logo

Anvar Saodatning siyosati

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

45.5380859375 KB
                 Reja
I.Kirish
II.Asosiy qism 
1.Anvar Saodatning  hokimiyatga kelishi
2.Anvar Saodatning ichki va tashqi siyosati
3.1973-yilgi arab-isroil urushi
4.Urush yakunlari Sinay shartnomalari Kemp Devid bitimi
III.Xulosa  Misr   (rasmiy   nomlanishi:   Misr   Arab   Respublikasi   (arabcha:   ةيروهمج
ةيبرعلا ر88صم ))   Afrikaning   shimoliy-sharqiy   qismida   joylashgan   davlatdir.
Maydoni   1   million   14   ming   km².   Aholisi   102   million   kishi.   Poytaxti   —
Qohira shahri. Ma muriy jihatdan 27 viloyatgaga bo linadi. Isroil, Falastin,	
ʼ ʻ
Sudan   va   Liviya   davlatlari   bilan   chegaradosh.   Misr   shimolda   O rta   yer	
ʻ
dengizi,   sharqida   Qizil   dengiz   joylashgan.Misr   davlati   ham   islom
davlatlaridan biri va aholisining asosiy qismi musulmon. Misr davlati- pul
birligi   Misr   funti.   Davlat   tili-   arab   tili.   Prezidenti-   Abdulfattoh   as-Sisiy.
Misr   —   respublika.   Amaldagi   konstitutsiyasi   1971-yil   11-sentabrdagi
referendumda   ma qullangan,   keyinchalik   unga   o zgartirishlar   kiritilgan.	
ʼ ʻ
Davlat boshlig i — prezident (1981-yildan Muhammad Husniy Muborak).	
ʻ
Vakolat muddati — 6 yil. Cheklanmagan marta qayta saylanishi mumkin.
Qonun chiqaruvchi hokimiyatni prezident amalga oshiradi, u bosh vazir va
hukumat   a zolarini   tayinlaydi   hamda   lavozimlaridan   ozod   qiladi.Misr   —	
ʼ
agrar-industrial   mamlakat.   Jahon   bozoriga   yuqori   sifatli   uzun   tolali   paxta
va   undan   to qilgan   gazlamalarni   ko p   miqdorda   yetkazib   beradi.   XIX   asr
ʻ ʻ
70-yillar oxiri 80-yillar boshlarida neft qazib olish va eksport qilish kupaya
boshladi. Iqtisodiy taraqqiyotga, ayniqsa, sanoat va unga ko maklashuvchi	
ʻ
tarmoqlarni rivojlantirishga e tibor kuchaydi. 90-yillarning o rtalarida yalpi	
ʼ ʻ
ichki  mahsulotda  sanoatning  ulushi  28,5  %,  qishloq  xo jaligi  ulushi  20  %	
ʻ
ga yetdi.
Sanoati   mustaqillikka   erishgunga   qadar,   asosan,   mayda   hunarmandchilik
korxonalaridan iborat  edi.  Iskandariyada neftni  qayta ishlovchi, avtomobil
shinalari ishlab chiqaruvchi zavodlar, Suvaysh-Qohira neft quvuri mavjud.
1952-yildan   beri   1000   dan   ortiq   yangi   sanoat   ob yektlari   ishga   tushirildi.	
ʼ
Sanoat  korxonalari,  asosan,  Qohira, Iskandariya va Nil  deltasidagi  boshqa yirik shaharlarda joylashgan. 1958-yilda Qohira yaqinida qurilgan Hulvon
metallurgiya   zavodi   mamlakatning   dastlabki   yirik   metallurgiya
korxonalaridandir.   Bu   zavod   Asvon   yaqinidan   qazib   olingan   sifatli   temir
(40—60   %)   rudasi   asosida   ishlaydi.   Asvon   shahrida   yiliga   300   ming   t
po lat ishlab chiqaradigan metallurgiya markazi bor. Mashinasozlik sanoatiʻ
ham qayta qurilgan. Mostorodda elektr kabellari zavodi va metall buyumlar
ishlab   chiqarish   fabikasi,   Hulvonda   va-gonsozlik,   avtomobil,   po lat	
ʻ
quvurlar  zavodlari,  Iskandariyada  to qimachilik  sanoati  uskunalari  zavodi,	
ʻ
Qohirada   velosiped   va   televizor   zavodlari,   Port-Fuod,   Iskandariyada
kemasozlik   korxonalari,   keyingi   yillarda   ishga   tushirilgan   avtomobil,
traktor,   sovitkich,   metall   qirqish   stanoklari   ishlab   chiqaruvchi   korxonalar
ham   bor.   Suvaysh,   Qohira,   Iskandariya,   Tanta   shaharlari   neftni   qayta
ishlash markazlaridir. Kime sanoati faqat mineral o g it ishlab chiqarishdan	
ʻ ʻ
iborat.   Kafr-uzzayyat   va   Abuza baldagi   zavodlar   yiliga   200   ming   t	
ʼ
superfosfat   ishlab   chiqarish   quvvatiga   ega.   Asyutda   yiliga   200   ming   t
superfosfat chiqaradigan zavod mavjud. Abuza balda qurilgan antibiotiklar	
ʼ
zavodi farmatsevtika sanoatiga asos soldi. Yana 5 farmatsevtika korxonasi
qurildi.   Bulardan   tashqari,   Asvonda   kalsiy,   Su-vayshda   ammoniy   sulfat,
Iskandariya   yonida   soda   zavodlari,   Xulvonda   kokskimyo   zavodi   bor.
Qurilish   ashyolari   sanoati   korxonalari   Hulvon,   Al-Ma sara,   Al-Tur   va	
ʼ
Iskandariya   atroflarida   bo lib,   asosan,   sement   ishlab   chiqaradi.   Yirik	
ʻ
to qimachilik   korxonalari   AlMahallat-ul-Kubro,   Kafr-ud-Davvar   va   Kafr-	
ʻ
uzzayyat   shaharlaridadir.   Oziq-ovqat   sanoati   qishloq   xo jaligi   mahsulotini	
ʻ
qayta   ishlaydi.   Armant,   Ko m-Umbo ,   Adfu   shaharlarida   yirik   qand	
ʻ ʻ
zavodlari   bor.   Asvon   gidroenergetika   majmuiga   kiruvchi   elektr   styalar   va
yoqilg i   bilan   ishlaydigan   elektr   styalar   yiliga   o rtacha   525   mlrd.	
ʻ ʻ
kVtsoatdan ortiq elektr energiya ishlab chiqaradi Suriya   (arabcha:   اَيِرو	ُ888س ,   Sūriyā),   Suriya   Arab   Respublikasi   (arabcha:
ةيرو	
88سلا ة	88يبرعلا ة	88يروهمجلا ,   al-Jumhūriyya   l-‘Arabiyya   s-Sūriyya)   —   G arbiy	ʻ
Osiyodagi   davlat.   O rta   dengizning   sharqiy   sohilida   joylashgan.   Maydoni	
ʻ
185,2   ming   km².   Aholisi   17,2   million   kishi   (2002).   Poytaxti   –   Damashq
shahri.   Ma muriy   jihatdan   14   viloyat   (muhofaza)ga   bo linadi.   2011-yilda	
ʼ ʻ
boshlangan   Arab   bahori   natijasida   mamlakatda   siyosiy   beqarorlik   yuzaga
keldi.   Hozirgi   kunda   mamlakatda   notinchlik   hukum   surmoqda.Suriya
respublika.   Amaldagi   konstitutsiyasi   1973-yil   12   martda   qabul   qilingan.
Davlat   boshlig i   –   prezident   (2000-yildan   Bashshor   Asad),   u   milliy	
ʻ
referendumda   7   yil   muddatga   saylanadi.   Qonun   chiqaruvchi   hokimiyatni
Xalq   kengashi   (parlament),   ijrochi   hokimiyatni   prezident   va   Vazirlar
Kengashi   amalga   oshiradi.Suriya   –   agrarindustrial   mamlakat.   Yalpi   ichki
maqsulotda   qishloq   xo jaligi.ning   ulushi   26%,   sanoatning   ulushi   21%,	
ʻ
xizmat ko rsatish sohasining ulushi 53%.	
ʻ
Qishloq   xo jaligida   mehnatga   layoqatli   aholining   50%ga   yaqini	
ʻ
shug ullanadi.   3,7   mln.   gektar   yerda   dehqonchilik   qilinadi,   shundan   500	
ʻ
ming   ga   sug oriladi.   Asosiy   qishloq   xo jaligi.   ekinlari:   bug doy,   arpa,	
ʻ ʻ ʻ
paxta,   tamaki,   qand   lavlagi;   sholi,   yer   yong oq,   sabzavot,   poliz   ekinlari	
ʻ
ham yetishtiriladi. Vohalarda bog dorchilik rivojlangan, tok, sitrus, xurmo	
ʻ
va   boshqa   subtropik   mevali   o simliklar   o stiriladi,   zaytun   yetishtiriladi.	
ʻ ʻ
Qoramol, qo y, echki, tuya, ot, xachir boqiladi. Sohilda baliq ovlanadi.	
ʻ
Sanoatida   konchilik   ustun:   neft,   fosforit,   toshtuz,   tabiiy   asfalt,   oltingugurt
qazib   olinadi.   Elektr   styalarning   aksariyati   neft   asosida   ishlaydi   (yiliga
o rtacha 14,8 mlrd. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi). Neft Baniyos va	
ʻ
Himsdagi   zavodlarda   qayta   ishlanadi.   Kime   (mineral   o g it   ishlab	
ʻ ʻ chiqarish.),   to qimachilik   (jumladan,   ip   gazlama)   va   oziqovkat   (un,   yog ,ʻ ʻ
vino, qandshakar, tamaki va boshqalar), elektr texnika sanoati rivojlangan.
Traktor yig uv, elektr motor, po lat prokati, beton shpal zavodi, ko nchilik,	
ʻ ʻ ʻ
poyabzal,   binokorlik   materiallari   va   boshqa   korxonalar   bor.
Hunarmandchilik   (oltin,   kumush,   misdan   turli   buyumlar   tayyorlash)
rivojlangan. Asosiy sanoat markazlari – Damashq, Halab, Hims, Loziqiya,
Tartus.   Transport   yo li   uzunligi   –   1,8   ming   km,   avtomobil   yo llari   –39,2	
ʻ ʻ
ming   km,   neft   quvurlari   –   805   km.   Asosiy   dengiz   portlari   –   Loziqiya,
Tartus,   Baniyos   Damashqda   xalqaro   aeroport   bor.   Iroq   va   Saudiya
Arabistonidan O rta dengiz sohiliga tortib kelingan ko pgina neft quvurlari	
ʻ ʻ
Suriya   hududidan   o tadi.   Suriya   chetga   neft   va   neft   mahsulotlari,   fosforit,	
ʻ
paxta, qishloq xo jaligi. mahsulotlari, teri, jun va boshqa chiqaradi, chetdan	
ʻ
mashina va uskuna, transport  vositalari,  oziqovqat, kimyo mahsulotlari va
boshqa   keltiradi.   Germaniya,   Fransiya,   Italiya,   Rossiya,   Livan,   Gretsiya
bilan savdo qiladi. Suriyaning O zbekiston Respublikasi bilan 2002-yildagi	
ʻ
tovar   aylanmasi   1,7   mln.   AQSH   dollarini   tashkil   etdi.   Pul   birligi   –   suriya
funti.
Isroil   (ivritcha:   ל ֵא	
ָרgשְִׂי ,   arabcha:   ليئار	888سإ )   —   Yaqin   Sharq   o lkasida,	ʻ
Osiyoning   g arbiy   qismida,   O rta   dengizning   janubi-sharqiy   bo yida	
ʻ ʻ ʻ
joylashgan   sionistik   davlat.   Asosiy   va   rasmiy   maydoni   20   770   km2[1].
Aholisi   soni  2016-yilgi   ma lumotlarga  ko ra  8   522  000   kishi.  Poytaxti   —	
ʼ ʻ
Quddus.   Asosiy   iqtisodiy,   siyosiy   va   madaniy   markazi   —   yo q.   Rasmiy	
ʻ
tillari — ivrit va arabcha. BMTning 1947-yildagi qaroriga muvofiqIsroil —
respublika. Mamlakatda yagona konstitutsiya yo q. Uning o rnini bosuvchi	
ʻ ʻ
bir   qancha   qonunlar   bor.   Eng   muhimlari:   Qonun   chiqaruvchi   va   ijrochi
idoralarni tashkil etish to g risida 1948-yilgi Qonun va Ma muriy farmon,	
ʻ ʻ ʼ
1949-yilgi   Muvaqqat   qonun,   Qaytib   kelish   to g risida   1950-yilgi   Qonun,	
ʻ ʻ Fuqarolik haqida 1952-yilgi Qonun, Knesset to g risida 1958-yilgi Asosiyʻ ʻ
qonun va boshqalar.
1947-yil 29-noyabrda BMT Bosh  Assambleyasi ko pchilik ovoz bilan (33	
ʻ
va 13) Falastinni ikki davlatga bo lish to g risida qaror qabul qildi.	
