logo
  1. Главная страница
  2. Рефераты
  3. Общий
  4. Qo’shilgan qiymat va aksiz solig’i

Qo’shilgan qiymat va aksiz solig’i

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

72.7451171875 KB
Скачать
Qo’shilgan qiymat va aksiz solig’i Reja: 1. Qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilar , soliq solish obyekti , soliq solishdan ozod etish , soliq bazasi . 2 Soliq stavkalari , nol darajali stavka bo’yicha soliq solinadigan aylanma , soliq davri , soliqni hisoblab chiqarish va soliq hisobotini taqdim etish tartibi , soliqni to’lash tartibi . 3 . Aksiz solig’ini to’lovchilar , soliq solish obyekti , soliq bazasi. 4. Aksiz to’lanadigan tovarlar va xizmatlarning ro’yxati , soliq stavkalari , soliq davri , soliqni hisoblab chiqarish va soliq hisobotini taqdim etish tartibi , soliqni to’lash tartibi . Qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilar , soliq solish obyekti , soliq bazasi . Soliq to’lovchilar O’zbekiston Respublikasida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi va (yoki) tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qiluvchi quyidagilar qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilar deb e’tirof etiladi (bundan buyon ushbu bo’limda soliq to’lovchilar deb yuritiladi): 1) O’zbekiston Respublikasining yuridik shaxslari; 2) tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan daromadi soliq davrida bir milliard so’mdan oshgan yoxud ixtiyoriy ravishda qo’shilgan qiymat solig’ini to’lashga o’tgan yakka tartibdagi tadbirkorlar; 3) O’zbekiston Respublikasi hududida tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qiluvchi chet el yuridik shaxslari, agar tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish joyi deb O’zbekiston Respublikasi e’tirof etilsa; 4) faoliyatni O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasalar orqali amalga oshiruvchi chet el yuridik shaxslari; 5) oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma) doirasida amalga oshiriladigan faoliyat bo’yicha – oddiy shirkatning ishlarini yuritish vazifasi zimmasiga yuklatilgan ishonchli shaxs – oddiy shirkatning ishtirokchisi; 6) O’zbekiston Respublikasining bojxona chegarasi orqali tovarlarni olib o’tuvchi shaxslar. Mazkur shaxslar bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilar deb e’tirof etiladi. Qo’shilgan qiymat solig’i bo’yicha soliq majburiyatlari ushbu bo’limda belgilangan hollarda va tartibda soliq agentlari tomonidan bajariladi. Quyidagilar soliq to’lovchilar deb hisoblanmaydi, bundan ushbu moddaning birinchi qismi 6-bandida nazarda tutilgan hollar mustasno: 1) davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari – o’z zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarish doirasida; 2) aylanmadan olinadigan soliqni to’lovchi shaxslar. Soliq to’lovchilar O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan tartibda soliq organlarida qo’shilgan qiymat solig’ini (bundan buyon ushbu bo’limda soliq deb yuritiladi) to’lovchi sifatida maxsus ro’yxatdan o’tkazish hisobida turadi. Soliq solish obyekti Quyidagilar soliq solish obyektidir: 1) realizasiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi bo’lgan tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma; 2) O’zbekiston Respublikasi hududiga tovarlarni olib kirish. Faoliyatni O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi chet el yuridik shaxslari tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanmani bunday doimiy muassasaning faoliyatidan kelib chiqqan holda belgilaydi. Quyidagilar soliq solish obyekti hisoblanmaydi: 1) yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan o’z tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog’liq bo’lmagan shaxsiy (oilaviy) mol-mulkni realizasiya qilish; 2) yuridik shaxs qayta tashkil etilayotganda uning mol-mulkini huquqiy vorisga (huquqiy vorislarga) o’tkazish; 3) ishonchli boshqaruvning muassisi tomonidan mol-mulkni ishonchli boshqaruvchiga berish va ishonchli boshqaruv shartnomasining amal qilish muddati tugagan taqdirda, ishonchli boshqaruvchining o’zi ishonchli boshqaruvga berilgan mol-mulkni qaytarishi; 4) milliy valyuta yoki chet el valyutasi muomalasi bilan bog’liq operasiyalarni amalga oshirish (bundan numizmatika maqsadlari mustasno). Tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma Tovarlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma quyidagilardan iborat: 1) tovarga bo’lgan mulk huquqini pullik asosda, shu jumladan tovarning qarz shartnomasi bo’yicha o’tkazish; 2) tovarni bepul berish, bundan shunday berish iqtisodiy jihatdan o’zini oqlaydigan hollar mustasno; 3) mol-mulkni moliyaviy ijaraga (lizingga) berish; 4) tovarni bo’lib-bo’lib to’lash shartlari asosida berish. Tovarni realizasiya qilishdan farq qiluvchi har qanday faoliyat, shu jumladan quyidagilar xizmatlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma deb e’tirof etiladi: 1) pullik asosda xizmatlar ko’rsatish; 2) bepul xizmatlar ko’rsatish, shu jumladan mol-mulkni soliq to’lovchining bepul foydalanishi uchun berish, bundan shunday xizmatlarni ko’rsatish iqtisodiy jihatdan o’zini oqlaydigan hollar mustasno. Tovarlarni bepul berish yoki bepul xizmatlar ko’rsatish quyidagi shartlardan hyech bo’lmaganda biriga rioya etilganda iqtisodiy jihatdan o’zini oqlaydi deb e’tirof etiladi: 1) daromad olishga qaratilgan faoliyatni amalga oshirish maqsadida ishlab chiqarilgan bo’lsa; 2) shunday tadbirkorlik faoliyatini saqlash yoki rivojlantirish uchun zarur bo’lsa va xarajatlarning tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liqligi asoslantirilgan bo’lsa; 3) qonun hujjatlarining qoidalaridan kelib chiqsa. Ushbu bo’limni qo’llash maqsadida quyidagilar ham tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanmadir: 1) yuridik shaxsning ustav fondiga (ustav kapitaliga) hissa sifatida tovarlarni berish (xizmatlar ko’rsatish); 2) oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma) ishtirokchilari o’rtasida shunday shartnoma doirasida tovarlarni berish (xizmatlar ko’rsatish); 3) quyidagilarga tovarlarni berish (xizmatlar ko’rsatish): a) yuridik shaxs ishtirokchilari tarkibidan ishtirokchi chiqqanda (chiqarilganda) yoki uning yuridik shaxsda ishtirok etish ulushi kamayganda yoxud ishtirokchidan ushbu yuridik shaxsda ishtirok etish ulushi (ulushning bir qismi) yuridik shaxs tomonidan qaytarib sotib olinganda, ishtirokchiga; b) emitent bo’lgan yuridik shaxs tomonidan aksiyadordan ushbu emitent chiqargan aksiyalarni qaytarib sotib olishda, aksiyadorga; v) yuridik shaxs tugatilganda, aksiyadorga yoki ishtirokchiga; 4) xarajatlari Soliq Kodeksning 317-moddasiga muvofiq (bundan 20-bandda nazarda tutilgan xarajatlar mustasno) foyda solig’ini hisoblab chiqarishda chegirilmaydigan, soliq to’lovchining o’z ehtiyojlari uchun soliq to’lovchi tomonidan ishlab chiqargan tovarlarni berish, o’z kuchi bilan xizmatlar ko’rsatish; 5) jismoniy shaxslarga mehnatga haq to’lash yoki dividendlar to’lash hisobiga tovarlarni berish (xizmatlar ko’rsatish); 6) soliq to’lovchi tomonidan o’ziga tegishli mol-mulkni (xizmatlarni), agar bunday mol-mulk (xizmatlar) bo’yicha soliq summasi to’liq yoki qisman hisobga o’tkazilgan bo’lsa, boshqaruv organi a’zolariga, xodimlarga, ularning oila a’zolariga yoxud boshqa shaxslarga soliq to’lovchining tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liq bo’lmagan shaxsiy maqsadlarda foydalanish uchun berish (xizmatlar ko’rsatish); 7) tovarlarni va boshqa mol-mulkni qaytarish sharti bilan qayta ishlashga berish, agar tovarlar va (yoki) mol-mulk qayta ishlash mahsuli shaklida shartnomada belgilangan muddatda qaytarilmagan bo’lsa; 8) erkin bojxona hududining bojxona tartib-taomiliga soliq to’lamasdan joylashtirilgan tovarni yo’qotish, boshqa holatlarda soliqni to’lash zarur bo’lgan taqdirda; 9) qaytarilishi lozim bo’lgan, ko’p marta muomalada bo’ladigan idishlarning sotuvchi tomonidan berilishi, agar idish bunday idishdagi mahsulotni yetkazib berishga doir shartnomada belgilangan muddatda qaytarilmasa. Tovarlarni (xizmatlarni) olish huquqini beruvchi vaucherlarni realizasiya qilish yoki bepul berish mazkur tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma deb e’tirof etiladi. Tovarlarni realizasiya qilish joyi Quyidagi shartlardan hyech bo’lmaganda bittasi bajarilgan taqdirda, O’zbekiston Respublikasi hududi tovarlarni realizasiya qilish joyi deb e’tirof etiladi: 1) tovar O’zbekiston Respublikasi hududida turgan bo’lsa va bitim natijasida uning hududidan tashqariga chiqarilmaydigan bo’lsa; 2) tovar jo’natish yoki transportda tashish boshlangan paytda O’zbekiston Respublikasi hududida turgan bo’lsa. Xizmatlarni realizasiya qilish joyi Agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, basharti bunday xizmatlarning xaridori O’zbekiston Respublikasi hududida faoliyatni amalga oshirsa yoki tursa, O’zbekiston Respublikasi hududi xizmatlarni realizasiya qilish joyi deb e’tirof etiladi. Agar xizmatlarning xaridori O’zbekiston Respublikasi hududida yuridik shaxsni (uning filiallarini yoki vakolatxonalarini) yoki jismoniy shaxsni davlat ro’yxatidan o’tkazish asosida haqiqatda hozir bo’lsa, mazkur hudud xaridorning faoliyatni amalga oshirish joyi deb e’tirof etiladi. Davlat ro’yxatidan o’tkazilmagan taqdirda, xaridorning O’zbekiston Respublikasi hududida haqiqatda hozir bo’lishi yuridik shaxsning ta’sis hujjatlarida ko’rsatilgan joy yoki uni boshqarish joyi, uning doimiy muassasasi joylashgan yer (agar xizmatlar ushbu doimiy muassasa orqali olingan bo’lsa), jismoniy shaxsning yashash joyi asosida belgilanadi. Quyidagi hollarda ham O’zbekiston Respublikasi hududi xizmatlarni realizasiya qilish joyi deb e’tirof etiladi, agar: 1) xizmatlar O’zbekiston Respublikasi hududida turgan ko’chmas mol-mulk bilan bevosita bog’liq bo’lsa. Bunday xizmatlar jumlasiga, xususan, arxitektura loyihasini ishlab chiqish, qurilish faoliyatini tayyorlash va muvofiqlashtirish, arxitektura va qurilish faoliyati ustidan mualliflik va (yoki) texnik nazorat bilan bog’liq bo’lgan qurilish, montaj qilish, qurilish-montaj xizmatlari, ko’chmas mol- mulkka doir ishga tushirish-sozlash, ta’mirlash, restavrasiya qilish ishlari, ko’kalamzorlashtirish ishlari, shuningdek ko’chmas mol-mulkni ijaraga berish kiradi; 2) xizmatlar O’zbekiston Respublikasi hududida haqiqatda bo’lgan ko’char mol-mulk bilan bevosita bog’liq bo’lsa, bundan transport vositalarini ijaraga berish mustasno. Bunday xizmatlar jumlasiga, xususan, ko’char mol-mulkni montaj qilish, sozlash, yig’ish, ishlov berish, qayta ishlash, ta’mirlash, texnik xizmat ko’rsatish, saqlash kiradi; 3) umumiy ovqatlanish, ko’ngilochar, dam olish va boshqa shunga o’xshash xizmatlar, turizm, mehmonxona xizmatlari va joylashtiruvi, madaniyat, san’at, jismoniy tarbiya va sport, o’qitish (ta’lim) sohasidagi, shu jumladan malaka imtihonlari o’tkazish, seminarlar, malaka oshirish kurslarini, pullik ko’rgazmalarni, konferensiyalarni, simpoziumlarni va boshqa shunga o’xshash tadbirlarni tashkil etishga doir xizmatlar haqiqatda O’zbekiston Respublikasi hududida ko’rsatilsa. Ushbu bandning qoidalari elektron shaklda ko’rsatiladigan o’qitish (ta’lim) sohasidagi xizmatlarga nisbatan tatbiq etilmaydi. 4) tashish va (yoki) transportda tashish bo’yicha xizmatlar yoxud bevosita tashish va (yoki) transportda tashish bilan bog’liq xizmatlar quyidagilar tomonidan ko’rsatiladigan bo’lsa: a) O’zbekiston Respublikasining yuridik shaxslari yoki yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan, agar jo’natish punkti va (yoki) belgilangan punkt O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan bo’lsa. Ushbu kichik bandda ko’rsatilgan qoida ushbu transport vositalarida tashishni (transportda tashishni) nazarda tutuvchi, kemada vaqtincha yuk tashishga doir shartnoma bo’yicha (ekipaj bilan bo’lgan vaqtga) transport vositalarini berish chog’ida ham qo’llaniladi. Bunda, agar havo kemalaridan O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida joylashgan punktlar o’rtasida tashish uchun foydalaniladigan bo’lsa, O’zbekiston Respublikasi hududi kemada vaqtincha yuk tashish shartnomasiga ko’ra havo kemalarini foydalanishga berish bo’yicha xizmatlarni realizasiya qilish joyi deb e’tirof etilmaydi; b) chet ellik shaxslar tomonidan, agar jo’natish punkti va belgilangan punkt O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan bo’lsa (bundan chet el yuridik shaxslari tomonidan yo’lovchilarni, pochtani va yukni ushbu yuridik shaxsning doimiy bo’lmagan muassasasi orqali tashishga doir xizmatlar mustasno). Ushbu kichik bandning qoidalari tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga yetib kelish joyidan O’zbekiston Respublikasi hududidan chiqib ketish joyigacha transportda tashish chog’ida bojxona tranzitining bojxona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlarni bevosita tashish va (yoki) transportda tashish bilan bog’liq xizmatlarga hamda ushbu qismning 5-bandida ko’rsatilgan xizmatlarga nisbatan tatbiq etilmaydi; 5) tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga yetib kelish joyidan O’zbekiston Respublikasi hududidan chiqib ketish joyigacha tashish chog’ida bojxona tranzitining bojxona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlarni tashish va (yoki) transportda tashish bilan bevosita bog’liq bo’lgan xizmatlar (bundan ushbu qismning 7-bandida ko’rsatilgan xizmatlar mustasno) O’zbekiston Respublikasining rezidentlari bo’lgan yuridik shaxslar yoki chet el yuridik shaxsining doimiy muassasasi yoxud yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan ko’rsatilsa; 6) havo kemalariga bevosita O’zbekiston Respublikasi aeroportlarida va O’zbekiston Respublikasining havo hududida ko’rsatiladigan xizmatlar, shu jumladan aeronavigasiya xizmatlari ko’rsatilsa; 7) O’zbekiston Respublikasi hududi orqali tabiiy gazni quvurlar orqali tashishni tashkil etish bo’yicha xizmatlar O’zbekiston Respublikasi rezidentlari bo’lgan yuridik shaxslar tomonidan ko’rsatilsa; 8) ijaraga berish paytida O’zbekiston Respublikasi hududida bo’lgan transport vositalarini qisqa muddatli ijaraga berish bilan bog’liq xizmatlar. Agar xizmatlar transport vositalarini uzoq muddatli ijaraga berish bilan bog’liq bo’lsa, transport vositalarining joylashgan yeridan qat’i nazar, xizmatlarni sotib oluvchining faoliyatini amalga oshiradigan joyi (joylashgan yeri) bunday xizmatlarning realizasiya qilish joyi deb e’tirof etiladi. Bunda havo va dengiz kemalariga, vertolyotlarga va temir yo’l transportining harakatdagi tarkibiga nisbatan shartnoma, agarda u 90 kungacha bo’lgan muddatga tuzilgan bo’lsa, qisqa muddatli deb hisoblanadi. Boshqa transport vositalariga nisbatan bunday shartnomalar 30 kungacha bo’lgan muddatga tuzilgan bo’lsa, qisqa muddatli deb hisoblanadi; 9) televideniyeda va (yoki) radioda, ommaviy axborot vositalarida va boshqa shakllarda reklamani joylashtirish bo’yicha O’zbekiston Respublikasining hududida amalga oshiriladigan xizmatlar; 10) Soliq Kodeksning 282-moddasida ko’rsatilgan elektron shakldagi xizmatlar O’zbekiston Respublikasi hududida turgan yoki faoliyatni amalga oshirayotgan shaxslar tomonidan olinsa. Bunda, agar quyidagi shartlardan hyech bo’lmaganda bittasi bajarilsa, O’zbekiston Respublikasining hududi jismoniy shaxs tomonidan elektron shakldagi xizmatlarni olish joyi deb e’tirof etiladi; a) xaridorning yashash joyi O’zbekiston Respublikasi bo’lsa; b) xaridor tomonidan xizmatlarga haq to’lash uchun foydalaniladigan bank yoki xaridor tomonidan xizmatlarga haq to’lash amalga oshiriladigan to’lov tizimlarining operatori O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan bo’lsa; v) xaridor xizmatlarni olish chog’ida foydalangan tarmoqning manzili O’zbekiston Respublikasida ro’yxatdan o’tkazilgan bo’lsa; g) xizmatlarni olish yoki xizmatlarga haq to’lash uchun foydalaniladigan telefon raqami mansub bo’lgan mamlakatning xalqaro kodi O’zbekiston Respublikasi tomonidan berilgan bo’lsa. O’zbekiston Respublikasi, agarda ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan xizmatlarni realizasiya qilish joyi unda belgilangan mezonlarga muvofiq bo’lmasa, ushbu xizmatlarni realizasiya qilish joyi deb e’tirof etilmaydi. Agar xizmatlar ko’rsatish asosiy xizmatlarni realizasiya qilishga nisbatan yordamchi xususiyatga ega bo’lsa, bunday realizasiya qilish joyi deb asosiy xizmatlar realizasiya qilingan joy e’tirof etiladi. Tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sana Agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, mahsulot yetkazib beruvchi tomonidan hisobvaraq-faktura taqdim etilgan sana yoki tovarlar jo’natilgan (berilgan) sana, agar ushbu sana hisobvaraq-faktura taqdim etilgan sanadan oldin kelsa, tovarlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sanadir. Agar tovarni jo’natish (berish) amalga oshirilmasa, tovarga bo’lgan mulk huquqi xaridorga o’tkazilgan kun tovarlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sanadir. Ko’chmas mol-mulk realizasiya qilingan taqdirda, ko’chmas mol-mulkni boshqa shaxs tasarrufiga o’tkazish to’g’risidagi shartnomaning taraflari tomonidan imzolangan qabul qilib olish-topshirish dalolatnomasi bo’yicha xaridorga ko’chmas mol-mulk berilgan sana aylanma amalga oshirilgan sana deb hisoblanadi. Xizmatlar ko’rsatilganligi faktini tasdiqlovchi hisobvaraq-faktura yoki boshqa hujjat rasmiylashtirilgan (imzolangan) sana xizmatlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sanadir. Ushbu moddaning to’rtinchi qismi qoidalari boshlanishi bir hisobot (soliq) davriga, tamomlanishi esa boshqa hisobot (soliq) davriga to’g’ri keladigan xizmatlarga nisbatan ham qo’llaniladi. Elektr va (yoki) issiqlik energiyasi, suv, gaz, kommunal xizmatlar, aloqa xizmatlari, quvurlar tizimi orqali yuklarni tashishga doir xizmatlar realizasiya qilinganda, tovarlar (xizmatlar) doimiy (uzluksiz) asosda realizasiya qilingan boshqa xollarda tovarlar yetkazib berilgan (xizmatlar ko’rsatilgan) kalendar oyning so’nggi kuni tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sanadir. Obyektlar qurilishida, shu jumladan obyektlarni foydalanish uchun tayyor holda qurishda, shuningdek uzoq (bir soliq hisoboti davridan ortiq) texnologik davriylikdagi uzoq muddatli shartnomalar bo’yicha, agar tuzilgan uzoq muddatli shartnomalar shartlarida xizmatlarni har oyda topshirish nazarda tutilmagan bo’lsa, har bir kalendar oyning oxirgi kuni aylanma amalga oshirilgan sana deb hisoblanadi. Mol-mulk moliyaviy ijaraga (lizingga) berilganda, moliyaviy ijara (lizing) shartnomasi taraflari tomonidan imzolangan qabul qilish-topshirish dalolatnomasiga ko’ra mol-mulk ijaraga oluvchining (lizingga oluvchining) tasarrufiga berilgan sana aylanma amalga oshirilgan sana deb hisoblanadi. Soliq to’lovchining o’z ehtiyojlari uchun tovarlarni berishda (xizmatlar ko’rsatishda) aylanma amalga oshirilgan sana deb soliq to’lovchining tegishli ichki hujjati bilan rasmiylashtirilgan, ushbu tovarni berish (xizmatlar ko’rsatish) amalga oshirilgan kun e’tirof etiladi. Tovarlar eksport bojxona tartib-taomiliga joylashtirilgan holda O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga olib chiqilgan taqdirda, quyidagi sanalar tovarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sana deb hisoblanadi: 1) bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq aniqlanadigan bojxona chegarasi haqiqatda kesib o’tilgan sana; 2) bojxonaga oid deklarasiyalashni amalga oshirgan bojxona organining belgilari qo’yilgan holda tovarlarga taalluqli bojxona yuk deklarasiyasi ro’yxatdan o’tkazilgan sana – davriy va (yoki) vaqtinchalik bojxonaga oid deklarasiyalashdan foydalanilgan hollarda. Soliq solishdan ozod etiladigan tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma Agar Soliq Kodeksning 260-moddasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, quyidagilarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma soliq solishdan ozod etiladi: 1) maktabgacha ta’lim muassasalarida (tashkilotlarida) bolalarga qarash bo’yicha xizmatlarni; 2) bemorlar va keksalarni parvarish qilish bo’yicha xizmatlarni; 3) dafn etish byurolari va qabristonlarning marosim xizmatlarini, diniy ashyolarni, diniy tashkilotlar hamda birlashmalar tomonidan udumlarni va marosimlarni o’tkazishga doir xizmatlarni; 4) protez-ortopediya buyumlarini, nogironligi bo’lgan shaxslar uchun inventarni, shu jumladan ushbu buyumlar va inventarni ishlab chiqaruvchilar tomonidan realizasiya qilish, shuningdek nogironlarga ortopedik protezlash, nogironlar uchun mo’ljallangan protez-ortopediya buyumlari va inventarni ta’mirlash hamda ularga xizmat ko’rsatish bo’yicha xizmatlarni; 5) davolash muassasalari huzuridagi davolash-ishlab chiqarish ustaxonalarining mahsulotlarini ushbu muassasalar tomonidan realizasiya qilish; 6) ishlovchilari umumiy sonining kamida 50 foizi nogironligi bo’lgan shaxslardan iborat bo’lgan hamda nogironligi bo’lgan shaxslar mehnatiga haq to’lash fondi umumiy mehnatga haq to’lash fondining kamida 50 foizini tashkil etadigan, yagona ishtirokchisi nogironligi bo’lgan shaxslarning jamoat birlashmalari hisoblangan yuridik shaxslar tomonidan realizasiya qilinadigan tovarlar va xizmatlarni; 7) pochta markalarini (kolleksiya qilinadiganlaridan tashqari), markali otkritkalarni, konvertlarni; 8) pensiyalar va nafaqalar to’lashga doir xizmatlarni; 9) byudjet mablag’lari hisobidan bajariladigan ilmiy-tadqiqot va innovasiya ishlarini. Mazkur soliq solishdan ozod etish tegishli moliya organining byudjetdan mablag’lar ajratish to’g’risidagi xulosasi mavjud bo’lgan taqdirda qo’llaniladi; 10) o’qitish (ta’lim) sohasidagi xizmatlarni, shu jumladan test sinovlari va imtihonlar o’tkazishni tashkil etish xizmatlarini, xususan: boshlang’ich, o’rta, o’rta maxsus, texnik va kasb-hunar, oliy ta’lim va oliy o’quv yurtidan keyingi ta’lim sohasidagi ta’lim xizmatlarini; ta’lim muassasalari (tashkilotlari), shuningdek kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirishni amalga oshiradigan tashkilotlar tomonidan ko’rsatiladigan qo’shimcha ta’lim berish bo’yicha xizmatlarni; maktabgacha ta’lim va tarbiya dasturlari doirasida ta’lim va tarbiyalash faoliyatini amalga oshiruvchi tashkilotlarda bolalarga qarash va ularni parvarishlash bo’yicha xizmatlarni, to’garaklarda, seksiyalarda (shu jumladan sport seksiyalarida) va studiyalarda voyaga yetmagan bolalar bilan mashg’ulotlar o’tkazish bo’yicha xizmatlarni; 11) tibbiyot muassasalari tomonidan ko’rsatiladigan tibbiy xizmatlarni (bundan kosmetologik xizmatlar mustasno). Ushbu bandning maqsadida tibbiy xizmatlar jumlasiga, xususan, quyidagilar kiradi: tibbiy yordamga va sanitariya xizmati ko’rsatishga doir xizmatlar; tashxis qo’yish, profilaktika va davolash bo’yicha xizmatlar; stomatologik xizmatlar, shu jumladan tishlarni protezlash bo’yicha xizmatlar; 12) veterinariya xizmatlarini. Ushbu bandning maqsadida veterinariya xizmatlari jumlasiga, xususan, quyidagilar kiradi: veterinariyaga oid xizmatlar ko’rsatish, hayvonlarga tashxis qo’yish va ularni davolash bo’yicha xizmatlar; hayvonlar va inson uchun umumiy bo’lgan kasalliklardan aholini himoya qilish; O’zbekiston Respublikasi hududini hayvonlarning yuqumli kasalliklari kirib kelishidan himoya qilish; davlat veterinariya xizmati nazorati ostidagi tovarlarning veterinariya va veterinariya-sanitariya xavfsizligini ta’minlash; 13) dori vositalarini, veterinariya dori vositalarini, tibbiyot va veterinariya uchun mo’ljallangan buyumlarni; 14) sanatoriy-kurort, sog’lomlashtirish xizmatlarini, shuningdek jismoniy tarbiya va sport tashkilotlarining xizmatlarini. Ushbu bandning maqsadida: a) sanatoriy-kurort va sog’lomlashtirish xizmatlari jumlasiga sanatoriylar, shifoxonalar, profilaktoriylar, kurortlar, pansionatlar, dam olish uylari va zonalari, bolalar dam olish oromgohlari hamda boshqa dam olish tashkilotlari tomonidan ularning asosiy faoliyati doirasida ko’rsatiladigan, ular yuridik shaxslar yoki yuridik shaxslarning tarkibiy bo’linmalari tomonidan ko’rsatilishidan qat’i nazar, yo’llanmalar yoki joysiz davolanish uchun beriladigan hujjatlar bilan rasmiylashtirilgan xizmatlar kiradi; b) jismoniy tarbiya va sport tashkilotlarining xizmatlari jumlasiga, xususan, sport inshootlarida, maktablarda, klublarda sport turlari bo’yicha o’quv guruhlari hamda jamoalarida sog’lomlashtirish yo’nalishidagi jismoniy tarbiya va sport mashg’ulotlarini o’tkazishga oid xizmatlar, umumjismoniy tayyorgarlik xizmatlari, sport musobaqalarini yoki bayramlarni, sport-tomosha tadbirlarini o’tkazish bo’yicha xizmatlar, shuningdek mazkur tadbirlarga tayyorgarlik ko’rish va ularni o’tkazish uchun sport inshootlarini ijaraga berish kiradi; 15) yo’lovchilarni yagona tariflar bo’yicha tashish xizmatlarini ko’rsatish: a) umumiy foydalanishdagi yo’lovchi tashish shahar transportida va yo’lovchi tashish avtomobil transportida (bundan taksi, shu jumladan yo’nalishli taksi mustasno); b) shahar atrofidagi yo’nalishda temir yo’l transportida; 16) uy-joy fondini saqlash va ta’mirlash yuzasidan aholiga ko’rsatilayotgan xizmatlar. Uy-joy fondini saqlash va ta’mirlash yuzasidan ko’rsatiladigan xizmatlar jumlasiga lift xo’jaliklari, yer resurslari va davlat kadastri, uy-joy fondidan foydalanish, uni saqlash va ta’mirlash boshqarmalari hamda bo’limlarining bevosita aholi tomonidan haq to’lanadigan xizmatlari, shu jumladan ushbu xizmatlarga uy-joy mulkdorlari shirkatlari orqali haq to’lash kiradi; 17) tovarlarni (xizmatlarni), agar tovarlarni berish (xizmatlar ko’rsatish) O’zbekiston Respublikasi Prezidentining yoki O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarori asosida bepul amalga oshirilsa; 18) qimmatbaho metallardan ishlangan bank va o’lchovli quymalarini, qimmatbaho metallardan ishlangan quyma (investisiya) tangalarni (numizmatika maqsadlari uchun foydalaniladigan tangalardan, shuningdek qimmatbaho metallardan ishlangan chet el tangalaridan tashqari), zargarlik buyumlarini; 19) bojsiz savdo bojxona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlarni; 20) yuridik va jismoniy shaxslarga muayyan huquqlar berilganda fuqarolarning o’zini o’zi boshqarish organlari va vakolatli organlar, tashkilotlar tomonidan ko’rsatiladigan xizmatlarni, agar bunday xizmatlar ko’rsatish shart ekanligi qonun hujjatlarida belgilangan bo’lsa, faoliyatning muayyan sohasida ushbu organlar va tashkilotlarning zimmasiga yuklatilgan alohida vakolatlarni bajarish doirasida davlat boji yoki boshqa to’lovlar undiriladi; 21) byudjet mablag’lari hisobidan bajariladigan yer-kadastr, yer tuzish, tuproqqa oid va geobotanika ishlarini; 22) byudjet mablag’lari hisobidan har yillik mineral xom ashyo bazasini rivojlantirish va qayta tiklash davlat dasturlari doirasida ko’rsatiladigan geologiya xizmatlari; 23) xalqaro moliyaviy institutlarning qarzlari va hukumat tashkilotlarining xalqaro qarzlari hisobidan olinadigan tovarlarni (xizmatlarni), agar qarz shartnomasida ularni soliqdan ozod etish nazarda tutilgan bo’lsa; 24) O’zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasining qo’riqlash bo’linmalari xizmatlarini; 25) telekommunikasiya tarmoqlarida operativ-qidiruv tadbirlari tizimining texnik vositalari, shuningdek mazkur vositalardan foydalanishga hamda ularga xizmat ko’rsatishga doir xizmatlar; 26) mesenatlik ko’magi tarzida beriladigan (ko’rsatiladigan) tovarlarni (xizmatlarni); 27) Soliq Kodeksning 244-moddasida nazarda tutilgan moliyaviy xizmatlarni; 28) Soliq Kodeksning 245-moddasida nazarda tutilgan hayotni sug’urta qilish xizmatlarini va boshqa sug’urta xizmatlarini. Ushbu moddada sanab o’tilgan tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilishga doir aylanma soliq to’lovchilarda bunday faoliyatni amalga oshirish uchun tegishli lisenziyalar va boshqa ruxsat etuvchi hujjatlar mavjud bo’lgan taqdirda, agar uning amalga oshirilishini lisenziyalash lozim bo’lsa yoki ruxsat etuvchi hujjatlar talab etsa, qonun hujjatlariga muvofiq soliq solishdan ozod etiladi. Soliq solinadigan aylanmalarni va ushbu moddaning qoidalariga muvofiq soliq solishdan ozod etiladigan aylanmalarni amalga oshiradigan soliq to’lovchilar Soliq Kodeksning 268-moddasiga muvofiq aylanmalarning alohida hisobini yuritishi shart. Soliq solishdan ozod etiladigan moliyaviy xizmatlar Quyidagi moliyaviy xizmatlar soliq solishdan ozod etiladi: 1) bank operasiyalari, xususan: yuridik va jismoniy shaxslarning pul mablag’larini omonatlarga jalb etish; yuridik va jismoniy shaxslarning jalb etilgan pul mablag’larini banklar nomidan hamda ularning hisobidan joylashtirish; yuridik va jismoniy shaxslarning bank hisobvaraqlarini, shu jumladan bank kartalari bo’yicha hisob-kitoblar uchun xizmat qiluvchi bank hisobvaraqlarini ochish hamda yuritish, shuningdek bank kartalariga xizmat ko’rsatish bilan bog’liq operasiyalar; yuridik va jismoniy shaxslarning, shu jumladan vakil banklarning topshirig’iga ko’ra ularning bank hisobvaraqlari bo’yicha hisob-kitoblarni amalga oshirish; yuridik va jismoniy shaxslarga kassa xizmatlarini bank kassalari yoki maxsus asbob-uskunalar (bankomat, avtomatik depozit mashinalar va hokazo) orqali ko’rsatish; chet el valyutasining naqd puldagi va naqd pulsiz oldi-sotdisi (shu jumladan chet el valyutasining oldi-sotdi operasiyalariga doir vositachilik xizmatlari ko’rsatish); bank kafolatlarini bajarish (bank kafolatini berish va bekor qilish, bunday kafolat shartlarini tasdiqlash va o’zgartirish, bank kafolati bo’yicha to’lov, bunday kafolatga doir hujjatlarni rasmiylashtirish va tekshirish); majburiyatlarning pul shaklida bajarilishini nazarda tutuvchi uchinchi shaxslar uchun kafillik berish; akkreditivlarni ochish va ularga xizmat ko’rsatish; to’lov tizimlari, dasturlaridan va uskunalardan foydalangan holda hisob- kitoblarni (to’lovlarni) amalga oshirish; 2) hisob-kitoblar ishtirokchilari o’rtasida axborot va texnologik hamkorlikni, shu jumladan hisob-kitoblar ishtirokchilariga bank kartalari bilan amalga oshiriladigan operasiyalar bo’yicha axborotni to’plash, unga ishlov berish va uni taqdim etish yuzasidan xizmatlar ko’rsatilishini ta’minlovchi tashkilotlar tomonidan amalga oshiriladigan operasiyalar; 3) yuridik shaxslarning ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushlarini, kooperativlarning pay fondlaridagi va investisiya pay jamg’armalaridagi paylarni, qimmatli qog’ozlarni hamda hosila moliyaviy vositalarni realizasiya qilish, bundan soliq solinishi lozim bo’lgan hosila moliyaviy vositalarning asos aktivini realizasiya qilish mustasno. Ushbu bo’lim maqsadlarida hosila moliyaviy vositani realizasiya qilish deganda uning asos aktivini realizasiya qilish, shuningdek kontrakt bo’yicha mukofotlar summalarini, variasiyaga oid marja summalarini to’lash, hosila moliyaviy vositalar shartlariga muvofiq asos aktiv to’lovi bo’lmagan hosila moliyaviy vosita taraflarining boshqa davriy yoki bir martalik to’lovlari tushuniladi; 4) realizasiya qilinishi ushbu qismning 3-bandiga binoan soliq solishdan ozod etiladigan hosila moliyaviy vositalar asosida yuzaga keladigan majburiyatlar bo’yicha huquqlardan (talablardan) boshqa shaxs foydasiga voz kechish (ularni boshqalarga berish); 5) forfeyting va faktoring operasiyalari; 6) zayomlarni pul shaklida berishga doir shartnomalardan va (yoki) kredit shartnomalaridan kelib chiqadigan majburiyatlar yuzasidan kreditorning huquqlaridan (talablaridan) boshqa shaxs foydasiga voz kechish (ularni boshqalarga berish, olish) bo’yicha, shuningdek boshqa shaxs foydasiga voz kechish shartnomasi asosida dastlabki shartnoma yuzasidan qarz oluvchining har bir yangi kreditor oldidagi majburiyatlarining bajarilishga doir operasiyalar; 7) kreditlarni, zayomlarni pul shaklida va qimmatli qog’ozlar bilan berish, shu jumladan ular bo’yicha foizlar bilan birga berish, shuningdek REPO operasiyalari, shu jumladan REPO operasiyalari bo’yicha qimmatli qog’ozlar berilganligi uchun to’lanishi lozim bo’lgan pul summalari; 8) mol-mulkni moliyaviy ijaraga (lizingga) berishga doir xizmatlarning ushbu xizmatlar bo’yicha foizli daromadlar olishga taalluqli qismi bo’yicha; 9) qimmatli qog’ozlar (aksiyalar, obligasiyalar va boshqa qimmatli qog’ozlar) bilan bog’liq operasiyalar. Qimmatli qog’ozlar bilan bog’liq operasiyalar jumlasiga qimmatli qog’ozlarni saqlash, qimmatli qog’ozlarga bo’lgan huquqni hisobga olish, qimmatli qog’ozlarni o’tkazish hamda ularning reyestrini yuritish, qimmatli qog’ozlar savdosini tashkil etish bo’yicha operasiyalar kiradi, ularni tayyorlash bo’yicha xizmatlar bundan mustasno; 10) tranzaksiyalarni bir vaqtning o’zida to’lov ishtirokchilari o’rtasida vositachilik haqlarini taqsimlagan holda amalga oshirish bilan bog’liq to’lov tizimlarining moliya xizmatlari. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi bilan birgalikda O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki va qimmatli qog’ozlarga taalluqli qism bo’yicha qimmatli qog’ozlar bozorini rivojlantirish bo’yicha vakolatli organ bilan kelishilgan holda, ushbu moddaning qoidalarini qo’llash tartibi yuzasidan tushuntirishlar, shu jumladan ayrim aylanmalarni batafsil aniqlashtirish bo’yicha tushuntirishlar berishga haqli. Soliq solishdan ozod qilinadigan sug’urta xizmatlari Sug’urta qilish, birgalikda sug’urta qilish va qayta sug’urta qilish xizmatlari bo’yicha sug’urta bozorining professional ishtirokchilari tomonidan amalga oshiriladigan sug’urta qilish bo’yicha xizmatlar bu xizmatlar natijasida: 1) sug’urta bozorining professional ishtirokchisi quyidagilarni olsa, qo’shilgan qiymat solig’idan ozod qilinadi: sug’urta qilish, birgalikda sug’urta qilish va qayta sug’urta qilish shartnomalari bo’yicha sug’urta mukofotlari; qayta sug’urta qilishga topshirilgan shartnomalar bo’yicha vositachilik haqi va tantyemalar; sug’urta agenti, sug’urta va qayta sug’urta brokeri, syurveyer hamda sug’urta bozorining boshqa professional ishtirokchilarining xizmatlari uchun vositachilik haqi; sug’urta bozorining professional ishtirokchilari (aktuariylar, ajasterlar, syurveyerlar, assistans xizmatlari va shu singarilar) ko’rsatgan xizmatlardan olinadigan daromadlar; qonun hujjatlariga muvofiq sug’urtalovchiga o’tgan, sug’urta qildiruvchining (naf oluvchining) yetkazilgan zarar uchun javobgar shaxslardan talab qilish huquqini realizasiya qilishdan olinadigan mablag’lar; qayta sug’urta qilish shartnomalari muddatidan ilgari tugatilgan taqdirda, ular bo’yicha sug’urta mukofotlarining qaytarib berilgan qismi summalari; bevosita sug’urta faoliyatini amalga oshirishdan olinadigan boshqa daromadlar; 2) sug’urta qildiruvchi (naf oluvchi) quyidagilarni olsa, qo’shilgan qiymat solig’idan ozod qilinadi: sug’urta to’lovi (sug’urta tovoni); preventiv tadbirlar o’tkazish uchun beriladigan mablag’lar; sug’urta qilish shartnomasi zararsiz amal qilishi uchun sug’urtalovchi to’laydigan mablag’lar; sug’urta qilish shartnomasiga muvofiq boshqa mablag’lar. