Ta’limning interfaol metodlari Reja. 1. Ta’lim jarayonini faollashtirish va jadallashtirishga yo‘naltirilgan pedagogik texnologiyalarda interfaol ta’limning o‘rni. 2. Chet el pedagogikasining interfaol usullari.

Interfaol ta’lim usullari O‘zbekistonda qadim zamonlardan beri ta’lim- tarbiya jarayonida o‘qituvchi bilan o‘quvchilar, o‘quvchilar bilan o‘quvchilar o‘rtasidagi muloqotlarda muhokama, munozara, muzokara, mushohada, tahlil kabi shakllarda qo‘llab kelingan. Bu usullar o‘quvchilarning nutq, tafakkur, mulohaza, zehn iste’dod, zakovat larini o‘stirish orqali ularning mustaqil fikrlaydigan, komil insonlar bo‘lib etishishlariga xizmat qilgan. «Interfaol » tushunchasi inglizcha « interact» so‘zidan olingan. (« inter» – «birgalikda», «act» – «harakat qilish» ). Interfaol o‘qitish – bu kognitiv faoliyatni tashkil etishning maxsus turidir. Unda to‘liq, aniq va rejalashtirilayotgan maqsadlar bo‘ladi. Ushbu maqsadlardan biri – o‘qitish jarayonida shunday yuqori darajadagi sharoit yaratish kerakki, unda tinglovchi o‘qitish jarayonini produktiv jarayonga aylantiruvchi o‘zining muvaffaqiyati, intellektual darajasini anglab etishi lozim. Interfaol ta’lim usuli – har bir o‘qituvchi tomonidan mavjud vositalar va o‘z imkoniyatlari darajasida amalga oshiriladi. Bunda har bir o‘quvchi o‘z intellektual darajasiga muvofiq ravishda turli darajada o‘zlashtiradi. Interfaol ta’lim texnologiyasi – har bir o‘qituvchi barcha o‘quvchilar ko‘zda tutilgandek o‘zlashtiradigan mashg‘ulot olib borishni ta’minlaydi. Bunda har bir tinglovchi o‘quvchi o‘z intellektual darajasiga ega holda mashg‘ulotni oldindan ko‘zda tutilgan darajada o‘zlashtiradi. Interfaol ta’lim texnologiyasiga quyidagilarni misol keltirish mumkin:  Davra suhbati  Ishchanlik o‘ yinlari  Kichik guru h larda ishlash  Kichik ma’ruza  Munozara  O‘quv munozarasi

 A q liy hujum  Debatlar  Kichik guru h larda ishlash  Rolli o‘yinlar  Sase-study (konkret, amaliy vaziyatlar ta h lili) YUqorida aytilganlarga muvofiq xulosa sifatida pedagogik texnologiyani amalda qo‘llashning quyidagi asosiy xususiyatlarini ko‘rsatib o‘tish mumkin. 1. O‘quvchi o‘qitilmaydi, u mustaqil o‘qishga o‘rgatiladi. Buning uchun o‘quvchini mustaqil ravishda o‘quv materialini tahlil qilib o‘zlashtirish, fikrlash, ijodiy mulohaza yuritib, shaxsiy xulosalarga kelishga o‘rgatib boriladi. 2. O‘quvchiga bilimlar tayyor holda berilmaydi, u bilimlarni manbalardan mustaqil ravishda ola bilishga o‘rgatiladi. Bunda o‘quvchining, avvalo, darslik bilan, so‘ngra qo‘shimcha adabiyotlar, internet tizimi, spravochniklar va shu kabilardan mustaqil foydalanishga o‘rgatish orqali o‘qituvchi darsda o‘rgatganlarini mustahkamlash va kengaytirib borishga o‘rgatiladi. 3. Barcha o‘quvchilarning o‘z qobiliyatlariga yarasha bilimlarni o‘zlashtirishlari kafolatlanadi. Bunda o‘quvchining o‘zlashtirishi uning o‘rgangan bilimlaridan hayotda amaliy faoliyatda, foydalana olish ko‘nikma va malakalari darajasi bilan belgilanadi. 4. Barcha o‘qituvchilar pedagogik texnologiya mexanizmini o‘rgangandagina, bir xil natija olishga erishadilar . Pedagogik texnologiya mexanizmi – uni amalga oshirish va samarali qo‘llash uchun zarur bilim, ko‘nikma, malakalarni egallash, qulay sharoitlarni yaratish, zamonaviy o‘quv vositalari, darsliklar, qo‘shimcha

