Afrika materigining iqlimi va ichki suvlariAfrika materigining iqlimi va ichki suvlari 1. M1. M aterik iqlimi haqida umumiy ma’lumot.aterik iqlimi haqida umumiy ma’lumot. 2. M2. M aterik iqlim mintaqa va oblastlariga aterik iqlim mintaqa va oblastlariga umumiy tavsif.umumiy tavsif. 3. M3. M aterik ichki suv xavzalariga umumiy tavsif.aterik ichki suv xavzalariga umumiy tavsif. 4. M4. M aterik daryolariga umumiy tavsif.aterik daryolariga umumiy tavsif. Reja:Reja:

 Afrika yer sharida shimoliy va janubiy yarim sharlarda tahminan bir xil masofaga cho’zilgan materikdir. Afrika yer sharida shimoliy va janubiy yarim sharlarda tahminan bir xil masofaga cho’zilgan materikdir. MM aterikning ana shu xususiyati har ikala yarim sharda bir xil kengliklarda bir xil iqlim paydo bo’lishi uchun aterikning ana shu xususiyati har ikala yarim sharda bir xil kengliklarda bir xil iqlim paydo bo’lishi uchun xarakterlidir. xarakterlidir. MM aterikning asosiy qismi tropiklar orasida joylashgan bo’lib, butun yil davomida quyoshdan ko’prq aterikning asosiy qismi tropiklar orasida joylashgan bo’lib, butun yil davomida quyoshdan ko’prq issiqlik oladi va materik juda qizib ketadi. Yiliga quyoshdan keladigan yalpi radiasiyaissiqlik oladi va materik juda qizib ketadi. Yiliga quyoshdan keladigan yalpi radiasiya 160 k160 k kk al sm dan, shimolda al sm dan, shimolda 200 k200 k kk al sm ni tashkil etadi. Afrika iqlimi o’ziga xos kontinental iqlimdir. Afrikaning katal sm ni tashkil etadi. Afrika iqlimi o’ziga xos kontinental iqlimdir. Afrikaning kat tt a qismi xar ikkala yarim a qismi xar ikkala yarim sharning subtropik antisiklonlari ta’sirida bo’ladi. SHimoliy yarim sharning quruklikdan esadigan passatlari nisbiy sharning subtropik antisiklonlari ta’sirida bo’ladi. SHimoliy yarim sharning quruklikdan esadigan passatlari nisbiy namligi kam bo’lgan kontinental havoni olib keladi. Hind okean tomonidan janubiy yarim shar passatlari namligi kam bo’lgan kontinental havoni olib keladi. Hind okean tomonidan janubiy yarim shar passatlari materikning shimoliy chekkasiga beqaror quruq havo massalarini keltiradi. materikning shimoliy chekkasiga beqaror quruq havo massalarini keltiradi. MM aterikning g’arbiy chekkalari shimoliy aterikning g’arbiy chekkalari shimoliy qismida janubiy yarim sharda ham Atlantika antisiklonlari ta’sirida bo’lib, ular uchun passat oqimlari xaraktyerlidir, qismida janubiy yarim sharda ham Atlantika antisiklonlari ta’sirida bo’lib, ular uchun passat oqimlari xaraktyerlidir, bu esa yog’in yog’ishi uchun noqulay sharoitlarni keltirib chiqaradi. bu esa yog’in yog’ishi uchun noqulay sharoitlarni keltirib chiqaradi. IqlimiIqlimi

 YY aa nvarda materikning janubiy qismi nvarda materikning janubiy qismi issiq bo’ladi, shimoliy qismi esa issiq bo’ladi, shimoliy qismi esa ancha sovuq bo’ladi. Afrikaning ancha sovuq bo’ladi. Afrikaning g’arbiy sohillari janubiy Atlantika g’arbiy sohillari janubiy Atlantika antisikloni ta’siridaantisikloni ta’sirida bo’lib, janubdan bo’lib, janubdan esadigan shamollar baland esadigan shamollar baland kengliklardan keladigan sovuq havo kengliklardan keladigan sovuq havo massalarining issiq materik ustiga massalarining issiq materik ustiga kelishi natijasida g’arbiy sohildan to kelishi natijasida g’arbiy sohildan to ekvatorgacha bo’lgan qismlarida ekvatorgacha bo’lgan qismlarida yog’in hosil bo’lmaydi. Afrikaning yog’in hosil bo’lmaydi. Afrikaning shimoliy qismlari yaxlit shimoliy qismlari yaxlit bo’lganligidan janubiy qismiga bo’lganligidan janubiy qismiga nisbatan tez qiziydi va o’rtacha oylik nisbatan tez qiziydi va o’rtacha oylik harorat +35° -+40° S ni tashkil etadi. harorat +35° -+40° S ni tashkil etadi. YY er sharidagi eng maksimal harorat er sharidagi eng maksimal harorat +58° S ham shu hududda. +58° S ham shu hududda. MM aterikda yog’in juda notekis aterikda yog’in juda notekis taqsimlangan, eng ko’p yog’in taqsimlangan, eng ko’p yog’in Kamerun tog’ massiviga 10000 mm Kamerun tog’ massiviga 10000 mm atrofida tushadi. Ekvatordan shimol atrofida tushadi. Ekvatordan shimol va janubga tomon 10 - 30° lar va janubga tomon 10 - 30° lar o’rtasida butun yil davomida yog’in o’rtasida butun yil davomida yog’in juda kam tushadi.juda kam tushadi.  SHimoli-g’arbiy va janubi-g’arbiy SHimoli-g’arbiy va janubi-g’arbiy qismlarida yog’inning ko’p qismi qismlarida yog’inning ko’p qismi qishda, janubi-sharqda esa yozda qishda, janubi-sharqda esa yozda yog’adi. SHuning uchun ham yog’adi. SHuning uchun ham materik iqlimi xilma-xildir.materik iqlimi xilma-xildir.

 Ekvatorial iqlim mintaqasi:Ekvatorial iqlim mintaqasi: bu bu mintaqa Kongo havzasining mintaqa Kongo havzasining anchagina qismini, shuningdek, anchagina qismini, shuningdek, Gvineya sohilining 7° - 8° Gvineya sohilining 7° - 8° shimoliy kengliklargacha shimoliy kengliklargacha bo’lgan hududlarni egallaydi. bo’lgan hududlarni egallaydi. Kongo havzasida yer yuzasi Kongo havzasida yer yuzasi kuchli qizib ketganidan havo kuchli qizib ketganidan havo massalari yuqoriga ko’tariladi massalari yuqoriga ko’tariladi va butun yil davomida va butun yil davomida konyuktiv yog’inlar yog’adi. konyuktiv yog’inlar yog’adi. Gvineya sohilida yog’inlarni Gvineya sohilida yog’inlarni ko’proq janubi-g’arbiy ko’proq janubi-g’arbiy shamollar keltiradi va bu yerda shamollar keltiradi va bu yerda yil davomida juda ko’plab yil davomida juda ko’plab yog’in yog’ishi kuzatiladi. yog’in yog’ishi kuzatiladi. Haroratning yil bHaroratning yil b o’o’ yi +24, +28 yi +24, +28 S dan yuqori bo’lishi, S dan yuqori bo’lishi, bug’lanishidan ko’ra 1,5-2 bug’lanishidan ko’ra 1,5-2 marta yog’inning ko’p yog’ishi marta yog’inning ko’p yog’ishi va nisbiy namlikning yuqori va nisbiy namlikning yuqori bo’lishiga olib keladibo’lishiga olib keladi .. Iqlim mintaqa tavsifIqlim mintaqa tavsif ii ..