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi bilan birgalikda ushbu modda qoidalarining qo’llanilish tartibi yuzasidan, ayrim aylanmalarni batafsillashtirgan xolda, tushuntirishlar berishga haqli. Soliq solishdan ozod etiladigan tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish Quyidagilarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish soliq solishdan ozod etiladi: 1) jismoniy shaxslar tomonidan tovarlarni bojsiz olib kirishning bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarida tasdiqlangan normalari doirasida olib kirilayotgan tovarlar; 2) O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan tartibda insonparvarlik yordami sifatida olib kirilayotgan tovarlar; 3) davlat, hukumat, xalqaro tashkilotlar yo’nalishlari bo’yicha xayriya yordami maqsadlarida, shu jumladan texnik yordam ko’rsatish uchun olib kiriladigan tovarlar; 4) chet el diplomatik vakolatxonalari va ularga tenglashtirilgan vakolatxonalar rasmiy foydalanishi uchun, shuningdek ushbu vakolatxonalarning diplomatik va ma’muriy-texnik xodimlari, shu jumladan ularning o’zlari bilan birga yashayotgan oila a’zolari shaxsiy foydalanishi uchun mo’ljallangan tovarlar; 5) qonun hujjatlariga muvofiq alohida qimmatga ega madaniy meros obyektlari jamoasiga kiritilgan, davlat madaniyat muassasalari tomonidan olingan yoki ular tomonidan sovg’aga olingan madaniy qimmatliklar. Ushbu soliq solishdan ozod etish O’zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligining tegishli tasdiqnomasi mavjud bo’lgan taqdirda qo’llaniladi; 6) o’xshashi O’zbekiston Respublikasida ishlab chiqarilmaydigan, tasdiqlangan ro’yxat bo’yicha O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kiriladigan texnologik asbob-uskunalar; 7) xalqaro kitob almashinuvi bo’yicha davlat kutubxonalari va muzeylari tomonidan olinadigan bosma nashrlarning barcha turlari, shuningdek xalqaro notijorat almashinuvini amalga oshirish maqsadida ixtisoslashtirilgan davlat tashkilotlari tomonidan olib kiriladigan kinematografiya asarlari; 8) milliy valyuta va chet el valyutasi, qonuniy to’lov vositalari bo’lgan banknotlar (bundan kolleksiyalash uchun mo’ljallanganlari mustasno), shuningdek qimmatli qog’ozlar; 9) xalqaro moliya institutlarining qarzlari va hukumat tashkilotlarining xalqaro qarzlari hisobidan olib kiriladigan tovarlar, agar qarzga doir bitimda bu tovarlar olib kirilayotganda soliqdan ozod etilishi nazarda tutilgan bo’lsa; 10) vakolatli davlat organining yozma shakldagi tasdig’i mavjud bo’lgan taqdirda, telekommunikasiyalar operatorlari va tezkor-qidiruv tadbirlari tizimining texnik vositalarini sertifikatlashtirish bo’yicha maxsus organ tomonidan olinadigan tezkor-qidiruv tadbirlari tizimining texnik vositalari; 11) dori vositalari, veterinariya dori vositalari, tibbiyot va veterinariya uchun mo’ljallangan buyumlar, shuningdek dori vositalarini, veterinariya dori vositalarini, tibbiyot va veterinariya uchun mo’ljallangan buyumlarni ishlab chiqarish uchun qonun hujjatlarida belgilanadigan ro’yxat bo’yicha olib kiriladigan xom ashyo. Mazkur norma O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlanadigan ro’yxat bo’yicha O’zbekiston Respublikasida ham ishlab chiqariladigan, olib kiriladigan tayyor dori vositalariga, veterinariya dori vositalariga, tibbiyot va veterinariya uchun mo’ljallangan buyumlarga nisbatan tatbiq etilmaydi. Soliq bazasi Soliq bazasini aniqlashning umumiy qoidalari Tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilishda soliq bazasi soliq to’lovchi tomonidan ushbu bobga muvofiq o’zi ishlab chiqargan yoki olgan tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilishning o’ziga xos xususiyatlariga qarab aniqlanadi. Tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishda soliq bazasi soliq to’lovchi tomonidan ushbu bobga va bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq aniqlanadi. Soliq bazasini aniqlash chog’ida tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan tushum soliq to’lovchining ushbu tovarlarga (xizmatlarga) pulda va (yoki) natura shakllaridagi to’lov, shu jumladan qimmatli qog’ozlar bilan haq to’lash sifatida olingan barcha daromadlaridan kelib chiqqan holda hisobga olinadi. Soliq bazasini aniqlash chog’ida soliq to’lovchining chet el valyutasida ifodalangan tushumi (xarajatlari) Soliq Kodeksning 242-moddasida belgilangan tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma amalga oshirilgan sanada O’zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan kurs bo’yicha milliy valyutada qayta hisoblab chiqiladi. Agar sotuvchi va xaridor o’rtasidagi shartnomada tovarlarga (xizmatlarga) chet el valyutasida belgilangan summaga teng bo’lgan summadagi milliy valyutada haq to’lash nazarda tutilgan bo’lsa hamda bunda realizasiya qilingan tovarlarga (xizmatlarga) haq to’langan sana ularni realizasiya qilish bo’yicha Soliq Kodeksning 242-moddasiga muvofiq aniqlanadigan aylanma amalga oshirilgan sanaga to’g’ri kelmasa, mazkur sanalarda chet el valyutasi kurslaridagi farq tufayli yuzaga kelgan tushum summasidagi ijobiy yoki salbiy farq soliq bazasini belgilashda hisobga olinmaydi. Bunday ijobiy yoki salbiy farq Soliq Kodeksning XII bo’limiga muvofiq boshqa daromadlar yoki boshqa xarajatlar tarkibida sotuvchi tomonidan hisobga olinishi lozim. Soliq Kodeksning 239-moddasiga muvofiq o’z ehtiyojlari uchun soliq solish obyekti deb e’tirof etiladigan tovarlar berilgan (xizmatlar ko’rsatilgan) taqdirda, soliq bazasi soliq to’lovchi tomonidan ushbu bobga muvofiq aniqlanadi. Soliq bazasini aniqlash tartibi Agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq bazasi Soliq Kodeksning 176-moddasi talablarini hisobga olgan holda, aksiz solig’ini (aksiz to’lanadigan tovarlar, xizmatlar uchun) hisobga olib, unga soliqni kiritmagan holda, bitim taraflari tomonidan qo’llanilgan narxdan (tarifdan) kelib chiqqan holda realizasiya qilinadigan tovarlarning (xizmatlarning) qiymati sifatida aniqlanadi. Xaridorlarga realizasiya qilish bo’yicha aylanmani amalga oshirish sanasida chegirmalar (boshqa tijorat bonuslari) bergan soliq to’lovchi soliq bazasini bunday chegirmalar (tijorat bonuslari) chegirib tashlangan holdagi narxdan (tarifdan) kelib chiqqan holda aniqlaydi. Soliq bazasi quyidagi hollarda tovarlarning (xizmatlarning) O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan tartibga muvofiq aniqlanadigan bozor qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi: 1) tovarlarni (xizmatlarni) boshqa tovarlarga (xizmatlarga) ayirboshlab realizasiya qilishda; 2) agar Soliq Kodeksning 239-moddasi birinchi qismi 2-bandida yoki ikkinchi qismining 2-bandida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, tovarlarni (xizmatlarni) bepul berishda (ko’rsatishda); 3) yuridik shaxsning mol-mulkidan Soliq Kodeksning 239-moddasi to’rtinchi qismi 6-bandiga muvofiq shaxsiy maqsadlarda foydalanishda. Agar bitimning narxi tovarlarning (xizmatlarning) bozor qiymatidan past yoki yuqori bo’lsa, soliq organlari soliq bazasiga tuzatish kiritishga haqli. Soliq to’lovchi bunday qaror yuzasidan bitimning narxi bozor narxlariga muvofiqligini va soliq to’lashdan bo’yin tovlashga qaratilmaganligining asoslarini taqdim etish yo’li bilan nizolashishga haqli. O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirilgan (import qilingan) tovarlarni realizasiya qilish chog’ida soliq bazasi ushbu tovarlarni olib kirish (import qilish) chog’ida byudjetga haqiqatda to’langan soliq hisoblab chiqarilgan qiymatdan past bo’lishi mumkin emas. Qaytarib berish sharti bilan qayta ishlashga berilgan xom ashyo va materiallardan tovarlar ishlab chiqarish bo’yicha xizmatlar realizasiya qilingan taqdirda, soliq bazasi ularni qayta ishlashga doir xizmatlarning qiymati asosida, unga soliqni kiritmagan holda, aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha esa ularni qayta ishlashga doir xizmatlarning qiymati asosida, Soliq Kodeksga muvofiq hisoblab chiqarilgan aksiz solig’i hisobga olingan holda aniqlanadi. Obyektlarni qurishda, shu jumladan obyektlarni foydalanish uchun tayyor qilib qurishda, qurilish-montaj, ta’mirlash-qurilish, ishga tushirish-sozlash, loyiha- qidiruv va ilmiy ishlarni, shuningdek uzoq texnologik (bir hisobot davridan ortiq) davriylikdagi boshqa uzoq muddatli shartnomalarni bajarishda soliq bazasi har bir kalendar oyning oxirida haqiqatda bajarilgan ishlar hajmining Soliq Kodeksning 303-moddasiga muvofiq soliq bazasi kiritilmagan holda aniqlanadigan qiymati asosida aniqlanadi. Agar shartnomaga binoan bu ishlarni materiallar bilan ta’minlash majburiyati buyurtmachining zimmasida bo’lsa, ushbu materiallarga bo’lgan mulk huquqi buyurtmachining o’zida saqlanib qolgan taqdirda, soliq bazasi bajarilgan hamda tasdiqlangan ishlarning qiymatidan kelib chiqqan va buyurtmachi materiallarining qiymatini soliq bazasiga kiritmagan holda aniqlanadi. Jismoniy shaxslarga mehnat haqi hisobiga yoki dividendlar to’lovlari hisobiga tovarlar berilganda (xizmatlar ko’rsatilganda), shuningdek Soliq Kodeksning 239-moddasi to’rtinchi qismi 3-bandida belgilangan hollarda soliq bazasi tovarlarning (xizmatlarning) ushbu moddaning birinchi qismiga muvofiq aniqlanadigan qiymatidan kelib chiqqan va soliqni hisobga olgan holda aniqlanadi. Erkin bojxona hududining bojxona rejimiga soliq to’lamasdan joylashtirilgan tovar yo’qotilganda soliq bazasi Soliq Kodeksning 254-moddasi birinchi qismiga muvofiq aniqlanadi. Tovarlarni (xizmatlarni) olishga bo’lgan huquqni beruvchi vaucherni realizasiya qilish chog’ida vaucherning soliq hisobga olingan holdagi qiymati soliq bazasi bo’ladi. Olib sotish uchun jismoniy shaxslardan olingan avtomobillar va uy-joy ko’chmas mulk obyektlari realizasiya qilingan taqdirda, soliq bazasi soliq summasini o’z ichiga oladigan, realizasiya qilish narxi va sotib olish qiymati o’rtasidagi ijobiy farq sifatida aniqlanadi. Foyda solig’ini hisoblab chiqarishda Soliq Kodeksning 317-moddasiga muvofiq xarajatlari chegirilmaydigan soliq to’lovchining o’z ehtiyojlari uchun o’zi ishlab chiqargan tovarlardan foydalanilganda (o’z kuchi bilan xizmatlar ko’rsatilganda), soliq bazasi ushbu tovarlarning (xizmatlarning) bunday soliq to’lovchi tomonidan o’tgan 90 kun davomida realizasiya qilingan aynan shunday (ular mavjud bo’lmaganda shunga o’xshash) tovarlarning (xizmatlarning) o’rtacha o’lchangan narxidan kelib chiqqan holda hisoblab chiqarilgan qiymati sifatida, ko’rsatilgan davrda bunday realizasiya mavjud bo’lmaganda esa aksizlar hisobga olingan (aksizosti tovarlar uchun) va soliq qo’shilmagan bozor narxlaridan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Ushbu bo’limga muvofiq realizasiya qilishga doir aylanmalari soliq solinmaydigan aylanmalar bo’lgan chiptalar, abonementlar, yo’llanmalar (joysiz davolanish uchun berilgan hujjatlar) va xizmatlarni olish huquqini beruvchi boshqa hujjatlar realizasiya qilingan taqdirda, soliq bazasi soliq summasini o’z ichiga oladigan, realizasiya qilish narxi va ularni sotib olish narxi o’rtasidagi ijobiy farq sifatida aniqlanadi. Soliq bazasini aniqlashning boshqa shartlar va holatlarni hisobga oladigan o’ziga xos xususiyatlari Soliq Kodeksning 249–256-moddalarida belgilanadi. Moliyaviy ijara (lizing) shartnomalari bo’yicha operasiyalar amalga oshirilganda soliq bazasini aniqlashning o’ziga xos xususiyatlari Mol-mulk moliyaviy ijaraga (lizingga) berilgan taqdirda, ijaraga beruvchining (lizingga beruvchining) soliq bazasi barcha davriy ijara (lizing) to’lovlari summasi (shu jumladan, qaytarib sotib olish summasi, agar shartnomada shunday summa nazarda tutilgan bo’lsa) sifatida, ijaraga beruvchining (lizingga beruvchining) foiz hisobidagi daromadi chegirib tashlangan va soliq hisobga olinmagan holda aniqlanadi. Ijaraga oluvchi (lizingga oluvchi) tomonidan moliyaviy ijara (lizing) shartnomasining shartlari bajarilmaganligi sababli moliyaviy ijara (lizing) obyekti qaytarilgan taqdirda, soliq bazasi ijaraga oluvchi (lizingga oluvchi) tomonidan obyekt qaytarilgan sanada bunday obyekt uchun o’zi to’lamagan ijara (lizing) to’lovlarining summasi miqdorida foiz hisobidagi xarajat chegirib tashlangan va soliq hisobga olinmagan holda aniqlanadi. Soliq Kodeksning 246-moddasiga muvofiq soliq solishdan ozod etilgan, olib kirilgan texnologik asbob-uskunalar moliyaviy ijaraga (lizingga) berilganda soliq bazasi mazkur asbob-uskunalarni sotib olish narxi va realizasiya qilish narxi o’rtasidagi ijobiy farqdan kelib chiqib aniqlanadi. Vositachilik (topshiriq), transport ekspedisiyasi shartnomalari bo’yicha operasiyalar amalga oshirilganda soliq bazasini aniqlashning o’ziga xos xususiyatlari Komitentning (ishonch bildiruvchining) topshirig’iga ko’ra komitentga (ishonch bildiruvchiga) tegishli bo’lgan tovarlar realizasiya qilingan taqdirda, vositachilik (topshiriq) shartnomasining shartlariga muvofiq bo’lgan shartlar asosida vositachi (ishonchli vakil) tomonidan uchinchi shaxs bilan tuzilgan bitim bo’yicha komitent (ishonch bildiruvchi) bunday uchinchi shaxsga xizmatlar ko’rsatganda soliq bazasi quyidagicha aniqlanadi: 1) vositachining (ishonchli vakilning) soliq bazasi – uning soliqni o’z ichiga oladigan vositachilik haqi miqdorida; 2) komitentning (ishonch bildiruvchining) soliq bazasi – komitentning (ishonch bildiruvchining) topshirig’iga ko’ra vositachi (ishonchli vakil) tomonidan realizasiya qilingan tovarlarning qiymati, shuningdek soliqni kiritmagan holda vositachi (ishonchli vakil) tomonidan uchinchi shaxs bilan tuzilgan bitim bo’yicha komitent (ishonch bildiruvchi) bunday uchinchi shaxsga ko’rsatgan xizmatlarning qiymati miqdorida. Soliq solishdan ozod etish soliq solishdan ozod etiladigan tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bilan bog’liq bo’lgan vositachilik (topshiriq), transport ekspedisiyasi shartnomalari asosida xizmatlar ko’rsatishga nisbatan tatbiq etilmaydi. Vositachilik (topshiriq) shartnomasi shartlariga muvofiq bo’lgan shartlar asosida komitent (ishonch bildiruvchi) uchun uning topshirig’iga ko’ra olingan tovarlar vositachi (ishonchli vakil) tomonidan komitentga (ishonch bildiruvchiga) berilgan taqdirda, uchinchi shaxs tomonidan vositachi (ishonchli vakil) bilan tuzilgan bitim bo’yicha bunday uchinchi shaxs komitent (ishonch bildiruvchi) uchun xizmatlar ko’rsatganda vositachining (ishonchli vakilning) soliq bazasi uning soliqni o’z ichiga oladigan vositachilik haqi miqdorida aniqlanadi. Transport ekspedisiyasi shartnomasida belgilangan, transport ekspedisiyasi shartnomasi bo’yicha mijoz bo’lgan taraf uchun tashuvchi va (yoki) boshqa yetkazib beruvchilar tomonidan xizmatlar ko’rsatilgan taqdirda, ekspeditorning soliq bazasi transport ekspedisiyasi shartnomasida nazarda tutilgan, uning soliqni o’z ichiga oladigan haqi miqdorida aniqlanadi. Korxona mol-mulk majmuasi sifatida realizasiya qilinganda soliq bazasini aniqlashning o’ziga xos xususiyatlari Korxona mol-mulk majmuasi sifatida realizasiya qilinganda, soliq bazasi ushbu moddada belgilangan tartibda, uni realizasiya qilishning soliqni o’z ichiga oladigan narxi miqdorida, ushbu korxona mol-mulkining har bir soliq obyekti bo’yicha alohida aniqlanadi. Agar korxonani realizasiya qilish narxi uning tarkibiga kiradigan jami mol- mulkning balans qiymatidan past bo’lsa, korxonani realizasiya qilish narxining mazkur mol-mulkning balans qiymatiga nisbati sifatida aniqlanadigan tuzatish koeffisiyenti qo’llaniladi. Agar korxonani realizasiya qilish narxi uning tarkibiga kiradigan jami mol- mulkning balans qiymatidan yuqori bo’lsa, korxonani realizasiya qilishning debitorlik qarzi summasiga va qimmatli qog’ozlar qiymatiga kamaytirilgan narxining realizasiya qilingan korxona tarkibiga kiradigan mol-mulkning debitorlik qarzi summasiga va qimmatli qog’ozlarning qiymatiga kamaytirilgan balans qiymatiga nisbati sifatida aniqlanadigan tuzatish koeffisiyenti qo’llaniladi. Ushbu qismga muvofiq tuzatish koeffisiyentini hisob-kitob qilishda qimmatli qog’ozlarning qiymati, agar u faqat bozor qiymati bo’yicha qayta baholangan bo’lsa, chiqarib tashlanadi. Mol-mulkning har bir turini realizasiya qilish narxi uning balans qiymatining ushbu moddaning ikkinchi yoki uchinchi qismlarida nazarda tutilgan tartibda belgilanadigan tuzatish koeffisiyentiga ko’paytmasi sifatida aniqlanadi. Ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan holatda, debitorlik qarzining summasiga doir tuzatish koeffisiyenti qo’llanilmaydi. Agar bunday holda qimmatli qog’ozlarning qiymati qayta baholangan bo’lsa, mazkur koeffisiyent ularning qiymatiga nisbatan ham qo’llanilmaydi. Korxona sotuvchisi tomonidan korxona sotilgan narxni ko’rsatgan holda jamlama hisobvaraq-faktura tuziladi. Jamlama hisobvaraq-fakturada asosiy mablag’lar, nomoddiy aktivlar, ishlab chiqarish uchun mo’ljallangan va ishlab chiqarish uchun mo’ljallanmagan mol- mulkning boshqa turlari, debitorlik qarzining summalari, qimmatli qog’ozlarning qiymati hamda balans aktivlarining boshqa pozisiyalari mustaqil pozisiyalarga ajratiladi. Jamlama hisobvaraq-fakturaga inventarizasiya dalolatnomasi ilova qilinadi. Jamlama hisobvaraq-fakturada har bir mol-mulk turining narxi ushbu moddaning beshinchi qismida nazarda tutilgan o’ziga xos xususiyatlar hisobga olingan holda balans qiymatining tuzatish koeffisiyentiga ko’paytmasiga teng deb qabul qilinadi. Realizasiya qilinishiga soliq solinadigan mol-mulkning har bir turi bo’yicha tegishli ravishda soliq stavkasi va tegishli soliq summasi ko’rsatiladi. Transportda tashishni amalga oshirishda soliq bazasini aniqlashning o’ziga xos xususiyatlari Yo’lovchilarni, bagajni, yuklarni yoki pochtani temir yo’l, avtomobil, havo yoki daryo transportida tashishlar amalga oshirilganda soliq bazasi soliqni qo’shmagan holdagi tashish qiymati sifatida aniqlanadi. Imtiyozli tariflar bo’yicha yo’l hujjatlari realizasiya qilinganda soliq bazasi ushbu imtiyozli tariflardan kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi. Safar boshlanguniga qadar xaridorlarga ishlatilmagan yo’l hujjatlari uchun pullar qaytarilgan taqdirda, qaytarilishi lozim bo’lgan summaga soliqning barcha summasi kiritiladi. Safar tugatilganligi sababli yo’l davomida yo’lovchilarga yo’l hujjatlari qaytarilgan taqdirda, qaytarilishi lozim bo’lgan summaga yo’lovchilar yurishi kerak bo’lgan qolgan masofaga tegishli miqdordagi soliq summasi kiritiladi. Bunday holda soliq bazasini aniqlashda yo’lovchilarga haqiqatda qaytarilgan summalar hisobga olinmaydi. Muddatli bitimlar bo’yicha tovarlar (xizmatlar) realizasiya qilinganda soliq bazasini aniqlashning o’ziga xos xususiyatlari Muddatli bitim deganda shartnomada belgilangan muddat tugagach bevosita ushbu shartnomada ko’rsatilgan narx bo’yicha tovarlar yetkazib berilishini (xizmatlar ko’rsatilishini) taqozo etadigan bitim tushuniladi. Muddatli bitimlar bo’yicha tovarlar (xizmatlar) realizasiya qilinganda soliq bazasi ushbu tovarlarning (xizmatlarning) bevosita shartnomada ko’rsatilgan, lekin realizasiya qilingan sanadagi bozor narxlaridan kelib chiqqan holda hisoblangan qiymatdan past bo’lmagan qiymati sifatida aniqlanadi. Uyushgan bozorda muomalada bo’lmagan hosila moliyaviy vositalar realizasiya qilinganda soliq bazasi asos aktivning bevosita shartnomada ko’rsatilgan, lekin realizasiya qilingan sanadagi bozor narxlaridan kelib chiqqan holda hisoblangan qiymatdan past bo’lmagan qiymati sifatida aniqlanadi. Uyushgan bozorda muomalada bo’lgan va asos aktiv yetkazib berilishini nazarda tutuvchi hosila moliyaviy vositalarning asos aktivi realizasiya qilinganda, soliq bazasi, agar ushbu moddaning beshinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, asos aktivni realizasiya qilish amalga oshirilishi kerak bo’lgan hamda ushbu hosila moliyaviy vositani birja tasdiqlagan tasniflash shartlariga muvofiq belgilangan qiymat sifatida aniqlanadi. Uyushgan bozorda muomalada bo’lgan va asos aktiv yetkazib berilishini nazarda tutuvchi opsion kontraktlarning asos aktivi realizasiya qilingan taqdirda, soliq bazasi ushbu asos aktivni realizasiya qilish amalga oshirilishi kerak bo’lgan va hosila moliyaviy vositani birja tasdiqlagan tasniflash shartlariga muvofiq belgilangan qiymat sifatida, lekin realizasiya qilish sanasidagi bozor narxlaridan kelib chiqqan holda hisoblab chiqarilganidan past bo’lmagan qiymatda aniqlanadi. Ushbu bo’limni qo’llash maqsadida opsion kontrakt (opsion) deganda bir taraf (opsion xaridori) boshqa tarafdan (opsionni sotuvchidan) oldindan belgilangan narx bo’yicha asos aktivning muayyan sonini sotib olish («koll» opsioni) yoki sotish («put» opsioni) huquqini oladigan bitim tushuniladi. Ushbu moddaning ikkinchi – beshinchi qismlarini