logo

Afrika materigining iqlimi va ichki suvlari

Загружено в:

16.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2283.5 KB
Afrika materigining iqlimi va ichki suvlariAfrika materigining iqlimi va ichki suvlari
1.  M1.  M
aterik iqlimi haqida umumiy ma’lumot.aterik iqlimi haqida umumiy ma’lumot.
2.  M2.  M
aterik iqlim mintaqa va oblastlariga aterik iqlim mintaqa va oblastlariga 
umumiy tavsif.umumiy tavsif.
3. M3. M
aterik ichki suv xavzalariga umumiy tavsif.aterik ichki suv xavzalariga umumiy tavsif.
4. M4. M
aterik daryolariga umumiy tavsif.aterik daryolariga umumiy tavsif. Reja:Reja: 
Afrika yer sharida shimoliy va janubiy yarim sharlarda tahminan bir xil masofaga cho’zilgan materikdir. Afrika yer sharida shimoliy va janubiy yarim sharlarda tahminan bir xil masofaga cho’zilgan materikdir. 
MM
aterikning ana shu xususiyati har ikala yarim sharda bir xil kengliklarda bir xil iqlim paydo bo’lishi uchun aterikning ana shu xususiyati har ikala yarim sharda bir xil kengliklarda bir xil iqlim paydo bo’lishi uchun 
xarakterlidir. xarakterlidir. 
MM
aterikning asosiy qismi tropiklar orasida joylashgan bo’lib, butun yil davomida quyoshdan ko’prq aterikning asosiy qismi tropiklar orasida joylashgan bo’lib, butun yil davomida quyoshdan ko’prq 
issiqlik oladi va materik juda qizib ketadi. Yiliga quyoshdan keladigan yalpi radiasiyaissiqlik oladi va materik juda qizib ketadi. Yiliga quyoshdan keladigan yalpi radiasiya
  
160 k160 k
kk
al sm dan, shimolda al sm dan, shimolda 
200 k200 k
kk
al sm ni tashkil etadi. Afrika iqlimi o’ziga xos kontinental iqlimdir. Afrikaning katal sm ni tashkil etadi. Afrika iqlimi o’ziga xos kontinental iqlimdir. Afrikaning kat
tt
a qismi xar ikkala yarim a qismi xar ikkala yarim 
sharning subtropik antisiklonlari ta’sirida bo’ladi. SHimoliy yarim sharning quruklikdan esadigan passatlari nisbiy sharning subtropik antisiklonlari ta’sirida bo’ladi. SHimoliy yarim sharning quruklikdan esadigan passatlari nisbiy 
namligi kam bo’lgan kontinental havoni olib keladi. Hind okean tomonidan janubiy yarim shar passatlari namligi kam bo’lgan kontinental havoni olib keladi. Hind okean tomonidan janubiy yarim shar passatlari 
materikning shimoliy chekkasiga beqaror quruq havo massalarini keltiradi. materikning shimoliy chekkasiga beqaror quruq havo massalarini keltiradi. 
MM
aterikning g’arbiy chekkalari shimoliy aterikning g’arbiy chekkalari shimoliy 
qismida janubiy yarim sharda ham Atlantika antisiklonlari ta’sirida bo’lib, ular uchun passat oqimlari xaraktyerlidir, qismida janubiy yarim sharda ham Atlantika antisiklonlari ta’sirida bo’lib, ular uchun passat oqimlari xaraktyerlidir, 
bu esa yog’in yog’ishi uchun noqulay sharoitlarni keltirib chiqaradi. bu esa yog’in yog’ishi uchun noqulay sharoitlarni keltirib chiqaradi.  IqlimiIqlimi 
YY
aa
nvarda materikning janubiy qismi nvarda materikning janubiy qismi 
issiq bo’ladi, shimoliy qismi esa issiq bo’ladi, shimoliy qismi esa 
ancha sovuq bo’ladi. Afrikaning ancha sovuq bo’ladi. Afrikaning 
g’arbiy sohillari janubiy Atlantika g’arbiy sohillari janubiy Atlantika 
antisikloni ta’siridaantisikloni ta’sirida
  