ʻ ʻ ʻ
Davlat   boshlig i   —   prezident   (2021-yildan   Isaac   Herzog),   u   knesset   (bir	
ʻ
palatali parlament) tomonidan 7 yil muddatga saylanadi, ikkinchi muddatga
qayta   saylanish   huquqiga   ega   emas.   Qonun   chiqaruvchi   hokimiyat   —
knesset, uning 120 deputati umumiy to g ri yashirin ovoz berish yo li bilan	
ʻ ʻ ʻ
4   yil   muddatga   saylanadi.   Ijroiya   hokimiyatni   hukumat   amalga   oshiradi,
hukumat knesset tomonidan tasdiqlanadi.IIsroil iqtisodiyotidaharbiy sanoat
asosiy o rinni egallaydi, u tash-qi moliyaviy manbalarga, ayniqsa AQSH va	
ʻ
Yevropa   Ittifoqi   yordamiga   juda   karam.   I.   sanoati   ilmfan   yutuqlariga
asoslangan  tarmoklar   —  tibbiy   elektronika,   aloqa   vositalari,   kompyuterlar
ishlab chiqarishga ixtisoslashgan. Metall ishlash, mashinasozlik (jumladan,
samolyotsozlik,   kemasozlik,   ay-niqsa   ularning   harbiy   turlari),
elektrotexnika,   elektronika,   kimyo   sanoati,   olmosni   qayta   ishlash   ham
rivojlangan.   Yengil   sanoatning   to qimachilik,   tikuvchilik,   ko nchilik   kabi	
ʻ ʻ
tarmoklari   mavjud.   Oziq-ovqat,   yog ochsozlik,   ne-ftni   qayta   ishlash,	
ʻ
binokorlik   mate-riallari   sanoati   rivoj   topgan.   Bir   oz   miqdorda   kaliy   va
toshtuz,   mis   va   temir   rudalar,   neft   qazib   olinadi.   Energetika,   asosan,
chetdan keltirilgan xom ashyo negiziga qurilgan. Asosiy sanoat markazlari
— Tel-Aviv, Xayfo. Urush   oldidan   1967-yil   may   oyi   boshida   Sovet   Ittifoqi   vakillari   Misr
rahbari   Jamol   Abdul   Nosirga   Isroil   qo‘shinlarining   Suriya   chegarasiga
to‘planayotgani   haqidagi   yolg‘on   ma’lumotni   yetkazadi.   Nosir   harakat
qilishga   qaror   qiladi.   17-may   kuni   Misr   askarlari   Isroil   va   Misr
chegarasidagi   BMT   kuzatuv   punktlarini   egallay   boshlaydi.   22-may   kuni
Misr, Isroil kemalari uchun Tiran bo‘g‘ozini yopib qo‘yganini e’lon qiladi.
Nosir, shuningdek, agar urush boshlanguday bo‘lsa, bu urushning maqsadi
Isroilni   yo‘q   qilish   bo‘lishini   aytadi.   Iyun   oyi   boshiga   kelib,   yahudiy
davlatiga qarshi ishchanlik va harbiy texnikalar sifati jihatidan undan ustun
bo‘lgan   harbiy   koalitsiya   turardi.   Isroilni   qurshab   olgan   arab   qo‘shinlari
360   ming   askar,   2   mingdan   ortiq   zamonaviy   tank,   700   qiruvchi   va
bombardimonchi   samolyotdan   iborat   edi.   Deyarli   barcha   harbiy   texnika
Sovet   Ittifoqida   ishlab   chiqarilgandi.   Isroil   esa   800   ga   yaqin   tank,   300   ga
yaqin   samolyot   va   264   ming   askar   bilan   ushbu   kuchga   qarshi   chiqishi
mumkin   edi.   1967-yil   1-iyunda   Isroilda   milliy   birlik   hukumati   tuzildi,
1956-yilgi Arab-Isroil urushining qahramoni Moshe Dayan mudofaa vaziri
bo‘ldi. Urush muqarrar edi.
Urush boshlandi. Birinchi kun
5-iyun, dushanba kuni Isroil havo kuchlari Misr harbiy aerodromiga kuchli
bomba   hujumini   amalga   oshirdi.   Harbiy   kemalardagi   radarlarda
ko‘rinmaslik   uchun   samolyotlar   Sinay   yarimoroli   ustidan   juda   past
balandlikda uchib o‘tdi va Misr aerodromlariga yetib borganlarida hujumni
boshladi.   Isroil   aviatsiya   hujumining   birinchi   to‘lqini   nishonga   yetgan
paytda ikkinchisi yo‘lda edi, uchinchisi esa yuqoriga ko‘tarila boshlagandi.
Shunday   qilib,   har   10   daqiqada   tinimsiz   yangi-yangi   samolyot   hujumlari
amalga oshirilardi. Isroil   harbiy   havo   kuchlari   hujumlarining   dastlabki   uch   soatida   Misrning
kamida   300   ta   jangovar   samolyotini   yo‘q   qildi.   Shu   jumladan,   uzoq
masofali   bombardimonchi   bo‘lgan   30   ta   Tu-16,   shuningdek,   Il-28,   Su-17,
MiG-17,   MiG-19   va   MiG-21   qiruvchi   samolyotlarini   ishdan   chiqardi.
Ushbu   hujumlar   oqibatida   Misr   aviatsiyasi   real   harbiy   kuch   sifatida   yo‘q
bo‘lib   ketdi.   Urushning   birinchi   kuni   oxiriga   kelib,   Suriyaning   ham   60   ta
samolyoti   yo‘q   qilindi,   Iordaniya   esa   urushning   ikkinchi   kunining   oxiriga
qadar   40   ta   samolyotini   yo‘qotdi.   Bu   yo‘qotishlar   butun   urush
kampaniyasining natijasini oldindan belgilab qo‘ygan edi.
Harbiy harakatlar boshlanishidan biroz oldin Isroil bosh vaziri Levi Eshkol
Quddusdagi BMT kuzatuvchilari qo‘mondoni, kanadalik general Odd Bull
orqali   Iordaniya   qiroli   Husaynga:   “Biz   Iordaniyaga   qarshi   hech   qanday
chora   ko‘rmaymiz.   Ammo   Iordaniya   urushga   qo‘shilsa,   biz   bor   kuchimiz
bilan   javob   beramiz”,   –   deb   aytgan   edi.   Shunga   qaramay,   qirol   Misr
qo‘shinlari Negev cho‘li orqali Isroil hududiga o‘tgani haqidagi xabarlarga
ishonib,   Quddusning   yahudiy   qismini   o‘qqa   tutish   haqida   buyruq   berdi.
Natijada   Quddus   uchun   janglar   boshlandi.   Isroil   artilleriyasi   shahardagi
Iordaniya   qo‘shinlarining   asosiy   tayanchi   –   Givat   ha-Tahmoshetga   zarba
berdi.
Shu   bilan   birga   generallar   Israel   Tal,   Ariel   Sharon   va   Avraam   Ioffelar
qo‘mondonligi   ostidagi   uchta   zirhli   bo‘linma,   Sinay   yarimorolining
shimolidan   hujum   boshladi.   Misr   mudofaa   tizimining   mustahkam
chiziqlaridagi tanklar, tankka qarshi qurollar va mina zarbalarini o‘z ichiga
olgan   og‘ir   janglar   bir   kun   davom   etdi.   Isroilliklar   35   nafar   tank komandirini   yo‘qotdi.   Shunga   qaramay,   Sinayda   chegaralarni   himoya
qilayotgan Misr qo‘shinlari mag‘lubiyatga uchradi. 6-iyun kuni ertalab soat
oltida so‘nggi qarshilik markazlari bostirildi.
Ikkinchi kun. G‘azo sektori
6-iyun,   seshanba   kuni   G‘azo   sektori   bosib   olindi   va   Sinay   sahrosining
markazidagi   Misr   armiyasi   qurshovga   olindi.   Markaziy   frontda
Iordaniyaning   Jenin,   Kalkiliya,   Xevron   va   Bayt-Lexem   shaharlari   ham
egallab   olindi.   Shu   kuni   ertalab   Isroil   parashyutchilari   muhim   strategik
nuqta   bo‘lmish   Latrunni   egalladi.   Bu   yerda   monastirni   himoya   qilgan
iordan   askarlari   va   Misr   komandoslari   hech   qanday   qarshiliksiz   orqaga
chekindi.
Uchinchi kun. Quddus Isroil bosh shtabi boshlig‘i o‘rinbosari general Haim
Bar-Lev   7-iyun,   chorshanba   kuni   ertalab   soat   beshda   Quddusdagi   Eski
shaharni   shturm   qilishga   buyruq   berdi.   Ertalab   soat   to‘qqizda   general
Mordehay Gur boshchiligidagi parashyutchilar Eski shaharga bostirib kirdi.
Quds   al-Haramda   ham   shiddatli   janglar   bo‘lib   o‘tdi.   U   yerdagi   Umar
masjidida   o‘tirgan   bir   necha   o‘nlab   arab   askarlari   parashyutchilarni   olov
bilan   qarshi   oldi.   Kechqurun   qonli   ko‘cha   janglaridan   so‘ng   Sharqiy
Quddus bosib olindi va 1948-yilda Iordaniya tomonidan bosib olingan Eski
shahar ozod qilindi. Qirol Husayn o‘z armiyasiga Iordan daryosining narigi
tomoniga   chekinishni   buyurishga   majbur   bo‘ldi.   Bu   orada   G‘arbiy   sohil
bo‘ylab Isroil kuchlari jadal sur’atlar bilan siljib borardi.
To‘rtinchi kun. Misr armiyasining mag‘lubiyati
8-iyun,   payshanba.   G‘arbiy   sohilning   butun   hududi   Isroil   qo‘shinlari
tomonidan bosib olindi. SAXAL’ning ilg‘or bo‘linmalari Suvaysh kanalini kesib   o‘tib,   uning   sharqiy   sohiliga   kirib   bordi.   8–9-iyunga   o‘tar   kechasi
Misr   hukumati   sulhga   rozi   bo‘ldi.   Bu   vaqtga   kelib,   Misr   armiyasi
mag‘lubiyatga   uchrab   bo‘lgandi.   Isroil   kuchlari   Sinay   yarimorolini   to‘liq
nazoratga oldi. Shu bilan Tirana bo‘g‘ozidagi blokada tugadi, Isroil uchun
Eylatdan Qizil dengizga chiqish yo‘li ochildi.
Beshinchi kun. Golan tepaliklari 9-iyun, juma kuni Isroil tanklari va piyoda
askarlari aviatsiya ko‘magi bilan Golan tepaligidagi Suriya istehkomlariga
hujum   qildi.   Qal’alar   po‘latdan   yasalgan   bunkerlardan   iborat   edi.
Suriyaliklar   tomonidan   minalashtirilgan   qiyaliklar   bo‘ylab   Isroil
qo‘shinlarining   old   qatorida   buldozerlar   borardi.   Bu   operatsiyada   ko‘plab
buldozerchilar   halok   bo‘ldi.   Kun   oxiriga   kelib,   Suriya   mudofaasining
birinchi chizig‘i isroilliklarning qo‘liga o‘tdi.
Oltinchi   kun.   Yakun   10-iyun,   shanba   kuni   ertalab   Suriya   qo‘shinlari
istehkomlarini   portlatib,   chekinishni   boshladi.   Golan   tepaliklari   tortib
olindi: vertolyotlar Isroil askarlarini frontning eng muhim strategik nuqtasi
bo‘lgan   Xermon   tog‘iga   olib   chiqdi.   Damashqqa   yo‘l   ochiq   edi:   Isroil
tanklari Suriya poytaxtidan 40 kilometr uzoqlikda edi. Soat 19:30 da BMT
Xavfsizlik Kengashining takroriy chaqirig‘idan so‘ng tomonlar o‘t ochishni
to‘xtatish to‘g‘risida kelishib oldi.
Hozir   dunyoning   harbiy   akademiyalarida   o‘rganiladigan   mashhur   olti
kunlik   urush   shu   bilan   tugadi.   Isroil   yashash   huquqini   himoya   qildi.
Birlashgan   Quddus   mamlakat   poytaxti   deb   e’lon   qilindi.   Strategik
ahamiyatga   ega   bo‘lgan   Golan   tepaliklari,   Sinay   va   Iordan   daryosining
g‘arbiy sohili Isroil nazorati ostiga o‘tdi. Ammo   urush   tugab   oradan   to‘qqiz   kun   o‘tgach,   Isroilning   bo‘lg‘usi
prezidenti   Haim   Gertsog   “Isroil   hukumati   bir   ovozdan   butun   Sinayni
Misrga   tinchlik   evaziga   qaytarib   berishga   ovoz   berdi...   Isroil   tinchlik
shartnomasi   evaziga   Suriyaning   Jolan   tepaliklarini   ham   qaytarishga
tayyor”,   –   deb   aytdi.   Javob   avgust   oyida   keldi.   1967-yil   Sudan   poytaxti
Xartumda tuzilgan Xartum rezolyutsiyasida arab davlatlari rahbarlari uchta
“yo‘q” siyosatini ma’qulladi: Isroil bilan tinchlik – yo‘q, Isroilni tan olish –
yo‘q, Isroil bilan muzokaralar – yo‘q.
Muhammad Аnvar Saodat o'rtacha ta minlangan dehqon oilasida tuʼ g'ilgan.
Uning   yoshligi   favqulodda   voqealarga   boy   bolgan:   qirollik   har biy
akademiyasida   o'qish,   Ikkinchi   jahon   urushi   yillarida   britaniyaliklarga
qarshi isyonda ishtirok etish, kamoqnadan qochish, kamtarona
maosh   bilan   ekspeditor   bolib   ishlash.   1950   yili   u   «yosh   ofitseralar»   —
polkovnik   Jamol   Аbdul   Nosir   boshchilik   qilgan   inqilobiy   tashkilotning
12nafar a zosidan	
ʼ
Anvar   Saodatning   Misr         hokimiyatidagi   hamkorlari   —   oliy   nasab
ofitserlar,     ekekspe ditor   bulgan   paytida   pachoq   yuk   mashinasida   yurgan
vaqtlaridagi   garibona   arabcha   kiyimi   tufayli   sudanlik   ajdodlaridan   meros
bolgan   juda   ham   qorrachadan   kelganligi   sababli   unga   mensimaslik   bilan
qarardilar.   U   bu   sezilarli   xurliklarga   ajoyib   yevropacha   kiyimlari   bilan
javob   bermokchi   bular   va   shuxratparastlarcha   fikrlarni   o'ylab   yurardi.