qo’llash maqsadida tovarning, xizmatning yoki asos aktivning narxi aksizlar hisobga olingan (aksiz to’lanadigan tovarlar uchun) va soliq hisobga olinmagan holda aniqlanadi. Tovarlarning, xizmatlarning yoki asos aktivning bozor qiymati –Soliq Kodeksning VI bo’limiga muvofiq, ularni realizasiya qilish sanasi esa Soliq Kodeksning 242-moddasiga muvofiq aniqlanadi. Ushbu bo’limni qo’llash maqsadida uyushgan bozorda muomalada bo’lgan hosila moliyaviy vositaning tasniflanishi deganda hosila moliyaviy vositaning shartlarini belgilovchi birja hujjati tushuniladi. Tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishda soliq bazasini aniqlash tartibi Tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishda soliq bazasi quyidagilarni qo’shgan holda hisoblab chiqarilgan ushbu tovarlarning qiymati sifatida aniqlanadi: 1) tovarlarning bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq aniqlanadigan bojxona qiymatini; 2) tovarlar O’zbekiston Respublikasiga olib kirilayotganda to’lanishi lozim bo’lgan aksiz solig’i va bojxona bojini. O’zbekiston Respublikasining bojxona hududidan tashqarida qayta ishlash bojxona tartib-taomiliga muvofiq O’zbekiston Respublikasi hududidan ilgari olib chiqilgan tovarlarning qayta ishlash mahsulotlari ushbu hududga olib kirilayotganda soliq bazasi bunday qayta ishlashning qiymati sifatida aniqlanadi. Soliq bazasi O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kiriladigan bir nomdagi, turdagi va markadagi tovarlarning har bir guruhi bo’yicha alohida aniqlanadi. Agar O’zbekiston Respublikasining bojxona hududiga olib kiriladigan tovarlarning bir turkumi tarkibida bir vaqtning o’zida ham aksiz to’lanadigan, ham aksiz to’lanmaydigan tovarlar mavjud bo’lsa, soliq bazasi mazkur tovarlarning har bir guruhiga nisbatan alohida aniqlanadi. Agar O’zbekiston Respublikasining bojxona hududiga olib kiriladigan tovarlar turkumi tarkibida bojxona hududidan tashqarida qayta ishlash bojxona tartib-taomiliga muvofiq O’zbekiston Respublikasi hududidan ilgari olib chiqilgan tovarlarning qayta ishlash mahsulotlari mavjud bo’lsa, soliq bazasi xuddi shunday tartibda aniqlanadi. Tovarlar (xizmatlar) chet ellik shaxslar tomonidan realizasiya qilinganda soliq agentlari tomonidan soliq bazasini aniqlashning o’ziga xos xususiyatlari O’zbekiston Respublikasining hududi realizasiya qilish joyi bo’lgan tovarlar (xizmatlar) soliq to’lovchilar sifatida soliq organlarida hisobda turmagan chet ellik shaxslar tomonidan realizasiya qilingan taqdirda, soliq bazasi soliq agentlari tomonidan ushbu tovarlarni (xizmatlarni) aksizlar (aksiz to’lanadigan tovarlar uchun) va soliq hisobga olingan holda realizasiya qilishdan olingan daromadning summasi sifatida aniqlanadi. Soliq agentlari deb ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan tovarlarning (xizmatlarning) xaridorlari (ularni oluvchilar) bo’lgan O’zbekiston Respublikasining yuridik shaxslari, yakka tartibdagi tadbirkorlar (ushbu moddaning to’rtinchi qismida nazarda tutilgan hollar bundan mustasno), O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi chet el yuridik shaxslari e’tirof etiladi. Agar ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan chet el yuridik shaxslari bilan hisob-kitoblarda O’zbekiston Respublikasining yuridik shaxslari, yakka tartibdagi tadbirkorlar yoki chet el yuridik shaxslarining doimiy muassasalari topshiriq, vositachilik shartnomalari yoki boshqa vositachilik shartnomalari asosida ishtirok etsa, bunday shaxslar soliq agentlari deb e’tirof etiladi. Mazkur hollarda soliq bazasi soliq to’lovchi tomonidan bunday tovarlarning aksizlar (aksiz to’lanadigan tovarlar uchun) va soliq hisobga olingan holdagi qiymati sifatida aniqlanadi. Soliq Kodeksning 282-moddasi birinchi qismida ko’rsatilgan chet el yuridik shaxslari realizasiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi deb e’tirof etiladigan elektron shakldagi xizmatlarni ko’rsatgan, shu jumladan O’zbekiston Respublikasining yuridik shaxslariga yoki O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi chet el yuridik shaxslariga topshiriq, vositachilik shartnomalari yoki shunga o’xshash shartnomalar asosida elektron shakldagi xizmatlar ko’rsatgan taqdirda, bunday xizmatlarning mazkur xaridorlari soliq agentlari deb e’tirof etiladi. O’zbekiston Respublikasi hududida tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilishga doir har bir operasiya amalga oshirilganda soliq bazasi ushbu bo’limning qoidalari hisobga olingan holda alohida aniqlanadi. Ushbu moddaga muvofiq soliq agentlari deb e’tirof etiladigan shaxslar tegishli soliq summasini hisoblab chiqarishi, soliq to’lovchidan, u soliq to’lovchi ekanligidan yoki soliq to’lovchi emasligidan qat’i nazar, uni ushlab qolishi va byudjetga o’tkazishi shart. Agar kontraktlarning shartlariga muvofiq xizmatlar chet ellik shaxslar tomonidan soliqni hisobga olmasdan taqdim etilsa, ushbu xizmatlar bo’yicha soliq bazasi soliq agentlari tomonidan ko’rsatilgan xizmatlarning qiymatidan kelib chiqqan holda, soliqni hisobga olmasdan aniqlanadi. Bunday holda soliq agenti tegishli soliq summasini mustaqil tarzda hisoblab chiqarishi va byudjetga o’tkazishi shart. Ushbu moddaning qoidalari mazkur Kodeksning 243–245-moddalarida ko’rsatilgan tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilishda qo’llanilmaydi. Ushbu moddaga muvofiq soliqning to’langanligini tasdiqlovchi to’lov hujjati Soliq Kodeksning 37-bobiga muvofiq to’langan soliq summasini hisobga kiritish huquqini beradi. Davlat mol-mulki bilan operasiyalar amalga oshirilganda soliq agentlari tomonidan soliq bazasini aniqlashning o’ziga xos xususiyatlari O’zbekiston Respublikasi hududida davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari tomonidan davlat mol-mulki ijaraga berilganda, davlat mulkini ijaraga berish bo’yicha vakolatli organ soliq agenti deb e’tirof etiladi. Bunday hollarda soliq bazasi bunday mol-mulkning soliq hisobga olingan holdagi ijara shartnomasida belgilangan ijara to’lovi miqdorida soliq agenti tomonidan aniqlanadi. O’zbekiston Respublikasi hududida davlat mol-mulki realizasiya qilinganda (berilganda) soliq bazasi soliq agenti tomonidan aniqlanadi. Bunday hollarda ushbu mol-mulkning xaridorlari (uni oluvchilar) soliq agenti deb e’tirof etiladi, bundan yakka tartibdagi tadbirkor bo’lmagan jismoniy shaxslar mustasno. Bunday hollarda soliq bazasi sotib olinayotgan (olinayotgan) davlat mol-mulkining soliq hisobga olinmasdan shartnomada belgilangan qiymati miqdorida soliq agenti tomonidan aniqlanadi. O’zbekiston Respublikasi hududida musodara qilingan mol-mulk, sudning qaroriga binoan realizasiya qilinadigan mol-mulk, egasiz qimmatliklar, xazinalar va sotib olingan qimmatliklar, shuningdek meros olish huquqi asosida davlatga o’tkazilgan qimmatliklar realizasiya qilingan taqdirda, soliq bazasi ushbu mol- mulkni (qimmatliklarni) aksiz solig’ini (aksiz to’lanadigan tovarlar uchun) va soliqni hisobga olgan holda realizasiya qilishdan olingan daromad summasi sifatida soliq agenti tomonidan aniqlanadi. Bunday hollarda ushbu mol-mulkni realizasiya qilishni amalga oshirishga vakolatli bo’lgan organ, tashkilot yoki yakka tartibdagi tadbirkor soliq agenti deb e’tirof etiladi. Soliq bazasi ushbu moddada nazarda tutilgan har bir operasiyani amalga oshirish chog’ida soliq agentlari tomonidan alohida aniqlanadi. Ushbu moddaga muvofiq soliq agenti deb e’tirof etiladigan shaxslar soliq to’lovchidan tegishli soliq summasini, u soliq to’lovchi ekanligidan yoki soliq to’lovchi emasligidan qat’i nazar, hisoblab chiqarishi, ushlab qolishi va byudjetga to’lashi shart. Ushbu moddaga muvofiq soliq to’langanligini tasdiqlovchi to’lov hujjati xaridorga to’langan soliq summasini Soliq Kodeksning 37-bobiga muvofiq hisobga olish huquqini beradi. Soliq bazasiga tuzatish kiritish Soliq to’lovchida soliq bazasiga tuzatish kiritish quyidagi hollarda amalga oshiriladi: 1) tovarlar to’liq yoki qisman qaytarilganda; 2) ko’rsatilgan xizmatlardan voz kechilganda; 3) bitim shartlari o’zgarganda, shu jumladan jo’natilgan tovarlarning, ko’rsatilgan xizmatlarning narxi va (yoki) soni (hajmi) o’zgarganda; 4) tovarlarni (xizmatlarni) sotuvchi tomonidan chegirmalar berilganda. Ushbu bandda nazarda tutilgan tuzatish kiritish, agar siylovlar berish shartlari shartnoma shartlarida yoki soliq to’lovchining narx (tarif) siyosatida nazarda tutilgan bo’lsa, ilgari amalga oshirilgan tovarlarni (xizmatlarni) yetkazib berish bo’yicha soliq bazasini kamaytiradi. Bunday shartlar tovarlar yetkazib berish (xizmatlar ko’rsatish) shartnomasining muayyan shartlarini xaridor tomonidan bajarishni, shu jumladan tovarlarning (xizmatlarning) muayyan hajmini olishni va muddatidan oldin haq to’lashni nazarda tutishi mumkin. Soliq bazasiga uni kamaytirish yoki ko’paytirish tarafga tuzatish kiritish bir yillik muddat doirasida, kafolat muddati belgilangan tovarlar (xizmatlar) bo’yicha esa kafolat muddati doirasida amalga oshiriladi. Soliq to’lovchida soliq bazasiga tuzatish kiritish tovarlarga (xizmatlarga) haq to’lash bo’yicha majburiyat Soliq Kodeksning 313-moddasiga muvofiq umid qilib bo’lmaydigan qarzdorlik deb e’tirof etilganda va uni hisobdan chiqarish lozim bo’lgan hollarda ham amalga oshiriladi. Bunday holda tuzatish kiritish tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilanadi. Soliq bazasiga tuzatish kiritish (salbiy yoki ijobiy) qo’shimcha hisobvaraq- faktura yoki ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan holatlar yuzaga kelganligini tasdiqlovchi boshqa hujjatlar asosida va ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan hollar ro’y bergan soliq davrida amalga oshiriladi. Soliq bazasi xatolarni tuzatish natijasida o’zgartirilgan taqdirda, shuningdek ilgari yozib berilgan hisobvaraq-fakturaga o’zgartish va (yoki) qo’shimchalar kiritish zarur bo’lganda ushbu moddaning qoidalari qo’llanilmaydi. Bunday holda ilgari yozib berilgan hisobvaraq-faktura bekor qilinadi va uning o’rniga qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tuzatilgan hisobvaraq-faktura rasmiylashtiriladi. Tovarlarni (xizmatlarni) yetkazib beruvchi tomonidan soliq bazasiga tuzatish kiritish amalga oshirilayotganda, xaridor yetkazib beruvchi tomonidan rasmiylashtirilgan qo’shimcha hisobvaraq-faktura asosida ilgari o’zi hisobga olish uchun qabul qilgan soliq summasiga tegishli tarzda tuzatish kiritadi (ko’paytiradi yoki kamaytiradi). 1 Soliq stavkalari , nol darajali stavka bo’yicha soliq solinadigan aylanma , soliq davri , soliqni hisoblab chiqarish va soliq hisobotini taqdim etish tartibi , soliqni to’lash tartibi . Soliq stavkalari Agar Soliq Kodeksning 36-bobida boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, soliq stavkasi 15 foiz miqdorida belgilanadi. Soliq Kodeksning 36-bobida nazarda tutilgan hollarda soliq stavkasi 0 foiz miqdorida belgilanadi. Soliq davri Soliq Kodeksning 39-bobida boshqacha qoida belgilanmagan bo’lsa, bir oy soliq davridir. Eksport operasiyalariga va ularga tenglashtirilgan operasiyalarga soliq solish Nol darajali stavka bo’yicha soliq solish quyidagilar realizasiya qilinganda amalga oshiriladi: 1) O’zbekiston Respublikasi hududidan eksport bojxona tartib-taomiliga olib chiqilgan tovarlar; 2) ilgari O’zbekiston Respublikasi bojxona hududida qayta ishlash bojxona tartib-taomiliga joylashtirilgan, O’zbekiston Respublikasi hududidan olib chiqilgan tovarlar va (yoki) O’zbekiston Respublikasi hududidan bojxona hududida qayta ishlash bojxona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlarni qayta ishlash natijasida olingan (hosil bo’lgan) tovarlar (qayta ishlash mahsulotlari, chiqindilar va (yoki) qoldiqlar); 3) O’zbekiston Respublikasi hududidan olib chiqilgan g’amlab qo’yilgan narsalar. Ushbu modda maqsadida havo kemalaridan risoladagidek foydalanilishini ta’minlash uchun zarur bo’lgan yoqilg’i va yonilg’i-moylash materiallari g’amlab qo’yilgan narsalar deb e’tirof etiladi; 4) chet eldan keltirilgan tovarlarni tashish chog’ida bojxona tranziti bojxona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlarni bevosita O’zbekiston Respublikasi hududiga yetib kelish joyidagi bojxona organidan O’zbekiston Respublikasi hududidan chiqib ketish joyidagi bojxona organigacha tashish yoxud transportda tashish bilan bevosita bog’liq bo’lgan xizmatlar; 5) xalqaro tashishlar bilan bevosita bog’liq bo’lgan xizmatlar. Nol darajali stavkani ayrim hollarda qo’llashning o’ziga xos xususiyatlari Soliq Kodeksning 264-moddasida belgilangan. Nol darajali stavkani qo’llash huquqini tasdiqlovchi hujjatlar soliq hisoboti bilan birga taqdim etiladi. Eksport operasiyalarini tasdiqlash Tovarlar eksport qilinganligini tasdiqlovchi hujjatlar quyidagilardan iborat: 1) kontrakt (kontraktning belgilangan tartibda tasdiqlangan ko’chirma nusxasi); 2) tovarlarni chiqarishni amalga oshiruvchi bojxona organining tovarlarni O’zbekiston Respublikasi bojxona hududidan olib chiqish uchun belgisi qo’yilgan bojxona yuk deklarasiyasi; 3) O’zbekiston Respublikasining bojxona hududidan o’tkazish punktida joylashgan bojxona organining tovarlar belgilangan mamlakatga jo’natilganligini tasdiqlovchi belgisi qo’yilgan, tovarga ilova qilinadigan hujjatlar. Tovarlar eksportga vositachi (ishonchli vakil) orqali vositachilik (topshiriq) shartnomasi bo’yicha realizasiya qilinganda eksportni tasdiqlash uchun komitent (ishonch bildiruvchi) tomonidan qo’shimcha tarzda soliq to’lovchining vositachi yoki ishonchli vakil bilan tuzilgan vositachilik shartnomasi yoki topshiriq shartnomasi (shartnomaning ko’chirma nusxasi) taqdim etiladi. Tovarlar eksport qilinganligini tasdiqlash uchun amalga oshirilayotgan faoliyatning turiga qarab boshqa hujjatlar taqdim etilishi mumkin. Soliq to’lovchining amalga oshiriladigan faoliyat turiga qarab nol soliq stavkasini qo’llash huquqini tasdiqlash uchun zarur bo’lgan hujjatlar ro’yxati hamda ularni taqdim etish tartibi O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilanadi. O’zbekiston Respublikasining bojxona hududida tovarlarni qayta ishlash bo’yicha xizmatlarga soliq solish Bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq O’zbekiston Respublikasining bojxona hududida qayta ishlash bojxona rejimiga joylashtirilgan tovarlarni qayta ishlash bo’yicha xizmatlarga qayta ishlash mahsulotlarini O’zbekiston Respublikasining bojxona hududidan tashqariga olib chiqish sharti bilan nol stavka bo’yicha soliq solinadi. O’zbekiston Respublikasining bojxona hududida qayta ishlash bojxona rejimiga joylashtirilgan tovarlarni qayta ishlash bo’yicha xizmatlarga qayta ishlash mahsulotlarini keyinchalik bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq erkin muomalaga chiqarish rejimiga joylashtirgan holda Soliq Kodeksning 258-moddasi birinchi qismida belgilangan soliq stavkasi bo’yicha soliq solinishi lozim. Xalqaro tashishlar bilan bog’liq xizmatlarga soliq solish Nol stavka bo’yicha soliq solish quyidagilarni realizasiya qilish chog’ida amalga oshiriladi: 1) tovarlarni xalqaro tashish bo’yicha xizmatlarni. Tovarlarni xalqaro tashish deganda tovarlarning jo’natish punkti yoki belgilangan punkti O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida joylashgan taqdirda tovarlarni havo kemalari, temir yo’l transporti va (yoki) avtotransport vositalari orqali tashish tushuniladi; 2) chet eldan keltirilgan tovarlarni tashish chog’ida bojxona tranziti bojxona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga yetib kelish joyidagi bojxona organidan to O’zbekiston Respublikasi hududidan chiqib ketish joyidagi bojxona organigacha tashish yoki transportda tashish bilan bevosita bog’liq bo’lgan xizmatlarni; 3) tashishlar yagona xalqaro tashish hujjatlari asosida rasmiylashtirilgan taqdirda, basharti yo’lovchilarni, pochtani va bagajni jo’natish punkti yoki belgilangan punkti O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqarida joylashgan bo’lsa, yo’lovchilarni, pochtani va bagajni tashish bo’yicha xizmatlarni; 4) O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga eksport qilinadigan tovarlarni tashish yoki transportda tashish, shuningdek O’zbekiston Respublikasi hududidagi qayta ishlash mahsulotlarini O’zbekiston Respublikasi hududidan olib chiqish bo’yicha O’zbekiston Respublikasining yuridik shaxslari bo’lgan tashuvchilar tomonidan ko’rsatiladigan xizmatlarni. Ushbu bandning qoidalari, basharti tashish hujjatlarida bojxona organlarining belgilari qo’yilgan bo’lsa, qo’llaniladi; 5) havo kemalariga bevosita O’zbekiston Respublikasi aeroportlarida va O’zbekiston Respublikasining havo hududida ko’rsatiladigan xizmatlarni, shu jumladan aeronavigasiya xizmatini. Ayrim hollarda nol darajali stavkaning qo’llanilishi Tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish aylanmasi to’langan soliqni qoplash (qaytarish) yo’li bilan nol darajali stavkasi bo’yicha tortiladi, agar ushbu tovarlar (xizmatlar) quyidagicha olinsa: 1) chet el diplomatik vakolatxonalarining va ularga tenglashtirilgan vakolatxonalarning rasmiy foydalanishi uchun, shuningdek ushbu vakolatxonalar diplomatik va ma’muriy-texnik xodimlarining (shu jumladan ular bilan birga yashaydigan oila a’zolarining) shaxsiy foydalanishi uchun; 2) Mahsulot taqsimotiga oid bitim doirasida tovarlarni (xizmatlarni) sotib olayotgan soliq to’lovchilar tomonidan, agar bitimda nol darajali stavka qo’llanilishi nazarda tutilgan bo’lsa. Agar tegishli chet davlatning qonun hujjatlarida O’zbekiston Respublikasining diplomatik vakolatxonalariga va ularga tenglashtirilgan vakolatxonalarga, ushbu vakolatxonalarning diplomatik hamda ma’muriy-texnik xodimlariga (shu jumladan ular bilan birga yashaydigan oila a’zolariga) nisbatan xuddi shunday tartib belgilangan bo’lsa yoxud bunday norma O’zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida nazarda tutilgan bo’lsa, nol darajali stavkani qo’llash ushbu moddaning birinchi qismi 1-bandiga muvofiq amalga oshiriladi. Suv ta’minoti, kanalizasiya, sanitariya jihatdan tozalash, issiqlik ta’minoti bo’yicha aholiga ko’rsatiladigan xizmatlarni realizasiya qilishga doir aylanmaga, shu jumladan bunday xizmatlarni uy-joy mulkdorlari shirkatlari tomonidan aholi nomidan, shuningdek idoraviy uy-joy fondi uylarida yashayotgan aholi uchun O’zbekiston Respublikasi Mudofaa vazirligining va O’zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasining bo’linmalari tomonidan olishga, nol darajali stavka bo’yicha soliq solinadi. Nol darajali stavka qimmatbaho metallarni ishlab chiqaruvchilar tomonidan