bo’lib, janubdan bo’lib, janubdan 
esadigan shamollar baland esadigan shamollar baland 
kengliklardan keladigan sovuq havo kengliklardan keladigan sovuq havo 
massalarining issiq materik ustiga massalarining issiq materik ustiga 
kelishi natijasida g’arbiy sohildan to kelishi natijasida g’arbiy sohildan to 
ekvatorgacha bo’lgan qismlarida ekvatorgacha bo’lgan qismlarida 
yog’in hosil bo’lmaydi. Afrikaning yog’in hosil bo’lmaydi. Afrikaning 
shimoliy qismlari yaxlit shimoliy qismlari yaxlit 
bo’lganligidan janubiy qismiga bo’lganligidan janubiy qismiga 
nisbatan tez qiziydi va o’rtacha oylik nisbatan tez qiziydi va o’rtacha oylik 
harorat +35° -+40° S ni tashkil etadi. harorat +35° -+40° S ni tashkil etadi. 
YY
er sharidagi eng maksimal harorat er sharidagi eng maksimal harorat 
+58° S ham shu hududda. +58° S ham shu hududda. 
MM
aterikda yog’in juda notekis aterikda yog’in juda notekis 
taqsimlangan, eng ko’p yog’in taqsimlangan, eng ko’p yog’in 
Kamerun tog’ massiviga 10000 mm Kamerun tog’ massiviga 10000 mm 
atrofida tushadi. Ekvatordan shimol atrofida tushadi. Ekvatordan shimol 
va janubga tomon 10 - 30° lar va janubga tomon 10 - 30° lar 
o’rtasida butun yil davomida yog’in o’rtasida butun yil davomida yog’in 
juda kam tushadi.juda kam tushadi.

SHimoli-g’arbiy va janubi-g’arbiy SHimoli-g’arbiy va janubi-g’arbiy 
qismlarida yog’inning ko’p qismi qismlarida yog’inning ko’p qismi 
qishda, janubi-sharqda esa yozda qishda, janubi-sharqda esa yozda 
yog’adi. SHuning uchun ham yog’adi. SHuning uchun ham 
materik iqlimi xilma-xildir.materik iqlimi xilma-xildir. 
Ekvatorial iqlim mintaqasi:Ekvatorial iqlim mintaqasi:
  
bu bu 
mintaqa Kongo havzasining mintaqa Kongo havzasining 
anchagina qismini, shuningdek, anchagina qismini, shuningdek, 
Gvineya sohilining 7° - 8° Gvineya sohilining 7° - 8° 
shimoliy kengliklargacha shimoliy kengliklargacha 
bo’lgan hududlarni egallaydi. bo’lgan hududlarni egallaydi. 
Kongo havzasida yer yuzasi Kongo havzasida yer yuzasi 
kuchli qizib ketganidan havo kuchli qizib ketganidan havo 
massalari yuqoriga ko’tariladi massalari yuqoriga ko’tariladi 
va butun yil davomida va butun yil davomida 
konyuktiv yog’inlar yog’adi. konyuktiv yog’inlar yog’adi. 
Gvineya sohilida yog’inlarni Gvineya sohilida yog’inlarni 
ko’proq janubi-g’arbiy ko’proq janubi-g’arbiy 
shamollar keltiradi va bu yerda shamollar keltiradi va bu yerda 
yil davomida juda ko’plab yil davomida juda ko’plab 
yog’in yog’ishi kuzatiladi. yog’in yog’ishi kuzatiladi. 
Haroratning yil bHaroratning yil b
o’o’
yi +24, +28 yi +24, +28 
S dan yuqori bo’lishi, S dan yuqori bo’lishi, 
bug’lanishidan ko’ra 1,5-2 bug’lanishidan ko’ra 1,5-2 
marta yog’inning ko’p yog’ishi marta yog’inning ko’p yog’ishi 
va nisbiy namlikning yuqori va nisbiy namlikning yuqori 
bo’lishiga olib keladibo’lishiga olib keladi
.. Iqlim mintaqa tavsifIqlim mintaqa tavsif
ii
..  
Subekvatorial iqlim Subekvatorial iqlim 
mintaqasi:mintaqasi:
  
