Yangi psixologik maktablarning shakllanishi rivojlanishi

Загружено в:

08.08.2023

Скачано:

0

Размер:

23.111328125 KB

Скачать

Yangi psixologik maktablarning shakllanishi rivojlanishi
Reja:
1. Psixologik maktablar haqida tushuncha.
2. Vyursburg maktabi.
3. Bixeoviorizm maktabi.
4. Geshtalt- psixologiya.

Psixologiya fani taraqqiyotida nemis psixologiya maktabi muxim o`rinlardan birini
egalladi. XX-asrning boshlarida Germoriyada Vyursburg psixologiya maktabi
deb
nomlangan yangi yo`nalishga ega bo`lgan psixik oqim vjudga keldi. Mazkur
yo`nalishning yirik vakillari sifatida O. Kyul’pe, K. Byuler, O. Messer, Ax. Nartis
va boshhalarni sanab o`tish mumkin. Ushbu ilmiy maktab namoyondalari
o`zlarining ekperimental tadqiqotlari bilan tafakkur muammosining rivoj
iga
ma’lum darajada qissa qo`sha oldilar.

Vyursburg psixologiya maktabim vakillari psixologiya tarixida keng
o`rin egallagan assotsiativ psixologiyani tanqid kilib chiqdilar va
sinaluvchilarni o`zini o`z kuzatish metodiga suyangan qolda tajribalar

o`tkazish uslubi bilan yuksak darajada taraqqiy etgan psixik jarayo
nlarni
jumladan, tafakkurni xissiy boskichda turgan psixik jarayonlarga , ya’ni sezgi
va tasavvurlarga ajratib o`rganishda ratsional (aqliy) bosqichdagi mur
akkab
ruhiy jarayonlar ana shu ajratilgan jixatlardan mexanik ravishda v
ujudga
keladi deb tushuntirish mumkin emasligini eksperimental yo`l bilag
isbotlashga harakat kildilar. Ekperimental ishlarning ijodkorlari,
tashkilotchilari va tashabbkskorlari bo`lib maydonga chiqqan Byuler, Me
sser,
Kyulpe, singari namoyodalari psixologik tajribalarni dastavval o`zining
o`zi

kuzatish metodini o`zlari ustida o`tkazganlar. Lekin ular olinadigan
natijalarning obyektiv bo`lishga kamroq e’tibor bergan.

Vyursburg psixologiya maktabining namoyondalari tafakkur-bu ichki
harakat (akt-asfus “harakat” degan ma’noni anglatadi) dir deb qaray
boshladilar. O`zini o`zi kuzatish metodidan foydalanib ish tutishi ular mana

bunday ifodaning ma’nosini tushuntirib berishlari lozim: “Tafakkur qaddan
tashhari mashaqqatliki, shunga qaramay ko`pchilik shunchaki xukm
chiharishni ma’qul ko`rdilar”. Shuningdek, ular oldida munosabatlarni o`rgatish
(“qism” “yaxlit,” “tur”, “jins”) obyektning nisbatan va o`zaro munosabatlar
ini ,
ushbu mknosabatlarini yaqqol a’zolarini idrok qilishni aniqlash vazifal
ari
turadi.

XIX asrning oxirida bir qancha amerika psixolog va fizialoglari,
jumladan , E.Torndayk (1874-1949y), Dj.Uotson (1878-1958y) va bos
h ы alar
empirik psixologiyani tan ы id qilib chiqdilar. Ular, avvalo, bu psixolog
iya
faydalanib kelayotgan o`z-o`zini kuzatish metodi haqiqiy ilmiy bilimlar bera

lomaydi, chunki uning xulosalari subyektiv harakterga egadir .

Haqiqiy ilmiy bilimlar obyektiv va aniq bo`lmoqi kerak. Psixologiy
a
falsafa faniga emas balki xozirgi zamon tabiatshunosligiga tayanmoqi
va
bashqa tabiy fanlari singari tashqi tajriba dalillari asosida kurilmoqi kerak.

Psixik hayotni obyektiv meiod bilan o`rganishda ongning subyektiv
xodisalari inson shaxsining ichki psixik kechinmalari inobatga olinmay
di.
Obyektiv metodlar bilan organizmning harakatlari uning mimika va ishor
alari
nutq va boshhalarnigina o`rganish mumkin.