qimmatbaho metallarni olish bo’yicha vakolatli organga realizasiya qilinadigan bunday metallarga nisbatan qo’llaniladi. Soliqni hisoblab chiqarish tartibi Soliq Kodeksning 247–257-moddalariga muvofiq soliq bazasini aniqlashda soliq summasi soliq bazasining soliq stavkasiga muvofiq bo’lgan foizli ulushi sifatida hisoblab chiqariladi. Soliq summasi tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilishga doir operasiyalarning soliq bazasidan, tegishli soliq davriga taalluqli bo’lgan aylanmalarni amalga oshirish sanasidan kelib chiqqan holda, tegishli soliq davrida soliq bazasini ko’paytiradigan yoki kamaytiradigan barcha o’zgartishlar hisobga olingan holda har bir soliq davrining yakunlariga ko’ra hisoblab chiqariladi. Tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishda soliqning umumiy summasi Soliq Kodeksning 254-moddasiga muvofiq hisoblab chiqarilgan soliq bazasining soliq stavkasiga mos keladigan foizli ulushi sifatida hisoblab chiqariladi. Agar Soliq Kodeksning 254-moddasi to’rtinchi qismida belgilangan talablarga muvofiq soliq bazasi O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kiriladigan tovarlarning har bir guruhi bo’yicha alohida aniqlansa, soliq summasi mazkur soliq bazalarining har biri bo’yicha alohida hisoblab chiqariladi. Bunda soliqning umumiy summasi bunday soliq bazalarining har biri bo’yicha alohida hisoblab chiqarilgan soliq summalarini qo’shish orqali hisoblab chiqariladi. To’langan soliq summalarini hisobga olish Byudjetga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasini aniqlashda, agar Soliq Kodeksning 267-moddasida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq to’lovchi haqiqatda olingan tovarlar (xizmatlar) bo’yicha to’langan (to’lanishi lozim bo’lgan) soliq summasini hisobga olish orqali Soliq Kodeksning 265- moddasiga muvofiq hisoblab chiqarilgan soliqning umumiy summasini kamaytirishga, quyidagi shartlarni bir vaqtda bajargan taqdirda, haqli bo’ladi: 1) soliq to’lovchining tovarlarni ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish (xizmat ko’rsatish) bilan bog’liq faoliyatini amalga oshirish chog’ida tovarlardan (xizmatlardan), foydalanilganda realizasiya qilish bo’yicha aylanmasiga soliq solinishi, shu jumladan nol stavka bo’yicha soliq solinishi lozim bo’lganda; 2) olingan tovarlarga (xizmatlarga) soliq to’lovchi tomonidan hisobvaraq- faktura yoki yetkazib beruvchi tomonidan taqdim etilgan soliq summasi alohida ajratib ko’rsatilgan boshqa hujjat olinganda hamda tovarlarni (xizmatlarni) yetkazib beruvchi soliq to’lovchi sifatida ro’yxatdan o’tkazilganda; 3) tovarlar olib kirilgan (import qilingan) taqdirda soliq byudjetga to’langanda; 4) Soliq Kodeksning 255 va 256-moddalarida nazarda tutilgan hollarda soliq byudjetga to’langanda; 5) nol darajali stavka bo’yicha soliq solinadigan tovarlar eksportida chet ellik sotib oluvchi (to’lovchi) tomonidan eksport qilinayotgan tovarlar uchun haq to’langanligini tasdiqlovchi bank hujjatidan ko’chirma mavjud bo’lsa. Nol darajali stavka bo’yicha soliq solinadigan tovarlarni eksportga realizasiya qilish aylanmasi maqsadida foydalaniladigan, haqiqatda olingan tovarlar (ishlar, xizmatlar) bo’yicha to’lanishi lozim bo’lgan (to’langan) soliq tovarlar eksportidan soliq to’lovchining O’zbekiston Respublikasidagi bank hisobvarag’iga kelib tushgan valyuta tushumining ulushida hisobga olinadi. Nol darajali stavka bo’yicha tortiladigan tovarlar eksporti vositachilik, topshiriq shartnomasi bo’yicha vositachi, ishonchli vakil orqali amalga oshirilgan taqdirda, soliq vositachining, ishonchli vakilning yoki soliq to’lovchining hisobvarag’iga kelib tushgan valyuta tushumining summasi ulushida hisobga olinadi. O’zbekiston Respublikasi hududi realizasiya qilish joyi deb e’tirof etilmaydigan xizmatlarni ko’rsatuvchi yakka tartibdagi tadbirkorlar va O’zbekiston Respublikasining yuridik shaxslari ushbu bobda belgilangan tartibda haqiqatda olingan tovarlar bo’yicha to’langan (to’lanishi lozim bo’lgan) soliq summasini hisobga olish huquqiga ega. Bunda ushbu bobni qo’llash maqsadida bunday xizmatlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanmadan olinadigan soliq solinadigan aylanmaga tenglashtiriladi. Soliq to’lovchi tomonidan asosiy vositalar (shu jumladan o’rnatiladigan asbob-uskunalar), nomoddiy aktivlar va ko’chmas mulk obyektlari, shu jumladan qurilishi tugallanmagan obyektlar sotib olinganda, shuningdek kelgusida o’z asosiy vositalari sifatida foydalanish uchun mo’ljallangan aktivlarni yaratish uchun tovarlar (xizmatlar) sotib olinganda sotuvchi tomonidan soliq to’lovchiga taqdim etilgan soliq summasini hisobga olish to’liq hajmda amalga oshiriladi. Soliq to’lovchi O’zbekiston Respublikasi hududiga bunday tovarlarni olib kirish chog’ida ushbu soliq to’lovchi tomonidan to’langan soliq summasini hisobga olish xuddi shunday tartibda amalga oshiriladi. Mol-mulk ustav fondiga (ustav kapitaliga) hissa sifatida olingan taqdirda, oluvchi mol-mulkni ustav fondiga (ustav kapitaliga) berish chog’ida ishtirokchi tomonidan to’langan soliq summasini hisobga olish huquqiga ega. Ustav fondiga (ustav kapitaliga) hissa sifatida olingan asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar va ko’chmas mol-mulk obyektlari, shu jumladan qurilishi tugallanmagan obyektlar bo’yicha ishtirokchi ularni berish chog’ida to’lagan soliq ushbu moddaning uchinchi qismida nazarda tutilgan tartibda berilgan aktivlarni oluvchi soliq to’lovchida hisobga olinadi. Soliq to’lovchi bo’lmagan shaxs soliq to’lovchi sifatida Soliq Kodeksning 237-moddasiga muvofiq maxsus ro’yxatga olish hisobiga qo’yilganda, shuningdek soliq to’lashdan ozod etish bekor qilingan taqdirda soliq to’lovchi maxsus ro’yxatga olish hisobiga qo’yish (ozod qilishni bekor qilish) sanasida o’z balansida mavjud bo’lgan tovar-moddiy zaxiralar qoldiqlarining va uzoq muddatli aktivlarning balans qiymatida hisobga olingan soliq summasini ushbu moddaning birinchi qismida belgilangan shartlarga rioya etilgan taqdirda, hisobga olish huquqiga ega. Ushbu moddaning beshinchi qismiga muvofiq hisobga olinadigan soliq summasi: tovar-moddiy zaxiralarning qoldiqlari bo’yicha – shaxs ro’yxatdan o’tkazish hisobiga qo’yilgan sanadan oldingi so’nggi o’n ikki oy ichida olingan, soliq to’lovchida uni ro’yxatdan o’tkazish hisobiga qo’yish (ozod etishni bekor qilish) sanasida mavjud bo’lgan tovar-moddiy zaxiralar qoldig’iga to’g’ri keladigan tovarlarning (xizmatlarning) haqiqiy qiymati bo’yicha; uzoq muddatli aktivlar bo’yicha – mazkur obyektlarning shaxs soliq bo’yicha ro’yxatdan o’tkazish hisobiga qo’yilgan (ozod etish bekor qilingan) sanadagi qayta baholanishi hisobga olinmagan, soliqning tegishli summasini o’z ichiga olgan balans (qoldiq) qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Agar soliq to’lovchi sifatida hisobda turmaydigan chet el yuridik shaxsi komitent (ishonch bildiruvchi) bo’lsa, tovar tegishli vositachilik (topshiriq) shartnomasiga muvofiq shartlar asosida vositachi (ishonchli vakil) tomonidan realizasiya qilingan taqdirda, ushbu tovar O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirilganda to’langan soliq summasi tegishli soliq davrida vositachi (ishonchli vakil) tomonidan realizasiya qilingan tovarlar ulushiga to’g’ri keladigan ulushda vositachi (ishonchli vakil) tomonidan hisobga olish uchun qabul qilinadi. O’zbekiston Respublikasining yuridik shaxsi yoki yakka tartibdagi tadbirkor bo’lgan komitentning (ishonch bildiruvchining) topshirig’iga ko’ra olingan tovar O’zbekiston Respublikasi hududiga vositachi (ishonchli vakil) tomonidan olib kirilgan taqdirda, import qilingan tovarning bojxona rasmiylashtiruvi chog’ida vositachi (ishonchli vakil) tomonidan to’langan soliq komitentda (ishonch bildiruvchida) hisobga olinishi lozim. Transport ekspedisiyasi shartnomasi bo’yicha majburiyatlarni bajarish chog’ida ekspeditor tomonidan tashuvchidan va (yoki) boshqa yetkazib beruvchilardan olingan xizmatlarga doir soliq summasi bunday shartnoma bo’yicha ekspeditorning mijozi bo’lgan tarafda hisobga olinadi. Sotuvchilar tomonidan O’zbekiston Respublikasining soliq to’lovchisi bo’lmagan chet ellik shaxsga ushbu chet ellik shaxs tomonidan O’zbekiston Respublikasida tovarlarni (xizmatlarni) olish chog’ida taqdim etilgan yoki ushbu chet ellik shaxslar tovarlarni ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish maqsadlari uchun O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishi chog’ida ular tomonidan to’langan soliq summalari hisobga olinishi lozim. Soliqning mazkur summalari Soliq Kodeksning 255-moddasiga muvofiq soliq agenti tomonidan ushbu chet ellik shaxsning daromadlaridan ushlab qolingan soliq byudjetga to’langanidan keyin, ushbu shaxs olgan (olib kirgan) tovarlardan (xizmatlardan) faqat soliq agenti qiymatidan soliqni ushlab qolgan tovarlarni ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish maqsadida foydalanilgan qismi bo’yichagina hisobga olinishi yoki ushbu chet ellik shaxsga qaytarilishi lozim. Bunda soliqning mazkur summalari, basharti chet ellik shaxs Soliq Kodeksning 237-moddasiga muvofiq soliq to’lovchi sifatida maxsus ro’yxatdan o’tkazish hisobiga qo’yilgan bo’lsa, hisobga olinishi yoki ushbu shaxsga qaytarilishi lozim. Agar soliq to’lovchi realizasiya qilish bo’yicha aylanmasiga soliq solinishi lozim bo’lgan tovarlarni (xizmatlarni), shuningdek realizasiya qilish bo’yicha aylanmasi soliq solishdan ozod etiladigan tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilsa, hisobga olinishi lozim bo’lgan soliq summasi Soliq Kodeksning 268-moddasida belgilangan tartibda aniqlanadi. Agar hisobga olish huquqi tovarlarni (xizmatlarni) olish bo’yicha qalbaki yoki ko’zbo’yamachilik uchun tuzilgan bitim natijasida vujudga kelganligiga oid dalillar mavjud bo’lsa, soliq organlari hisobga olishni bekor qilishni yoki unga tuzatishni amalga oshirishga haqli. Hisobga olinmaydigan soliq summasi Tovarlarni (xizmatlarni) olish (olib kirish) chog’ida soliq to’lovchi tomonidan to’langan soliq summasi Soliq Kodeksning 266-moddasiga muvofiq quyidagi hollarda hisobga olinmaydi: 1) realizasiya qilish bo’yicha aylanmalari ushbu bo’limga muvofiq soliq solishdan ozod etilgan tovarlarni ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish (xizmatlar ko’rsatish) uchun mo’ljallangan asosiy vositalar, ko’chmas mulk obyektlari va nomoddiy aktivlar sotib olinganda (olib kirilganda); 2) tovarlar (xizmatlar) ushbu qismning 1-bandida ko’rsatilgan asosiy vositalarni, ko’chmas mulk obyektlarini qurish, modernizasiyalash, rekonstruksiya qilish, texnik jihatdan qayta jihozlash va ta’mirlash uchun sotib olinganda; 3) realizasiya qilish bo’yicha aylanmalari soliqdan ozod etilgan tovarlar (xizmatlar) ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish (xizmatlar ko’rsatish) uchun sotib olinganda; 4) tovarlar (xizmatlar) soliq to’lovchi bo’lmagan yuridik shaxslar yoki yakka tartibdagi tadbirkorlar tomonidan sotib olinganda; 5) vakillik xarajatlari; 6) tovarlar (xizmatlar) bepul olinganda, bundan oluvchi ular bo’yicha soliq to’lagan hollar mustasno; 7) soliq to’lovchining shaxsiy ehtiyojlari uchun foydalanishga mo’ljallangan, Soliq Kodeksning 317-moddasiga muvofiq foyda solig’ini hisoblab chiqarishda xarajatlar chegirib tashlanmaydigan tovarlar (xizmatlar) sotib olinganda. Soliq to’lovchi tovarlarni (xizmatlarni) sotib olish chog’ida to’lagan soliq summalari quyidagi tovarlarni (xizmatlarni) sotib olish yoki olib kirish chog’ida ham, agar bu tovarlarni (xizmatlarni) sotib olish amalga oshirilayotgan faoliyat turiga bog’liq bo’lmasa, hisobga olinmaydi: 1) yengil avtomobillarni, motosikllarni, vertolyotlarni, motorli qayiqlarni, samolyotlarni, shuningdek motorli vositalarning boshqa turlarini va ular uchun yoqilg’ini; 2) alkogol va tamaki mahsulotlarini. Soliq Kodeksning 268 – 270-moddalarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, hisobga olinmaydigan soliq summasi sotib olingan tovarlarning (xizmatlarning) qiymatida hisobga olinadi. Soliq solishdan ozod etiladigan realizasiya qilish bo’yicha aylanma mavjud bo’lganda soliq summasini hisobga olish uchun qabul qilish tartibi Agar soliq to’lovchi soliq solinadigan va soliq solishdan ozod etiladigan aylanmalarni amalga oshirsa, soliq solinadigan aylanmaga to’g’ri keladigan soliq summasi hisobga olish uchun qabul qilinadi. Hisobga o’tkazilishi lozim bo’lgan soliq summasi soliq to’lovchining tanloviga ko’ra alohida-alohida usulda va (yoki) mutanosib usulda aniqlanadi. Alohida-alohida usul bo’yicha soliq to’lovchi soliq solinadigan va soliq solishdan ozod etilgan aylanmalar uchun foydalaniladigan, olingan tovarlarning (xizmatlarning) hamda ular bo’yicha to’langan soliq summalarining alohida- alohida hisobini yuritadi. Bunda alohida-alohida hisobni yuritish imkoni bo’lmagan umumiy xarajatlar bo’yicha xarajatlarni ajratish mutanosib usulda amalga oshiriladi. Mutanosib usul bo’yicha soliq to’lovchi tomonidan hisobga olish uchun qabul qilinadigan soliq summasi soliq solinadigan aylanma summasining tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish (soliqni hisobga olmasdan) bo’yicha aylanmaning umumiy summasidagi joriy kalendar yil ichida o’sib boruvchi yakun bilan aniqlanadigan solishtirma miqdoridan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Mutanosib usuldan foydalanish chog’ida hisobga olish uchun qabul qilinmagan soliq, shuningdek Soliq Kodeksning 269-moddasida nazarda tutilgan tartibda hisobga olinishi lozim bo’lgan soliq summasiga tuzatish kiritilgan hollarda hisobga olishga qabul qilinmagan soliq soliq to’lovchi tomonidan foyda solig’ini hisoblab chiqarish chog’ida chegirib tashlanadigan xarajatlar tarkibida hisobga olinadi. Agar soliq solinadigan aylanmalarning ulushi joriy soliq davrida aylanma umumiy summasining 5 foizidan oshib ketmasa, soliq to’lovchi haqiqatda olingan tovarlar (xizmatlar bo’yicha), shu jumladan uzoq muddatli aktivlar bo’yicha to’langan (to’lanishi lozim bo’lgan) soliq summasini joriy soliq davrida olingan tovarlarning (xizmatlarning) qiymatiga to’liq kiritishga haqli. Hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summalariga tuzatish kiritish Ilgari tovarlarni (xizmatlarni) olish chog’ida hisobga olish uchun qabul qilingan, olingan tovarlar (xizmatlar) bo’yicha soliq summasiga quyidagi hollarda tuzatish kiritilishi lozim: 1) tovarlardan (xizmatlardan) kelgusida soliq solishdan ozod etilgan aylanma uchun foydalanilganda; 2) ular buzilganda yoxud qonun hujjatlariga muvofiq vakolatli organ tomonidan, ular yo’qligida esa soliq to’lovchi tomonidan belgilangan tabiiy kamayish normalaridan ortiqcha yo’qotilgan taqdirda. Ushbu bandning qoidasi favqulodda holatlar (tabiiy ofat, yong’in, avariya, yo’l-transport hodisasi va boshqa shu kabi holatlar) munosabati bilan tovarlarning buzilishiga yoxud yo’qotilishiga nisbatan tatbiq etilmaydi; 3) yetkazib beruvchi tomonidan taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalar qonun hujjatlarida belgilangan tartibda haqiqiy emas deb e’tirof etilganda; 4) soliq to’lovchi maqomini yo’qotganda (yoki soliq to’lashdan ozod qilinganda). Sotib olingan tovarlar (xizmatlar) bo’yicha Soliq Kodeksning 267-moddasi birinchi qismi 1 – 4-bandlariga muvofiq ilgari hisobga olinmagan soliq summasi kelgusida ular soliq solinadigan aylanma uchun foydalanilgan hollarda tuzatiladi (hisobga olinadi). Tuzatish kiritilishi lozim bo’lgan soliq summasi bunday tuzatishlarni amalga oshirishdan oldingi oxirgi o’n ikki oy ichida olingan tovarlarning (xizmatlarning) soliq summasi qayta tiklanishi lozim bo’lgan tovar-moddiy zaxiralar qoldiqlariga to’g’ri keladigan qiymati asosida aniqlanadi. Asosiy vositalarning obyektlari, ko’chmas mulk obyektlari va nomoddiy aktivlar bo’yicha tuzatish kiritilishi lozim bo’lgan soliq summasi Soliq Kodeksning 270-moddasida nazarda tutilgan tartibda qayta baholash hisobga olinmagan, ushbu obyektlarning balans qiymatiga to’g’ri keladigan, ilgari bu obyektlar bo’yicha hisobga olingan (yoki ularning qiymatiga kiritilgan) soliq summasidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Ilgari bunday tovarlar (xizmatlar) bo’yicha hisobga olish uchun qabul qilingan miqdordagi, asosiy vositalarga, ko’chmas mulk obyektlariga va nomoddiy aktivlarga nisbatan esa ularning qayta baholash hisobga olinmagan holdagi qoldiq (balans) qiymatiga mutanosib miqdordagi soliq summalari tiklanishi lozim. Tovarlarni (xizmatlarni) yetkazib beruvchi tomonidan Soliq Kodeksning 257-moddasiga muvofiq soliq bazasiga tuzatishlar kiritish amalga oshirilganda, xaridor yetkazib beruvchi tomonidan rasmiylashtirilgan qo’shimcha (yoki tuzatilgan) hisobvaraq-faktura asosida u tomonidan ilgari hisobga qabul qilingan soliq summasiga tegishli tartibda tuzatish kiritishi kerak. Soliqqa tuzatish kiritish summasi ko’rsatilgan obyektlarning balans qiymatini oshirishga (yoki kamaytirishga) taalluqli bo’ladi yoxud foyda solig’ini hisoblab chiqarishda hisobga olinadigan xarajatlar (yoki daromadlar) tarkibiga kiritiladi. Tovar reeksport bojxona tartib-taomiliga joylashtirilganda va ushbu tovarning importi chog’ida soliq to’lovchi tomonidan to’langan soliq summasi unga bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda qaytarilganda, soliq to’lovchi hisobga o’tkaziladigan soliq summasiga o’ziga qaytarilgan soliq summasi bo’yicha tuzatish kiritadi (uni kamaytiradi). Hisobga olingan soliq summasiga tuzatishlar kiritish ushbu moddada ko’rsatilgan holatlar yuzaga kelgan soliq davrida amalga oshiriladi. Asosiy vositalarning ayrim obyektlari, ko’chmas mulk obyektlari va nomoddiy aktivlar bo’yicha hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summalariga tuzatish kiritish Soliq Kodeksning 266-moddasi uchinchi va to’rtinchi qismlarida ko’rsatilgan obyektlar bo’yicha hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summasiga Soliq Kodeksning 267-moddasiga muvofiq obyektlardan kelgusida foydalanilgan taqdirda tuzatish kiritilishi lozim, bundan to’liq amortizasiya qilingan yoki ishga tushirilgan paytidan e’tiboran o’n yildan ortiq vaqt o’tgan obyektlar mustasno. Soliqqa tuzatish kiritish summasi ushbu obyektlar bo’yicha ilgari hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summasidan kelib chiqqan holda, ularning bunday tuzatish kiritilayotgan sanadagi (qayta baholash hisobga olinmagan holdagi) balans (qoldiq) qiymatiga mutanosib ravishda hisoblab chiqariladi. Bunda soliqqa tuzatish kiritish summasi mazkur obyektlar balans qiymatining ko’payishiga olib