bu mintaqa bu mintaqa 
ekvatordan shimolda 17° ekvatordan shimolda 17° 
shimoliy kenglikkacha davom shimoliy kenglikkacha davom 
etadi. Janubiy yarim sharda esa etadi. Janubiy yarim sharda esa 
20 janubiy kenglikkacha davom 20 janubiy kenglikkacha davom 
etadi. Bu mintaqada har ikkala etadi. Bu mintaqada har ikkala 
yarim sharda ham yoz oylarida yarim sharda ham yoz oylarida 
mussonlar hukmron bo’lib, mussonlar hukmron bo’lib, 
ko’plab yog’in keltirsa, qish ko’plab yog’in keltirsa, qish 
oylarida esa quruq tropik havo oylarida esa quruq tropik havo 
massasining passat shamollari massasining passat shamollari 
ta’sirida bo’ladi. Sernam ta’sirida bo’ladi. Sernam 
davrning bu mintaqasida ham davrning bu mintaqasida ham 
uzoq vaqt davom etishi uzoq vaqt davom etishi 
namgarchilikning tropiklar va namgarchilikning tropiklar va 
g’arbdan sharqqa tomon g’arbdan sharqqa tomon 
o’zgarib boradi. SHimoliy yarim o’zgarib boradi. SHimoliy yarim 
sharning subekvatorial sharning subekvatorial 
mintaqasida namgarchilik mintaqasida namgarchilik 
yy
etarli etarli 
bo’lmagan eng qurg’oqchilik bo’lmagan eng qurg’oqchilik 
rayoni Somali yarim orolidir, rayoni Somali yarim orolidir, 
chunki bu yarim orolni ekvatorial chunki bu yarim orolni ekvatorial 
mussonlar ta’siridan Efiopiya mussonlar ta’siridan Efiopiya 
tog’ligi to’sib qoladi. Stog’ligi to’sib qoladi. S
hh
uningdek uningdek 
Sudan o’lkasining shimoliy Sudan o’lkasining shimoliy 
qismlarida ham qurg’oqchilik qismlarida ham qurg’oqchilik 
rayonlar bor. O’rtacha harorat - rayonlar bor. O’rtacha harorat - 
10 gradusni tashkil etadi.10 gradusni tashkil etadi. 
Tropik iqlim mintaqasi:Tropik iqlim mintaqasi:
  
  
bu iqlim mintaqa shimoliy yarim sharda Sahroi bu iqlim mintaqa shimoliy yarim sharda Sahroi 
Kabirning anchagina qismini, janubiy yarim sharda esa Kalaxari uchun Kabirning anchagina qismini, janubiy yarim sharda esa Kalaxari uchun 
shimoliy qismi xaraktyerlidir. SHimoliy yarim sharda issiq quruq tropik yoz shimoliy qismi xaraktyerlidir. SHimoliy yarim sharda issiq quruq tropik yoz 
oylarida shimoliy Afrikaning yer yuzasini juda qizdiradi va bu yerda tarkibida oylarida shimoliy Afrikaning yer yuzasini juda qizdiradi va bu yerda tarkibida 
15-20% gina nisbiy15-20% gina nisbiy
  