Uzining ung e tiqodlariga kora va boshqa sabablar tufayli ham Аnvar Sadat	
ʼ
hukumatda   ikkinchi   rolda   turdi.   Shunday   bulsada,   u   ikki   marta   —1964—
1966 yillarda va 1969—1970 yillari vitse-prezidentlik lavozimini egalladi,
lekin u kopincha qonunlar loyihasini yaratish faoliyati bilan shugullanardi. Uning   notiqlik     qobiliyati   ancha   yuqori   edi.   Shuning   uchun   ham   Nosir
kupincha unga yosh Birlashgan Аrab Respublikasining hamda Yamanning
turli xududlarida harbiylar oldida suzga chiqishni topshirilardi 1970 yilning
sentyabrida   Jamol   Abdul   Nodirning   qo'qqisdan     o'limi   Anvar   Saodatni
davlatning   eng   oliy   mansabiga   olib   keldi.   Kopchilik   siyosatchilarning
vaqtincha   prezident   vazifasini   bajaruvchi,   ahamiyatsiz   va   vaqtincha   odam
deb   xdsoblashlariga   qaramasdan,   u   hokimiyatda   mustahkam   tura   olish
qobiliyatini   namoyon   kildi.   Anvar   Saodatning   raqiblari   hali   birlashishga
xam   ulgurmasdan   turib,   1970   yilning   15   oktyabridagi   umumxalq   saylovi
uning hokimiyat cho'qqisida bolishini qonunlashtirdi.
1971-yil   Misrning   aholisi   o'zini   nisbatan   xavfsiz   his   qilardi.   Barcha   eng
muhim     ob'ektlar   —qohira   Aleksandriya,   Asvon   to'g'oni     Anvar   Saodat
hokimiyat   tepasiga   kelgan   vaqtda   sovet   armiyasining   doimiy   qismlari
tarkibidagi   havo   hujumlariga   qarshi   mudofaa   vositalari   va   aviatsiya   bilan
ta'minlangan   edi.   Isroilning   «Fantom»,   «Skayxok»   va   «Miraj»larining
ekipajlari bilan jangni sovet zenit-raketa qismlari olib borardi.
Prezident Anvar Sadat uzidan oldingi prezidentning davlatchilik sohasidagi
donoligiga tan berdi. AQSH  Misrga kurol va moliyaviy yordam berishdan
bosh   tortdi.   SSSRga   murojaat   qilib   havo   hujumiga   kdrshi   zenit-raketa
qurilmalarini junatishni, Misrning bir guruh askarlari SSSRda tayyorgarlik
jarayonini   o'tayotgan   vaqtda   Misrga   sovet   harbiy   qo'shinlarini   jonatib
turishni   surash   Jamol   Abdul     Nosirning   g'oyasi   edi.   Gap   maslahatchi-
instruktorlar   haqida   emas,   harbiy   akademiyalar   uchun   tarjimonlar   va
o'kituvchilar   haqida   ham   emas,   jangovar   harakatlar   olib   borish   uchun   20
ming   harbiy   xizmatchilar   haqida   ketayotgan   edi.   1969   yilning   dekabrida
Moskvaga   maxfiy   tashrif   bilan   borayotgan   Nosir:   «Menga   yordamga kelishga   tayyor   turgan   dustlarim   bulgani   holda,   bizning   ob'ektlarimizni
bombardimon   qilishlariga   yo'l   qo'ya   olamanmi?»,   —   deb   so'ragandi.
Moskvada   ikki   kun   Nosir   iltimosining   muhokamasi   bo'ldi.   1970   yilning
sovuq yanvar tongida Moskva yaqinidagi harbiy aerodromdan harbiy-havo
kuchlar  qo:shinlari  bosh   qo'mondonining  urinbosari   boshchiligidagi  SSSR
Mudofaa   ministrligining   delegatsiyasi   tushgan   ikkita   IL-18   samolyoti
havoga   kutarildi.   Mig-21   qiruvchilari   bo'laklarga   bo'lindi   va   An-12   yuk
samolyotlariga ortildi. Ekipajlar germokabinalarga kirdilar va Afrikaga yul
oldilar.   Tez   orada   qora   dengiz   flotining   «Roza   Lyuksemburg»   yuk
tashuvchi kemasi bortiga dastlabki baynalmilalchi-jangchilarni oldi. Ularga
Sovet   Ittifoqidan   jo'natish   joyida   fuqarolik   ust-boshlar   —   shlyapalar,
paltolar kiyintirdilar. Aleksandriyaga yetib kelganlaridan so'ng Odessadagi
bashang   kiyimlarini   Misr   harbiy   kiyim-boshlariga   almashtirdilar.   Misr
muhandislari va ishchilarari
qisqa muddatlarda raketa bazalari kurishga ulgurdilar
Bu kunlarda xamma narsa — fojeali xatolar va yo'qotishlar, urib tushirilgan
Isroil   samolyotlari   va   sovet   qurolidan   mag'rurlanish   ham   bo'ldi.   Ularga
Vetnamdagi   shavfqatsiz   urush   maktabini   o'tagan,   asli   amerikalik   bo'lgan
Isroilning   mohir   uchuvchilari   qarshi   turganligiga   qaramasdan,   sovet
harbiylari   o'rnatgan   to'siqni   yorib   birorta   xam   «Fantom»   o'ta   olmadi.
Bombardimonchi   raketa   otuvchilar   va   sovet   uchuvchilari   boshqaradigan
MIG   samolyotlari   bilan   birga   havo   xujumiga   qarshi   diviziyalarning   xam
kelganligi   isroilliklarga   xushyor   qiluvchi   ta'sir   ko:rsatdi.   1970   yil
fevralining oxirida Isroilning premer-ministri Golda Meir Isroil aviatsiyasi
Mis rning   «orqa   tomoniga   xujum»   kilishni   tuxtatadi   va   faqat   front
yoqasidagi ob'ektlarga zarba beradi deb bayonot berdi. Jangovar xarakatlar zonasi Suvaysh kanali bulib qoldi. Uzok, Moskva va Ryazandan, Kiyev va
Dnepropetrovskdan   bulgan   jangchilar   zenit   raketalarini   boshqarish
dastgoxlari   oldida   kechayu-kunduz   navbatchilikda   turardilar.   Dushman
besh   daqiqada     uchib   yetsa   buladigan   masofada   bulganidan   xarbiy
trevogalar,   issiq   saxroda   betondan   iborat   yashash   joylari,   uch   qavatli
tunash   joylari,   konditsionerning   sun'iy   xavosi   kundalik   normaga   aylanib
qolgandi.   Askarlar   issiqdan   qattiq   qiynalisha     raketalarni   boshqarish
stantsiyalaridagi,   radiolokatsiya   maydonlaridagi   issiqlik   ayrim   kunlari   50
darajaga   yetar   edi.   «Isroil   tajovuzkorlari»   bilan   jangni   qum   bo'ronlari,
xoldan toydiruvchi namlikda, gayriodatiy va ogir sharoitlarda olib borishga
tog'ri   keldi.   Sovet   xarbiy   xizmatchilari   mamlakatning   butun   xududiga
tarqalganiga   qaramasdan,   sovet   matbuoti,   radiosi   va   televideniyesining
xabarlaridan Misrda sovet kushinlari yo'q, va bo'lmagan ham degan xulosa
chiqardi.   Ko'chalarda   sovet   xarbiylari   yuk,   edi,   zenitchilar   o'z
pozitsiyalarida   edilar,   maslaxatchilar   kushinlarda,   ularning   barchasi
Misrning   xarbiy   formasini   kiyib,   biron-bir   farqlovchi   belgilar   va   shaxsiy
hujjatsiz yurardilar. Misrda go'yoki ruslar yo'qdek
edi,   ular   o'z   qarindoshlariga   qaysi   yurtlarda   yurganliklarini   bildiradigan
xech narsani yozmas edilar, lekin qariyb har bir xatda exromlar va
Sfinksning tasviri tushirilgan ochik, varaqalar bor edi, aslida, albatta, sovet
kushinlari bu yerlarga fir'avnlarning me'moriy durdonalarini tomosha qilish
uchun kelmagan edilar.
Xarbiy   kismlar   joylashtirilganidan   ikki   hafta   o'tganidan   so'ng   Amerika
matbuotida   ularning   Misrda   joylashgani   haqidagi   barcha   axborotlar   chop
etildi. SSSR bilan G'arb o'rtasidagi «sovuq urush» Yaqin Sharqgacha  yetib
bordi.   Amerika   va   Isroil   axborot   vositalari   exromlar   mamlakatining sovetlar   tomonidan   bosib   olinganligi   hakida   xabar   berishdan   charchamadi
va   Anvar   Saodatning   Misr   jamotchiligiga   chet   el   qo'shinlarining
mamlakatda  bo'lishi  zarurat  ekanligini  tushuntirishiga  to:gri  keldi:  «Urush
paytida   Uinston   Cherchill   bilan   F.   Ruzvelt   Iosif   Stalindan   yordam   surash
uchun   Moskvaga   borganlarida,   buning   hech   qanday   aybi   yo'q   edi.   Biz
Sovetlardan o'z mamlakatimizni himoya qilishda yordamlashishni so'rasak,
bu   gunoh     lekin   boshqalar   bu   ishni   qilsalar   qonuniy   bular   ekan»,   deya
o:zini   oqladi.   Misrda   sovetlarga   yaxshi   munosabatda   edilar.   Misrning
osmoni   ishonchli   himoya   qilingan   edi.   Asvon   to'g'oni   dehqonlarni   suv
toshqini   va   qurgoqchilikdan   asrab   turardi,   yoruglik   va   elektr   quvvati
berardi.   Erlari   «Fantom»larni   urib   tushirayotgan   va   misrliklarni   yangi
harbiy texnikani egallashga o'rgatayotgan bir paytda ofitserlarning xotinlari
ekzotik sharqiy  bozorlarni urganar va oltin buyumlarni uddaburonlik bilan
savdolashardilar.   Bu   orada   Isroil   xukumati   Misrning   qo'shinlarni   Suvaysh
kanalining   sharqiy   qirg'oqlaridan   olib   ketish   va   BMTning   242-raqamli
qarorini bajarish haqidagi talabini rad etdi. Misrliklar uzini kamsitilgan deb
hisoblardi. Anvar Saodat 1971 yili «hal qiluvchi harakatlar»ini bajarishga
va'da   bergandi,   lekin   vakt   utib   borardi,   Sinay   esa   hali   ham     Bar-Lev
chizigining narigi tomonida edi. «Xal qiluvchi harakatlar» yili deb
1972 yil e'lon qilindi, lekin yana hech narsa o'zgarmadi. Keyinchalik Anvar
Saodat   uning   jang   qilish     istagiga   qarshilik   qilishda     sovetlarni   aybladi.
Sharq—   nozik   masala,   arab   sharqi   ayniqsa   nozik.   «Sovet   birodarlari»
e'tiqodsiz xudosizlar, misrliklar esa haqiqiy musulmonlar bulib tug'ilganlar
va Saodat uchun masjidga borib turish ma'naviy zarurat edi. Maxsus xizmat
xodimlari   sovet   ofitserlarining   misrliklar   hayot   tarzi   va   ularning
musulmonchilik   an'analariga   sodiqligi   haqida     A.   Saodatning   o'zi,   uning
uzgarmas   «stalincha»   chubugi   yoqimsiz   fikrlari   va   ehtiyotsizlik   bilan aytilgan   gaplari   haqida   unga   axborot   berib   turardi.   Ruslarga   qarshilik   va
mayda   fitnalar   boshlandi   Isroil   foydasiga   ayg'oqchilik   qilishda
ayblanishdan   tortib,   ularning   xotinlari   tomonidan   Misrdan   oltinlar   olib
chiqib ketilayotganiga qadar mish-mishlar tarqaldi.
Shuni aytish lozimki, o'sha paytlari Misr shunday qurollarga ega ediki, ular
SSSRdan tashqari boshqa biror mamlakatda yo'q edi, SSSRning o'zida ham
hamma qismlari Misr armiyasidek kurol-langan emas edi. Siyosiy jihatdan
Sovet   Ittifoqiga   o:zining   Yaqin   Sharqdagi   siyosatida   «urush   ham   emas,
tinchlik   ham   emas»   siyosatiga     intilayotganlik   aybi   qo'yildi».   Sovet
harbiylari bu paytda mashqlar o'tkazayotgan va suv
to'sig'ini   yengib   utish   buyicha   armiyadagi   xujum   operatsiyasini
rejalashtirayotgan edi. 1972 yilga kelib Misr kurolli kuchlari ancha yaxshi
tayyorlangandi, sovet harbiy akademiyalari va bilim yurtlarini tamomlagan
koplab   ofitserlar   kelgandi.   Bu   Misr   kurolli   kuchlarining   1973   yil
oktyabrdagi   urushda   aks   etgan   o'sha   strategik   operatsiyaning   bir   qismi
edi.1972 yilning yozida sovet harbiylari uchun Misrga xizmat safari tez va
amaliy   tarzda   yakunlandi.   Sovet   Ittifoqi   Isroil   bilan   davom   etayotgan
qarama-qarshi   kurashda   Misrga   kungildagidek   yordam   bermayapti   deb
hisoblagan   va   AQSH   Qiyofasida   SSSRdan   ko'ra   qudratliroq,   ittifoqchiga
ega   bo'lishni   istagan   A.   Saodat   1972   yilning   iyunida   sovet   mutaxassislari
va   xarbiy   maslahatchilarini   «Sovet   xarbiy   maslahatchilarining   vazifalari
tugaganligi   va   ular   uz   baynalmilal   burchlarini   o'tab   bo'lganliklari»
munosabati   bilan   mamlakatdan   chiqarib   yubordi.   Oxirgi   sovet   mutaxas -
sislari   Misrni   1972   yili   16   iyunda   tark   etdi.   Saodatning   Moskva   bilan
ittifoqi   sotsializmni   tanlash   g'oyasi   bilan   birga   yakunlandi.   «Xal   qiluvchi
harakatlar   yili»   deb   e'lon   qilingan   kelgusi   yili   A.Saodat   Isroilga   bostirib kirishga   yana   urinib   ko'rdi.   Uning   shuxrati   ana   shu   urushdan   boshlandi.
