Afrika materigining iqlimi va ichki suvlari
![Afrika materigining iqlimi va ichki suvlariAfrika materigining iqlimi va ichki suvlari
1. M1. M
aterik iqlimi haqida umumiy ma’lumot.aterik iqlimi haqida umumiy ma’lumot.
2. M2. M
aterik iqlim mintaqa va oblastlariga aterik iqlim mintaqa va oblastlariga
umumiy tavsif.umumiy tavsif.
3. M3. M
aterik ichki suv xavzalariga umumiy tavsif.aterik ichki suv xavzalariga umumiy tavsif.
4. M4. M
aterik daryolariga umumiy tavsif.aterik daryolariga umumiy tavsif. Reja:Reja:](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_1.png)
![
Afrika yer sharida shimoliy va janubiy yarim sharlarda tahminan bir xil masofaga cho’zilgan materikdir. Afrika yer sharida shimoliy va janubiy yarim sharlarda tahminan bir xil masofaga cho’zilgan materikdir.
MM
aterikning ana shu xususiyati har ikala yarim sharda bir xil kengliklarda bir xil iqlim paydo bo’lishi uchun aterikning ana shu xususiyati har ikala yarim sharda bir xil kengliklarda bir xil iqlim paydo bo’lishi uchun
xarakterlidir. xarakterlidir.
MM
aterikning asosiy qismi tropiklar orasida joylashgan bo’lib, butun yil davomida quyoshdan ko’prq aterikning asosiy qismi tropiklar orasida joylashgan bo’lib, butun yil davomida quyoshdan ko’prq
issiqlik oladi va materik juda qizib ketadi. Yiliga quyoshdan keladigan yalpi radiasiyaissiqlik oladi va materik juda qizib ketadi. Yiliga quyoshdan keladigan yalpi radiasiya
160 k160 k
kk
al sm dan, shimolda al sm dan, shimolda
200 k200 k
kk
al sm ni tashkil etadi. Afrika iqlimi o’ziga xos kontinental iqlimdir. Afrikaning katal sm ni tashkil etadi. Afrika iqlimi o’ziga xos kontinental iqlimdir. Afrikaning kat
tt
a qismi xar ikkala yarim a qismi xar ikkala yarim
sharning subtropik antisiklonlari ta’sirida bo’ladi. SHimoliy yarim sharning quruklikdan esadigan passatlari nisbiy sharning subtropik antisiklonlari ta’sirida bo’ladi. SHimoliy yarim sharning quruklikdan esadigan passatlari nisbiy
namligi kam bo’lgan kontinental havoni olib keladi. Hind okean tomonidan janubiy yarim shar passatlari namligi kam bo’lgan kontinental havoni olib keladi. Hind okean tomonidan janubiy yarim shar passatlari
materikning shimoliy chekkasiga beqaror quruq havo massalarini keltiradi. materikning shimoliy chekkasiga beqaror quruq havo massalarini keltiradi.
MM
aterikning g’arbiy chekkalari shimoliy aterikning g’arbiy chekkalari shimoliy
qismida janubiy yarim sharda ham Atlantika antisiklonlari ta’sirida bo’lib, ular uchun passat oqimlari xaraktyerlidir, qismida janubiy yarim sharda ham Atlantika antisiklonlari ta’sirida bo’lib, ular uchun passat oqimlari xaraktyerlidir,
bu esa yog’in yog’ishi uchun noqulay sharoitlarni keltirib chiqaradi. bu esa yog’in yog’ishi uchun noqulay sharoitlarni keltirib chiqaradi. IqlimiIqlimi](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_2.png)
![
YY
aa
nvarda materikning janubiy qismi nvarda materikning janubiy qismi
issiq bo’ladi, shimoliy qismi esa issiq bo’ladi, shimoliy qismi esa
ancha sovuq bo’ladi. Afrikaning ancha sovuq bo’ladi. Afrikaning
g’arbiy sohillari janubiy Atlantika g’arbiy sohillari janubiy Atlantika
antisikloni ta’siridaantisikloni ta’sirida
bo’lib, janubdan bo’lib, janubdan
esadigan shamollar baland esadigan shamollar baland
kengliklardan keladigan sovuq havo kengliklardan keladigan sovuq havo
massalarining issiq materik ustiga massalarining issiq materik ustiga
kelishi natijasida g’arbiy sohildan to kelishi natijasida g’arbiy sohildan to
ekvatorgacha bo’lgan qismlarida ekvatorgacha bo’lgan qismlarida
yog’in hosil bo’lmaydi. Afrikaning yog’in hosil bo’lmaydi. Afrikaning
shimoliy qismlari yaxlit shimoliy qismlari yaxlit
bo’lganligidan janubiy qismiga bo’lganligidan janubiy qismiga
nisbatan tez qiziydi va o’rtacha oylik nisbatan tez qiziydi va o’rtacha oylik
harorat +35° -+40° S ni tashkil etadi. harorat +35° -+40° S ni tashkil etadi.