namlik bo’lgan shimoliy-sharqiy passatlar esadi.namlik bo’lgan shimoliy-sharqiy passatlar esadi. 
Qish oylarida esa hududda antisiklon rejimi paydo bo’ladi va yog’inning Qish oylarida esa hududda antisiklon rejimi paydo bo’ladi va yog’inning 
kam yog’ishiga sabab bo’ladi. Bu hududda bug’lanish yog’inga nisbatan 20-kam yog’ishiga sabab bo’ladi. Bu hududda bug’lanish yog’inga nisbatan 20-
25 barobar yuqoriroq bo’ladi. materikning janubiy yarim shardagi iqlim 25 barobar yuqoriroq bo’ladi. materikning janubiy yarim shardagi iqlim 
mintaqasi cho’l tropik va nam tropik iqlim oblastiga ajratiladi. Afrikaning mintaqasi cho’l tropik va nam tropik iqlim oblastiga ajratiladi. Afrikaning 
Namib cho’lida yog’in mikdori kam, sabab janubiy Atalantika antisiklonidagi Namib cho’lida yog’in mikdori kam, sabab janubiy Atalantika antisiklonidagi 
Bengal sovuq oqiminingBengal sovuq oqimining
 mavjudligidir. mavjudligidir.  
Subtropik iqlim mintaqasi:Subtropik iqlim mintaqasi:
  
  
bu mintaqa Afrikaning chekka shimoli va chekka janubini o’z ichiga bu mintaqa Afrikaning chekka shimoli va chekka janubini o’z ichiga 
oladi. materikning shimoli-g’arbi va janubi-g’arbining yozi quruq, subtropik mintaqaning O’rta dengiz oladi. materikning shimoli-g’arbi va janubi-g’arbining yozi quruq, subtropik mintaqaning O’rta dengiz 
iqlim mintaqasiga ajratadi. Qishda bu yerda siklon faoliyati yuqori bo’ladi va mintaqaga yog’in iqlim mintaqasiga ajratadi. Qishda bu yerda siklon faoliyati yuqori bo’ladi va mintaqaga yog’in 
keltiradi. O’rta dengiz sohili bo’yida iyulning o’rtacha harorati +27°+28°S, eng issiq oyning o’rtacha keltiradi. O’rta dengiz sohili bo’yida iyulning o’rtacha harorati +27°+28°S, eng issiq oyning o’rtacha 
harorati +21°S, yanvarning o’rtacha harorati +11°+12°S, eng salqin oyning harorati +13°+14°S harorati +21°S, yanvarning o’rtacha harorati +11°+12°S, eng salqin oyning harorati +13°+14°S 
gacha bo’ladi. Qishda g’arbiy shamollar deyarli etib kelmaydi, chunki tog’lar to’sqinlik qiladi va gacha bo’ladi. Qishda g’arbiy shamollar deyarli etib kelmaydi, chunki tog’lar to’sqinlik qiladi va 
qishda yog’in miqdorining kamayishiga olib keladi.qishda yog’in miqdorining kamayishiga olib keladi. MM
aterikning yillik suv oqimi aterikning yillik suv oqimi 
5400 km. Umumiy hajmiga 5400 km. Umumiy hajmiga 
ko’ra ko’ra 
YeYe
vrosiyo va Janubiy vrosiyo va Janubiy 
Amyerikadan keyin 3-o’rinda Amyerikadan keyin 3-o’rinda 
turadi. turadi. 
MM
aterikning bosh aterikning bosh 
suvayrg’ichi uning eng suvayrg’ichi uning eng 
baland ko’tarilgan sharqiy baland ko’tarilgan sharqiy 
chekkasidan o’tadi. chekkasidan o’tadi. 
Oqimning 1/3 qismidan Oqimning 1/3 qismidan 
ko’prog’i Atlantika okeaniga, ko’prog’i Atlantika okeaniga, 
1/6 qismi Hind okeaniga va 1/6 qismi Hind okeaniga va 
bundan ham kam qismi bundan ham kam qismi 
O’rta dengizga to’g’ri keladi. O’rta dengizga to’g’ri keladi. 
MM
aterikda oqimning 1/3 aterikda oqimning 1/3 
qismi okean va dengizlarga qismi okean va dengizlarga 
etib kelmaydi va bu ichki etib kelmaydi va bu ichki 
havzaga kiritiladi. havzaga kiritiladi. 
MM
aterikda aterikda 
oqar suvlar juda notekis oqar suvlar juda notekis 
taqsimlangan. Afrikada taqsimlangan. Afrikada 
asosiy roasosiy ro
’’
lni yog’in suvlari lni yog’in suvlari 
tashkil etadi.tashkil etadi. Ichki suvlari.Ichki suvlari. 
Nil Nil 
daryosidaryosi
  