O'shanda     1973   yili   6   oktyabrda   mukdddas   Ramazon   oyining   3-kunida,
yahudiylarda   katta   bayram   Yom   Kippur   (tavba   k,ilish   kuni)   vaqtida
isroilliklar   ruza   tutayotgan,   duo   o'qishayotgan   va   o'tmishdagi   gunohlari
uchun   tavba   qilayotgan   paytda   u   turtinchi   arab-isroil   urushini   e'lon   qildi.
Misr harbiylari Suvaysh kanaliga vaqtinchalik ko'priklar o'rnatdilar va Bar-
Lev chizig'i bo'ylab istehkomlarga xujum qildilar. Yer osti panoxgoxlarida
ibodat   qilayotgan   Isroil   askarlari   to'satdan   shoshilib   qoldilar   va   qo'lga
olindilar.   Son   jixatidan   ustunlikka   ega   bulgan   isroilliklarning   dastlabki
kunlardagi  yo'qotishlari  juda katta bo'ldi.  Shoshilinch  safarbarlik choralari
sinagogalarda utkazildi va Isroil radiosi uzining bayram vaqtidagi an'anaviy
sukunatini   kerakli   ko'rsatmalarini   eshittirish   uchun   buzdi.   Shuningdek,
Suriya armiyasi xam xuddi shunday tarzda Jo'lan tepaliklarini egalladi.
«Yengilmas»   Isroil   armiyasi   arab-isroil   urushlar   tarixida,   balki   birinchi
marotaba   achchiq   maglubiyat   tamini   tatib   korgan   bolsa   ajab   emas.
Sarosimaga  tushib  qolgan  Golda  Meir  hukumati  AQShdan   darhol  yordam
sorab,   qurol   aslaha   yuborishni   soragan   bolsa,   arab   davlatlari   esa   Sovet
Ittifoqidan   yordam   kutganlarini   bildirishdi.   Biroq   buyuk   davlatlar
ozlarining   sheriklariga   yordam   berishga   unchalik   shoshilgani   yoq.   Isroil
armiyasi ogir vaziyatga tushib qolgani tufayli Golda Meir hukumati qattiq
turib AQShdan tezda yordam berishni talab qildi. Aks holda isroil «galaba
uchun,   har   qanday   chora   qollashdan   qaytmaydi»   deyilgan   Isroil
hukumatining   AQSh   prezidenti   R.Niksonga   yuborgan   telegrammasida.
«Galaba   uchun,   har   qanday   chora   qollashdan   qaytmaydi»   degan   iborani
AQSh  hukumati isroilliklar  arablarga qarshi atom bombasini  ishlatmoqchi
deb   tushungan.   Dar   haqiqat,   Isroilda   atom   bombasining   eksperimental varianti   ishlab   chiqarilgan   degan   ayrim   malumotlar   tarqalgan   edi.   Yaqin
Sharqda borayotgan urushning kengayishiga qarshi chiqqan AQSh Isroilga
yordam   berishga   rozi   boladi.   AQSh   yordamida   ajoyib   tarzda   qurollangan
Isroil   armiyasi,   oktyabrning   ortalarida   barcha   frontlarda   qarshi   hujumga
otib,   strategik   tashabbusni   oz   qoliga   oldi.   1973   yil   15   oktyabrda   Isroil
armiyasi   suvaysh   kanalining   garbiy   qirgogiga   chiqib   oldi.   Suvaysh
kanalining sharqiy qirgogida qolgan Misrning 3-armiyasi qurshovga olindi
va bu armiya batamom yoq qilish arafasida edi. Misr poytaxti havf ostida
qolgan   edi.   Ana   shunday   ogir   bir   vaziyatda   Sovet   Ittifoqi   Misrga   yordam
qolini   chozdi.   1973   yil   16   oktyabrdan   —   20   oktyabrgacha   SSSR   vazirlar
kengashining   raisi   A.N.Kasыgin   Qohirada   bolib,   vaziyatni   joyda   organib
harbiy   harakatlarni   darhol   toxtatishni   A.Saodatga   maslahat   berdi.
A.N.Kasыgin   Misrga   harbiy   yordam   korsatish   va   BMT   mexanizmi   orqali
isroilning   hujumini   toxtatish   kabi   vadalarni   berdi.   1973   yil   20   oktyabrga
kelganda   Isroilning   4-tankchi   mexanizasiyalashgan   va   parashyut
brigadalari   Qohira   shahriga   hujum   qilishga   shaylangan   edi.   1973   yil   20
oktyabrda   AQSh   davlat   kotibi   G.Kissindjer   Moskvaga   tashrif   buyurdi   va
SSSR   rahbariyati   bilan   Yaqin   Sharqdagi   janjalni   toxtatishga   bagishlangan
muzokaralar   olib   bordi.   Ikki   buyuk   davlatlar   tuzgan   loyiha   asosida   BMT
Havfsizlik   kengashi   №338   rezolyusiyani   qabul   qildi   va   janjalda   ishtirok
etgan   tomonlarni   unga   rioya   qilishni   talab   qildi.   Havfsizlik   Kengashining
№338   qarori   darhol   ot   ochishni   toxtatishi   va   muzokaralarni   boshlashni
talab qilgan. Ammo Isroil harbiy harakatlarni davom etgan. Shunday bolsa
ham  AQSh  (Moskvaning talabiga  binoan) juda qattiq bosimi tufayli Isroil
qurshovda qolgan misrliklarning 3-armiyasini yoq qilishga jurat etmadi. 24
oktyabrda (338-rezolyusiya  22 oktyabrda qabul qilingan) BMT  Havfsizlik
kengashi   yana   bitta   339-rezolyusiyasini   qabul   qilib   harbiy   harakatlarni barcha frontlarda toxtatishini talab qildi. Ammo Isroil BMTning bu qarorini
ham   inkor   etdi.   Oshanda   Sovet   Ittifoqi   ozining   harbiy   havo   kuchlarini
jangovor tayyorgarlik holatiga keltirdi. Javob tariqasida AQSh ham ozining
qurolli   kuchlarini   jangovor   tayyorgarlik   holatiga   keltirdi.   Biroq   AQSh
Isroil   uchun   Sovet   Ittifoqi   bilan   janjallashishni   mutlaqo   istamagan   va
Isroildan   ultimatum   shaklida   arablarga   qarshi   hujumni   toxtatishni   talab
qildi.   Buning   ustiga   Amerika   maxsus   xizmati   Misr   bandargohlarining
biriga   sovetlar   kemasida   «nomalum   radioaktiv   yuk»   keltirildi,   degan
malumotni AQSh prezidentiga taqdim etdi. Oshanda AQSh Isroilga ozining
har qanday harbiy yordamni darhol toxtatishni qatiyat bilan bildirgandi, 25
oktyabrda   jangovor   harakatlar   toxtatildi.   BMT   Havfsizlik   kengashining
qarori   bilan   ot   ochilishi   mann   qilingan   chizigi   boyicha   7   ming   kishilik
xalqaro   tinchlikparvar   bolinmasi   kiritildi.   1973   yil   noyabr   oyida   AQSh
davlat   kotibi   Benri   Kissinjerning   Isroil   va   urushda   ishtirok   etgan   arab
davlatlariga   ketma-ket   va   tinimsiz   tashriflari   natijasida   mintaqadagi
keskinlikni malum darajada yumshatilishiga erishildi.
1973 yil dekabrda BMT boshchiligida Jenevada Yaqin Sharq muammosini
bartaraf   etish   boyicha   chaqirilgan   xalqaro   konferensiyada   urushda
qatnashgan   tomonlarning   qoshinlarini   bir-biridan   uzoqlashtirish   masalasi
yuzasidan qatiy qaror qabul qilindi. Shu orinda aytish joizki, AQSh davlat
kotibi   Genri   Kissinjerning   Isroil   va   arablarni   yarashtirish   yolida   qilgan
xizmatlari unga 1973 yilda Nobel mukofotini keltirdi.
Xarbiy nuqtai nazardan А. Saodat
oktyabr urushida golib bo'lgan emas, lekin xaqiqatan xam u ba zi birʼ Xududlarni   Isroildan   tortib   ololgan   birinchi   arab   yo'lboshchisi   boldi.   Bu
urush   isroilliklarni   arablar   uchun   qulay   bulgan   tinchlik   shartlari   bilan
xisoblashishga majbur qildi, milliy g'ururni saqlab qolindi va А. Saodatning
obro'sini oshirdi. Saodat bu urushni galaba urushi deb atashi
uchun siyosiy muvaffaqiyatlar yetarli edi. «Vijdonli vositachi» sifatida
АQSH tinchlik jarayonida ustuvorlik qilar edi G.Kissinjer shunday dedi:
«Аrablar   qurolni   ruslardan   olishi   mumkin,   ammo   o'z   xududlarini   faqat
bizlardangina qaytarib olishlari mumkin». G. Kissinjerning diploma-
tiyasi 1974 yilning yanvarida Isroilning Suvaysh kanali ortiga chekinishini,
BMT   qoshinlarining   betaraf   zonada   joylashgani,   kanalning   ochilishi   va
bundan   keyin   Isroil   qoshinlarining   Sinaydagi   ba zi   bir   yerlardan   ketishiniʼ
ta minlab, birinchi mevalarini berdi. 1974 yil 28-fevralda Misr bilan АQSH	
ʼ
o'rtasidagi 1967 yili uzilgan diplomatik
aloqalarni tiklandi.
A.Saodat endi Nosirning sotsializmidan uzil-kesil voz kechdi. Bu 1974 yili
u «intifax» deb atalgan xususiy tadbirkorlikni qollab quvvatlovchi «ochik,
eshiklar»   siyosatini   e'lon   qilganida   roy   ber di.   Misr   iqtisodiyoti   G'arb   va
Amerika   mablag'larining   olib   kelishi   bilan   jonlanishi   kerak   edi.   Sharqiy
uyushma   a'zolari   bilan   avvalgi   yaqin   aloqalar   vayron   boldi,   hatto
shungacha   borib   yetdiki,   1976   yili   dostlik   va   o'zaro   hamkorlik   tugrisidagi
sovet-misr   shartnomasi   ham   bekor   qilindi.   Amerikaning   yordamiga
qaramasdan   1977   yil   boshlarida   Saodat   arabcha   obrazli   qilib   aytganda,
jaxannam     bilan   chukur   ko'm-ko'k   dengiz»   o'rtasida   krldi.   Misr   Suvaysh
kanalining   sharqiy   sohilk   yerlarni   egalladi.   Lekin   Sinayning   qolgan   qismi
hali   ham   Isroilning   qolida   edi.   Suvaysh   kanalini   tozalash   va   kengaytirish
kerak   edi.   Kanal   yoqasidagi   shaharlar   Isroilning   ogir   bombardimon qilishidan   keyin   qayta   tiklanishga   muhtoj   edi.   Mamlakatda   demografik
halokat   xavfi   paydo   boldi.   Nosirning   sotsialistik   siyosati   tufayli   odamlar
mehnatkashlar uchun o'rnatilgan himoya choralariga o'rganib qolgan edi
davlat   miqyosida   ishsizlarni   ish   bilan   ta'minlash   va   umrbod   ijtimoiy
ta'minot   kafolatlangan   edi,   davlat   korxonalariga   kopincha   o'z   zararlariga
bolsa   jam   ishchilarning   mavjud   sonini   saqlab   qolish,   yoshlar   va   ayollarni
ish   bilan   ta'minlash   buyurilgan   edi.   Davlat   korxonalarining   ko'pgina
xodimlari amalda oylik olishdan boshqa ish qilmas edilar. Davlat ixtiyoriga
o'tkazilgan   sanoatda   ham   huddi   shunday   edi.   Ma'lumotli   yoshlarning   soni
cheklangan   vaqtda     barcha   universitet   bitiruvchilari   ish   bilan   ta'minlanadi
degan va'da bajarib kelinardi. Oliy ta'lim olish, shu jumladan ilmiy darajaga
ega bulish  ham hamma uchun ochiq,  bulganidan  keyin katta umidli, lekin
shunga yarasha ish topa olmagan yosh mutahassislar soni ko'payib ketdi. A.
Saodat   moliyaviy   yordamga   juda   muhtoj   edi   va   Xalqaro   valyuta   fondiga
o'zini   qat'iy   tartiblari   hamda   iqtisodiy   o'zgarishlar   qilish   talablari   bilan
mashur bolgan tashkilotga murojaat qildi va yashash  darajasi shunday ham
juda past bo'lgan va yashash uchun qarzlardan foydalangan axrli XVFning
iqtisodiy siyosatni keskinlashtirish talablarini juda adolatsiz deb hisobladi.
