XIX ASRNING IKKINCHI YARMI VA XX ASR BOSHLARIDA ROSSIYA IMPERIYASI TOMONIDAN TURKISTONDA AMALGA OSHIRGAN AGRAR SIYOSATI MUNDARIJA KIRISh ............................................................................................................ 6-11 IBOB. ROSSIYA IMPERIYASINING TURKISTON O’LKASIDA YER-SUV MUNOSABATLARIGA OID SIYOSATI: MANBAShUNOSLIK VA TARIXShUNOSLIK TAHLILI 1.1. Rossiya imperiyasining o’lkadagi yer-suv munosabatlariga oid KOMISSIYALARINING TURKISTONDAGI YER-SUV MASALALARIGA DOIR FAOLIYATI ........................................................................................................... 4 1.1. Rossiya imperiyasining o’lkadagi yer-suv munosabatlariga oid siyosatining shakllanishi va mohiyati ................................................................................................ 6 1.2. Mavzuning manbashunosligi .............................................................................. 12 1.3. Mavzuning tarixshunoslik tahlili ......................................................................... 21 I bobga xulosa ............................................................................................................ 101 II BOB. TURKISTON O’LKASI YER-SUV MUNOSABATLARIDAGI O’ZGARIShLAR . . 102 2.1. O’lka yer egaligi va mulkchilik munosabatlaridagi o’zgarishlar ................... 102 II bobga xulosa ........................................................................................................... 113 3.1. Rasmiy amaldorlarning o’lkadagi yer-suv munosabatlariga oid siyosiy faoliyati .............................................................................................. 107 3.2. Taftish komissiyalari hisobotlarida o’lkadagi yer-suv munosabatlarining aks ettirilishi ................................................................ 113 III bobga xulosa ............................................................................................ 121 XULOSA .......................................................................................................... 122 I. Me’yoriy-huquqiy hujjatlar ....................................................................... 126 II. Arxiv hujjatlari O’zbekiston Milliy arxivi (O’zMA) fondlari .................... 126 III. Hujjatlar to’plami ..................................................................................... 126 V. Ilmiy jurnal va to’plamlardagi maqolalar. Konferensiyalar materiallari ......................................................................................................................... 137 VII. Dissertasiya va avtoreferatlar .............................................................. 139 ILOVALAR ................................................................................................................ 143 Фарғона ................................................................................................................ 25 вилоятига ............................................................................................................ 25 2.1. O’lkadagi suv manbalari va irrigasiya ishlari ahvoli ............................................................................................. 40-47 II bobga xulosa ............................................................................... 47-48 III BOB. IMPERIYA RASMIY AMALDORLARI VA TAFTISh

KOMISSIYALARINING TURKISTONDAGI YER-SUV MASALALARIGA DOIR FAOLIYATI 3.1. Rasmiy amaldorlarning o’lkadagi yer-suv munosabatlariga oid siyosiy faoliyati ....................................................................... 49-54 3.2. Taftish komissiyalari hisobotlarida o’lkadagi yer-suv munosabatlarining aks ettirilishi .................................................... 54-63 I bobga xulosa ........................................................................... 63-64 XULOSA ....................................................................................................... 65-68 FOYDALANILGAN MANBALAR VA ADABIY O TLAR RO’YXATI .................................................................................................... 69-84 ILOVALAR O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ʻ OLIY TA’LIM FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI SHAROF RASHIDOV NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI Fakultet: Tarix Magistratura talabasi: Boyqobilov Abubakir Kafedra: O’zbekiston tarixi Ilmiy rahbar: t.f.d. prof. Sh.G’afforov O’quv yili : 2022-2023 Mutaxassisligi: tarixchi ‹‹ XIX asrning ikkinchi yarmi va XX asr boshlarida Rossiya imperiyasi tomonidan Turkistonda amalga oshirgan agrar siyosati ›› m avzusida gi magistrlik dissertatsiyasiga Annotatsiya Ushbu magistrlik dissertatsiyasining birinchi bobining ikkinchi va uchinchi paragraflari mavzuning manbaviy asoslari hamda tarixshunoslik masalalariga bag’ishlangan bo’lib, birinchi bobning ikkinchi paragrafda tadqiqotga oid rus sharqshunoslari asarlari, arxiv hujjatlari, rasmiy amaldorlar va taftish komissiyalari hisobotlari, statistika qo’mitalari materiallari, yilnomalar va turli ma’lumotnoma- kitoblarda nashr etilgan maqolalar, mahalliy mualliflarning asarlari, uchinchi paragrafda esa muammoning tarixshunosligi uch guruhga: sovet hukumati davridagi adabiyotlar, mustaqillik yillarida amalga oshirilgan tadqiqotlar va xorijiy mualliflar tomonidan yaratilgan tadqiqotlarga