materikda va yer yuzasidagi eng uzun daryo. Uzunligi 6671 km, havzasining maydoni 2870 km2. Bu materikda va yer yuzasidagi eng uzun daryo. Uzunligi 6671 km, havzasining maydoni 2870 km2. Bu 
daryo 2000 m balandlikdan boshlanadi. Asosan SHarqiy Afrika tog’laridan oqib chiqadi. Asosiy irmog’i Kagera daryo 2000 m balandlikdan boshlanadi. Asosan SHarqiy Afrika tog’laridan oqib chiqadi. Asosiy irmog’i Kagera 
daryosi. Nil Viktoriya ko’lidan oqib chiqadi va Alberto ko’liga quyiladi. Sdaryosi. Nil Viktoriya ko’lidan oqib chiqadi va Alberto ko’liga quyiladi. S
hh
u masofada daryo tog’ orasidan o’tadi va u masofada daryo tog’ orasidan o’tadi va 
serostona sharsharalar hosil serostona sharsharalar hosil 
qq
iladi. Siladi. S
hh
arsharaning eng kattasi 40 m balandlikdagi Merchison sharsharasi. Tog’ orasidan arsharaning eng kattasi 40 m balandlikdagi Merchison sharsharasi. Tog’ orasidan 
Baxril Jabal nomi bilan chiqib daryo sekin oqa boshlaydi va o’zandan shaxobchaga ajraladi. SBaxril Jabal nomi bilan chiqib daryo sekin oqa boshlaydi va o’zandan shaxobchaga ajraladi. S
hh
u qismda daryoga yirik u qismda daryoga yirik 
irmoq Baxril-Gazal va Sobat daryosi quyiladi va Oq Nil nomini oladi. Xartum shahri yaqinida Oq Nil Ko’k Nil bilan irmoq Baxril-Gazal va Sobat daryosi quyiladi va Oq Nil nomini oladi. Xartum shahri yaqinida Oq Nil Ko’k Nil bilan 
qo’shiladi va shu yerda Nil nomini oladi. Ko’k Nil Oq Nilga nisbatan ancha qisqadir. Daryo delta hosil qilishi bilan qo’shiladi va shu yerda Nil nomini oladi. Ko’k Nil Oq Nilga nisbatan ancha qisqadir. Daryo delta hosil qilishi bilan 
tugaydi va deltaning maydoni 24000 km2 ni tashkil etadi. Daryoda doimiy ravishda suv bo’lib turadi. Daryoga bir tugaydi va deltaning maydoni 24000 km2 ni tashkil etadi. Daryoda doimiy ravishda suv bo’lib turadi. Daryoga bir 
nechta to’g’on va suv omborlari qurilgan.nechta to’g’on va suv omborlari qurilgan. 
KongoKongo
  