Shunga   qaramasdan,   A.   Saodat   XVFning   ko'rsatmalariga   so'zsiz   rioya
etishga   qaror   qildi.   1977   yilning   yanvarida   subsidiyalarni   keskin
kamaytirish va subsidiyalanmagan mahsulotlarning narxini oshirish ko'zda
tutilgan byudjet qabul qilindi. «Ochiq eshiklar» siyosatining oqibati bo'lgan
ayanchli inflyatsiya aholida chorasizlik kayfiyatini uyg'otdi.
Butun   mamlakat   buylab   xukumat   XVF   tazyiqi   ostida   non,   qand,   yoqilg'i,
oddiy   matolarning   qat'iy   narxlarini   saqlab   turish     uchun   ajratiladagan
mablaglarni   qisqartirish   haqida   qabul   qilgan   qarorni   bekor   kilish   talablari bilan   namoyishlar   bolib   turdi.   Tartibsizliklar   oqiibatida   79   kishi   halok
bo'ldi,   1000   kishi   yaralandi   va   1250   kishi   qamoqga   olindi.   Ittifoqchi
mamlakatlaridan yordam keldi. Ta'minlash mablag'lari yana kiritildi, tartib
o'rnatildi, misrliklar xotirjam boldilar, bir guruh kommunistlar esa isyonga
chaqiriqlari   uchun   sudda   javob   berdilar.   Umuman   olganda,   jamiyat
hayotining   bir   qadar   demokratlashtirilishi,     ko'ppartiyaviylikka   qaytish
bilan   olib   borilgan   o'sha   yillardagi   islohotlar   sekin   olg'a   siljiyotgandi.
Noqniqlik  holati, mablag'lari yangi harbiy harakatlarga tayyorlanish uchun
sarf qilinayotgan mamlakat iqtisodiga turg'unlik ta'sirini utkazardi hali ham
Misr bilan Isroil o'rtasida tinchlik o'rnatilmaganligi tufayli ko'pgina chet el
kompaniyalari   mablag   kiritishga   shoshilmayotgan   edilar,   chunki   yana
navbatdagi   urush   boshlanib   ketmasligiga   kafolat   yo'k   edi.   Xuddi   ana   shu
sabablarga   ko'ra   yangi   qarzlar   olish   ham   qiyin   bo'lardi.   Misrning
manfaatlari   Isroil   bilan   tinchlikka   erishilishini   talab   qilardi   va   Saodat   o'z
mamlakatini inkqirozdan chiqarish yo'lida qaltis va jasoratli qadam qo:ydi.
1977   yil-   ning   9-noyabr   kuni   u   Misr   parlamentiga   Isroil   bilan   tinchlik
o'rnatilishi   tufayli   mamlakat   ega   bo'lishi   mumkin   bo'lgan   barcha
imtiyozlarni 
tasvirlab beruvchi nutq bilan murojaat qildi. U oshkora harakat qilar edi va
agar taklif etilsa Quddusi sharifga borishi mumkinligini aytib, 
butun   arab   dunyosini   hayratga   soldi.   Isroilning   premer-ministri   M.   Begin
13 noyabrda taklif yubordi. 1977 yilning 21 noyabrida A.Saodat 
Isroil Knessetida nutq so'zladi va uni «Urushga — yo'q», «qon to'ki- 
lishga — yo'q>>! degan so'zlar bilan yakunladi. Isroilliklar oktyabr  urushi
qaxramonining ogzidan chiqayotgan bu suzlarni  eshitdilar va 
dastlab   natijaga   tezda   erishib   bolmaydigandek   tuyuldi.   Ular,   albatta,
tinchlik   bo'lishidan   quvondilar,   biroq   arab   yerlarini   yoqotish   va   Falastin davlatining e'lon qilinishi ularni kamroq quvontirdi. Sionistlarning «Nildan
Yevropagacha   Buyuk   Isroil   qurish»   g'oyasi   xavf   ostida     qoldi.   Ammo   A.
Saodatning   yaxshi   niyati   bo'lg'usi   muzokaralarga   yo'l   ochib   berdi.   Kemp-
Deviddagi   11   kunlik   qizg'in   bahslardan   so'ng   1978   yilning   sentyabrida,
nihoyat, prezidenti J. Karter raqiblarni birlashtirishni uddasidan chidi.
M. Beginning so'zlariga kora Amerika prezidenti juda og:ir va sharafli ishni
qilgan. Kemp-Devid bitimi Isroilning Sinaydan to'liq, chiqib ketishini, 5 yil
davomida   Falastin   g'arbiy   sohilida   o'z-o'zini   boshqarishning   asta-sekin
olg'a   siljishini   va   Isroil   bilan   Misr   o'rtasida   tinchlik   shartnomasining
tuzilishini ta'minladi. Bu kelishuvda har ikkala yo'lboshchi uchun ham katta
xavf   yashirinib   yotardi.   Sinaydan   chiqib   ketish   isroilliklar   tomonidan
qattik, tanqid qilindi. Saodat uchun xavf ancha kattaroq bo'lib chiqdi. Arab
yolboshchilari Saodat o'zining Isroilga kiladigan tashrifi borasida ular bilan
maslahatlashmaganligi   uchun   o'zlarini   haqoratlangan   deb   hisobladilar   va
uni   eng   oliy   hiyonatda   aybladilar.   Kemp-Deviddagi   bitimni   ular
sharmandali   taslim   bo'lish   deb   baholadilar.   Lekin   eng   katta     xavf
Saodatning Isroilga tashrifidan so'ng soni keskin ortib ketgan, ekstremistik
islom   tashkilotlaridan   kelib   chiqdi.   Saodat   to'lik,   do'stona   munosabatlarda
bo'lgan   «Musulmon   birodarlar»i   Kemp-Devid   shartnomasiga   muxolifatda
ekanliklarini   oshkora   bayon   qildilar   va   Misrda,   ayniqsa   talabalar   orasida,
harbiylashgan islomiy guruharning tarqalishiga ko'maklashdilar. O'shandan
boshlab Sa odat uchun o'z mamlakati ichida haarakatlanish erkinligi tugadi.
Avvallari   bo'lgani   kabi,   avtomobildan   chiqish   va   shunchaki   vatandoshlari
bilan   suhbatlashish   haqida     endi   o'ylab   ham   o'tirmasa   bo'lar   edi.Yaqin
Sharqda   tinchlik   o'rnatishdagi   urinishlar   uchun   har   ikkala   raqiblar   —   M.
Begin va A. Saodat — 1978 yilning dekabrida Nobel tinchlik mukofotiga sazovor   bo'ldilar.   Taqdirlash   marosimi   xavfsizlik   nuqtai   nazaridan   Oslo
yaqinidagi   qadimiy   qasrda     o'tkazildi.   Marosimda   faqat   janob   Begin
qatnashdi, chunki janob Saodat Qohirada o'ta muhim ishlar bilan band edi.
Norvegiya poytaxtining ko'chalarida namoyishchilar to'da- lari jon jaxdlari
bilan har ikkala laureatni la'natlar va Falastinga muxtoriyat talab qilardilar.
1979   yili   26   mart   kuni   Vashingtondagi   Oq   uy   oldidagi   maysazorda   30
yillik   qarshiliklar   va   to'rtta   urushdan   keyin   Is roil   va   Misr   tarixiy
shartnomani imzoladilar. «Tinchlik keldi, — deb e'lon qildi Jimmi Karter.
— Biz tinchlik yo'lidagi hech bo'lmaganda birinchi qadamni, uzoq, va qyin
yo'ldagi birinchi qadamni qo'ydik». Hammasi qanchalar murakkab ekanligi
M. Beginning quddus shaxri Isroilning ajralmas qismi bo'lib qolishi kerak,
degan   ehirosli   ta'kidlashlaridan   so'ng     bitimning   Falastin   muxtoriyati
borasida navbatdagi bosqinini  eslatar ekan, Anvar Saodat ham qat'iy  edi.
Arab   dunyosi   g'azab   va   ayblar   uyumidan   titrab   ketdi.   Yosir   Arofat   A.
Saodatni   «yo'q   qilish»bilan   tahdid   sildi.   Suriya   va   Iroq   prezidentlari
Iordaniya   qirolining   qo'llab-quvvatlashi   ostida   shartnomani   boykot   qilish
masalasida konferentsiya chaqlrdilar va Qohira  bilan diplomatik aloqalarni
uzishga   da'vat   etdilar.   Birinchi   muhim   harakat   1979   yili   Misrning     Jamol
Abdul   Nosir   tuzgan   Arab   davlatlari   ligasidan   quvilishi   bo:ldi.   Liganing
shtab kvartirasi Qohiradan ,Tunisga ko'chirildi. 1979- yilning iyunida Isroil
qo'shinlarining Sinaydan chiqarilishi boshlandi. 1980 yilning fevralida Misr
va Isroil o'zaro elchilar almashdilar. Iqtisodiy manfaatlarga kelganda, zarur
bo'lgan   qarzlar   olindi   va   undan   keyin   chet   el   manbalarining   Misr
iqtisodiyotigaa   kirishi   ko'payganligi   kuzatildi.   Bu   milliy   va   chet   el
kompaniyalaridan   ish   olgan   ba'zi   misrliklarning   ahvolini   yaxshiladi.
Amerikaning   harbiy   ko'magini   ham   hisobga   olganda,   ikki   yarim   milliard dol lar   miqdorida   har   yili   beriladigan   beminnat   yordami   tobora   ortib
boruvchi rol o'ynadi, bu yordamning miqyosi bo'yicha endi Misr dunyoning
Isroildan boshqa barcha mamlakatlaridan ustun turardi. Birok Fors qo'ltigi
mamlakatlari   ham   boykotga   kushilganlaridan   keyin   arab   neft   dollarlari
oqimidan   umidni   uzishga   to'gri   keldi.   Agar   Sinay   yarimoroli   masalasi
ma'lum   darajada   hal   qilingan   bo'lsada,   Jo'lan   tepaliklari   va   g'arbiy   qirg'oq
muammolari   ancha   murakkab   edi,   Quddusi   sharif   haqida-ku     gapirmasa
ham bo'ladi. Falastinliklarga muhtoriyat berilgan bo'lsa ham, Isroil o'zining
g'arbiy   qirg'oqdagi   manzilgohlarini   yirishtirishga   shoshilmayotgan   edi.
Falastinlik   arablar   chekkan   xo'rliklar   va   azob-uqubatlar   uchun   o'ch   olish
xavfi   faqat   Isroil   uchungina   daxdshtli   bo'lib   qolmadi.   Falastinning   «qora
sentyabr» deb nomlangan terroristik 
guruhi   Yevropa   davlatlari   aholsini   ham   qo'rquvda   ushlab   turdi.A.
Saodatning G'arbda mashhurligi oshib borayotgan bir vaqda, uning obro'si
o'z   vatanida   keskin   pasayib   borardi.   Iqtisodiy   va   ijtimoiy   rivojlanishga
yo'naltirilgan urinishlarning natijalari kam deganda xafsalani bir qiladigan
bo'lib chiqdi. Bu, shubhasiz  ko'pgina sabablar, 
eng avvalo  aholi sonining nazoratsiz o'sishi oqibatida kelib chiqgan edi. A.
Saodat erkinlik va demokratiya tarafdori bo'lsa ham, o'z qo'lida 
shunchalar hukmronlikni va shunchalar ko'p vazifalarni jamladiki, bunaqasi
hatto Jamol Abdul Nosirda ham bo'lmagan edi. «Misr oilasining boshlig'i»
degan norasmiy unvonidan tashqari A.Saodatning quyidagi oliy mansablari
bor edi: respublika prezidenta, premer-ministr, qurolli kuchlar 
bosh   qo'mondoni,   politsiyaning   bosh   shefi,mil liy   demokratik   partiyaning
raisi kabi lavozimlari bor edi Prezidentlik   hokimiyati   kuchayganligiga   qaramasdan   jamiyatda
ishsizlikning oshib borayotganligi va oliy ma'lumot haqidagi diplomlarning
ishsiz   egalari   bo'lgan   yoshlarning   saflari   tobora   kengayayotganligi   tufayli
qarama-qarshiliklar ham kuchayib borardi. 1980 yili 25 yoshgacha bulgan
yoshlar ning   soni   aholining   umumiy   soniga   nisbatan   50   foizga   yetdi   va
aynan   ular   islom   ekstremizmiga   o'z   taraflarini   oladigan   manba   sifatida
qarar   edi.   Mamlakatda   armiyaning   yuqori   amaldorlari   va   yirik   xususiy
tadbirkorlar   bayram   qilardilar.   Misrlik   boyvachchalarning   g'arbcha   hayot
tarz, qirg'ok bo'yidagi villalari, spirtli ichimliklar ichishi ayniqsa musulmon
doiralarining   gazabini   qo'zg'atar   edi.   «Musulmon   birodarlar»   hokimiyatga
intilayotgan  qudratli  siyosiy kuchga  aylandi. Bu  tashkilot do imo  hukmron
tuzumga   qarshi   ish   ko'rar   va   fitnalar   uyushtirardi.   Vaqti-vaqti   bilan   uni
Misr xukumati taqib qilar uning faollari qamoqga olinar, ularning g'oyaviy
rahbari     dorga   osilgan   edi.   Oddiy   xalqning   ko'z   o'ngida   «Musulmon
birodarlar» byurokratik qonunsizlikga, poraxo'rlikka  qarshi kurashuvchilar
edi va ularning 
qonundan   tashqari   deb   e'lon   qilinishi,   aksincha,   ular   ta'sirining   oshishiga
olib   kelardi.   Misrning   hukmron   tabaqasini   islomdan   chekinishda   ayblar
ekanlar,   ular   barcha   musulmonlarni   jihod   —   muqaddas   urushga   chaqirar
edilar     va   haqiqiy   islomona   boshqarishni   talab   qilardilar.   Bunda   jihod
davomida   kolngillilarning   o'limiga   dinning   eng   ulkan   ulug'vorligi   deb
qaralar   edi.Tinchlik   bitimi   munosabati   bilan   bo'lgan   dastlabki   zavq-shavq
suna   boshlandi   va   ba'zi   bir   misrliklar   erishilgan   kelishuv   haqida
sharmandali voqea sifatida olylay boshladilar. Misr xududlarining golibona
urush   natijasida     emas,   ashaddiy   dushmanlari   bilan   sharmandali   kelishuv
orqali qaytarib olinganligi shaxsiy kamsitilishdek qabul qilinar edi. Falastin
muammosining   hal   etilishida   o'zgarishlar   va     Isroil   bilan   tinchlik   bitimini Falastin   xalkining   baxtsizligi   Misr   jamoatchiligida   hamdardlik,   fikrlar
galayoni   va   keskin   kayfiyatlarni   tug'dirdi.   Isroil   bilan   munosabatlarning
normallashishiga   qarshi   g'alayonlar   1981-   yilning   mart   oyida   boshlandi.