YY
er sharidagi eng maksimal harorat er sharidagi eng maksimal harorat
+58° S ham shu hududda. +58° S ham shu hududda.
MM
aterikda yog’in juda notekis aterikda yog’in juda notekis
taqsimlangan, eng ko’p yog’in taqsimlangan, eng ko’p yog’in
Kamerun tog’ massiviga 10000 mm Kamerun tog’ massiviga 10000 mm
atrofida tushadi. Ekvatordan shimol atrofida tushadi. Ekvatordan shimol
va janubga tomon 10 - 30° lar va janubga tomon 10 - 30° lar
o’rtasida butun yil davomida yog’in o’rtasida butun yil davomida yog’in
juda kam tushadi.juda kam tushadi.
SHimoli-g’arbiy va janubi-g’arbiy SHimoli-g’arbiy va janubi-g’arbiy
qismlarida yog’inning ko’p qismi qismlarida yog’inning ko’p qismi
qishda, janubi-sharqda esa yozda qishda, janubi-sharqda esa yozda
yog’adi. SHuning uchun ham yog’adi. SHuning uchun ham
materik iqlimi xilma-xildir.materik iqlimi xilma-xildir.](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_3.png)
![
Ekvatorial iqlim mintaqasi:Ekvatorial iqlim mintaqasi:
bu bu
mintaqa Kongo havzasining mintaqa Kongo havzasining
anchagina qismini, shuningdek, anchagina qismini, shuningdek,
Gvineya sohilining 7° - 8° Gvineya sohilining 7° - 8°
shimoliy kengliklargacha shimoliy kengliklargacha
bo’lgan hududlarni egallaydi. bo’lgan hududlarni egallaydi.
Kongo havzasida yer yuzasi Kongo havzasida yer yuzasi
kuchli qizib ketganidan havo kuchli qizib ketganidan havo
massalari yuqoriga ko’tariladi massalari yuqoriga ko’tariladi
va butun yil davomida va butun yil davomida
konyuktiv yog’inlar yog’adi. konyuktiv yog’inlar yog’adi.
Gvineya sohilida yog’inlarni Gvineya sohilida yog’inlarni
ko’proq janubi-g’arbiy ko’proq janubi-g’arbiy
shamollar keltiradi va bu yerda shamollar keltiradi va bu yerda
yil davomida juda ko’plab yil davomida juda ko’plab
yog’in yog’ishi kuzatiladi. yog’in yog’ishi kuzatiladi.
Haroratning yil bHaroratning yil b
o’o’
yi +24, +28 yi +24, +28
S dan yuqori bo’lishi, S dan yuqori bo’lishi,
bug’lanishidan ko’ra 1,5-2 bug’lanishidan ko’ra 1,5-2
marta yog’inning ko’p yog’ishi marta yog’inning ko’p yog’ishi
va nisbiy namlikning yuqori va nisbiy namlikning yuqori
bo’lishiga olib keladibo’lishiga olib keladi
.. Iqlim mintaqa tavsifIqlim mintaqa tavsif
ii
..](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_4.png)
![](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_5.png)
![
Subekvatorial iqlim Subekvatorial iqlim
mintaqasi:mintaqasi:
bu mintaqa bu mintaqa
ekvatordan shimolda 17° ekvatordan shimolda 17°
shimoliy kenglikkacha davom shimoliy kenglikkacha davom
etadi. Janubiy yarim sharda esa etadi. Janubiy yarim sharda esa
20 janubiy kenglikkacha davom 20 janubiy kenglikkacha davom
etadi. Bu mintaqada har ikkala etadi. Bu mintaqada har ikkala
yarim sharda ham yoz oylarida yarim sharda ham yoz oylarida
mussonlar hukmron bo’lib, mussonlar hukmron bo’lib,
ko’plab yog’in keltirsa, qish ko’plab yog’in keltirsa, qish
oylarida esa quruq tropik havo oylarida esa quruq tropik havo
massasining passat shamollari massasining passat shamollari
ta’sirida bo’ladi. Sernam ta’sirida bo’ladi. Sernam
davrning bu mintaqasida ham davrning bu mintaqasida ham
uzoq vaqt davom etishi uzoq vaqt davom etishi
namgarchilikning tropiklar va namgarchilikning tropiklar va
g’arbdan sharqqa tomon g’arbdan sharqqa tomon
o’zgarib boradi. SHimoliy yarim o’zgarib boradi. SHimoliy yarim
sharning subekvatorial sharning subekvatorial
mintaqasida namgarchilik mintaqasida namgarchilik
yy
etarli etarli
bo’lmagan eng qurg’oqchilik bo’lmagan eng qurg’oqchilik
rayoni Somali yarim orolidir, rayoni Somali yarim orolidir,
chunki bu yarim orolni ekvatorial chunki bu yarim orolni ekvatorial
mussonlar ta’siridan Efiopiya mussonlar ta’siridan Efiopiya