daryosidaryosi
  
 Afrika daryolari ichida  Afrika daryolari ichida 
uzunligi jihatidan 2-o’rinda turadi, lekin uzunligi jihatidan 2-o’rinda turadi, lekin 
havzasining maydoni va sersuvligi havzasining maydoni va sersuvligi 
jihatidan 1-o’rinda, dunyoda 2-o’rinda jihatidan 1-o’rinda, dunyoda 2-o’rinda 
turadi. Lualaba Kongoning boshlanish turadi. Lualaba Kongoning boshlanish 
qismi hisoblanadi. Daryoning uzunligi qismi hisoblanadi. Daryoning uzunligi 
4320 km, havzasining maydoni esa 3,7 4320 km, havzasining maydoni esa 3,7 
mln. km . Kongo daryosi dunyoda mln. km . Kongo daryosi dunyoda 
yagona ekvatorni 2 marta kesib o’tuvchi yagona ekvatorni 2 marta kesib o’tuvchi 
daryo hisoblanadi. Yirik irmoqlari Ubangi daryo hisoblanadi. Yirik irmoqlari Ubangi 
va Kasai. Kongoning o’rta oqimidagi va Kasai. Kongoning o’rta oqimidagi 
o’zani 20 km gacha o’zani 20 km gacha 
yy
etadi. Daryoda 32 etadi. Daryoda 32 
ta sharsharalar bor. Daryo sohil bo’yi ta sharsharalar bor. Daryo sohil bo’yi 
tekisligida kengayadi va o’zan chuqurligi tekisligida kengayadi va o’zan chuqurligi 
70 m gacha etadi. Quyilishida u 70 m gacha etadi. Quyilishida u 
tarmotarmo
qq
larga bo’linadi.larga bo’linadi.

Niger Niger 
daryosi uzunligi, maydoni daryosi uzunligi, maydoni 
jihatidan Kongo va Nil daryolaridan keyin jihatidan Kongo va Nil daryolaridan keyin 
turadi. Uzunligi 4060 km, havzasining turadi. Uzunligi 4060 km, havzasining 
maydoni 2 mln. km . o’rtacha yillik suv maydoni 2 mln. km . o’rtacha yillik suv 
sarfi 12 ming m3. Daryo Ssarfi 12 ming m3. Daryo S
hh
imoliy imoliy 
Gvineyadan boshlanib, dastlab shimoli-Gvineyadan boshlanib, dastlab shimoli-
sharqqa, so’ngra Sahroi Kabir sharqqa, so’ngra Sahroi Kabir 
chegarasida janubi-sharq tomon suriladi. chegarasida janubi-sharq tomon suriladi. 
Yirik irmog’i Benue hisoblanadi. Yirik irmog’i Benue hisoblanadi. 
Quyilishida yirik delta hosil qiladi.Quyilishida yirik delta hosil qiladi. 
Zambezi Zambezi 
daryosidaryosi
  
Janubiy Afrikada eng katta va Hind okeaniga quyiladigan daryolarning Janubiy Afrikada eng katta va Hind okeaniga quyiladigan daryolarning 
eng yirigi, uzunligi 2260 km, havzasining maydoni 1330 ming km2, o’rtacha yillik suv eng yirigi, uzunligi 2260 km, havzasining maydoni 1330 ming km2, o’rtacha yillik suv 
sarfii 19000 ming m /sek, Zambezi, Kongo-Zambezi suvayrg’ichida 1000 km dan sarfii 19000 ming m /sek, Zambezi, Kongo-Zambezi suvayrg’ichida 1000 km dan 
balandroqda boshlanadi. Daryoning eng yirik sharsharasi Viktoriya sharsharasi, balandligi balandroqda boshlanadi. Daryoning eng yirik sharsharasi Viktoriya sharsharasi, balandligi 
120 m, eni 1800 m. Bu sharshara S120 m, eni 1800 m. Bu sharshara S
hh
ari daryosi orqali Nyasa ko’lidan Zambeziga suv ari daryosi orqali Nyasa ko’lidan Zambeziga suv 
keltirib turadi. Janubiy yarim sharda yozda daryo suvi ko’tariladi, qishda esa pasayadi. keltirib turadi. Janubiy yarim sharda yozda daryo suvi ko’tariladi, qishda esa pasayadi. 
MM
aterikda ko’llar tizimi yaxshi rivojlangan. Saterikda ko’llar tizimi yaxshi rivojlangan. S
hh
imoliy Afrikada CHad, Simoliy Afrikada CHad, S
hh
arqiy Afrikada esa arqiy Afrikada esa 
bir necha ko’llar Viktoriya, Ta nganika, Nyasa, Ta na, Rudolf, Ngami kabi yirik ko’llar bir necha ko’llar Viktoriya, Ta nganika, Nyasa, Ta na, Rudolf, Ngami kabi yirik ko’llar 
mavjud.mavjud.