ajratilib o’rganildi. Jumladan, Turkiston o’lkasida Rossiya imperiyasi boshqaruvi davrida yer-suv munosabatlariga oid siyosatning mohiyatini yoritish, o’lka yer-suv munosabatlariga oid rus sharqshunos olimlarining asarlari, imperiya taftish komissiyalarining hisobotlari hamda tadqiqotchilarning ilmiy ishlarini tahlil qilishdan, arxiv hujjatlari, statistika qo’mitalari materiallari, yilnomalar, turli ma’lumotnoma-kitoblar asosida yer-suv siyosatining o’lka xalqlari hayotiga ta’sirini ko’rsatib berishdan, o’lkada yer egaligi va mulkchilik munosabatlaridagi o’zgarishlar hamda suv manbalari va irrigasiya ishlari holatini o’rganish, o’lka rasmiy amaldorlari va taftish komissiyalarining yer-suv munosabatlari bo’yicha faoliyatlarini tahlil qilish dan iborat bo’ladi. РЕСПУБЛИКА УЗБЕКИСТАН МИНИСТЕРСТВО ВЫСШЕГО ОБРАЗОВАНИЯ, НАУКИ И ИННОВАЦИЙ САМАРКАНДСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМ. ШАРОФА РАШИДОВА Факультет: История Магистрант: Бойқобилов А. Факультет: История Узбекистана Научный руководитель: д . и.н., проф. Ш.Гаффаров Академический год: 2022-2023 Специальность: историк ‹‹ Аграрная политика Российской империи в Туркестане во второй половине 19-начале 20 века ›› к кандидатской диссертации по теме АННОТАЦИЯ Д анной магистерской диссертации посвящены источниковедческим основаниям темы и историографическим вопросам, а второй параграф первой главы содержит исследования российских востоковедов, архивные документы, отчеты официальных лиц и ревизионных комиссий, материалы статистических комитетов, летописи и статьи, опубликованные в различных справочниках, произведения местных авторов, а в третьем параграфе историография проблемы была разделена на три группы: литература в период советской власти, исследования, проведенные в период годы независимости, и исследования, созданные зарубежными авторами. В частности, выясняя характер политики

земельно-водных отношений в период правления Российской империи в Туркестане, из анализа трудов русских востоковедов, отчетов императорских инспекционных комиссий и научных трудов исследователей земельно-водных отношений страны, на основе архивных документов, материалов статистических комитетов, ежегодников, различных справочников, показывающих влияние земельной и водной политики на жизнь народа страны, изучение изменений в землевладении и имущественных отношениях в стране, а также состояния водных источников и ирригационных работ, будет состоять из анализа деятельности должностных лиц страны и ревизионных комиссий по земельно- водным отношениям. REPUBLIC OF UZBEKISTAN THE MINISTRY OF HIGHER EDUCATION, SCIENCE AND INNOVATION SHARAF RASHID SAMARKAND STATE UNIVERSITY Department: History Master student: Boyqobilov A. Faculty: History of Uzbekistan Supervisor: doctor of history Sh.G’afforov Academic Year: 2022-2023 Specialty: historian ‹‹ The agrarian policy implemented by the Russian Empire in Turkestan in the second half of the 19th century and the beginning of the 20th century ›› for a PhD dissertation ANNOTATION O f this master's thesis are devoted to the source foundations of the topic and historiographical issues, and the second paragraph of the first chapter contains the research works of Russian Orientalists, archival documents, reports of official officials and inspection commissions, materials of statistical committees, annals and articles published in various reference books, works of local authors, and in the third paragraph, the historiography of the problem was divided into three groups: literature during the Soviet government, research carried out during the years of independence, and research created by foreign

authors. In particular, elucidating the nature of land-water relations policy during the rule of the Russian Empire in Turkestan, from the analysis of the works of Russian orientalists, reports of the imperial inspection commissions and the scientific works of researchers on the land-water relations of the country, on the basis of archival documents, materials of statistical committees, yearbooks, various reference books, showing the impact of land and water policy on the life of the people of the country, study of changes in land ownership and property relations in the country, as well as the state of water sources and irrigation works, will consist of an analysis of the activities of the country's officials and audit commissions on land-water relations. KIRISh Tadqiqot mavzusining dolzarbligi va zarurati. Dunyoda aholi sonining o’sib borishi kundalik iste’mol mollariga bo’lgan ehtiyojni tobora ko’paytirib, oziq-ovqat mahsulotlari bilan barqaror ta’minlash zaruratini oshirmoqda. Bu talablarni qondirish maqsadida iqtisodiyotning muhim tarmog’i bo’lgan agrosanoat majmuini rivojlantirish, oziq-ovqat ekinlarini parvarishlash va yangi navlar yaratish, irrigasiya va meliorasiya ishlarini tartibga solish dolzarb masalaga aylandi. Bugungi kunda jahonda qishloq xo’jaligi va oziq-ovqat sanoatining shakllanishi, bu sohaga innovasion xarakterdagi texnologiyalarni jalb qilishning nazariy asoslari, tuproq qatlami eroziyasi va uning oqibatlari, tuproqqa meliorativ ishlov berish usullarini rivojlantirish, Markaziy Osiyoda suv ta’minotining energiya, oziq-ovqat va atrof-muhit bilan uzviy bog’liqligi borasida ilmiy izlanishlar olib borilmokda. Shuningdek, qishloq xo’jaligi va oziq-ovqat xavfsizligini ta’minlash, magistral suv resurslaridan oqilona foydalanish, sohaga ilmiy-texnik innovasiyalarni keng joriy qilish, yer-suv resurslaridan foydalanishda samaradorlikka erishishga qaratilgan ishlar amalga oshirilmokda. So’ng’i yillarda Uzbekistonda agrar sohadagi islohotlarni tizimli olib borish, yer resurslaridan samarali foydalanish, mamlakat aholisining qishloq