boriladi. Agar ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan obyektdan kelgusida soliq to’lovchi tomonidan ushbu bo’limga muvofiq soliq solinishi lozim bo’lgan tovarlarni ishlab chiqarish va realizasiya qilish (xizmatlar ko’rsatish) uchun yangidan foydalanilsa, soliq to’lovchi tuzatish kiritishga va hisoblab chiqarilgan soliq summasini ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilganiga o’xshash tartibda hisobga olish uchun qabul qilishga haqli. Soliq Kodeksning 266-moddasi birinchi qismi 1-bandida ko’rsatilgan obyektlar bo’yicha hisobga olish uchun qabul qilinmagan soliq summasi, agar soliq to’lovchi tomonidan keyinchalik bunday obyektlardan Soliq Kodeksning 267-moddasi birinchi qismi 1-bandida ko’rsatilgan maqsadlar uchun foydalanilsa, hisobga o’tkazilishi lozim, bundan to’liq amortizasiya qilingan yoki ishga tushirilgan paytidan e’tiboran o’n yildan ortiq vaqt o’tgan obyektlar mustasno. Ushbu moddaning to’rtinchi qismiga muvofiq soliqqa tuzatish kiritish summasi ilgari mazkur obyektlar qiymatiga kiritilgan soliq summasidan kelib chiqqan holda, ularning tegishli soliq summasini o’z ichiga oladigan, bunday tuzatish kiritilgan sanadagi (qayta baholash hisobga olinmagan holdagi) balans (qoldiq) qiymatiga mutanosib ravishda hisoblab chiqariladi. Ushbu qismga muvofiq hisoblab chiqarilgan soliqqa tuzatish kiritish summasi Soliq Kodeksning 266-moddasi uchinchi qismida belgilangan tartibda hisobga o’tkazilishi lozim. Agar ushbu moddaning to’rtinchi qismida ko’rsatilgan obyektdan keyinchalik realizasiya qilinishi soliq solishdan ozod etilgan tovarlar ishlab chiqarish (xizmatlar ko’rsatish) uchun yangidan foydalanilsa, soliq to’lovchi hisobga o’tkaziladigan soliq summasiga tuzatish kiritishni amalga oshirish hamda ushbu moddaning ikkinchi qismida nazarda tutilgan tartibga o’xshash tartibda hisoblab chiqarilgan soliq summasini tiklashi kerak. Ushbu moddaning birinchi qismida ko’rsatilgan obyektdan realizasiyasiga soliq solinadigan tovarlarni (xizmatlarni) ham, soliq solishdan ozod qilingan tovarlarni ishlab chiqarish (xizmatlarni ko’rsatish) uchun ham foydalanilgan taqdirda, tiklanishi lozim bo’lgan soliq summasi ko’rsatilgan obyekt bo’yicha hisobga olish uchun qabul qilingan, obyektning bunday tuzatish kiritilgan sanadagi balans (qoldiq) qiymatiga (qayta hisoblashni hisobga olmagan holda) to’g’ri keladigan soliq summasining qismi sifatida aniqlanadi. Mazkur qism soliq solishdan ozod qilingan realizasiya qilingan tovarlar (xizmatlar) qiymatining joriy kalendar yili davomida o’sib boruvchi yakun bilan aniqlanadigan realizasiya qilingan tovarlar (xizmatlar) umumiy qiymatining ulushiga mutanosib ravishda belgilanadi. Agar ushbu moddaning to’rtinchi qismida ko’rsatilgan obyektdan kelgusida ham realizasiya qilish aylanmasi soliq solishdan ozod qilinadigan, ham realizasiya qilish aylanmasiga soliq solinadigan tovarlar ishlab chiqarish (xizmatlar ko’rsatish) uchun foydalanilsa, hisobga olinmaydigan soliq summasi quyidagi tartibda aniqlanadi: 1) ushbu moddaning beshinchi qismida nazarda tutilgan tartibga o’xshash tartibda hisoblab chiqarilgan, obyektning balans (qoldiq) qiymatida hisobga olingan soliq summasi ajratiladi; 2) ushbu moddaning yettinchi qismida nazarda tutilgan tartibga muvofiq hisobga olinmaydigan, soliq solishdan ozod qilingan aylanmaga to’g’ri keladigan soliq summasining ajratilgan qismi aniqlanadi. Qoldiq summa ushbu bobga muvofiq hisobga olinadi. Majburiyatlarni hisobdan chiqarishda hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summalariga tuzatish kiritish Tovarlarni (xizmatlarni) olishda ilgari hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summasi, agar bunday tovarlarga (xizmatlarga) haq to’lash bo’yicha majburiyat Soliq Kodeksning 313-moddasiga muvofiq bunday tuzatish amalga oshirilgan soliq davrida hisobdan chiqariladi, bundan Soliq Kodeksning 266- moddasi birinchi qismi 3 va 4-bandlariga muvofiq hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summalari mustasno. Ushbu moddaning birinchi qismida nazarda tutilgan tuzatish kiritish amalga oshirilgan tovarlar (xizmatlar) uchun haq to’langan taqdirda, haq to’lash amalga oshirilgan soliq davridagi tegishli soliq summasiga soliq to’lovchi hisobga olish uchun qabul qilinadigan soliq summasini ko’paytirish tomonga teskari tuzatish kiritish huquqiga ega. To’lanishi lozim bo’lgan soliq summasi Byudjetga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasi har bir soliq davri yakunlari bo’yicha, Soliq Kodeksning 265-moddasiga muvofiq hisoblab chiqarilgan, ushbu bobga muvofiq hisobga olinishi va tuzatish kiritilishi lozim bo’lgan summalar hisobga olingan holda hisoblab chiqariladi. O’zbekiston Respublikasi hududiga tovarlarni olib kirish chog’idagi soliq summasi bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq byudjetga to’lanadi. Agar ushbu moddaning birinchi qismiga muvofiq hisoblab chiqarilgan, byudjetga to’lanishi lozim bo’lgan soliq summasi salbiy bo’lsa, soliq to’lovchi mazkur summaning o’rnini Soliq Kodeksning 274-moddasida belgilangan tartibda qoplash huquqiga ega bo’ladi. Soliq hisobotini taqdim etish va soliqni to’lash tartibi Soliq to’lovchilar, agar ushbu bobda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq hisobotini o’zlari soliq hisobida turgan joydagi soliq organlariga o’tgan soliq davridan keyingi oyning yigirmanchi kunidan kechiktirilmagan muddatda taqdim etishlari shart. Soliq Kodeksning 272-moddasiga muvofiq hisoblab chiqarilgan soliqni to’lash agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq hisobida turilgan joy bo’yicha har bir soliq davrining yakunlariga ko’ra, soliq hisoboti taqdim etishlari muddatidan kechiktirmay amalga oshiriladi. O’zbekiston Respublikasi hududiga tovarlarni olib kirish chog’ida soliq ushbu bo’lim qoidalari hisobga olingan holda, bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda va muddatlarda byudjetga to’lanadi. Soliq agentlari soliqni o’zi soliq hisobida turgan joy bo’yicha to’laydi. Soliq to’lovchilar bo’lmagan soliq agentlari o’zi soliq hisobida turgan joydagi soliq organlariga tegishli soliq hisobotini Soliq Kodeksning 255 va 256-moddalariga muvofiq to’lash amalga oshirilgan o’tgan soliq davridan keyingi oyning yigirmanchi kunidan kechiktirmay taqdim etishi shart. Soliq hisobotiga soliq to’lovchining xaridlar reyestrida va sotuvlar reyestrida ko’rsatilgan ma’lumotlar kiritiladi. Ushbu moddaning to’rtinchi qismida ko’rsatilgan shaxslar, shuningdek vositachilik (topshiriq) va transport ekspedisiyasi shartnomalari asosida boshqa shaxsning manfaatlarni ko’zlab tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi shaxslar olingan va taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalar daftarlaridagi ma’lumotlarni ham belgilangan shakl bo’yicha taqdim etishi shart. Agar bunday shaxslar soliq to’lovchilar bo’lmasa, ular soliq hisobotiga faqat soliq agenti sifatida operasiyalarni yoki vositachilik (topshiriq) shartnomasi asosida komitentning (ishonch bildiruvchining), transport ekspedisiyasi shartnomasi asosida yukni oluvchining (yukni jo’natuvchining) manfaatlarini ko’zlab vositachilik operasiyalarini amalga oshirish chog’ida olingan hamda taqdim etilgan hisobvaraq- fakturalarni hisobga olish daftarlarida aks ettiriladigan ma’lumotlarni kiritadi. Xaridlar va sotuvlar reyestrlarini, shuningdek kelib tushgan va taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalarni hisobga olish daftarlarini yuritish shakllari va tartibi O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi va Moliya vazirligi tomonidan belgilanadi. Soliqning o’rnini qoplash Soliq Kodeksning 272-moddasiga muvofiq o’rni qoplanishi lozim bo’lgan soliq summasi, agar ushbu moddada boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq bo’yicha kelgusi to’lovlar hisobidan hisobga olinadi. Soliq to’lovchi o’rni qoplanishi lozim bo’lgan soliq summasini soliq organlariga soliq summasini qaytarish to’g’risida berilgan arizaga asosan qaytarish huquqiga ega. Agar kameral soliq tekshiruvi natijalariga ko’ra soliq organi qaytarish uchun arizada ko’rsatilgan soliq summasining o’rnini to’liq yoki qisman qoplash to’g’risida qaror qabul qilsa, mazkur soliq summasi soliq to’lovchiga soliq summasini qaytarish to’g’risida ariza berilgan sanadan e’tiboran oltmish kundan kechiktirmay qaytariladi. Soliqning jami summasi o’rnini tezlashtirilgan tarzda qoplash tartibi bu haqda soliqni qaytarish to’g’risidagi arizada ko’rsatilgan taqdirda, quyidagi toifadagi soliq to’lovchilarga nisbatan qo’llaniladi: 1) O’zbekiston Respublikasining yirik soliq to’lovchilar toifasiga belgilangan tartibda kiritilgan yuridik shaxslariga; 2) soliqni qoplashga doir ariza bilan birga amaldagi bank kafolatini taqdim etgan yoki soliq organlari bilan garov shartnomasini Soliq Kodeksning 107 yoki 109-moddalarida belgilangan tartibda rasmiylashtirgan soliq to’lovchilarga; 3) eksport va unga tenglashtirilgan operasiyalarni amalga oshiradigan shaxslarga – agar ilgari bu shaxslarga soliq summasi qoplangan va bunda qonunbuzarliklar aniqlanmagan bo’lsa, nol darajali soliq stavkasi qo’llanilishi natijasida hosil bo’lgan soliqning oshib ketgan summalari qismida; 4) chet el diplomatik vakolatxonalariga va ularga tenglashtirilgan vakolatxonalariga; 5) mahsulot taqsimotiga oid bitim ishtirokchilariga, agar bunday bitimda nol darajali stavka qo’llanilishi nazarda tutilgan bo’lsa; 6) soliq monitoringi ishtirokchilariga. Soliqning o’rnini tezlashtirilgan tartibda qoplashda soliq to’lovchi tomonidan qaytarish uchun arizada ko’rsatilgan soliq summasining o’rni unga yetti kun ichida to’liq hajmda qoplanadi. Bunda o’rni qoplanishi uchun arizada ko’rsatilgan soliq summasi asoslantirilganligining kameral soliq tekshiruvi umumiy tartibda amalga oshiriladi. Agar kameral soliq tekshiruvi natijalariga ko’ra arizada ko’rsatilgan soliq summasi yoki uning bir qismi asossiz bo’lib chiqsa, soliq to’lovchi soliqning o’rni o’ziga asossiz ravishda qoplangan summasini qoplash sanasidan to uni byudjetga to’lash sanasigacha penya hisoblangan holda byudjetga to’lashi shart. Soliq summalarining o’rnini qoplash tartibi va shartlari, ushbu moddaga muvofiq kameral soliq tekshiruvini o’tkazish, shuningdek chet davlat fuqarolari tomonidan O’zbekiston Respublikasi hududida olingan tovarlarni olib chiqishda ularga soliq summasini qaytarish (TAX FREE) O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda belgilanadi. Birgalikdagi faoliyat, ishonchli boshqaruv yoki konsessiya bitimi doirasida operasiyalarni amalga oshirishda soliqni hisoblab chiqarish va to’lashning o’ziga xos xususiyatlari Agar oddiy shirkat shartnomasining (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaning) ishtirokchilaridan hyech bo’lmaganda bittasi O’zbekiston Respublikasining soliq rezidenti bo’lgan O’zbekiston Respublikasi yuridik shaxsi yoxud yakka tartibdagi tadbirkor bo’lsa, soliq solish maqsadida birgalikdagi faoliyat doirasida amalga oshiriladigan hamda Soliq Kodeksning 239-moddasiga muvofiq soliq solinishi lozim bo’lgan operasiyalarning umumiy hisobini yuritish shunday ishtirokchi (bundan buyon ushbu moddada ishonchli shaxs deb yuritiladi) tomonidan amalga oshirilishi kerak. Mazkur qoida oddiy shirkat shartnomasiga (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaga) muvofiq shirkat ishlarini yuritish kimning zimmasiga yuklatilganligidan qat’i nazar, qo’llaniladi. Oddiy shirkat shartnomasiga (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaga) konsessiya bitimiga yoki mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasiga muvofiq operasiyalarni amalga oshirishda shirkatning ishonchli shaxsi, konsessioner yoki ishonchli boshqaruvchi zimmasiga soliq to’lovchining ushbu bo’limda belgilangan majburiyatlari yuklatiladi. Oddiy shirkat shartnomasiga (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaga) konsessiya bitimiga yoki mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasiga muvofiq tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilishda shirkatning ishonchli shaxsi, konsessioner yoki ishonchli boshqaruvchi soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tegishli hisobvaraq-fakturalarni taqdim etishi shart. Soliq solinishi lozim bo’lgan tovarlarni (xizmatlarni) oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma) doirasida ishlab chiqarish va (yoki) realizasiya qilish uchun olinadigan tovarlar (xizmatlar) bo’yicha soliqni hisobga olish imkoniyati faqat shirkatning ishonchli shaxsiga, basharti sotuvchilar tomonidan ushbu shaxsga soliq to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan tartibda taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalar mavjud bo’lsa, beriladi. Shirkatning ishonchli shaxsi tomonidan boshqa faoliyat amalga oshirilgan taqdirda, oddiy shirkat shartnomasiga (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomaga) muvofiq operasiyalarni amalga oshirish chog’ida foydalaniladigan va ushbu shaxs tomonidan o’zining boshqa faoliyati amalga oshirilganda foydalaniladigan tovarlarning (xizmatlarning) alohida-alohida hisobi mavjud bo’lganda, soliq summalarini hisobga olishga bo’lgan huquq yuzaga keladi. Soliqni hisobga olishga oid qism bo’yicha xuddi shunday qoidalar konsessiya bitimiga yoki mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasiga muvofiq amalga oshiriladigan operasiyalarga nisbatan belgilanadi. Shirkatning soliq hisobini yuritish uchun mas’ul bo’lgan ishonchli shaxsi, konsessioner, ishonchli boshqaruvchi oddiy shirkat shartnomasini (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnomani) konsessiya bitimini, mol-mulkni ishonchli boshqarish shartnomasini bajarish jarayonida amalga oshirilgan operasiyalarning hisobini har bir ko’rsatib o’tilgan shartnoma bo’yicha alohida-alohida yuritadi. Qayta tashkil etilganda soliq solishning o’ziga xos xususiyatlari Yuridik shaxs qayta tashkil etilganda uning soliq majburiyati ushbu moddada belgilangan o’ziga xos xususiyatlar hisobga olingan holda, Soliq Kodeksning 92-moddasiga muvofiq o’zining huquqiy vorisi (huquqiy vorislari) tomonidan bajariladi. Yuridik shaxs qayta tashkil etilganda, qayta tashkil etish shaklidan qat’i nazar, qayta tashkil etilgan yuridik shaxsga qo’yilgan va (yoki) ushbu shaxs tomonidan tovarlarni (xizmatlarni) olishda (olib kirishda) to’langan, lekin u tomonidan hisobga olish uchun qabul qilinmagan soliq summasi ushbu bo’limda nazarda tutilgan tartibda ushbu yuridik shaxsning huquqiy vorisida, agar huquqiy voris soliq to’lovchi sifatida ro’yxatdan o’tkazilgan bo’lsa, hisobga olinishi lozim. Soliq summalarini hisobga olish qayta tashkil etilgan yuridik shaxsning huquqiy vorisi tomonidan qayta tashkil etilgan yuridik shaxs tovarlarni (xizmatlarni) olganda, unga taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalar asosida, shuningdek huquqiy voris tovarlarni (xizmatlarni) olganda unga taqdim etilgan hisobvaraq-fakturalar asosida amalga oshiriladi. Soliq summalarini hisobga olish qayta tashkil etilgan yuridik shaxs tomonidan tovarlar (xizmatlar) olinishi bilan bog’liq majburiyatlar bo’yicha qarz huquqiy vorisga o’tkazilganidan keyin to’liq hajmda amalga oshiriladi. Agar qayta tashkil etilgan shaxs Soliq Kodeksning 274-moddasiga muvofiq soliqning o’rni qoplanishi huquqiga ega bo’lsa, lekin soliqning o’rni qoplanishi lozim bo’lgan summasi qayta tashkil etish tugallanguniga qadar unga qoplanmasa, ko’rsatilgan soliq summasining o’rni uning huquqiy vorisiga qoplanadi. Agar yuridik shaxs qayta tashkil etilganda uning huquqiy vorisi (huquqiy vorislari) soliq to’lovchi bo’lmasa, qayta tashkil etilayotgan shaxs ushbu bo’limda belgilangan tartibda soliqni hisobga olish uchun qabul qilingan soliq summasiga tuzatish kiritishni amalga oshirishi kerak. O’zbekiston Respublikasi hududiga tovarlarni olib kirishda va O’zbekiston Respublikasi hududidan tovarlarni olib chiqishda soliq solishning o’ziga xos xususiyatlari Tovarlarni O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirishda soliq solish tanlangan bojxona rejimiga qarab, quyidagi tartibda amalga oshiriladi: 1) tovarlar erkin muomalada bo’lish (import) uchun chiqarish bojxona rejimiga joylashtirilganda soliq to’liq hajmda hisoblanadi; 2) tovarlar reimport bojxona rejimiga joylashtirilganda soliq to’lovchi Soliq Kodeksga muvofiq tovarlar eksport qilinganda to’lashdan ozod etilgan soliq summalarini yoxud unga tovarlar eksport qilinganligi tufayli qaytarib berilgan summalarni to’laydi. Sanab o’tilgan summalarni to’lash bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi; 3) tovarlar tranzit, bojxona ombori, reeksport, boj olinmaydigan savdo, erkin bojxona hududi, yo’q qilish, davlat foydasiga voz kechish bojxona rejimiga, shuningdek g’amlab qo’yilgan narsalar bojxonada deklarasiya qilinganda soliq to’lanmaydi; 4) tovarlar O’zbekiston Respublikasi bojxona hududida qayta ishlash bojxona rejimiga joylashtirilganda, basharti qayta ishlash mahsulotlarini muayyan muddatda O’zbekiston Respublikasining bojxona hududidan olib chiqilsa, soliq to’lanmaydi; 5) tovarlar vaqtincha olib kirish bojxona rejimiga joylashtirilganda bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda soliq to’lashdan to’liq yoki qisman ozod etish qo’llaniladi; 6) bojxona hududidan tashqarida qayta ishlash bojxona rejimiga joylashtirilgan tovarlarni qayta ishlash mahsulotlari olib kirilgan taqdirda, soliq to’lovi bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda amalga oshiriladi; 7) tovarlar ichki iste’mol uchun qayta ishlash bojxona rejimiga joylashtirilganda soliq to’liq hajmda to’lanadi. Tovarlar O’zbekiston Respublikasi hududidan olib chiqilayotganda soliq solish quyidagi tartibda amalga oshiriladi: 1) tovarlar O’zbekiston Respublikasi hududidan eksport bojxona tartib- taomilida olib chiqilayotganda soliq to’lanmaydi. Mazkur qoida tovarlarni keyinchalik eksport bojxona tartib-taomiliga muvofiq olib chiqish maqsadida ushbu tovarlar bojxona ombori tartib-taomiliga joylashtirilganda ham qo’llaniladi; 2) tovarlar O’zbekiston Respublikasi hududidan tashqariga reeksport bojxona tartib-taomilida olib chiqilayotganda soliq to’lanmaydi, O’zbekiston Respublikasi hududiga olib kirish chog’ida to’langan soliq summalari esa soliq to’lovchiga bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarida nazarda tutilgan tartibda qaytariladi. Mazkur qoida tovarlar reeksport bojxona tartib-taomiliga muvofiq keyinchalik olib chiqish maqsadida bojxona ombori bojxona tartib-taomiliga joylashtirilganda