Afrika materigining iqlimi va ichki suvlariAfrika materigining iqlimi va ichki suvlari 1. M1. M aterik iqlimi haqida umumiy ma’lumot.aterik iqlimi haqida umumiy ma’lumot. 2. M2. M aterik iqlim mintaqa va oblastlariga aterik iqlim mintaqa va oblastlariga umumiy tavsif.umumiy tavsif. 3. M3. M aterik ichki suv xavzalariga umumiy tavsif.aterik ichki suv xavzalariga umumiy tavsif. 4. M4. M aterik daryolariga umumiy tavsif.aterik daryolariga umumiy tavsif. Reja:Reja:

 Afrika yer sharida shimoliy va janubiy yarim sharlarda tahminan bir xil masofaga cho’zilgan materikdir. Afrika yer sharida shimoliy va janubiy yarim sharlarda tahminan bir xil masofaga cho’zilgan materikdir. MM aterikning ana shu xususiyati har ikala yarim sharda bir xil kengliklarda bir xil iqlim paydo bo’lishi uchun aterikning ana shu xususiyati har ikala yarim sharda bir xil kengliklarda bir xil iqlim paydo bo’lishi uchun xarakterlidir. xarakterlidir. MM aterikning asosiy qismi tropiklar orasida joylashgan bo’lib, butun yil davomida quyoshdan ko’prq aterikning asosiy qismi tropiklar orasida joylashgan bo’lib, butun yil davomida quyoshdan ko’prq issiqlik oladi va materik juda qizib ketadi. Yiliga quyoshdan keladigan yalpi radiasiyaissiqlik oladi va materik juda qizib ketadi. Yiliga quyoshdan keladigan yalpi radiasiya 160 k160 k kk al sm dan, shimolda al sm dan, shimolda 200 k200 k kk al sm ni tashkil etadi. Afrika iqlimi o’ziga xos kontinental iqlimdir. Afrikaning katal sm ni tashkil etadi. Afrika iqlimi o’ziga xos kontinental iqlimdir. Afrikaning kat tt a qismi xar ikkala yarim a qismi xar ikkala yarim sharning subtropik antisiklonlari ta’sirida bo’ladi. SHimoliy yarim sharning quruklikdan esadigan passatlari nisbiy sharning subtropik antisiklonlari ta’sirida bo’ladi. SHimoliy yarim sharning quruklikdan esadigan passatlari nisbiy namligi kam bo’lgan kontinental havoni olib keladi. Hind okean tomonidan janubiy yarim shar passatlari namligi kam bo’lgan kontinental havoni olib keladi. Hind okean tomonidan janubiy yarim shar passatlari materikning shimoliy chekkasiga beqaror quruq havo massalarini keltiradi. materikning shimoliy chekkasiga beqaror quruq havo massalarini keltiradi. MM aterikning g’arbiy chekkalari shimoliy aterikning g’arbiy chekkalari shimoliy qismida janubiy yarim sharda ham Atlantika antisiklonlari ta’sirida bo’lib, ular uchun passat oqimlari xaraktyerlidir, qismida janubiy yarim sharda ham Atlantika antisiklonlari ta’sirida bo’lib, ular uchun passat oqimlari xaraktyerlidir, bu esa yog’in yog’ishi uchun noqulay sharoitlarni keltirib chiqaradi. bu esa yog’in yog’ishi uchun noqulay sharoitlarni keltirib chiqaradi. IqlimiIqlimi

