DASTURIY INJINERING FANIDAN “Universitet”mavzusida bajargan KURS ISHI SAMARQAND-2021 1

MUNDARIJA Kirish ……………………………………...……………………………………….3 I. Nazariy qism 1. 1 “Universitet” ma’lumotlar bazasining mantiqiy strukturasi va uni shakllantirish………………………………………………………………………6 1. 2 Microsoft Accesdasturi…….……………………………...…………………..9 1 .3 Microsoft Access dasturidan foydalanib,kerakli jadvallar hosil qilish va ularni bir-biriga bog’lash………………………………………………………….14 II. Amaliy qism 2.1Qt Creator muhitida access dasturini ulash qoidasi va kodlari…………..……19 2.2Tuzgan dasturimizda dizayn qismi………………………………………..…...25 Xulosa ………………...…………………………………….……………………..35 Foydalanilgan adabiyotlar…………………….…………………………………..37 2

Kirish. Hozirgi fan-texnika xamda informatsion texnologiyalarining jadal rivojlanayotgan vaqtida MBlarga bo`lgan talablar juda xam kuchli bo`lib, bu talablarni to`laqonli qondirish biz va bizga o`xshash yosh dasturchilarning oldida turgan ulkan vazifalardan biri bo`lib xisoblanadi. MBlar ishini takomillashtirish bilan qog`ozbozlikdan ozod bo`lish va ish unumdorligini yuqori darajada oshirishga erishishimiz mumkin ekan. Bu bilan mustaqil davlatimizning iqtisodiyotiga qisman bo`lsada o`z hissamizni qo`shgan bo`lamiz. Ma’lumki, insoniyat axborotlashtirish sohasida haqiqiy inqilobiy o‘zgarishlar davrini boshidan kechirmoqda. Buning natijasida esa umumjahon axborotlashgan hamjamiyati shakllanmoqda. Shu sababli ham axborot-kommunikatsiya sohasini jadal suratlar bilan rivojlantirish O‘zbekiston iqtisodiyotida amalga oshirilayotgan tarkibiy o‘zgarishlar hamda iqtisodiy islohotlarning bosh yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Men ham bu kurs ishim orqali ma’lum bir sohada ma’lumotlar ba’zasini yaratish va foydalanuvchi uchun bu ma’lumotlar bazasidan foydalanishni oson yo’lini ishlab chiqishni maqsad qildim. Ushbu kurs ishining mohiyati universitet ma’lumotlar bazasida raxbariyat, fakultetlar, yo’nalishlar, kafedralar, o’qituvchilar, guruhlar, talabalar, turli jadvallarxosil qilingan ular birga bir bog‘lanish 1:1 birga ko‘p bog‘lanish 1:N va ko‘pga ko‘p bog‘lanish M:N yoki M:M bog‘lanishlarni amalga oshirsa buladi Jadval tuzish uchun har bir obyektning aniq bir nusxasi bog‘liq bulishi kerak.Bir necha subyektlar o‘rtasida semantik munosabat juda oddiy bo‘lishi mumkin bo‘lsa ham,juda murakkab bo‘lishi mumkun bir juft ajdod- avlod bir necha avlodga ega bulishi mumkun. Bu loyihadan ixtiyoriy ma’lumotlar bazasidan xabardor bo’lmagan foydalanuvchi ham foydalana olishi rejalashtirilgan.Uning qulayligi ixtiyoriy foydalanuvchi ma’lumotlarni kiritish,chiqarish, o‘chirish operatorlaridan xabardor bulmasa ham bemalol amalga oshira oladi. 3

Ma’lumotlarni boshqarish vositalarining rivojlanishi axborot texnologiyalari bazasiga qurilgan har qanday axborot tizimining asosi hisoblanadi. Ma’lumotlar bazasi (date base) - bu EHM ning tashqi xotirasida saqlanadigan, har qanday jismoniy, ijtimoiy, statistik, tashkiliy va boshqa ob’yektlar, jarayonlar, holatlarning o‘zaro bog‘liq va tartiblashtirilgan majmuidir. Ma’lumotlar bazasi (MB) har xil foydalanuvchilarning axborot yetishmovchiligini ta’minlash uchun mo‘ljallangan. Amaliyotda ko‘pchilik ma’lumotlar bazasi chegaralangan predmet sohasi uchun loyihalashtiriladi. Bitta EHMda bir qancha ma’lumotlar bazasi yaratiladi. Vaqti bilan turdosh vazifalarni bajarishga mo‘ljallangan ba’zi bir ma’lumotlar bazasi birlashishi ham mumkin. MB ni loyihalashtirishda asosan ikkita masala echiladi: • predmet sohasi ob’ektlarini qanday qilib ma’lumotlar modellarining abstrakt obektlari shaklida ifodalash. Ayrim hollarda bu masalaga ma’lumotlar bazasini mantiqiy loyihalash masalasi deyiladi. • ma’lumotlar bazasiga so‘rovlarning bajarilish effektivligini qanday ta’minlash. Bu masalaga ma’lumotlar bazasini fizik loyihalash masalasi deyiladi. Ixtiyoriy turdagi MBni loyihalashtirishning birinchi bosqichdagi predmet sohasini tahlil qilish bo‘lib, u axborot tuzilmasini (konseptual sxemalar) tuzish bilan yakunlanadi. Bu bosqichda foydalanuvchining so‘rovlari tahlil qilinadi, axborot ob’ektlari va uning xarakteristikalari tanlanadi, hamda o‘tkazilgan tahlil asosida predmet sohasi tuzilmalashtiriladi. Predmet sohasini tahlil qilishni uch bosqichga bo‘lish maqsadga muvofiqdir: • konseptual talablar va axborot ehtiyojlarini tahlil qilish; • axborot ob’ektlari va ular orasidagi aloqalarni aniqlash; • predmet sohasining konseptual modelini qurish va MBni konseptual sxemasini loyihalashtirish. 4

MALUMOTLAR BAZASINI VAZIFALARI • Korhonaning kadrlar sohasini siyosatini uning rivojlanish bosqichi va uning masalalariga mos ravishda shakllantirish • Korhonadagi kadrlar imkoniyatini baholash, va joriy davrdagi va kelgusidagi kadrlarga bo’lgan ehtiyojni baholash. • Tashkilotning hodimlar tuzilmasini ishlab chiqish, mansab va lavozimini o’rganish va takomillashtirish. • Tashkilotni kadrlar bilan taminlash, ishchilarni tanlash va ularni ko’nikishini ta’minlash. • Korhonaning yolanma ishchilar bilan munosabatlarining legitiminiligini va ish yuzasidagi tortushuvlarini hal qilishni tamilash. Initizomli munosabatlarni boshqarish. • Belgilangan standartlar asosida kadrlar va hujjatlar ishini yuritish. FUNKSIYALARI • Mehnat munosabatlarini rasmiylashtirish,kadrlar va hujjatlar ishini yuritish • Joriy davrdagi va kelgusidagi kadrlarga bo’lgan ehtiyojni baholash. • Aholi bandligi hiozmatlari va kadrlar agentligi bilan birga faolyat yuritish. • Amalyotni tashkil qilish uchun va bittiruvchilarni kelgusida ishga olish bo’yicha o’quv yurtlari bilan ish yuritish. • Mehnat bo’yicha nazorat tashkilotlari bilan ishlash. • Barcha hodimlar vakolatini ishlab chiqish. • Hodimlarni boshqarish bo’yicha normative hujjatlarni ishlab chiqish. • Hodimlar o’quvini va malaka oshirishini ta’minlash. • Hodimlarning baholanishida va atestatsiya qilinishida ishtirok etish. 5