Uotson o`zining psixologiya sohasidagi asosiy asarini “psixologiya xulq
haqidagigi fan” deb nomladi. “Bixevior degan so`z ingilizcha -xulq degan so`z”
Amerika psixologiyasidagi bu yunalish shuning uchun ham “Bixevioiri
zm”
(Xulq sixologiyasi) deb atadi.

Odatda biz, organizmning harakatlari -mimika, imo-ishoralar, nutq ichki
va ruhiy kechiriklarning faqatgina tashqi zoxira deb bilamiz. Traditsio
n-
raditsionalistik va empirik psixologiya ham bizning harakatlarimizni

kupchiligini ichki psixik kechiriklarining faqat tashqi ifodasidir deb
ta’kidlagan.

Lekin bixevioristlar inson xulkini bunday tushuntirishni ilmiy emas deb
rad qildilar. Ularning davosiga ko`ra, fizik qonuniyatlariga bo`y sunmaydigan
fiziologik xususiyatlar inson xulqiga ta’sir qiladigan va uni boshqaradig
an
aloqida psixik faoliyati yoki ong faoliyatini buzilishi mumkin emas.

Psixik va ong haqidagi Uotson: “Agar bixeviorizm fanda” qandaydir

ko`zga ko`rinarli o`rin olishni xoxlasa (lohal aniq obyektiv metod
sifatida
bo`lsa ham), u “ong” tushunchasini mutlako rad kilmoqi kerak... Ong va uning

takidiy elementlari-bo`larning barchasi quruh gapdan iborat deb atagan.

Shuning bilan bixevioristlar psixologiyasining oddiy terminalogiyasini
ham uloqtirib tashlaydilar. Ushbu Uotsonning o`zi yana shunday dedi: “Sexgi,
idrok, diqqat, iroda, xayol...” kabi tushunchalardan, biror uimsa to`liq
tushungan foydalana olishini men mutlaqo bilmayman va unga ishonmayman

ham.

Bixeviorizmning asoschisi Torndayk kuzatish metodi va maxsus
eksperimetlar o`tkazish bilan hayvonlarda (asosan, kalamushlarda) malaka xosi
l
qilish protsessini o`rgangan. Torndayk hayvonlar psixikasi o`rganishdagi xudd
i
shu obyektiv metodlarni inson psixik hayotini urganishga ham kuchirish (
tadbiq qilish) mumkin deb hisoblanadi. Inson xulki reaksiyalar yiqi
ndisi
sifatida bitta emas, balki butun bir qo`zqovchilar sistemasi bilan vuj
udgv
keltiradi. Organizimning javob harakatlari yiqindisi harakatlari yiqindi
sini
(xulqini) ro`yobga chiharuvchi barcha qo`zqovchilarning murakkab yiqindisini
bixevioristlar situatsiya (tashqi sharoit) deb ataydilar.

Bixeviorizm nuqtai-nazardan, inson xulqi ong faoliyati bilan emas, balki
tashqi qo`zqovchilarning yiqindisi bulgan situatsiya bilan belgilanadi.

Bixeviorizm nuqtai nazaricha, ta’lim va tarbiya tarbiyalanuvchilar va

uquvchilar ongiga tarbiyachi va o`quvchi tomonidan ta’sir qilishdan
emas,
balki tegishli situatsiya (sharoit) tashki qilishdan iboratdir.

Bu situatsiya organizmga bevasita ta’sir kilib inson qulqini kerakli
yo`nalishda shakillantirmoqi kerak. Ta’lim va tarbiya protsessining o`zi
esa,
kerakli malakalar xosil qilishga tenglashtirib qo`yiladi, boshqacha qilib aytga
nda
ta’lim va tarbiya protsessi pressirovkadan iborat qilib qo`yiladi.

Geshtal’t- pisixologiya ,yoki boshqachasiga struktura, yaxlit pisixologiya. Bu
yo`nalishning asosiy vakillari X.Erenfel’s, V Keller, q qofkalardir. Bu psixolo
glar
barcha murakkab psixik protsesslar elementlar xodisalardan sezgilardan tarkib
topadi deb hisoblangan assotsiativ psixologiyaning vakillari bu ta’limotga qarama-
harshi o`laroq, har bir psixik xodisa yaxlit obrazdir, yaxlit struktura- geshtal’
tdir
degan nazariyani ilgari surdilar. Har bir psixik xodisaning mazmuni uning tarkibig
a
kirgan qism va yeeyementlarning yiqindisiga nisbatan mazmundorroq hamda
boyroqdir.Ayrim epement va qisimlarning yiqindisi butunning mazmunini
belgilamaydi balki, aksincha butun kism va elementlarning xususiyatlarini belgilab
beradi.