ham qo’llaniladi; 3) maxsus bojxona tartib-taomilini tugallash maqsadida g’amlab qo’yilgan narsalar, shuningdek tovarlar O’zbekiston Respublikasi hududidan olib chiqilayotganda soliq to’lanmaydi; 4) tovarlar O’zbekiston Respublikasi hududidan ushbu qismning 1–3- bandlarida ko’rsatilganlariga nisbatan boshqa tartib-taomillarga muvofiq olib chiqilayotganda, agar bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, bojxona tartib-taomillari bilan soliq to’lashdan ozod etish va (yoki) to’langan soliq summalarini qaytarish amalga oshirilmaydi. Jismoniy shaxslar tomonidan shaxsiy, oilaviy, uy-ro’zg’or ehtiyojlari va tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog’liq bo’lmagan boshqa ehtiyojlar uchun mo’ljallangan tovarlar olib o’tilayotganda, tovarlar O’zbekiston Respublikasining bojxona chegarasi orqali olib o’tilayotganligi munosabati bilan soliq to’lash tartibi bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilanadi. Elektron shaklda xizmatlar ko’rsatuvchi chet el yuridik shaxslariga soliq solishning o’ziga xos xususiyatlari Soliq to’lovchilar Realizasiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi bo’lgan elektron shakldagi xizmatlarni realizasiya qilishni amalga oshiruvchi chet el yuridik shaxslari bunday xizmatlarni jismoniy shaxslarga ko’rsatishga oid qism bo’yicha soliq to’lovchilar deb e’tirof etiladi. Agar chet el yuridik shaxslari jismoniy shaxslarga Soliq Kodeksning 282- moddasida belgilangan xizmatlarni elektron shaklda ko’rsatsa hamda ularni realizasiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi bo’lsa, bunday xizmatlarni ko’rsatuvchi chet el yuridik shaxslari bilan topshiriq, vositachilik, agentlik shartnomalari yoki boshqa shunga o’xshash shartnomalar asosida bevosita jismoniy shaxslar bilan hisob-kitoblarda ishtirok etadigan vositachilar bo’lgan chet el yuridik shaxslari bunday xizmatlarni realizasiya qilishga doir operasiyalarga nisbatan soliq agentlari deb e’tirof etiladi. Agar bunday xizmatlar vositachilar bo’lgan bir nechta yuridik shaxsning hisob-kitoblarida izchil ketma-ketlikda ishtirok etgan holda ko’rsatilsa, bevosita jismoniy shaxslar bilan hisob-kitoblarda ishtirok etayotgan vositachi bo’lgan chet el yuridik shaxsi, unda ushbu xizmatlarni ko’rsatuvchi chet el yuridik shaxsi bilan shartnoma mavjudligidan qat’i nazar, soliq agenti deb e’tirof etiladi. Agar bunday xizmatlar O’zbekiston Respublikasining yuridik shaxslariga va O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasalar orqali amalga oshiruvchi O’zbekiston Respublikasi norezidentlari bo’lgan yuridik shaxslarga ko’rsatiladigan bo’lsa, bunday xizmatlarning xaridorlari bo’lgan mazkur shaxslar soliq agentlari deb e’tirof etiladi. Elektron shaklda xizmatlar ko’rsatuvchi chet el yuridik shaxslarini hisobga qo’yish va hisobdan chiqarish tartibi Agar chet el yuridik shaxsi jismoniy shaxslarga Soliq Kodeksning 282- moddasida ko’rsatilgan, realizasiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi deb e’tirof etiladigan elektron shakldagi xizmatlar ko’rsatadigan bo’lsa, va agar bu yuridik shaxsning o’zi vositachilarsiz xizmatlarni oluvchi bo’lgan jismoniy shaxslar bilan hisob-kitoblarni amalga oshirsa, chet el yuridik shaxsini soliq organida hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) to’g’risidagi ariza va O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan ro’yxati tasdiqlanadigan boshqa hujjatlar asosida amalga oshiriladi. Shunday xizmatlarda soliq agenti deb e’tirof etiladigan vositachi bo’lgan chet el yuridik shaxsini soliq organida hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) xuddi shunday tartibda amalga oshiriladi. Hisobga qo’yish (hisobdan chiqarish) to’g’risidagi ariza chet el yuridik shaxslari tomonidan soliq organiga elektron shaklda xizmatlar ko’rsatish boshlangan (tugatilgan) kundan e’tiboran o’ttiz kalendar kundan kechiktirmay beriladi. Soliq solish obyekti va soliq bazasi. Soliq davri. Chet el yuridik shaxslari tomonidan soliqni hisoblab chiqarish tartibi Jismoniy shaxslarga elektron shakldagi xizmatlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma soliq solish obyektidir. Chet el yuridik shaxslari jismoniy shaxslarga O’zbekiston Respublikasi realizasiya qilish joyi deb e’tirof etiladigan, Soliq Kodeksning 282-moddasida belgilangan elektron shakldagi xizmatlarni ko’rsatganda soliq bazasi mazkur xizmatlarning ularni realizasiya qilishning haqiqiy narxlaridan kelib chiqib hisoblab chiqarilgan soliq summasi hisobga olingan holdagi qiymati sifatida aniqlanadi. Bir chorak soliq davridir. Soliq bazasi har bir chorak bo’yicha ko’rsatilgan xizmatlar uchun to’lov (qisman to’lov) kelib tushgan vaqtdan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Soliq bazasini ushbu moddaga muvofiq aniqlash chog’ida elektron shaklda ko’rsatiladigan xizmatlarning chet el valyutasida ifodalangan qiymati O’zbekiston Respublikasi Markaziy bankining ko’rsatilgan xizmatlar to’lovi (qisman to’lovi) kelib tushgan oyning oxirgi kunida belgilangan kursi bo’yicha milliy valyutada qayta hisoblanadi. Agar bunday xizmatlarni realizasiya qilishga doir operasiyalarga nisbatan soliqni hisoblab chiqarish bo’yicha majburiyat ushbu moddaga muvofiq soliq agentining zimmasiga yuklatilmagan bo’lsa, chet el yuridik shaxslari soliqni hisoblab chiqarishni mustaqil ravishda amalga oshiradi. Elektron shaklda xizmatlar ko’rsatishda chet el yuridik shaxslari tomonidan soliq hisobotlarini taqdim etish va soliqni to’lash tartibi Soliq Kodeksning 82-moddasida belgilangan elektron shakldagi xizmatlar ko’rsatuvchi chet el yuridik shaxslari soliq organiga soliq hisobotini soliq to’lovchining shaxsiy kabineti orqali, belgilangan format bo’yicha elektron shaklda taqdim etadi. Chet el yuridik shaxslari tomonidan soliq organiga hujjatlarni (axborotni) va ma’lumotlarni taqdim etish uchun soliq to’lovchining shaxsiy kabinetidan foydalanish mumkin bo’lmagan davrda bunday hujjatlar (axborot) va ma’lumotlar telekommunikasiya aloqa kanallari orqali taqdim etiladi. Soliq hisobotlari, hujjatlar (axborot) va boshqa ma’lumotlar o’tgan chorakdan keyingi oyning yigirmanchi kunidan kechiktirmay taqdim etiladi. Chet el yuridik shaxslari tomonidan soliqni to’lash soliq hisobotini taqdim etish muddatidan kechiktirmay amalga oshiriladi. Elektron shakldagi xizmatlar Ushbu bo’limni qo’llash maqsadida axborot texnologiyalaridan foydalangan holda jahon Internet axborot tarmog’idan (bundan buyon matnda Internet tarmog’i deb yuritiladi) avtomatik usulda foydalanish orqali ko’rsatilgan xizmatlar elektron shakldagi xizmatlar jumlasiga kiradi. Xususan, bunday xizmatlar jumlasiga quyidagilar kiradi: 1) dasturiy ta’minotdan (shu jumladan Internet tarmog’i orqali yetkazib beriladigan o’yinlardan), shuningdek ma’lumotlar bazalaridan, ularga kiritiladigan yangi ma’lumotlardan va qo’shimcha funksional imkoniyatlardan Internet tarmog’i orqali, shu jumladan ulardan masofadan turib foydalanish imkonini berish yo’li bilan foydalanishga bo’lgan huquqlarni taqdim etish; 2) elektron kitoblardan (nashrlardan) va boshqa elektron nashrlardan, axborot, ta’limga oid materiallardan, grafik tasvirlardan, matnli yoki matnsiz musiqa asarlaridan, audiovizual asarlardan foydalanish huquqini Internet tarmog’i orqali, shu jumladan Internet tarmog’i orqali ko’rib chiqish yoki eshitish uchun ulardan masofadan turib foydalanish imkonini berish yo’li bilan taqdim etish; 3) Internet tarmog’ida, shu jumladan elektron hisoblash mashinalari uchun dasturlardan va Internet tarmog’ida ishlab turgan ma’lumotlar bazalaridan foydalangan holda reklamaga oid xizmatlar ko’rsatish, shuningdek Internet tarmog’ida reklama uchun reklamaga oid maydon (joy) va vaqt berish; 4) Internet tarmog’ida tovarlarni (xizmatlarni) va mulkiy huquqlarni olish (realizasiya qilish) to’g’risida takliflar joylashtirish bo’yicha xizmatlar ko’rsatish; 5) Internet tarmog’i orqali sotuvchilar va xaridorlar o’rtasida aloqalar o’rnatish va bitimlar tuzish uchun axborot texnologiyalari va tizimlaridan foydalangan holda amalga oshiriladigan texnik, tashkiliy, axborot imkoniyatlarini hamda boshqa imkoniyatlarni berish bo’yicha xizmatlar ko’rsatish. Bunday xizmatlar jumlasiga, xususan, Internet tarmog’ida real vaqt rejimida ishlaydigan savdo maydonchasini berish kiradi, bu maydonda potensial xaridorlar avtomatlashtirilgan tartib-taomil vositasida o’z narxini taklif etadi hamda taraflar avtomatik tarzda yaratiladigan xabar orqali sotuv to’g’risida xabardor qilinadi; 6) o’z maqsadlari uchun yoki iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish maqsadida Internet tarmog’ida hozir bo’lishni ta’minlash va (yoki) saqlab turish, foydalanuvchilarning elektron resurslarini (saytlarini va (yoki) Internet tarmog’idagi saytlari sahifalarini) saqlab turish, ulardan Internet tarmog’idan boshqa foydalanuvchilarning foydalanishini ta’minlash, foydalanuvchilarga ularni modifikasiyalash imkonini taqdim etish; 7) dasturning masofadan va onlayn rejimida ishlashini avtomatik tarzda saqlab turish, Internet tarmog’ida axborot tizimlarini, saytlarni va (yoki) sahifalarni boshqarish bo’yicha xizmatlar ko’rsatish; 8) basharti axborotni taqdim etgan shaxs undan Internet tarmog’i orqali foydalanish imkoniga ega bo’lsa, ushbu axborotni saqlash va unga ishlov berish; 9) axborot tizimida axborotni joylashtirish uchun real vaqt rejimida hisoblash quvvatini taqdim etish; 10) domen nomlar berish, xosting xizmatlarini ko’rsatish; 11) Internet tarmog’i orqali xaridor tomonidan ma’lumotlar kiritilayotganda avtomatik usulda yuzaga keladigan axborotni yetkazib berish, ma’lumotlarni qidirish, so’rovlarga ko’ra ularni saralash va ajratish, axborot-kommunikasiya tarmoqlari orqali mazkur ma’lumotlarni foydalanuvchilarga taqdim etish bo’yicha avtomatlashtirilgan xizmatlar ko’rsatish. Bunday yetkazib berishlar jumlasiga, xususan, fond birjasining real vaqt rejimidagi ma’lumotlari, matnlarning avtomatlashtirilgan tarjimasini real vaqt rejimida amalga oshirish kiradi; 12) potensial xaridorlar to’g’risidagi axborotni qidirish va (yoki) buyurtmachiga taqdim etish bo’yicha xizmatlar ko’rsatish; 13) Internet tarmog’idagi qidiruv tizimlaridan foydalanish imkonini berish; 14) Internet tarmog’idagi saytlarda statistikani yuritish. Elektron shakldagi xizmatlar jumlasiga quyidagilar kirmaydi: 1) agar Internet tarmog’i orqali buyurtma berilganda tovarlar yetkazib berish (xizmatlar ko’rsatish) aslida Internet tarmog’idan foydalanmagan holda amalga oshiriladigan bo’lsa, tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish; 2) elektron hisoblash mashinalari (shu jumladan kompyuter o’yinlari) uchun dasturlarni va moddiy jismlardagi ma’lumotlar bazalarini realizasiya qilish (ulardan foydalanish huquqlarini taqdim etish); 3) elektron pochta orqali maslahat xizmatlari ko’rsatish; 4) Internet tarmog’idan foydalanish imkonini berish bo’yicha xizmatlar ko’rsatish. . Aksiz solig’ini to’lovchilar , soliq solish obyekti , jami daromad, soliq bazasi . Soliq to’lovchilar Aksiz solig’ini to’lovchilar (bundan buyon ushbu bo’limda soliq to’lovchilar deb yuritiladi) deb quyidagi shaxslar e’tirof etiladi: 1) O’zbekiston Respublikasi hududida aksiz solig’i solinadigan tovarlarni (aksiz to’lanadigan tovarlarni) ishlab chiqaruvchilar; 2) tabiiy gazni iste’molchilarga realizasiya qilishni amalga oshiruvchilar; 3) benzin, dizel yoqilg’isini yakuniy iste’molchilarga realizasiya qilishni, shu jumladan avtomobillarga yoqilg’i quyish shoxobchalari orqali, shuningdek gazni avtomobillarga yoqilg’i quyish shoxobchalari orqali realizasiya qilishni amalga oshiruvchilar. Ushbu bo’limni qo’llash maqsadida yakuniy iste’molchilar deganda o’z ehtiyojlari uchun benzin, dizel yoqilg’isi hamda gaz oluvchi yuridik va jismoniy shaxslar tushuniladi; 4) oddiy shirkat ishtirokchisi bo’lgan, oddiy shirkat shartnomasi doirasida amalga oshiriladigan aksiz to’lanadigan tovarni ishlab chiqarish bilan bog’liq bo’lgan faoliyat bo’yicha oddiy shirkat ishlarini yuritish vazifasi zimmasiga yuklatilgan ishonchli shaxs; 5) O’zbekiston Respublikasining bojxona hududi orqali aksiz to’lanadigan tovarlarni olib o’tuvchilar. Bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq mazkur shaxslar soliq to’lovchilar deb e’tirof etiladi. Quyidagilar ham soliq to’lovchilar deb e’tirof etiladi: 1) telekommunikasiya mobil aloqa xizmatlarini (aksiz to’lanadigan xizmatlarni) ko’rsatadigan O’zbekiston Respublikasi yuridik shaxslari; 2) O’zbekiston Respublikasida faoliyatni doimiy muassasa orqali amalga oshiradigan, aksiz solig’i solinadigan tovarlarni ishlab chiqaruvchi yoki shunday tovarlarni olib kirishni amalga oshiruvchi chet el yuridik shaxslari. 284-modda. Soliq solish obyekti Aksiz solig’i (bundan buyon ushbu bo’limda soliq deb yuritiladi) solinadigan obyektlar quyidagilardan iborat: 1) aksiz to’lanadigan tovarlarni realizasiya qilish, shu jumladan aksiz to’lanadigan tovarlarni boshqa tovarlarga (xizmatlarga) ayirboshlash uchun berish: tovarga bo’lgan mulk huquqini berish; garov bilan ta’minlangan majburiyat bajarilmagan taqdirda, garovga qo’yilgan aksiz to’lanadigan tovarlarni garovga qo’yuvchi tomonidan berish; aksiz to’lanadigan tovarlarni bepul berish; aksiz to’lanadigan tovarlarni (xizmatlarni) jismoniy shaxslarning mehnatiga haq to’lash yoki dividendlar to’lash hisobidan berish; 2) aksiz to’lanadigan tovarlarni yuridik shaxsning ustav fondiga (ustav kapitaliga) hissa sifatida yoxud oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma) bo’yicha sherikning (ishtirokchining) hissasi sifatida berish; 3) aksiz to’lanadigan tovarlarni: a) ishtirokchiga (muassisga) u yuridik shaxs tarkibidan chiqqan (chiqib ketgan) taqdirda yoxud yuridik shaxsda ishtirok etish ulushi kamayganda yoki yuridik shaxs tomonidan ishtirokchidan ushbu yuridik shaxsda ishtirok etish ulushi (ulushning bir qismi) qaytarib sotib olinganda ishtirokchiga berish; b) yuridik shaxs bo’lgan emitent tomonidan aksiyadordan ushbu emitent chiqargan aksiyalar qaytarib sotib olingan taqdirda aksiyadorga berish; v) yuridik shaxsni tugatishda aksiyadorga yoki ishtirokchiga berish; 4) aksiz to’lanadigan tovarlarni qaytarish sharti bilan qayta ishlash uchun topshirish, shuningdek qaytarish sharti bilan berilgan xom ashyo va materiallarni qayta ishlash mahsuli bo’lgan, shuningdek aksiz to’lanadigan shunday xom ashyo va materiallarning mahsuli bo’lgan, aksiz to’lanadigan tovarlarni qaytarish sharti bilan berilgan xom ashyo va materiallarning mulkdoriga ishlab chiqaruvchi tomonidan topshirish; 5) aksiz to’lanadigan tovarlardan o’z ehtiyojlari uchun foydalanish; 6) aksiz to’lanadigan tovarlarni O’zbekiston Respublikasining bojxona hududiga olib kirish; 7) benzinni, dizel yoqilg’isini va gazni yakuniy iste’molchilarga realizasiya qilish yoki ulardan o’z ehtiyojlari uchun foydalanish; 8) aksiz to’lanadigan xizmatlar ko’rsatish; 9) O’zbekiston Respublikasi hududida ishlab chiqarilgan va (yoki) O’zbekiston Respublikasining bojxona hududiga import qilinadigan aksiz to’lanadigan tovarlarning buzilishi, yo’qotilishi, bundan favqulodda vaziyatlar natijasida yuzaga kelgan hollar mustasno. Aybdor tomonidan tovarning qiymati sug’urta orqali to’langan yoki uning o’rni qoplangan taqdirda, aksiz solig’i sug’urta orqali to’lash (o’rnini qoplash) ulushida to’lanadi. Quyidagilar soliq solish obyekti hisoblanmaydi: 1) aksiz to’lanadigan tovarlarni eksportga (eksportning bojxona tartib- taomillarida) realizasiya qilish, bundan aksiz to’lanadigan tovarlarning ayrim turlari mustasno; 2) bojxona hududida qayta ishlash bojxona tartib-taomiliga joylashtirilgan tovarlardan ishlab chiqarilgan, qayta ishlash mahsuli bo’lgan aksiz to’lanadigan tovarlarni keyinchalik O’zbekiston Respublikasining bojxona hududidan olib chiqib ketish sharti bilan berish; 3) ixtisoslashtirilgan gaz ta’minoti korxonalari orqali aholiga suyultirilgan gazni maishiy ehtiyojlar uchun realizasiya qilish; 4) O’zbekiston Respublikasining bojxona hududiga quyidagi aksiz to’lanadigan tovarlarni: O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadigan tartibda insonparvarlik yordami sifatida olib kirish; davlatlar, hukumatlar, xalqaro tashkilotlar orqali xayriya yordami maqsadida, shu jumladan texnik ko’mak ko’rsatish maqsadida olib kirish; agar qarz shartnomasida ularni soliqdan ozod etish nazarda tutilgan bo’lsa, xalqaro moliya institutlarining qarzlari va hukumat tashkilotlarining xalqaro qarzlari hisobidan olib kirish; 5) aksiz to’lanadigan tovarlarni O’zbekiston Respublikasining bojxona hududiga soliq solinmaydigan tovarlarni olib kirish normalari doirasida jismoniy shaxslar tomonidan import qilish. O’zbekiston Respublikasi hududiga soliq solinmaydigan tovarlarni jismoniy shaxslar tomonidan olib kirishning eng yuqori normalari qonun hujjatlarida belgilanadi; 6) vakolatli davlat organining yozma shakldagi tasdig’i bo’lgan taqdirda, telekommunikasiyalar operatorlari hamda tezkor-qidiruv tadbirlari tizimining texnik vositalarini sertifikatlashtirish bo’yicha maxsus organ tomonidan olinadigan tezkor-qidiruv tadbirlari tizimining texnik vositalari. Soliq bazasi Soliq bazasi belgilangan soliq stavkalariga qarab aksiz to’lanadigan tovarlarning (xizmatlarning) har bir turi bo’yicha alohida aniqlanadi. Aksiz to’lanadigan tovarlarga (xizmatlarga) nisbatan soliq stavkalari mutlaq (qat’iy) summada belgilangan bo’lsa, soliq bazasi aksiz to’lanadigan tovarlarning (xizmatlarning) naturada ifodalangan hajmidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Ishlab chiqarilayotgan aksiz to’lanadigan tovarlarga (xizmatlarga) soliq stavkalari foizlarda (advalor) belgilangan bo’lsa, soliq bazasi bo’lib realizasiya qilingan aksiz to’lanadigan tovarlarning (xizmatlarning) qiymati, biroq ularning haqiqiy tannarxidan past bo’lmagan qiymati hisoblanadi. Jismoniy shaxslar mehnatiga haq to’lash, hisoblab chiqarilgan dividendlar hisobiga bepul yoki boshqa tovarlarga (xizmatlarga) ayirboshlash uchun beriladigan aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha soliq bazasi ushbu moddaning ikkinchi va uchinchi qismlarida belgilangan tartibda aniqlanadi. Qaytarib berish sharti bilan qayta ishlangan xom ashyo va materiallardan ishlab chiqarilgan aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha soliq bazasi aksiz to’lanadigan tovarlarni ishlab chiqarishga doir ishlarning qiymatini hamda qaytarish sharti bilan qayta ishlangan xom ashyo va materiallarning qiymatini o’z ichiga oladi. Aksiz to’lanadigan tovarlarga