 YY aa nvarda materikning janubiy qismi nvarda materikning janubiy qismi issiq bo’ladi, shimoliy qismi esa issiq bo’ladi, shimoliy qismi esa ancha sovuq bo’ladi. Afrikaning ancha sovuq bo’ladi. Afrikaning g’arbiy sohillari janubiy Atlantika g’arbiy sohillari janubiy Atlantika antisikloni ta’siridaantisikloni ta’sirida bo’lib, janubdan bo’lib, janubdan esadigan shamollar baland esadigan shamollar baland kengliklardan keladigan sovuq havo kengliklardan keladigan sovuq havo massalarining issiq materik ustiga massalarining issiq materik ustiga kelishi natijasida g’arbiy sohildan to kelishi natijasida g’arbiy sohildan to ekvatorgacha bo’lgan qismlarida ekvatorgacha bo’lgan qismlarida yog’in hosil bo’lmaydi. Afrikaning yog’in hosil bo’lmaydi. Afrikaning shimoliy qismlari yaxlit shimoliy qismlari yaxlit bo’lganligidan janubiy qismiga bo’lganligidan janubiy qismiga nisbatan tez qiziydi va o’rtacha oylik nisbatan tez qiziydi va o’rtacha oylik harorat +35° -+40° S ni tashkil etadi. harorat +35° -+40° S ni tashkil etadi. YY er sharidagi eng maksimal harorat er sharidagi eng maksimal harorat +58° S ham shu hududda. +58° S ham shu hududda. MM aterikda yog’in juda notekis aterikda yog’in juda notekis taqsimlangan, eng ko’p yog’in taqsimlangan, eng ko’p yog’in Kamerun tog’ massiviga 10000 mm Kamerun tog’ massiviga 10000 mm atrofida tushadi. Ekvatordan shimol atrofida tushadi. Ekvatordan shimol va janubga tomon 10 - 30° lar va janubga tomon 10 - 30° lar o’rtasida butun yil davomida yog’in o’rtasida butun yil davomida yog’in juda kam tushadi.juda kam tushadi.  SHimoli-g’arbiy va janubi-g’arbiy SHimoli-g’arbiy va janubi-g’arbiy qismlarida yog’inning ko’p qismi qismlarida yog’inning ko’p qismi qishda, janubi-sharqda esa yozda qishda, janubi-sharqda esa yozda yog’adi. SHuning uchun ham yog’adi. SHuning uchun ham materik iqlimi xilma-xildir.materik iqlimi xilma-xildir.

 Ekvatorial iqlim mintaqasi:Ekvatorial iqlim mintaqasi: bu bu mintaqa Kongo havzasining mintaqa Kongo havzasining anchagina qismini, shuningdek, anchagina qismini, shuningdek, Gvineya sohilining 7° - 8° Gvineya sohilining 7° - 8° shimoliy kengliklargacha shimoliy kengliklargacha bo’lgan hududlarni egallaydi. bo’lgan hududlarni egallaydi. Kongo havzasida yer yuzasi Kongo havzasida yer yuzasi kuchli qizib ketganidan havo kuchli qizib ketganidan havo massalari yuqoriga ko’tariladi massalari yuqoriga ko’tariladi va butun yil davomida va butun yil davomida konyuktiv yog’inlar yog’adi. konyuktiv yog’inlar yog’adi. Gvineya sohilida yog’inlarni Gvineya sohilida yog’inlarni ko’proq janubi-g’arbiy ko’proq janubi-g’arbiy shamollar keltiradi va bu yerda shamollar keltiradi va bu yerda yil davomida juda ko’plab yil davomida juda ko’plab yog’in yog’ishi kuzatiladi. yog’in yog’ishi kuzatiladi. Haroratning yil bHaroratning yil b o’o’ yi +24, +28 yi +24, +28 S dan yuqori bo’lishi, S dan yuqori bo’lishi, bug’lanishidan ko’ra 1,5-2 bug’lanishidan ko’ra 1,5-2 marta yog’inning ko’p yog’ishi marta yog’inning ko’p yog’ishi va nisbiy namlikning yuqori va nisbiy namlikning yuqori bo’lishiga olib keladibo’lishiga olib keladi .. Iqlim mintaqa tavsifIqlim mintaqa tavsif ii ..