Bu psixik strukturaning yaxlitligi nazariyasi avvalo, idrok faktlari osasida
ishlab chiharilgan edi. Idrok- bu sezgilarning yiqindisi emas, balki yaxlit obroz
dir
deb ta’kidlanardi. Psixik maxsulotlar va strukturalarning yaxlitligi bu ta’limot
xotira ta’fakkur va iroda xodisalariga tadbiq qilingan edi.
Bu alohida- alohida yo`nalish vaoqimlar bir qancha umumiy xususiyatlarga e
ga
bo`lgan xolda “empirik psixologiya ” degan umumiy nom ostida birlashdilar.
Psixologiyaning predmeti va yetodlarini bir xil tushunish bu barcha omillarni
ng
birlashuviga sababchi bo`ldi
Psixologiya fan sifatida shakllanib, unda olimlar qarashlari shakllanib borgan sari,
ruhiy kechinmalar tabiyatini negizidan, ich-ichidan o’rganishga ehtiyoj paydo
bo’ldi. XX asrning boshlarida paydo bo’lgan psixoanaliz yo’nalishi fandagi aynan
shu kamchilikni bartaraf etish maqsadida paydo bo’ldi. Klassik psixoanalizning
asoschilaridan bo’lgan avstriyalik olim Zigmund Freyd psixologiya nafaqat ong
sohasini, ya’ni bevosita odam tomonidan anglanadigan xulq-atvor shakllarini,
balki ongsizlikka aloqador hodisalarni, ya’ni real sharoitda inson o’zi anglab
yetolmaydigan hodisalar tabiatini ham o’rganishi lozim degan g’oyani ilgari surdi.
Yuqorida ta’kidlangan strukturalizm, funksionalizm, bixeviorizm, freydizm oqimlari
jahon psixologiya ilmining shakllanishiga asos bo’lgan bo’lsa, ular ta’sirida
shaklangan boshqa o’nlab: assosiativ psixologiya, geshtaltpsixologiya, gumanistik
psixologiya, ekzistensial psixologiya, kognitivizm, ramziy interaksionizm kabi
yo’nalishlar uning qator masalalarini hal qilishga o’z hissasini qo’sha oldi. Eng
muhimi – XX asrga kelib, psixologiyaning tadbiqiy sohalari paydo bo’ldi-ki, endi
qo’lga kiritilgan yutuqlar bevosita ta’lim, tarbiya, sanoat, biznes, marketing
xizmatlari, boshqaruv, sog’liqni saqlash, huquqbuzarlikni oldini olish sohalarga
dadil joriy etila boshlandi. XXI asrning birinchi yiliga kelib, psixologiya nazariy,
tahliliy fandan bevosita amaliyotning ehtiyojlarini qondiruvchi tadbiqiy fanga
aylandi. Bugun bozor munosabatlariga bosqichma-bosqich o’tilayotgan
O’zbekiston misolida ham psixologiya fanining jamiyatni erkinlashtirish va
barqarorlashtirish borasida, inson omili imkoniyatlarini yanada yuksaltirish, uning

