizliklarga yo‘l qo‘ygan amaldorlarning o‘zboshimchaliklari, zo‘ravonliklari hech narsa bilan cheklanmagan edi . Mamlakatda xalq noroziligi kuchaydi. “Konfutsiy olimlari”ning qarama-qarshiligi ortib bordi. Hukmron zodagonlar hokimiyatni saqlab qolishga intilib, bir necha bor muxoliflarga qarshi harakatlar olib bordilar.Qatag'onlar qonli kechdi. Konfutsiy guruhi tarafdorlarining qatl qilinishi - sahva (olimlarni o'ldirish) jarayonlari kuchaydi. 1519 va 1545 yillarda ular massivlarga aylana bordi. Ammo ta’qiblarda o‘zlarini butun xalq manfaatlarining so‘zlovchisi sifatida ko‘rsatishga intilayotgan “Konfutsiy olimlari” muxolifat guruhining o‘jar qarshiliklarini sindira olmadi.

Bu kurash jarayonida iqtidorli yetakchilar yetishib chiqdi, ular nafaqat g‘alabaga erishdilar, balki oxir-oqibat markaziy hokimiyatda hal qiluvchi o‘rinlarni egallab, mahalliy zodagonlar tashkilotlariga tayanibish ko`rdilar. Ularning siyosiy markazlari “shon-shuhrat uylari” bo‘ldi. Deyarli barcha viloyatlarda konfutsiy maktablari va uyushmalari paydo bo`ldi. Shon-sharaf ibodatxonalari ayniqsa muhim rol o'ynadi.Bu ibodatxonalar mashhur “konfutsiy allomalari”ni ulug‘lash maqsadida qurilgan edi . Ibodatxonalar o'zlarining tarafdorlari va mahalliy aholi orasida mashhur edi. XVI asr oxiriga kelib bunday ibodatxonalar soni yuztaga yetdi. XVI asrning ikkinchi yarmida bitta konfutsiy lageri doirasida vujudga kelgan turli feodal guruhlarning o'zaro kurashi to'xtamadi. Bu kurash jarayonida doimiy siyosiy birlashmalar (ko'pincha qon qarindoshligi bo'lgan odamlardan iborat) rivojlandi. Birinchi bunday uyushmalar 1575 yilda, saroy zodagonlari o'rtasidagi bo'linish - G'arbiy va Sharq "partiyalari" ning shakllanishiga olib kelgan paytda paydo bo'lgan. G'arbiyda eski yer egalari va "hurmatli zodagonlar" manfaatlari, sharqiyda esa poytaxtda yaqinda ta'sir o'tkazgan yangi byurokratiya manfaatlari aks etgan. Keyinchalik janubiy va shimoliy "partiyalar" tuzildi. XVI asrda Koreyada feodal ekspluatatsiyasi sezilarli darajada kuchaydi. Yirik yer magnatlari, o'rta va kichik yer egalari sonining tez o'sishi bilan davlat soliqqa tortiladigan mulkni tashkil etuvchi dehqonlarning asosiy qismi yerdan mahrum bo'ldi. Shu munosabat bilan, shuningdek, ekspluatatorlarning umumiy sonining ko'payishi davlat daromadlari keskin qisqardi va markaziy hokimiyatning kuchi sezilarli darajada zaiflashdi. Daromadning kamayishi bilan sud yangi soliq va yig'imlarni belgilashga murojaat qila boshladi. Shunday qilib, ko'pchilik dehqonlar uchun harbiy xizmatning matolarda to'lanadigan harbiy soliq bilan almashtirilishi soliq yukini ancha oshirdi. Dehqonlarning umumiy halokati mamlakatda xalq noroziligining kuchayishiga olib keldi. XVI asrda Koreyada yirik dehqon qo zg olonlari bo lmagan, biroqʻ ʻ ʻ dehqonlarning qochib ketishi, majburiyatlarni bajarishdan bo yin tovlash, davlat ʻ