tog’ligi to’sib qoladi. Stog’ligi to’sib qoladi. S
hh
uningdek uningdek
Sudan o’lkasining shimoliy Sudan o’lkasining shimoliy
qismlarida ham qurg’oqchilik qismlarida ham qurg’oqchilik
rayonlar bor. O’rtacha harorat - rayonlar bor. O’rtacha harorat -
10 gradusni tashkil etadi.10 gradusni tashkil etadi.](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_6.png)
![
Tropik iqlim mintaqasi:Tropik iqlim mintaqasi:
bu iqlim mintaqa shimoliy yarim sharda Sahroi bu iqlim mintaqa shimoliy yarim sharda Sahroi
Kabirning anchagina qismini, janubiy yarim sharda esa Kalaxari uchun Kabirning anchagina qismini, janubiy yarim sharda esa Kalaxari uchun
shimoliy qismi xaraktyerlidir. SHimoliy yarim sharda issiq quruq tropik yoz shimoliy qismi xaraktyerlidir. SHimoliy yarim sharda issiq quruq tropik yoz
oylarida shimoliy Afrikaning yer yuzasini juda qizdiradi va bu yerda tarkibida oylarida shimoliy Afrikaning yer yuzasini juda qizdiradi va bu yerda tarkibida
15-20% gina nisbiy15-20% gina nisbiy
namlik bo’lgan shimoliy-sharqiy passatlar esadi.namlik bo’lgan shimoliy-sharqiy passatlar esadi.](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_7.png)
![
Qish oylarida esa hududda antisiklon rejimi paydo bo’ladi va yog’inning Qish oylarida esa hududda antisiklon rejimi paydo bo’ladi va yog’inning
kam yog’ishiga sabab bo’ladi. Bu hududda bug’lanish yog’inga nisbatan 20-kam yog’ishiga sabab bo’ladi. Bu hududda bug’lanish yog’inga nisbatan 20-
25 barobar yuqoriroq bo’ladi. materikning janubiy yarim shardagi iqlim 25 barobar yuqoriroq bo’ladi. materikning janubiy yarim shardagi iqlim
mintaqasi cho’l tropik va nam tropik iqlim oblastiga ajratiladi. Afrikaning mintaqasi cho’l tropik va nam tropik iqlim oblastiga ajratiladi. Afrikaning
Namib cho’lida yog’in mikdori kam, sabab janubiy Atalantika antisiklonidagi Namib cho’lida yog’in mikdori kam, sabab janubiy Atalantika antisiklonidagi
Bengal sovuq oqiminingBengal sovuq oqimining
mavjudligidir. mavjudligidir.](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_8.png)
![](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_9.png)
![
Subtropik iqlim mintaqasi:Subtropik iqlim mintaqasi:
bu mintaqa Afrikaning chekka shimoli va chekka janubini o’z ichiga bu mintaqa Afrikaning chekka shimoli va chekka janubini o’z ichiga
oladi. materikning shimoli-g’arbi va janubi-g’arbining yozi quruq, subtropik mintaqaning O’rta dengiz oladi. materikning shimoli-g’arbi va janubi-g’arbining yozi quruq, subtropik mintaqaning O’rta dengiz
iqlim mintaqasiga ajratadi. Qishda bu yerda siklon faoliyati yuqori bo’ladi va mintaqaga yog’in iqlim mintaqasiga ajratadi. Qishda bu yerda siklon faoliyati yuqori bo’ladi va mintaqaga yog’in
keltiradi. O’rta dengiz sohili bo’yida iyulning o’rtacha harorati +27°+28°S, eng issiq oyning o’rtacha keltiradi. O’rta dengiz sohili bo’yida iyulning o’rtacha harorati +27°+28°S, eng issiq oyning o’rtacha
harorati +21°S, yanvarning o’rtacha harorati +11°+12°S, eng salqin oyning harorati +13°+14°S harorati +21°S, yanvarning o’rtacha harorati +11°+12°S, eng salqin oyning harorati +13°+14°S
gacha bo’ladi. Qishda g’arbiy shamollar deyarli etib kelmaydi, chunki tog’lar to’sqinlik qiladi va gacha bo’ladi. Qishda g’arbiy shamollar deyarli etib kelmaydi, chunki tog’lar to’sqinlik qiladi va
qishda yog’in miqdorining kamayishiga olib keladi.qishda yog’in miqdorining kamayishiga olib keladi.](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_10.png)
![MM
aterikning yillik suv oqimi aterikning yillik suv oqimi
5400 km. Umumiy hajmiga 5400 km. Umumiy hajmiga
ko’ra ko’ra
YeYe
vrosiyo va Janubiy vrosiyo va Janubiy
Amyerikadan keyin 3-o’rinda Amyerikadan keyin 3-o’rinda
turadi. turadi.