tafakkur tarzini erkinlashtirish jarayonida roli ortib bormoqda. Lekin u bu yuksak
vazifalarni bir o’zi, o’z tadqiqot metodlari yoki to’plagan empirik materallarigagina
tayanib bajara olmaydi. Bu o’rindagi fanlar kooperasiyasi va boshqa turdosh fanlar
bilan bevosita aloqasi amaliy ahamiyatga ega bo’ladi.
XX asr shu bilan xarakterli ediki, u turli fanlar oldiga konkret topshiriqlar qo’ya
boshladi. Shuning uchun psixologiya fani oldida tadqiqotlar asosida psixologik
qonuniyatlarni asoslash vazifasi turar edi. Ikkinchidan esa, Amerikada ko’pgina
psixologlar o’z tadqiqot obyektlarini laboratoriyalarda ayrim psixik jarayonlarni
o’rganishdan kichik guruhlarga ko’chira boshladilar. Bu davrda psixologiyada
shakllanib bo’lgan uch asosiy oqim (psixoanaliz, bixeviorizm va geshtalt
psixologiya) ichida ham ijtimoiy xulq-atvorni kichik guruhlar doirasida o’rganish
tendensiyasi paydo bo’ldi. Bunda asosiy diqqat kichik guruhlarga va ularda
turlicha eksperimentlar o’tkazishga qaratilgan edi. Bunday holatning paydo
bo’lganligi ijtimoiy psixologiyaning fan sifatida shakllanishida nihoyatda katta rol
o’ynadi.
Geshtald psixologiya yo’nalishi negizida maxsus ijtimoiy-psixologik
yo’nalishlarning – interaksionizm va kognitivizmning paydo bo’lganligi esa bu
fanning eksperimental ekanligini yana bir bor isbot qildi.
Bixeviorizm yo’nalishlari doirasida o’tkazilgan ijtimoiy-psixologik tadqiqotlar
avvalo amerikalik olimlar K.Xall va V.Skinner lar nomi bilan bog’liq. Ular va ularning
izdoshlari hisoblangan K.Miller, D.Dollard, J.Tibo, G.Kelli va boshqalar diada – ikki
kishi o’rtasidagi munosabatlarning xilma-xil eksperimental ko’rinishlarini tadqiq
qilib, ularda matematik o’yin nazariyasi elementlarini kuzatdilar. Diada sharoitida
tajribada o’tkazilgan tadqiqotlarda asosan mustahkamlash g’oyasini isbot qilishga
urinildi. Klassik bixeviorizmdan farqli o’laroq ijtimoiy-psixologik bixevioristlar
hayvonlar o’rniga laboratoriyaga naqd pulga odamlarni taklif eta boshladilar,
shuning uchun ham ularning g’oyasida biologizm va mexanizm tarzda ilgarigi
hayvonlarda to’plangan dalillar modelini insonlarda qo’llash hollari kuzatildi.
Psixoanaliz doirasida esa ijtimoiy-psixologik
tadqiqotlar E.Fromm va J.Salliven ishlari bilan bog’liq bixevioristlardan farqli
o’laroq bu yerda eksperimentlar ikki kishi emas, balki ko’pchilik ishtirokida
o’tkazila boshladi. Ularning izdoshlari (V.Bayon, V.Bennis, G.Sheparde, V.Shutk)
o’tkazgan tadqiqotlar tufayli hozirgi kunda ham katta qiziqish bilan
o’rganilayotgan kichik “T” guruhlar psixologiyasi yaratildi. Unda guruh sharoitida
bir odamning boshqalarga ta’siri, guruhning ayrim individlar fikrlariga ta’siri kabi
masalalar ishlab chiqildi va ijtimoiy-psixologik treninglar o’tkazishga asos solindi.
Kognitivizm. K.Levin nazariyasi asosida paydo bo’lgan psixologik yo’nalish bo’lib,
undagi o’rganish obyekti munosabatlar tizimidagi kishilar, ularning bilish