Xavfsizlik   xizmatlari   xormay-tolmay   fitnachilarni   izlardilar.   Fitna   mavjud
ekanligi   avvaldan   ma'lum   edi.   Ung   va   so'l   muxolifat   vakillari,   ruhoniylar
va   musulmon   arboblari,   jurnalistlar,   xotin-qizlar   harakatining   faolla ri
qamoqga olindi. A.Saodatning so'nggi kunlari shunday o'tdi Misrda tinchlik
bor edi, lekin xotirjamlik va kelishuv yo'q edi.
Misr   vatanparvarlari   uchun   unutilmas   kun   bo'lgan   1981   yilning   6
oktyabrida   avtomatdan   ketma-ket   otilgan   o'qotar   bilan   Anvar   Saodat
o'ldirildi.   Oktyabr   urushining   navbatdagi   yilligini   nishonlash   uchun   juda
qattik   tayyorgarlik   ko'rildi.   Qohiraning   markaziy   kuchalaridagi   asfaltni
og'ir   harbiy   transport   va   tanklar   shikastlamasligi   uchun   yangi   stadion
qurildi.     Namoyish   tog'ridan-tug'ri   televideniye   orqali   olib   kursatilishini
hamma bilardi. Bu paytda uylarida bo'la olmaganlar uchun yozib olingan 
namoyishni   kechqurun   takroran   qo'yishga   va'da   berilgandi.
Tayyorlanayotgan   suiqasd   hakida   habardor   bo'lgan   maxsus   xizmatlar
tayyor   edilar.   Ular   vertolyotdan   hujum   qilinishini   kutayotgan,   bunga
tayyorgarlik   ko'rgan   va   bu   haqda   prezidentni   ogohlantirgan   edilar.
Keyinchalik ma'lum bo'lishicha, A. Saodatga o'q o'tmaydigan  nimcha kiyib
olishni maslahat berganlar, lekin u buni istamagan. bayramona kiyim kiyib
olgan   A.   Saodat   minbardagi   asosiy   o'rinni   egalladi   va   hammaga   jilmayib
karardi.   O'ch   olish   boshlanishiga   sanoqli   soatlar   qolgan   edi.   Soat   13   da
minbar   yonidan   harbiy   yuk   mashinalari   o'ta   boshladilar,   ulardan   biri
to'xtadi. Minbar tomonga keskin burildi va yana to'xtadi. A. Saodat askarlar
osmonga qarata o'q uzib, uni tabriklasa kerak degan qarorga keldi. U ham o'z navbatida ularni tabriklash uchun o'rnidan turdi. harbiy kiyimdagi to'rtta
yosh   yigit   yuk   mashinasidan   sakrab   tushdi,   granatalarni   uloqtirdi   va
avtomatlardan   qora     mundirni   nishonga   oldi.   Qo'riqchilar   prezidentni
qutqarib  qolmoqchi bo'lib, uni yerga engashtirdilar, biroq u o'q uzilayotgan
vaqtda   qaddini   rostladi   va   qonga   belanib,   o'tira   boshladi.   Hujum   qilingan
vaqtda   barcha   hozir   bo'lganlarning   nazari   osmonga   qaratilgan   edi,   chunki
osmonda qiruvchi samolyotlar mahoratini namoyish etib, gurillab o'tmokda
edi.   Boshlanib   ketgan   otishmada   prezident   qo'riqchilari   xujum
qilayotganlardan   birini   otib   o'ldirdilar   qolganlari   ofitseri   bilan   birga,
qamoqqa  olindi. Fitnachilar minbardagi yetti kishini o'ldirdilar va ko'pgina
odamlarni yarador qildilar, ularning orasida chet ellik mehmonlar ham bor
edi. A. Saodat tezlik bilan gospitalga olib kelindi, lekin vrachlar 1soatu 40
daqiqadan so'ng o'lim holatini qayd etdilar.
Falastinni   Ozod   qilish   tashkiloti   mamnunligini   yashirmadi.   Tripolidagi
ekstremistik   guruhlar   qotillik   uchun   mas'uliyatni   uz   zimmasiga   oldilar,
biroq qotillar «Musulmon birodarlar»ning «Yangi jihod» guruhiga tegishli
bo'lib   chikdi.   Tekshirishlar   armiyada   fitna   mavjud   bulganligini   va
prezidentni   o'ldirgan   misrlik   leytenant   Xolid   al-I   slombulining
fundamentalistlar   bilan   aloqasi   bo'lganligini   aniqlab   berdi.   Ularning
aksariyati   qamoqga   olindilar   va   sudda   o'z   yovuzliklarini   oqlashga   urinib,
Qur'on   bilan   qasam   ichdilar.   Ulardan   ba'zilari   qamoq   ,   muddatini
o'taganlaridan   so'ng   dengiz   ortidan   bosh   pana   topdilar.   Misrda   A.
Saodatning o'limi xotirjamlik bilan kutib olindi
Kemp   Devid   kelishuvi   Misr   prezidenti   Anvar   Sadat   va   Isroil   prezidenti
Menaxem Begin o'rtasida 1978 yil 17 sentyabrda Kemp Devidda 12 kunlik
maxfiy   muzokaralardan   so'ng   imzolangan   va   AQSh   prezidenti   Jimmi Karter nazorati ostida amalga oshirilgan kelishuvdir . [1] Bu kelishuv bilan
birinchi marta arab davlati Isroilni rasman tan oldi va bosib olgan yerlarida
uning mavjudligini qonuniy ravishda qabul qildi. Shartnoma 6 oydan keyin
( 1979 yil 26 martda ) imzolandi) imzolanadigan tinchlik shartnomasining
asosini tashkil etdi. Shuning uchun Isroil o'z harbiy kuchlarini Sinay yarim
orolidan   olib   chiqib   ,   Misr   bilan   diplomatik   munosabatlarni
normallashtiradi   .   1980   yilda   diplomatik   munosabatlar   normal   holatga
qaytdi   .   Isroil   kutganidan   kamroq   bo'lsa-da   ,   savdo   aloqalari   mavjud   edi.
1980 yil mart oyida havo transporti aloqalari boshlandi. Misr Isroilga neft
sotishni boshladi . Bu kelishuv bilan Olti kunlik urushda Isroil tomonidan
bosib olingan Sinay yarim oroli Misrga qaytarildi . Tinchlik sa'y-harakatlari
natijasida   Menaxem   Begin   va   Anvar   Sadat   1978   yil   Nobel   tinchlik
mukofotini   qo'lga   kiritdi   Shartnoma   shartlari   Isroil   Sinay   yarim   orolidan
chiqib ketadi , buning evaziga Misr Isroilni rasman tan oladi va diplomatik
aloqalarni davom ettiradi. [3]
G'azo   va   G'arbiy   Shariatda   yashovchi   falastinliklarga   Misr   va   Iordaniya
tomonidan belgilanadigan shaklda muxtoriyat beriladi .
3   yildan   so'ng   Misr   -   Iordaniya   -   Isroil   -   Falastin   G'arbiy   Sohil   va
G'azoning   maqomini   aniqlash   uchun   yana   uchrashadi   .Isroil   va   Iordaniya
o'rtasida   tinchlik   muzokaralari   boshlanadi.Isroil   Fal1974   yil   fevral   oyida
Qohira   va   Vashingto   ortasida   diplomatik   munosabatlar   qayta   tiklandi.
Malumki,   ikki   davlat   orasidagi   aloqalar   «Olti   kunlik   urush»   paytida
J.A.Nosirning   tashabbusi   bilan   uzilgan   edi.   1974   yil   iyunida   AQSh
prezidenti   R.Nikson   Misrga   tashrif   buyuradi.   Uning   oqibatida   ikki   davlat
ortasida har tomonlama munosabatlarni rivojlantirish maqsadida hamkorlik
komissiyasi   tuzildi.   Tez   orada   AQSh   Misrga   katta   hajmda   moliyaviy
yordam beradigan bolib, 1977 yilga kelib Vashingtonning yordami 1 mlrd. dollarni   tashkil   qilgan.   Misr   va   AQSh   ortasida   diplomatik   aloqalar   va
siyosiy   konsultasiyalar   ham   avj   oladi.   A.Saodat   endi   aynan   AQShning
vositachiligida   Yaqin   Sharq   inqirozini   bartaraf   etuvchi   yollarni   qidirishga
oz   faoliyatini   bagishlaydi.   AQShning   vositachiligida   birinchi   (1974)   va
ikkinchi (1975) Sinay shartnomalari imzolandi. Shu orinda aytish lozim-ki,
Sinay shartnomalari (ayniqsa ikkinchi shartnoma) arab davlatlari aksariyati
tomonidan   qabul   qilinmadi   va   keskin   tanqidga   duch   keldi.   Ikkinchi   Sinay
shartnomasidan   keyin   AQShning   bevosita   faol   vositachiligida   Isroil-Misr
muzokaralari boshlanib ketdi. Shu bilan birga A.Saodatning xohish-irodasi
ila   SSSR   va   Misr   ortasidagi   munosabatlar   kundan-kunga   yomonlashdi.
1976   yilda   Misr   hukumati   1971   yilning   27   iayida   imzolangan   «Sovet
Ittifoqi   va   Misr   ortasida   dostlik   va   hamkorlik   togrisidagi   shartnoma»ni
bekor   qildi.   1977   yilning   yanvar   oyidan   boshlab   esa   ikki   davlat   ortasida
barcha sohalardagi hamkorlikka chek qoyila boshlandi.
1977   yilning   noyabr   oyida   A.Saodat   ozining   siyosiy   tarjimai   holida   balki
eng   muhim   qadamlaridan   birini   amalga   oshirdi.   1977   yil   19   noyabrida
prezident   A.Saodatning   samolyoti   Tell-Avivning   Ben-Gurion   aeroportiga
qondi.   Misr   prezidentining   ushbu   tashrifi   arablar   dunyosida   katta   shov-
shuvga   sabab   boldi.   Arab   davlatlarining   aksariyati   Misr   prezidentining
Isroilga   qilgan   tashrifiga   ozlarining   garazli   munosabatlarini   namoyon
etgan.   Lekin   Anvar   Saodat   mamlakatning   ogir   ahvolidan   kelib   chiqqan
holda qanday bolmasin Isroil bilan tinchlik shartnoma imzolashga harakat
qilgan.   Togri,   A.Saodat   1975-1977   yillar   davomida   Yaqin   Sharq
muammosi   haqida   qaysi   anjumanda,   uchrashuvda   gapirmasin   u   birinchi
galda   isroil   bosib   olgan   yerlarni   tark   etishini   va   Falastin   arablarining   oz
vataniga   sohib   bolishiga   imkon   yaratishini   talab   qilgan.   Ammo   Isroilning
qatiy pozisiyasiga duch kelgan Misr prezidenti sekin-asta faqat Isroil-Misr muammolariga etibor beradigan boldi. Aynan shu maqsadga A.Saodat 1977
yilning   noyabr   oyida   Quddusga   tashrif   buyurgan   chogida   erishdi.   Isroil
bosh   vaziri   Menaxem   Begin   va   anvar   Saodat   ortasida   bolgan   muloqotda
tomonlar   ikki   davlatga   tegishli   bolgan   muammolarni   muzokaralar   stoli
atrofida hal etilishi lozim deb topganlar.
A.Saodatning   Isroilga   qilgan   tashrifi   yuqorida   qayd   qilinganidek,   arab
davlatlari va FOTning qattiq tanqidiga uchradi. 1977 yil 5 dekabrda Livaya
yetakchisi   Muamar   Kaddafi   tashabbusi   bilan   Tripolida   arab   davlatlar
boshligi   kengashi   otkazildi.   Unda   arab   rahbarlari   Isroil   bilan   tinchlik
shartnomasi   imzolashga   qarshilik   bildirib,   matonat   va   qarshilik   harakati
fronti barpo etish togrisida qaror qabul qilindi. Bu frontning vazifasi «arab
millati manfaatining xoini» A.Saodatni yoq qilishdan iborat bolgan. Bunga
javoban   A.Saodat   hukumati,   matonat   va   qarshilik   harakati   frontining
azolari   bolmish   Suriya,   Liviya,   Jazoir,   Yaman   Xalq   Demokratik
respublikasi,   FOT   va   front   azosi   bolmagan   Iroq   bilan   ham   diplomatik
aloqalarni   uzib   tashladi.   Misr   hukumati   FOTga   qarshi   keskin   choralarni
amalga oshirdi. Misrda joylashgan «Falastin ovozi» radiostansiyasi yopildi.