nisbatan qat’iy belgilangan va advalor soliq stavkalaridan iborat bo’lgan aralash soliq stavkalari belgilangan bo’lsa, soliq bazasi, agar ushbu moddaning ikkinchi va uchinchi qismlarida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, aksiz to’lanadigan tovarlarning naturada ifodalangan hajmidan hamda realizasiya qilingan aksiz to’lanadigan tovarlarning qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Chetdan olib kirilayotgan aksiz to’lanadigan tovarlarga nisbatan foizlardagi (advalor) soliq stavkalari belgilangan bo’lsa, soliq bazasi bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadigan bojxona qiymati asosida aniqlanadi. Olib kirilayotgan aksiz to’lanadigan tovarlarga nisbatan qat’iy belgilangan soliq stavkalari belgilangan bo’lsa, soliq bazasi import qilingan aksiz to’lanadigan tovarlarning natura holidagi hajmidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Olib kirilayotgan aksiz to’lanadigan tovarlarga nisbatan qat’iy belgilangan va advalor soliq stavkalaridan iborat bo’lgan aralash soliq stavkalari belgilangan bo’lsa, soliq bazasi bojxona qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadigan, aksiz to’lanadigan tovarlarning naturada ifodalangan hajmidan va (yoki) aksiz to’lanadigan tovarlarning bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq belgilanadigan bojxona qiymatidan kelib chiqqan holda aniqlanadi. Benzinni, dizel yoqilg’isini va gazni yakuniy iste’molchilarga realizasiya qilish chog’ida realizasiya qilingan va (yoki) shaxsiy ehtiyojlar uchun foydalanilgan benzinning, dizel yoqilg’isi va gazning naturada ifodalangan hajmi soliq bazasi hisoblanadi. Aksiz to’lanadigan tovarlarga (xizmatlarga) doir soliq solinadigan operasiyalar amalga oshiriladigan sana Soliq Kodeksning 242-moddasida tegishli operasiyalar uchun nazarda tutilgan sana aksiz to’lanadigan tovarlarga (xizmatlarga) doir soliq solinadigan operasiyalar amalga oshirilgan sana hisoblanadi. Olib kirilayotgan aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha soliq solish operasiyalarini amalga oshirish sanasi ularni bojxonaning import tartib-taomilidan chiqarish sanasi hisoblanadi. Soliq bazasiga tuzatish kiritish Soliq bazasiga tuzatish kiritish Soliq Kodeksning 257-moddasida nazarda tutilgan hollarda va tartibda, soliq to’lovchi tomonidan amalga oshiriladi. Aksiz to’lanadigan tovarlar eksportini tasdiqlash Aksiz to’lanadigan tovarlar eksportini tasdiqlovchi hujjatlar quyidagilardan iboratdir: 1) eksport qilinadigan aksiz to’lanadigan tovarlarni yetkazib berishga doir kontrakt (kontraktning belgilangan tartibda tasdiqlangan ko’chirma nusxasi); 2) tovarlarni eksport rejimida chiqarishni amalga oshiruvchi bojxona organining belgisi qo’yilgan bojxona yuk deklarasiyasi; 3) O’zbekiston Respublikasining bojxona chegarasidagi o’tkazish punktida joylashgan bojxona organining tovarlar tayinlangan mamlakatga jo’natilganligini tasdiqlovchi belgisi qo’yilgan, tovarga ilova qilinadigan hujjatlar; 4) chet ellik sotib oluvchi (to’lovchi) tomonidan eksport qilinayotgan tovarlar uchun haq to’langanligini tasdiqlovchi bank hujjatidan ko’chirma. Tovarlarni chet el valyutasida eksport qilish yuzasidan daromadlar tovarlar eksport rejimiga chiqarilgan kundan e’tiboran bir yuz sakson kalendar kuni ichida kelib tushmagan taqdirda, tovarlarni eksportga realizasiya qilish soliq solishning obyekti deb e’tirof etiladi. Tovarlar eksportga vositachi (ishonchli vakil) orqali vositachilik (topshiriq) shartnomasi bo’yicha realizasiya qilingan taqdirda eksportni tasdiqlash uchun komitent (topshiriq beruvchi) tomonidan soliq to’lovchining vositachi yoki ishonchli vakil bilan tuzilgan vositachilik shartnomasi yoki topshiriq shartnomasi (shartnomaning ko’chirma nusxasi) qo’shimcha ravishda taqdim etiladi. Aksiz to’lanadigan tovarlar va xizmatlarning ro’yxati , soliq stavkalari , soliq davri , soliqni hisoblab chiqarish va soliq hisobotini taqdim etish tartibi , soliqni to’lash tartibi . Aksiz to’lanadigan tovarlar va xizmatlarning ro’yxati. Soliq stavkalari Aksiz to’lanadigan tovarlarning (xizmatlarning) ro’yxati va ularga doir soliq stavkalari O’zbekiston Respublikasining Davlat byudjeti to’g’risidagi Qonuni bilan tasdiqlanadi. Soliq stavkalari tovarning yoki xizmatning qiymatiga nisbatan foizlarda (advalor), naturada ifodalangan o’lchov birligiga nisbatan mutlaq summada (qat’iy belgilangan), shuningdek advalor va qat’iy belgilangan soliq stavkalarini o’z ichiga olgan aralash stavkada belgilanadi. O’zbekiston Respublikasining 2019 yil 9 dekabrdagi O’RQ-589-son Qonuniga 8-ILOVA O’zbekiston Respublikasida ishlab chiqariladigan (xizmat ko’rsatiladigan), aksiz solig’i solinadigan tovarlarga (xizmatlarga) aksiz solig’i STAVKALARI T/r Tovarlar (xizmatlar) nomi Soliq stavkasi 2020 yil 1 yanvardan 2020 yil 1 apreldan 2020 yil 1 oktyabrdan 1. Oziq-ovqat xom ashyosidan rektifikasiyalangan etil spirti, rektifikasiyalangan va efiroaldegidli fraksiyadan texnik etil spirti va etil 10 800 so’m 11 700 so’m 12 500 so’m spirtining boshlang’ich fraksiyasi (1 dal uchun) Vino (1 dal tayyor mahsulot uchun): tabiiy ravishda achitilgan tabiiy vinolar (etil spirti qo’shilmagan holda) 7 700 so’m 8 300 so’m boshqa vinolar 14 500 so’m 15 700 so’m 16 800 so’m 3. Konyak (1 dal tayyor mahsulot uchun) 102 000 so’m 109 100 so’m 116 400 so’m hajmiy ulushda spirt 40 foizdan ko’p bo’lgan konyakka 168 100 so’m 179 700 so’m 192 300 so’m 4. Aroq va boshqa alkogolli mahsulotlar (1 dal tayyor mahsulot uchun) 98 000 so’m 107 800 so’m 116 400 so’m hajmiy ulushda spirt 40 foizdan ko’p bo’lgan aroq va boshqa alkogolli mahsulotlarga 162 700 so’m 179 000 so’m 192 300 so’m 5. Pivo (1 dal tayyor mahsulot uchun) 10 600 so’m 11 700 so’m 6. Filtrli, filtrsiz sigaretalar, papiroslar 141 500 so’m/1000 dona + 9,0 foiz * 152 800 so’m/1000 dona + 9,0 foiz * 163 500 so’m/1000 dona + 9,0 foiz * 7. Zargarlik buyumlari 25% 8. Mobil aloqa xizmatlari 20% 9. Kumushdan ishlangan oshxona anjomlari 11% 10. Neft mahsulotlari: Ai-80 benzini 200 000 so’m/ tonna Ai-91, Ai-92, Ai-93, Ai-95 benzini 250 000 so’m/ tonna dizel yoqilg’isi 200 000 so’m/ tonna EKO dizel yoqilg’isi 180 000 so’m/ tonna aviakerosin 180 000 so’m/ tonna dizel yoki karbyurator (injektor) dvigatellari uchun motor moyi 250 000 so’m/ tonna 11. Tabiiy gaz, shu jumladan, eksport 20% 1 Ishlab chiqaruvchi korxonalar tomonidan sotiladigan suyultirilgan gaz («Hududgazta’minot» AJ orqali aholiga sotiladigan hajmlar bundan mustasno), shu jumladan, eksport 30% 13. Polietilen granulalar 30% 14. Yakuniy iste’molchiga sotiluvchi: ** benzin 1 litr uchun 285 so’m/ 1 tonna uchun 378 480 so’m 1 litr uchun 350 so’m/ 1 tonna uchun 465 530 so’m dizel yoqilg’isi 1 litr uchun 285 so’m/ 1 tonna uchun 346 275 so’m 1 litr uchun 350 so’m/ 1 tonna uchun 425 918 so’m suyultirilgan gaz 1 litr uchun 285 so’m/ 1 tonna uchun 540 645 so’m 1 litr uchun 350 so’m/ 1 tonna uchun 664 993 so’m siqilgan gaz 1 kub.metr uchun 435 so’m 1 kub.metr uchun 500 so’m * Aksiz solig’ining qat’iy belgilangan stavkasi natura ifodasidagi aksiz to’lanadigan tovarlar hajmiga nisbatan qo’llaniladi, aksiz solig’ining advalor stavkasi ishlab chiqaruvchining aksiz solig’i va qo’shilgan qiymat solig’i qo’shilmagan holda sotilgan tovarlar qiymatiga nisbatan qo’llaniladi. ** Benzin, dizel yoqilg’isi va suyultirilgan gazni avtomobillarga yoqilg’i quyish shoxobchalari orqali sotishda aksiz solig’i 1 litrdan kelib chiqib, boshqa hollarda esa 1 tonnadan kelib chiqib hisoblab chiqariladi. Soliqni hisoblab chiqarish tartibi Soliqni hisoblab chiqarish soliq solinadigan bazadan va soliqning belgilangan stavkalaridan kelib chiqqan holda amalga oshiriladi. Import qilingan, aksiz to’lanadigan, o’ziga nisbatan aralash – advalor va qat’iy belgilangan soliq stavkalari belgilangan tovarlar bo’yicha soliq soliq bazasi va advalor stavkadan kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi. Bunda soliq summasi qat’iy belgilangan stavka qo’llanilgan holda hisoblab chiqarilgan summadan kam bo’lishi mumkin emas. Soliq davri Bir oy soliq davridir. Soliq hisobotini taqdim etish tartibi Soliq hisoboti, agar ushbu moddaning ikkinchi qismida boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo’lsa, soliq bo’yicha hisobda turilgan joydagi soliq organlariga har oyda, soliq davridan keyingi oyning o’ninchi kunidan kechiktirmay taqdim etiladi. Benzin, dizel yoqilg’isi va gaz avtomobillarga yoqilg’i quyish shoxobchalari orqali realizasiya qilingan taqdirda, soliq hisoboti avtomobillarga yoqilg’i quyish shoxobchalari joylashgan yerdagi soliq organlariga har oyda, soliq davridan keyingi oyning o’ninchi kunidan kechiktirmay taqdim etiladi. Soliq to’lash tartibi Soliqni to’lash soliq hisobotini taqdim etish muddatidan kechiktirmay amalga oshiriladi. Import qilinadigan tovarlar bo’yicha soliqni to’lash bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlarida belgilangan muddatlarda amalga oshiriladi. Aksiz markalari bilan tamg’alanishi lozim bo’lgan olib kiriladigan aksiz to’lanadigan tovarlar bo’yicha soliq aksiz markalari olinguniga qadar to’lanadi. Adabiyotlar: 1. А. Kаrimov vа boshqаlаr. «Buхgаlteriya hisobi». T.: «Shаrq» NMАK, 2004 yil. 591 bet. 2. O. Bobojonov «Moliyaviy hisob». – T.: «Shаrq» NMАK, 2000 yil. 476 bet. 3. А. Аbdullаev «Moliyaviy hisob».– T.: «Fаn vа teхnаlogiya», 2005 yil. 286 bet. 4. I. Ochilov «Moliyaviy hisob». – T.: «Iqtisod v а moliya», 2006 yil. 396 bet. 5. M а hsulot (ish, х izm а tl а r) ni ishl а b chiq а rish v а sotish ха r а j а tl а ri t а rkibi h а md а moliyaviy n а tij а l а rini sh а kll а nish t а rtibi to’g’risid а gi Nizomini t а sdiql а sh to’g’risid а gi O’zbekiston respublik а si V а zirl а r M а hk а m а sining 1999 yil 5 fevr а ld а gi 54-sonli Q а rori. 6. Bu х g а lteriya hisobining milliy st а nd а rtl а ri. №0-23. T.: - 1998- 2002 yil. 7. O’zbekiston Respublik а si Konstitutsiyasi. T.: «O’zbekiston», 2002 yil. 71 8. O’zbekiston Respublik а si «Bu х g а lteriya hisobi to’g’risid а » gi Qonuni. 1996 yil 30 а prel. 9. O’zbekiston Respublik а si Prezidentining “Qishloq х o’j а ligid а islohotl а rni chuqurl а shtirishning eng muhim yo’n а lishl а ri to’g’risid а ”gi F а rmoni. – T. “ Ха lq so’zi” g а zet а si. 2003 yil, 25 m а rt;

Qo’shilgan qiymat va aksiz solig’i Reja: 1. Qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilar , soliq solish obyekti , soliq solishdan ozod etish , soliq bazasi . 2 Soliq stavkalari , nol darajali stavka bo’yicha soliq solinadigan aylanma , soliq davri , soliqni hisoblab chiqarish va soliq hisobotini taqdim etish tartibi , soliqni to’lash tartibi . 3 . Aksiz solig’ini to’lovchilar , soliq solish obyekti , soliq bazasi. 4. Aksiz to’lanadigan tovarlar va xizmatlarning ro’yxati , soliq stavkalari , soliq davri , soliqni hisoblab chiqarish va soliq hisobotini taqdim etish tartibi , soliqni to’lash tartibi .

Qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilar , soliq solish obyekti , soliq bazasi . Soliq to’lovchilar O’zbekiston Respublikasida tadbirkorlik faoliyatini amalga oshiruvchi va (yoki) tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qiluvchi quyidagilar qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilar deb e’tirof etiladi (bundan buyon ushbu bo’limda soliq to’lovchilar deb yuritiladi): 1) O’zbekiston Respublikasining yuridik shaxslari; 2) tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilishdan olingan daromadi soliq davrida bir milliard so’mdan oshgan yoxud ixtiyoriy ravishda qo’shilgan qiymat solig’ini to’lashga o’tgan yakka tartibdagi tadbirkorlar; 3) O’zbekiston Respublikasi hududida tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qiluvchi chet el yuridik shaxslari, agar tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish joyi deb O’zbekiston Respublikasi e’tirof etilsa; 4) faoliyatni O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasalar orqali amalga oshiruvchi chet el yuridik shaxslari; 5) oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma) doirasida amalga oshiriladigan faoliyat bo’yicha – oddiy shirkatning ishlarini yuritish vazifasi zimmasiga yuklatilgan ishonchli shaxs – oddiy shirkatning ishtirokchisi; 6) O’zbekiston Respublikasining bojxona chegarasi orqali tovarlarni olib o’tuvchi shaxslar. Mazkur shaxslar bojxona to’g’risidagi qonun hujjatlariga muvofiq qo’shilgan qiymat solig’ini to’lovchilar deb e’tirof etiladi. Qo’shilgan qiymat solig’i bo’yicha soliq majburiyatlari ushbu bo’limda belgilangan hollarda va tartibda soliq agentlari tomonidan bajariladi. Quyidagilar soliq to’lovchilar deb hisoblanmaydi, bundan ushbu moddaning birinchi qismi 6-bandida nazarda tutilgan hollar mustasno: 1) davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari – o’z zimmasiga yuklatilgan vazifalarni bajarish doirasida;

2) aylanmadan olinadigan soliqni to’lovchi shaxslar. Soliq to’lovchilar O’zbekiston Respublikasi Davlat soliq qo’mitasi tomonidan belgilangan tartibda soliq organlarida qo’shilgan qiymat solig’ini (bundan buyon ushbu bo’limda soliq deb yuritiladi) to’lovchi sifatida maxsus ro’yxatdan o’tkazish hisobida turadi. Soliq solish obyekti Quyidagilar soliq solish obyektidir: 1) realizasiya qilish joyi O’zbekiston Respublikasi bo’lgan tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma; 2) O’zbekiston Respublikasi hududiga tovarlarni olib kirish. Faoliyatni O’zbekiston Respublikasida doimiy muassasa orqali amalga oshiruvchi chet el yuridik shaxslari tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanmani bunday doimiy muassasaning faoliyatidan kelib chiqqan holda belgilaydi. Quyidagilar soliq solish obyekti hisoblanmaydi: 1) yakka tartibdagi tadbirkor tomonidan o’z tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish bilan bog’liq bo’lmagan shaxsiy (oilaviy) mol-mulkni realizasiya qilish; 2) yuridik shaxs qayta tashkil etilayotganda uning mol-mulkini huquqiy vorisga (huquqiy vorislarga) o’tkazish; 3) ishonchli boshqaruvning muassisi tomonidan mol-mulkni ishonchli boshqaruvchiga berish va ishonchli boshqaruv shartnomasining amal qilish muddati tugagan taqdirda, ishonchli boshqaruvchining o’zi ishonchli boshqaruvga berilgan mol-mulkni qaytarishi; 4) milliy valyuta yoki chet el valyutasi muomalasi bilan bog’liq operasiyalarni amalga oshirish (bundan numizmatika maqsadlari mustasno). Tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma Tovarlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma quyidagilardan iborat: 1) tovarga bo’lgan mulk huquqini pullik asosda, shu jumladan tovarning qarz shartnomasi bo’yicha o’tkazish;

2) tovarni bepul berish, bundan shunday berish iqtisodiy jihatdan o’zini oqlaydigan hollar mustasno; 3) mol-mulkni moliyaviy ijaraga (lizingga) berish; 4) tovarni bo’lib-bo’lib to’lash shartlari asosida berish. Tovarni realizasiya qilishdan farq qiluvchi har qanday faoliyat, shu jumladan quyidagilar xizmatlarni realizasiya qilish bo’yicha aylanma deb e’tirof etiladi: 1) pullik asosda xizmatlar ko’rsatish; 2) bepul xizmatlar ko’rsatish, shu jumladan mol-mulkni soliq to’lovchining bepul foydalanishi uchun berish, bundan shunday xizmatlarni ko’rsatish iqtisodiy jihatdan o’zini oqlaydigan hollar mustasno. Tovarlarni bepul berish yoki bepul xizmatlar ko’rsatish quyidagi shartlardan hyech bo’lmaganda biriga rioya etilganda iqtisodiy jihatdan o’zini oqlaydi deb e’tirof etiladi: 1) daromad olishga qaratilgan faoliyatni amalga oshirish maqsadida ishlab chiqarilgan bo’lsa; 2) shunday tadbirkorlik faoliyatini saqlash yoki rivojlantirish uchun zarur bo’lsa va xarajatlarning tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liqligi asoslantirilgan bo’lsa; 3) qonun hujjatlarining qoidalaridan kelib chiqsa. Ushbu bo’limni qo’llash maqsadida quyidagilar ham tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanmadir: 1) yuridik shaxsning ustav fondiga (ustav kapitaliga) hissa sifatida tovarlarni berish (xizmatlar ko’rsatish); 2) oddiy shirkat shartnomasi (birgalikdagi faoliyat to’g’risidagi shartnoma) ishtirokchilari o’rtasida shunday shartnoma doirasida tovarlarni berish (xizmatlar ko’rsatish); 3) quyidagilarga tovarlarni berish (xizmatlar ko’rsatish): a) yuridik shaxs ishtirokchilari tarkibidan ishtirokchi chiqqanda (chiqarilganda) yoki uning yuridik shaxsda ishtirok etish ulushi kamayganda

yoxud ishtirokchidan ushbu yuridik shaxsda ishtirok etish ulushi (ulushning bir qismi) yuridik shaxs tomonidan qaytarib sotib olinganda, ishtirokchiga; b) emitent bo’lgan yuridik shaxs tomonidan aksiyadordan ushbu emitent chiqargan aksiyalarni qaytarib sotib olishda, aksiyadorga; v) yuridik shaxs tugatilganda, aksiyadorga yoki ishtirokchiga; 4) xarajatlari Soliq Kodeksning 317-moddasiga muvofiq (bundan 20-bandda nazarda tutilgan xarajatlar mustasno) foyda solig’ini hisoblab chiqarishda chegirilmaydigan, soliq to’lovchining o’z ehtiyojlari uchun soliq to’lovchi tomonidan ishlab chiqargan tovarlarni berish, o’z kuchi bilan xizmatlar ko’rsatish; 5) jismoniy shaxslarga mehnatga haq to’lash yoki dividendlar to’lash hisobiga tovarlarni berish (xizmatlar ko’rsatish); 6) soliq to’lovchi tomonidan o’ziga tegishli mol-mulkni (xizmatlarni), agar bunday mol-mulk (xizmatlar) bo’yicha soliq summasi to’liq yoki qisman hisobga o’tkazilgan bo’lsa, boshqaruv organi a’zolariga, xodimlarga, ularning oila a’zolariga yoxud boshqa shaxslarga soliq to’lovchining tadbirkorlik faoliyati bilan bog’liq bo’lmagan shaxsiy maqsadlarda foydalanish uchun berish (xizmatlar ko’rsatish); 7) tovarlarni va boshqa mol-mulkni qaytarish sharti bilan qayta ishlashga berish, agar tovarlar va (yoki) mol-mulk qayta ishlash mahsuli shaklida shartnomada belgilangan muddatda qaytarilmagan bo’lsa; 8) erkin bojxona hududining bojxona tartib-taomiliga soliq to’lamasdan joylashtirilgan tovarni yo’qotish, boshqa holatlarda soliqni to’lash zarur bo’lgan taqdirda; 9) qaytarilishi lozim bo’lgan, ko’p marta muomalada bo’ladigan idishlarning sotuvchi tomonidan berilishi, agar idish bunday idishdagi mahsulotni yetkazib berishga doir shartnomada belgilangan muddatda qaytarilmasa. Tovarlarni (xizmatlarni) olish huquqini beruvchi vaucherlarni realizasiya qilish yoki bepul berish mazkur tovarlarni (xizmatlarni) realizasiya qilish bo’yicha aylanma deb e’tirof etiladi. Tovarlarni realizasiya qilish joyi

Похожие

Mol-mulk, yer solig’i va yagona yer solig’i
Soliqlarning iqtisodiy mohiyati va soliq tizimi
JISMONIY SHAXSLARDAN OLINADIGAN DAROMAD SOLIG’I
DAVLAT BYUDJETI
Yuridik shaxslardan olinadigan foyda solig’i