jarayonlari, ong tizimiga taalluqli bo’lgan kognetiv holatlar bo’ldi. Kognitizm
doirasida shunday mukammal, boshqalarga o’xshamas nazariyalar yaratildiki, ular
hozirgi kunda ham o’z ahamiyatini yo’qotgani yo’q. Masalan, F.Xayderning
balanslashtirilgan tizimlar nazariyasi, T.Nyukomning kommunikativ aktlar
nazariyasi, Festingerning kognitiv dissonanslar nazariyasi va boshqalar shular
jumlasiga kiradi. Ulardagi asosiy g’oya shundan iboratki, shaxs o’ziga o’xshash
shaxslar bilan muloqotga kirishar ekan, doimo munosabatlarda ruhiy mutanosiblik
tenglik bo’lishiga, shu tufayli ziddiyatlardan chiqishga harakat qiladi. Maqsad –
turli ijtimoiy sharoitlarda shaxs xulq-atvorining psixologik sabablarini tushuntirish
va ziddiyatlarning oldini olish uchun yo’l-yo’riqlar ishlab chiqishdan iborat. Hozirgi
davrda ham taniqli ijtimoiy psixologlar Olport, Maslou, Rodjers va ularning
safdoshlari gumanistik psixologiya doirasida bu ishlarni faol davom ettirmoqdalar.
Navbatdagi nazariya interaksionizm bo’lib, bu aslida sosiologik nazariya bo’lib
hisoblanadi. Uning asoschisi Gerbart Mid bo’lib, uning qarashlari ta’sirida
T.Sarbinning rollar nazariyasi, G.Xaymen va R.Mertonlarning referent guruhlar
nazariyasi, F.Gofmanning ijtimoiy dramaturgiya nazariyalari shakllandi. Ular turli
ijtimoiy sharoitlardagi xulq-atvorlarni tushuntirish orqali shaxs ijtimoiy-psixologik
sifatlarining sabablarini topishga harakat qildilar. Har bir shaxs doimo ijtimoiy
o’zaro ta’sir tizimida mavjud bo’ladiki, unda u to’g’ri harakat qilish uchun
o’zgalarni tushunishga harakat qilishi, o’zgalar rolini qabul qilishga tayyor bo’lishi
lozim. Lekin o’zgalar rolini to’g’ri qabul qilish uchun unda “umumlashtirilgan
o’zga” obrazi bo’lishi lozimki, bu obraz shaxslararo muloqot jarayonida, har bir
shaxs uchun ibratli bo’lgan kishilar guruhi bilan muloqotda bo’lish jarayonida
shakllanadn.
Amerika bixeviorizmi bilan deyarli bir vaqtda Rossiyada ham psixologiyada alohida
obyektiv yo'nalish paydo bo'lib, uning tashkilotchisi professor V.M. Bexterev
(1857-1927) edi.
Bexterov ham, bixevioristlar singari, o'z-o'zini kuzatish metodini va empirik
psixologiyani subyektiv hamda ilmiy emas, deb qattiq tanqid qildi. U ilmiy
psixoiogiya tashqi kuzatish va eksperimentga asoslanmog'i kerak, deb hisobladi.
Sirtdan turib psixika — ongni kuzatish mumkin bo`lmaganligi uchun, psixologiya
oddiy (tug'ma) va murakkab (hosil qilingan) reflekslarga asoslangan tashqi
reaksiyalarni o'rganmog'i kerak. Bu nomlar Pavlovcha shartsiz va shartli
reflekslarga to'g'ri keladi.
V.M. Bexterov o'z ta'limotini obyektiv psixologiya deb, keyinchalik esa
refleksologiya deb atadi. Bexterov inson shaxsining barcha murakkab harakatlarini
mashinaga o'xshagan mexanik faoliyat, reflekslar zanjiri va qo'shilishi deb
hisoblaydi. Masalan, Bexterovning fikricha, inson ongining ijod singari murakkab
harakatlari ham ma'lum bir maqsadni ko'zlagan, bir-birlari bilan ulangan refiekslar

yig'indisidir, maqsad esa o'zining o'tmishdagi tajribasidan yoki boshqalarning
tajribasidan olinadi. Bixeviorizmdagi singari, refleksologiyada ham, hissiyot,
diqqat, xotira, tafakkur, iroda kabi barcha an'anaviy psixologik tushunchalar
shartsiz (sodda) reflekslar va shartli (murakkab) reflekslar haqidagi, markazlashish,
reproduktiv, oriventirovka reflekslari haqidagi, nutq reflekslari haqidagi ta'limotlar
bilan almashtiriladi. Psixologik terminlar biologiya, fizika va mexanika sohasidagi
terminlar bilan almashtirilgan edi, masalan, irradiatsiya, konsentratsiya,
differensiatsiya, tormozlanish, tormozlanishning yozilishi va boshqalar.

Yangi psixologik maktablarning shakllanishi rivojlanishi Reja: 1. Psixologik maktablar haqida tushuncha. 2. Vyursburg maktabi. 3. Bixeoviorizm maktabi. 4. Geshtalt- psixologiya.

Psixologiya fani taraqqiyotida nemis psixologiya maktabi muxim o`rinlardan birini egalladi. XX-asrning boshlarida Germoriyada Vyursburg psixologiya maktabi deb nomlangan yangi yo`nalishga ega bo`lgan psixik oqim vjudga keldi. Mazkur yo`nalishning yirik vakillari sifatida O. Kyul’pe, K. Byuler, O. Messer, Ax. Nartis va boshhalarni sanab o`tish mumkin. Ushbu ilmiy maktab namoyondalari o`zlarining ekperimental tadqiqotlari bilan tafakkur muammosining rivoj iga ma’lum darajada qissa qo`sha oldilar. Vyursburg psixologiya maktabim vakillari psixologiya tarixida keng o`rin egallagan assotsiativ psixologiyani tanqid kilib chiqdilar va sinaluvchilarni o`zini o`z kuzatish metodiga suyangan qolda tajribalar o`tkazish uslubi bilan yuksak darajada taraqqiy etgan psixik jarayo nlarni jumladan, tafakkurni xissiy boskichda turgan psixik jarayonlarga , ya’ni sezgi va tasavvurlarga ajratib o`rganishda ratsional (aqliy) bosqichdagi mur akkab ruhiy jarayonlar ana shu ajratilgan jixatlardan mexanik ravishda v ujudga keladi deb tushuntirish mumkin emasligini eksperimental yo`l bilag isbotlashga harakat kildilar. Ekperimental ishlarning ijodkorlari, tashkilotchilari va tashabbkskorlari bo`lib maydonga chiqqan Byuler, Me sser, Kyulpe, singari namoyodalari psixologik tajribalarni dastavval o`zining o`zi