Qohirada tinchlik namoyishida ishtirok etgan falastinlik studentlarga qarshi
polisiya   qopol   ravishda   kuch   ishlatib   uni   tarqatib   yuborgan.   FOTning
rasmiy   vakili   D   as-Saurani,   FOT   byuro   azolari   va   boshqa   Falastin
tashkilotlarning   vakillari   ham   Misrdan   haydab   chiqarildi.   Bir   necha   kun
ichida   A.Saodat   Falastin   qarshilik   harakatining   Misrdagi   faoliyatiga
barham   berdi.   Misr   prezidenti   1977   yil   8   dekabrda   Qohirada   bolib   otgan
mitingda   uning   siyosiy   yoliga   qarshilik   bildirgan   arab   davlat   boshliqlarini
«avantyuristlar»,   «pakanalar»,   «savodsizlar»   degan   nomlar   bilan
haqoratlashdan ham qaytmagan. Shu bilan birga A.Saodat AQSh  va Isroil
rahbariyati   bilan   muzokaralarni   davom   ettirishga   tayyor   edi.   1977   yil   14 dekabrda   M.Begin   Vashingtonga   tashrif   buyurgan   chogida   Yaqin   Sharq
inqirozini bartaraf etish yolidagi ozining rejasini elon qilgan. «Begin rejasi»
boyicha falastinlik arablarga Iordanning garbiy qirgogida va Gazo sektorida
«mamuriy   muxtoriyat»   berilishi   kozda   tutilgan.   Ammo   osha   hududlarda
Isroilning   okkupasiyaon   tartiboti   hukm   surishi   kerak   bolgan.   Quddus
shahrining   sharqiy   qismi   sozsiz   Isroilga   berilishi   va   bosib   olingan   arab
yerlaridagi yahudiylarning harbiy poseleniyalari (manzilgohlari) saqlanishi
nazarda tutilgan. Begin rejasida Suriyaning Gollan tepaliklari haqida lom-
mim deyilmagan. Beginning tinchlik rejasida Tell-Aviv Sinay yarimorolini
tark etishini bir qancha shartlar bilan boglaganini korsatgan. Aytish joizki,
osha damlarda A.Saodat, «Begin rejasi»dagi qatiy talablarni qabul qilishga
tayyor   emasdi,   chunki   undagi   taklif   va   talablar   faqat   bir   tomonning   —
Isroilning   manfaatini   kozlagan.   Lekin   shunga   qaramasdan   Misr-Isroil-
AQSh muzokaralari davom etgan. 1977 yil 25-26 dekabrda M.Begin 1978
yil 18 yanvarida isroil mudofaa vaziri Veysman, 20 yanvarida AQSh davlat
kotibi   S.Vens,   30   martda   yana   Veysman   Ismoiliya,   Qohiraga   tashrif
buyurib, Misrning davlat va harbiy rahbarlari bilan muloqotda bolgan.
Shunga oxshash uchrashuvlarda A.Saodat va Veysman 1978 yil 13 iyulida
Zalsburgda   (Avstriya)   1978   yil   18-19   iyulida   Misr   va   isroil   tashqi   ishlar
vazirlari   Lidsda   (Angliya0tomonlarni   qondiruvchi   shartnomaga   intilishlari
Samara bermadi. Muzokaralar ota murakkab tarzda kechirdi.
1978   yil   avgust   oyining   boshida   AQSh   Isroil   va   Misr   hukumatlariga
navbatdagi bosim otkazib, tomonlardan oliy darajadagi uchrashuvni amalga
oshirishni   soragan.   1978   yil   6   avgustida   S.Vens   Quddusga   7   avgustda
Iskandariyaga   tashrif   buyurib,   Begin   va   Saodatga   prezident   Karterning
maktubini   topshirgan.   Unda   AQSh   prezidenti   Begin   va   Saodatni   Kemp-
Devidga   (AQSh   prezidentlarining   shahardan   tashqaridagi   qarorgohi)   oliy darajadagi   uchrashuvga   taklif   qilgan.   1978   yilning   6   sentyabrda   AQSh,
Misr va Isroil rahbarlarining oliy darajadagi uchrashuvi oz ishini boshladi.
Kemp-Devid   qarorgohi   Vashingtondan   110   km   shimolroqda   joylashgan
bolib,   u   uchrashuv   jarayonida,   dengiz   piyoda   askarlari   tomonidan
qoriqlangan.   Bu   albatta   uchrashuvning   jiddiyligi   va   muhimligidan   darak
berardi.   Kemp-Devid   uchrashuvining   11-kunida   uzoq   davom   etgan
bahslardan   keyin,   yani   17   sentyabr   kuni   Karter,   Saodat   va   Begin   ikkita
hujjatga imzo chekadilar.
Birinchi hujjat «Yaqin Sharqdagi sulhning chegaralari» deb atalgan. Unda
Iordan   daryosining   garbiy   sohilida   va   Gazo   sektorida   Isroilning   nazorati
ostida   «oz-ozini   boshqarayotgan   muxtoriyat»   barpo   etilishi   nazarda
tutilgan.   Muxtoriyat,   besh   yilga   moljallangan   otish   davrida   amalga
oshirilishi   lozim   bolgan.   Isroil   ushbu   hududlarda   ozining   harbiy   va
fuqaroviy   mamuriyatlari   faoliyatiga   barham   berishi   shart   edi.   Isroil
qoshinlarining   malum   qismi   belgilangan   zonalarga   havfsizlikni   taminlash
uchun   kochirtirilishi   rejalashtirilgan.   Garbiy   sohil   va   Gazo   sektoridagi
yahudiylar   manzilgohlari   togrisida   «Yaqin   Sharqdagi   sulhning
chegaralari»da   umuman   fikr   yuritilgani   yoq.   Ushbu   hujjatda   Yaqin   Sharq
inqirozining   keskin   masalalaridan   biri   bolmish   —   Quddus   shahrining
taqdiri   haqida   ham   soz   yuritilgani   yoq.   Suriyaning   Golan   tepaliklari
muammosiga   ham   bagishlangan   bironta   band   hujjatda   oz   aksini   topgan
emas.   Ikkinchi   hujjat   «Misr   va   isroil   ortasida   sulh   shartnomasi
imzolanishga   belgilangan   chegaralar»   deb   nomlangan.   Tomonlar
kelishuviga   muvofiq   3   oy   ichida,   yani   1978   yil   17   dekabrgacha   tegishli
shartnoma   tayyorlashlari   kerak   bolgan.   Isroil   oz   qoshinlarini   Sinay
hududidan bosqichma-bosqich ravishda 3 yil ichida chiqarishi shart bolgan.
Qoshinlar   chiqarish   jarayonining   dastlabki   bosqichida   Misr   va   Isroil ortasidagi   munosabatlar   normallashtirlishi   kozda   tutilgan.   Bosh   vazir
M.Begin   Sharqiy   Sinaydagi   Isroil   manzilgohlari   togrisidagi   masalani
mamlakat   parlamenti-knessetda   korib   chiqishga   vada   berdi.   1978   yilning
17 sentyabrda A.Saodat Begin va Karter Oq uyning sharqiy xonasida ushbu
ikkita hujjatga imzo chekdilar. Shu orinda yana bir kara takidlash lozimki,
1978   yil   17   sentyabrda   imzolangan   ikkinchi   hujjat   —   «Misr   va   Isroil
ortasida   sulh   shartnomasi   imzolanishga   belgilangan   chegaralar»   bu   hali
sulh   shartnomasi   emas,   balki   uning   taxminiy   rejasi   edi,   xolos.   Isroil-Misr
muzokaralari   shuni   korsatdiki,   tomonlar   shu   safar   bir-biriga   yon   berishni
istamagan. Oxir oqibatda ikki davlat ortasidagi sulh shartnomasining matni
belgilangan muddatga, yani 1978 yil 17 dekabrgacha tayyorlanmadi. 1978
yilning   12   oktyabrda   Misr   va   isroil   delegasiyalari   shartnomaning   ayrim
asosiy   bandlarini   muhokama   qilish   uchun   Vashingtonda   uchrashdi.   Isroil
hukumati   vakillari   uchrashuvda:   Isroil   qoshinlari   Sinay   yarim   orolidan
chiqarilayotgan   dastlabki   bosqichida   ikki   davlat   ortasida   diplomatik
munosabatlar   ornatish   imzolayotgan   Isroil-Misr   shartnomasida   Misrning
boshqa arab davlatlari bilan imzolangan har qanday shartnomasidan ustun
turganini   takidlash   (boshqacha   qilib   aytganda   Isroil   boshqa   arab   davlati
bilan   harbiy   toqnashuvga   kirishgan   bolsa,   Misr   betaraflikni   saqlashi   shart
edi); imzolanayotgan  shartnoma  matnida  uning  va  1978 yil 17  sentyabrda
imzolangan   «Yaqin   Sharqdagi   sulhning   chegaralari»   shartnomasi   ortasida
aloqa   bor   degan   fikrga   orin   qoldirmaslik   kabi   qatiy   talablar   ortaga
tashlandi.   Isroilning   oldingi   bosimiga   yon   berib   kelgan   A.Saodat   endi
yuqorida   zikr   etilgan   talablarga   u   tezda   yon   bera   ololmasdi.   Misr
prezidentining   isroilliklar   talablarini   yumshatilishiga   qaratilgan   barcha
urinishlari   ijobiy   natija   keltirmadi.   Ozaro   davogarlik,   bahs   va   munozara
1979   yilning   mart   oyigacha   davom   etdi.   Oxir   oqibatda   asosan   Isroil hukumati   talablaridan   tuzilgan   Misr-Isroil   sulh   shartnomasining   loyihasi
qabul qilindi. 1979 yil 8-13 martida AQSh prezidenti Jeyms Karter Yaqin
Sharqqa   tashrif   buyurdi.   AQSh   prezidentining   misr   va   Isroilga   amalga
oshirilgan   tashrifi   natijasida   A.Saodat   va   M.Begin   ikkala   davlat   ortasida
tinchlik   shartnomasiga   imzo   chekishga   rozilik   berdilar.   Tomonlar
shartnomani   Vashingtonda   1979   yilning   26   martida   imzo   chekishga   ahd
qilganlarini malum qildi. 1979 yil 26 martida Kemp-Devidda isroil va Misr
ortasida tinch-totuv shartnomasi imzolandi. Unda Misr prezidenti A.Saodat
Isroil   bosh   vaziri   Menaxem   Begin   va   AQSh   prezidenti   Jeyms   Karterning
imzolari   mavjud.   Shartnomaga   muvofiq   Misr   va   Isroil   ortasida   urush
holatiga   barham   berildi.   Isroil   armiyasi   Sinay   yarim   orolidan   uch   yil
mobaynida   chiqarilishi   nazarda   tutilgan.   Qoshinlar   Sinaydan   chiqarib
boshlaganicha toqqiz  oy otgandan  song Misr  va Isroil ortasida diplomatik
munosabatlar ornatilishi lozim bolgan.
Kemp-Devid   (1978   yil   sentyabr   —   1979   yil   mart)   shartnomalari   arablar
dunyosida mutlaqo qabul qilinmadi. 1978 yil noyabr oyida Bagdodda 10 ta
arab   davlatlari   boshliqlarining   uchrashuvida   A.Saodatning   Kemp-
Deviddagi faoliyatiga, umuman Misrning Yaqin Sharq muammosida tutgan
pozisiyasiga siyosiy baho berildi. Ushbu yigilishda «Kemp-Devid bitimlari
arab   davlatlari   tanlagan   bosh   siyosiy   yonalishiga   zid   turdi   va   arab
millatining   tarixiy   huquqinin   paymol   etishga   xizmat   qilmoqda»   degan
xulosa chiqarildi. Garb davlatlari esa Kemp-Devid bitimlariga ijobiy baho
berib,   qabul   qilingan   qarorlar   Yaqin   Sharq   muammosini   bartaraf   etishda
salmoqli hissa qoshdi degan fikrlarni ilgari surgan. Aksincha Sovet Ittifoqi
va   sosialistik   davlat   boshliqlari   Kemp-Deviddagi   shartnomalarni   qoraladi
va   rad   etdi.   Misr-Isroil   tinchlik   shartnomasiga   Sovet   Ittifoqining
munosabatini   1979   yil   24-26   martida,   SSSR   tashqi   ishlar   vaziri A.A.Gromыkoning   Suriyaga   amalga   oshirgan   tashrifi   boyicha   qabul
qilingan   SSSR-Suriya   qoshma   bayonotida   korish   mumkin.   Unda   quyidagi
fikrlar bayon qilingan: «Yaqin Sharq inqirozi boyicha SSSR va Suriya har
qanday   ayirmachilik   harakat   va   kelishuvlar   yolini   qatiy   rad   etadi,   chunki
bunday   harakatlar   Isroil   va   uning   maslakdoshlariga   bosqinchilik   rejalarni
amalga oshirishga xizmat qiladi».