adabiyotlar bilan ta’minlash hamda o‘quvchilarning darsda faol ishtirok etishlari uchun zarur barcha tayyorgarliklarni amalga oshirish, darsda ularning hamma imkoniyatlarini hisobga olgan holda, maqsadga muvofiq texnologiyalarni to‘g‘ri tanlash va qo‘llashni nazarda tutadi. Zamonaviy pedagogik texnologiya o‘quv maqsadini aniqlash va ta’lim jarayonini loyihalashda quyidagilarni ko‘zda tutadi:  O‘quvchining faolligini oshirish, uni hamkorlikka chorlash;  O‘quv rejasida ko‘zda tutilgan o‘quv fanlari bo‘yicha dasturlar, darsliklar, o‘quv qo‘llanmalari, ma’ruza matnlari bilan ishlash ko‘nikmalarini hosil qilish;  O‘quv materiallarini mustaqil mutolaa qilish, ko‘nikma va malakalarini shakllantirish;  O‘quvchini o‘z fikrini bayon qila olish, himoyalash, isbotlay olishga odatlantirish. YUqoridagi o‘quv jarayoni loyihalarini amalga oshirish pedagogik motivlarni vujudga keltirish zaruriyatini tug‘diradi. Pedagogik texnologiyani tadbiq qilishda quyidagi vositalardan keng foydalaniladi:  Verbal  Noverbal  Vizual  Audio  Tabiiy  O‘quv anjomlari Verbal muloqot shakllari har xil ko‘rinishda nutq so‘zlash, ma’ruza, suhbatlashish, savol-javob, taqdimot kabi ko‘rinishlarda amalga oshiriladi. Bu vositalardan foydalanish orqali mashg‘ulotlar faollashgan h olda tashkil etiladi.

Noverbal vositalar mimika, gavda harakatlari orqali biror ma’no- mazmunni ifodalash yoki ta’kidlash uchun qo‘llaniladi. Vizual (ko‘rgazmali) vositalar pedagogik texnologiya jarayonida o‘quvchilar ko‘z bilan ko‘rishlari uchun mo‘ljallangan barcha vositalarni o‘z ichiga oladi. Bularga chizma, jadval, foto-tasvir, tarqatma material, plakat, video, kino tasvirlar kiradi. Audio vositalar eshitish orqali axborotni o‘rganish, o‘zlashtirish imkoniyatini beruvchi (masalan: maginitofon tasmasi, turli disklar, musiqa asboblar ) vositalardir. Pedagogik texnologiyaning asosiy jarayoni:  Tashkil etish  Hamkorlikda ish olib borish  Takomillashtirish  Tahlil qilish  Qiyoslash  Umumlashtirish  Xulosa chiqarish  Boshqarishni nazorat etish  Baholash kabilarni o‘z ichiga oladi. Dars jarayonida o‘qituvchi o‘quvchilar bilan bevosita , jamoa, guruhlarda individual shakllar asosida ish yuritadi. Bunda quyidagi uslub va texnologiyalardan foydalanadi: 1. Algortmlash (tayanch komponentlar, tayanch chizma, diagrammalar, qisqa axborotli tezislar). 2. Ijodiy topshiriqlar echish. 3. Modellashtirish (tahlil etish, muammoli savollar, mantiqiy tahlillar, qiyosiy taqqoslashlar). 4. Aqliy xujumlar.