kuzatish metodini o`zlari ustida o`tkazganlar. Lekin ular olinadigan natijalarning obyektiv bo`lishga kamroq e’tibor bergan. Vyursburg psixologiya maktabining namoyondalari tafakkur-bu ichki harakat (akt-asfus “harakat” degan ma’noni anglatadi) dir deb qaray boshladilar. O`zini o`zi kuzatish metodidan foydalanib ish tutishi ular mana bunday ifodaning ma’nosini tushuntirib berishlari lozim: “Tafakkur qaddan tashhari mashaqqatliki, shunga qaramay ko`pchilik shunchaki xukm chiharishni ma’qul ko`rdilar”. Shuningdek, ular oldida munosabatlarni o`rgatish (“qism” “yaxlit,” “tur”, “jins”) obyektning nisbatan va o`zaro munosabatlar ini , ushbu mknosabatlarini yaqqol a’zolarini idrok qilishni aniqlash vazifal ari turadi. XIX asrning oxirida bir qancha amerika psixolog va fizialoglari, jumladan , E.Torndayk (1874-1949y), Dj.Uotson (1878-1958y) va bos h ы alar empirik psixologiyani tan ы id qilib chiqdilar. Ular, avvalo, bu psixolog iya faydalanib kelayotgan o`z-o`zini kuzatish metodi haqiqiy ilmiy bilimlar bera lomaydi, chunki uning xulosalari subyektiv harakterga egadir .

Haqiqiy ilmiy bilimlar obyektiv va aniq bo`lmoqi kerak. Psixologiy a falsafa faniga emas balki xozirgi zamon tabiatshunosligiga tayanmoqi va bashqa tabiy fanlari singari tashqi tajriba dalillari asosida kurilmoqi kerak. Psixik hayotni obyektiv meiod bilan o`rganishda ongning subyektiv xodisalari inson shaxsining ichki psixik kechinmalari inobatga olinmay di. Obyektiv metodlar bilan organizmning harakatlari uning mimika va ishor alari nutq va boshhalarnigina o`rganish mumkin. Uotson o`zining psixologiya sohasidagi asosiy asarini “psixologiya xulq haqidagigi fan” deb nomladi. “Bixevior degan so`z ingilizcha -xulq degan so`z” Amerika psixologiyasidagi bu yunalish shuning uchun ham “Bixevioiri zm” (Xulq sixologiyasi) deb atadi. Odatda biz, organizmning harakatlari -mimika, imo-ishoralar, nutq ichki va ruhiy kechiriklarning faqatgina tashqi zoxira deb bilamiz. Traditsio n- raditsionalistik va empirik psixologiya ham bizning harakatlarimizni

kupchiligini ichki psixik kechiriklarining faqat tashqi ifodasidir deb ta’kidlagan. Lekin bixevioristlar inson xulkini bunday tushuntirishni ilmiy emas deb rad qildilar. Ularning davosiga ko`ra, fizik qonuniyatlariga bo`y sunmaydigan fiziologik xususiyatlar inson xulqiga ta’sir qiladigan va uni boshqaradig an aloqida psixik faoliyati yoki ong faoliyatini buzilishi mumkin emas. Psixik va ong haqidagi Uotson: “Agar bixeviorizm fanda” qandaydir ko`zga ko`rinarli o`rin olishni xoxlasa (lohal aniq obyektiv metod sifatida bo`lsa ham), u “ong” tushunchasini mutlako rad kilmoqi kerak... Ong va uning takidiy elementlari-bo`larning barchasi quruh gapdan iborat deb atagan. Shuning bilan bixevioristlar psixologiyasining oddiy terminalogiyasini ham uloqtirib tashlaydilar. Ushbu Uotsonning o`zi yana shunday dedi: “Sexgi, idrok, diqqat, iroda, xayol...” kabi tushunchalardan, biror uimsa to`liq tushungan foydalana olishini men mutlaqo bilmayman va unga ishonmayman

Yangi psixologik maktablarning shakllanishi rivojlanishi

08.08.2023

0

23.111328125 KB

Похожие