Keyingi   voqyealar   malum   darajada   SSSRning   Kemp-Devid   bitimlariga
bergan   bahosini   tasdiqladi.   Kemp-Devid   kelishuvidan   keyin   Isroil   arablar
dunyosiga qarshi siyosatni yanada «dadilroq» qadamlar ila ilgari suradigan
boldi.   1980   yilda   Quddus   shahri   Isroilning   «abadiy   va   yagona   poytaxti»
deb   elon   qilindi,   1981   yilning   dekabrda   Knesset   qarori   bilan   Suriyaning
Golan   tepaliklari   hududidagi   aholiga   Isroil   qonunchiligi   joriy   etildi,   1982
yil   6   iyunida   isroil   qoshinlari   janubiy   Livanga   bostirib   kirdi.astindagi
askarlari sonini kamaytiradi .                                                      
               
                  XULOSA
Men shuni xulosa qildimki bu davrda ya'ni XX arning 60 70 yillarida arab-
isroil usrushlari o'zining eng qizg'in pallasiga yetgan aynan shu davrda o'z
davrining buyuk davlatlari ko'magida Falastin mintaqasida yangi G'arbning
yaqin   sharqdagi   tayanchi   Isroil   davlati   Yaqin   sharq   mintaqasida   zo'rlik
bilan o'z davlatini qurishga va arab mamlakatlariga o'zini mavjudligini tan
oldirishga  urinadi  bu   jarayonda   "sovuq   urush"ningi  yaqin   sharq  mintaqasi
yana   bir   teatri   yaratiladi.   Bu   jarayondan   eng   ko'p   Falastin   aholisi   jabr
ko'radi va o'z navbatida arab mamlakatlarining mutloq birlasha olmaganligi
front   orti     arab   mamlakatlarining   esa   shunchaki   moliyaviy   ta minotchi   vaʼ
kuzatuvchi   bo'lishi   Isroilni   yanada   kuchaytiradi.   AQSH   tomonidan
beminnat   va   kamchiliksiz   ta'minlangan   yangi   Isroil   davlati   esa   yaqin
sharqda o'z pozitsiyasini mustahkamlash va o'zini mavjudligini tan oldirish
uchun   yangi   yangi   nifoqlarni   vujudga   keltiradi.Ammo   1973-yilgi   arab-
isroil   urushi   davrida   ajoyib   ta'minlangan   Isroil   armiyasini   yengish   imkoni
bor   ekanligini   ko'radi.   Undan   tashqari   urushdan   so'ng   Misr   rahbari   Anvar
Saodat   Misr   manfaati   uchun   maqbul   yo'lni   tanlaydi   ya'ni   Isroil   bilan   sulh
tuzadi va AQSH bilan hamkorlikni yo'lga qo'yadi.chunki tinimsiz urushdan Misr xalqini ham silasi qurigan edi albatta neftga boy arab davlatlari Misrni
qo'llashga tayyor edi ammo ular urushga to'gridan to'gri kirgan emas.
                       
Foydalanilgan adabiyotlar SHuxrat Ergashev XX asr taqdirlarda aks etgan tarix
O ' zME  1- jild
Круглый стол» Ближний Восток меняет свое лицо А и А.С. №2. 2007.
Авнери У. Правда против правды. Тель-Авив. 2004
Арабские   страны:   История,   экономика,   политика   (сб.   ст.   ред.   Колл.
Р.Н. Андреасян и др.) М.1986.
Архипов   В.   Палестина   глазами   русского   путешественника.   Азия   и
Африка сегодня 
№7. 2005.   
Барышев   А.П.   Ближний   восток:   проблемы   мира   на   рубеже   80   —
годов. М. 1979.
Бжезинский З. Великая шахматная доска. М., 1999.
Беляев И.П. Примаков Е.М. Египет: время президента Насера.

Reja I.Kirish II.Asosiy qism 1.Anvar Saodatning hokimiyatga kelishi 2.Anvar Saodatning ichki va tashqi siyosati 3.1973-yilgi arab-isroil urushi 4.Urush yakunlari Sinay shartnomalari Kemp Devid bitimi III.Xulosa

Misr (rasmiy nomlanishi: Misr Arab Respublikasi (arabcha: ةيروهمج ةيبرعلا ر88صم )) Afrikaning shimoliy-sharqiy qismida joylashgan davlatdir. Maydoni 1 million 14 ming km². Aholisi 102 million kishi. Poytaxti — Qohira shahri. Ma muriy jihatdan 27 viloyatgaga bo linadi. Isroil, Falastin, ʼ ʻ Sudan va Liviya davlatlari bilan chegaradosh. Misr shimolda O rta yer ʻ dengizi, sharqida Qizil dengiz joylashgan.Misr davlati ham islom davlatlaridan biri va aholisining asosiy qismi musulmon. Misr davlati- pul birligi Misr funti. Davlat tili- arab tili. Prezidenti- Abdulfattoh as-Sisiy. Misr — respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1971-yil 11-sentabrdagi referendumda ma qullangan, keyinchalik unga o zgartirishlar kiritilgan. ʼ ʻ Davlat boshlig i — prezident (1981-yildan Muhammad Husniy Muborak). ʻ Vakolat muddati — 6 yil. Cheklanmagan marta qayta saylanishi mumkin. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni prezident amalga oshiradi, u bosh vazir va hukumat a zolarini tayinlaydi hamda lavozimlaridan ozod qiladi.Misr — ʼ agrar-industrial mamlakat. Jahon bozoriga yuqori sifatli uzun tolali paxta va undan to qilgan gazlamalarni ko p miqdorda yetkazib beradi. XIX asr ʻ ʻ 70-yillar oxiri 80-yillar boshlarida neft qazib olish va eksport qilish kupaya boshladi. Iqtisodiy taraqqiyotga, ayniqsa, sanoat va unga ko maklashuvchi ʻ tarmoqlarni rivojlantirishga e tibor kuchaydi. 90-yillarning o rtalarida yalpi ʼ ʻ ichki mahsulotda sanoatning ulushi 28,5 %, qishloq xo jaligi ulushi 20 % ʻ ga yetdi. Sanoati mustaqillikka erishgunga qadar, asosan, mayda hunarmandchilik korxonalaridan iborat edi. Iskandariyada neftni qayta ishlovchi, avtomobil shinalari ishlab chiqaruvchi zavodlar, Suvaysh-Qohira neft quvuri mavjud. 1952-yildan beri 1000 dan ortiq yangi sanoat ob yektlari ishga tushirildi. ʼ Sanoat korxonalari, asosan, Qohira, Iskandariya va Nil deltasidagi boshqa

yirik shaharlarda joylashgan. 1958-yilda Qohira yaqinida qurilgan Hulvon metallurgiya zavodi mamlakatning dastlabki yirik metallurgiya korxonalaridandir. Bu zavod Asvon yaqinidan qazib olingan sifatli temir (40—60 %) rudasi asosida ishlaydi. Asvon shahrida yiliga 300 ming t po lat ishlab chiqaradigan metallurgiya markazi bor. Mashinasozlik sanoatiʻ ham qayta qurilgan. Mostorodda elektr kabellari zavodi va metall buyumlar ishlab chiqarish fabikasi, Hulvonda va-gonsozlik, avtomobil, po lat ʻ quvurlar zavodlari, Iskandariyada to qimachilik sanoati uskunalari zavodi, ʻ Qohirada velosiped va televizor zavodlari, Port-Fuod, Iskandariyada kemasozlik korxonalari, keyingi yillarda ishga tushirilgan avtomobil, traktor, sovitkich, metall qirqish stanoklari ishlab chiqaruvchi korxonalar ham bor. Suvaysh, Qohira, Iskandariya, Tanta shaharlari neftni qayta ishlash markazlaridir. Kime sanoati faqat mineral o g it ishlab chiqarishdan ʻ ʻ iborat. Kafr-uzzayyat va Abuza baldagi zavodlar yiliga 200 ming t ʼ superfosfat ishlab chiqarish quvvatiga ega. Asyutda yiliga 200 ming t superfosfat chiqaradigan zavod mavjud. Abuza balda qurilgan antibiotiklar ʼ zavodi farmatsevtika sanoatiga asos soldi. Yana 5 farmatsevtika korxonasi qurildi. Bulardan tashqari, Asvonda kalsiy, Su-vayshda ammoniy sulfat, Iskandariya yonida soda zavodlari, Xulvonda kokskimyo zavodi bor. Qurilish ashyolari sanoati korxonalari Hulvon, Al-Ma sara, Al-Tur va ʼ Iskandariya atroflarida bo lib, asosan, sement ishlab chiqaradi. Yirik ʻ to qimachilik korxonalari AlMahallat-ul-Kubro, Kafr-ud-Davvar va Kafr- ʻ uzzayyat shaharlaridadir. Oziq-ovqat sanoati qishloq xo jaligi mahsulotini ʻ qayta ishlaydi. Armant, Ko m-Umbo , Adfu shaharlarida yirik qand ʻ ʻ zavodlari bor. Asvon gidroenergetika majmuiga kiruvchi elektr styalar va yoqilg i bilan ishlaydigan elektr styalar yiliga o rtacha 525 mlrd. ʻ ʻ kVtsoatdan ortiq elektr energiya ishlab chiqaradi

Suriya (arabcha: اَيِرو ُ888س , Sūriyā), Suriya Arab Respublikasi (arabcha: ةيرو 88سلا ة 88يبرعلا ة 88يروهمجلا , al-Jumhūriyya l-‘Arabiyya s-Sūriyya) — G arbiy ʻ Osiyodagi davlat. O rta dengizning sharqiy sohilida joylashgan. Maydoni ʻ 185,2 ming km². Aholisi 17,2 million kishi (2002). Poytaxti – Damashq shahri. Ma muriy jihatdan 14 viloyat (muhofaza)ga bo linadi. 2011-yilda ʼ ʻ boshlangan Arab bahori natijasida mamlakatda siyosiy beqarorlik yuzaga keldi. Hozirgi kunda mamlakatda notinchlik hukum surmoqda.Suriya respublika. Amaldagi konstitutsiyasi 1973-yil 12 martda qabul qilingan. Davlat boshlig i – prezident (2000-yildan Bashshor Asad), u milliy ʻ referendumda 7 yil muddatga saylanadi. Qonun chiqaruvchi hokimiyatni Xalq kengashi (parlament), ijrochi hokimiyatni prezident va Vazirlar Kengashi amalga oshiradi.Suriya – agrarindustrial mamlakat. Yalpi ichki maqsulotda qishloq xo jaligi.ning ulushi 26%, sanoatning ulushi 21%, ʻ xizmat ko rsatish sohasining ulushi 53%. ʻ Qishloq xo jaligida mehnatga layoqatli aholining 50%ga yaqini ʻ shug ullanadi. 3,7 mln. gektar yerda dehqonchilik qilinadi, shundan 500 ʻ ming ga sug oriladi. Asosiy qishloq xo jaligi. ekinlari: bug doy, arpa, ʻ ʻ ʻ paxta, tamaki, qand lavlagi; sholi, yer yong oq, sabzavot, poliz ekinlari ʻ ham yetishtiriladi. Vohalarda bog dorchilik rivojlangan, tok, sitrus, xurmo ʻ va boshqa subtropik mevali o simliklar o stiriladi, zaytun yetishtiriladi. ʻ ʻ Qoramol, qo y, echki, tuya, ot, xachir boqiladi. Sohilda baliq ovlanadi. ʻ Sanoatida konchilik ustun: neft, fosforit, toshtuz, tabiiy asfalt, oltingugurt qazib olinadi. Elektr styalarning aksariyati neft asosida ishlaydi (yiliga o rtacha 14,8 mlrd. kVtsoat elektr energiya hosil qilinadi). Neft Baniyos va ʻ Himsdagi zavodlarda qayta ishlanadi. Kime (mineral o g it ishlab ʻ ʻ

chiqarish.), to qimachilik (jumladan, ip gazlama) va oziqovkat (un, yog ,ʻ ʻ vino, qandshakar, tamaki va boshqalar), elektr texnika sanoati rivojlangan. Traktor yig uv, elektr motor, po lat prokati, beton shpal zavodi, ko nchilik, ʻ ʻ ʻ poyabzal, binokorlik materiallari va boshqa korxonalar bor. Hunarmandchilik (oltin, kumush, misdan turli buyumlar tayyorlash) rivojlangan. Asosiy sanoat markazlari – Damashq, Halab, Hims, Loziqiya, Tartus. Transport yo li uzunligi – 1,8 ming km, avtomobil yo llari –39,2 ʻ ʻ ming km, neft quvurlari – 805 km. Asosiy dengiz portlari – Loziqiya, Tartus, Baniyos Damashqda xalqaro aeroport bor. Iroq va Saudiya Arabistonidan O rta dengiz sohiliga tortib kelingan ko pgina neft quvurlari ʻ ʻ Suriya hududidan o tadi. Suriya chetga neft va neft mahsulotlari, fosforit, ʻ paxta, qishloq xo jaligi. mahsulotlari, teri, jun va boshqa chiqaradi, chetdan ʻ mashina va uskuna, transport vositalari, oziqovqat, kimyo mahsulotlari va boshqa keltiradi. Germaniya, Fransiya, Italiya, Rossiya, Livan, Gretsiya bilan savdo qiladi. Suriyaning O zbekiston Respublikasi bilan 2002-yildagi ʻ tovar aylanmasi 1,7 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Pul birligi – suriya funti. Isroil (ivritcha: ל ֵא ָרgשְִׂי , arabcha: ليئار 888سإ ) — Yaqin Sharq o lkasida, ʻ Osiyoning g arbiy qismida, O rta dengizning janubi-sharqiy bo yida ʻ ʻ ʻ joylashgan sionistik davlat. Asosiy va rasmiy maydoni 20 770 km2[1]. Aholisi soni 2016-yilgi ma lumotlarga ko ra 8 522 000 kishi. Poytaxti — ʼ ʻ Quddus. Asosiy iqtisodiy, siyosiy va madaniy markazi — yo q. Rasmiy ʻ tillari — ivrit va arabcha. BMTning 1947-yildagi qaroriga muvofiqIsroil — respublika. Mamlakatda yagona konstitutsiya yo q. Uning o rnini bosuvchi ʻ ʻ bir qancha qonunlar bor. Eng muhimlari: Qonun chiqaruvchi va ijrochi idoralarni tashkil etish to g risida 1948-yilgi Qonun va Ma muriy farmon, ʻ ʻ ʼ 1949-yilgi Muvaqqat qonun, Qaytib kelish to g risida 1950-yilgi Qonun, ʻ ʻ