MM
aterikning bosh aterikning bosh
suvayrg’ichi uning eng suvayrg’ichi uning eng
baland ko’tarilgan sharqiy baland ko’tarilgan sharqiy
chekkasidan o’tadi. chekkasidan o’tadi.
Oqimning 1/3 qismidan Oqimning 1/3 qismidan
ko’prog’i Atlantika okeaniga, ko’prog’i Atlantika okeaniga,
1/6 qismi Hind okeaniga va 1/6 qismi Hind okeaniga va
bundan ham kam qismi bundan ham kam qismi
O’rta dengizga to’g’ri keladi. O’rta dengizga to’g’ri keladi.
MM
aterikda oqimning 1/3 aterikda oqimning 1/3
qismi okean va dengizlarga qismi okean va dengizlarga
etib kelmaydi va bu ichki etib kelmaydi va bu ichki
havzaga kiritiladi. havzaga kiritiladi.
MM
aterikda aterikda
oqar suvlar juda notekis oqar suvlar juda notekis
taqsimlangan. Afrikada taqsimlangan. Afrikada
asosiy roasosiy ro
’’
lni yog’in suvlari lni yog’in suvlari
tashkil etadi.tashkil etadi. Ichki suvlari.Ichki suvlari.](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_11.png)
![
Nil Nil
daryosidaryosi
materikda va yer yuzasidagi eng uzun daryo. Uzunligi 6671 km, havzasining maydoni 2870 km2. Bu materikda va yer yuzasidagi eng uzun daryo. Uzunligi 6671 km, havzasining maydoni 2870 km2. Bu
daryo 2000 m balandlikdan boshlanadi. Asosan SHarqiy Afrika tog’laridan oqib chiqadi. Asosiy irmog’i Kagera daryo 2000 m balandlikdan boshlanadi. Asosan SHarqiy Afrika tog’laridan oqib chiqadi. Asosiy irmog’i Kagera
daryosi. Nil Viktoriya ko’lidan oqib chiqadi va Alberto ko’liga quyiladi. Sdaryosi. Nil Viktoriya ko’lidan oqib chiqadi va Alberto ko’liga quyiladi. S
hh
u masofada daryo tog’ orasidan o’tadi va u masofada daryo tog’ orasidan o’tadi va
serostona sharsharalar hosil serostona sharsharalar hosil
qq
iladi. Siladi. S
hh
arsharaning eng kattasi 40 m balandlikdagi Merchison sharsharasi. Tog’ orasidan arsharaning eng kattasi 40 m balandlikdagi Merchison sharsharasi. Tog’ orasidan
Baxril Jabal nomi bilan chiqib daryo sekin oqa boshlaydi va o’zandan shaxobchaga ajraladi. SBaxril Jabal nomi bilan chiqib daryo sekin oqa boshlaydi va o’zandan shaxobchaga ajraladi. S
hh
u qismda daryoga yirik u qismda daryoga yirik
irmoq Baxril-Gazal va Sobat daryosi quyiladi va Oq Nil nomini oladi. Xartum shahri yaqinida Oq Nil Ko’k Nil bilan irmoq Baxril-Gazal va Sobat daryosi quyiladi va Oq Nil nomini oladi. Xartum shahri yaqinida Oq Nil Ko’k Nil bilan
qo’shiladi va shu yerda Nil nomini oladi. Ko’k Nil Oq Nilga nisbatan ancha qisqadir. Daryo delta hosil qilishi bilan qo’shiladi va shu yerda Nil nomini oladi. Ko’k Nil Oq Nilga nisbatan ancha qisqadir. Daryo delta hosil qilishi bilan
tugaydi va deltaning maydoni 24000 km2 ni tashkil etadi. Daryoda doimiy ravishda suv bo’lib turadi. Daryoga bir tugaydi va deltaning maydoni 24000 km2 ni tashkil etadi. Daryoda doimiy ravishda suv bo’lib turadi. Daryoga bir
nechta to’g’on va suv omborlari qurilgan.nechta to’g’on va suv omborlari qurilgan.](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_12.png)
![
KongoKongo
daryosidaryosi
Afrika daryolari ichida Afrika daryolari ichida
uzunligi jihatidan 2-o’rinda turadi, lekin uzunligi jihatidan 2-o’rinda turadi, lekin
havzasining maydoni va sersuvligi havzasining maydoni va sersuvligi
jihatidan 1-o’rinda, dunyoda 2-o’rinda jihatidan 1-o’rinda, dunyoda 2-o’rinda
turadi. Lualaba Kongoning boshlanish turadi. Lualaba Kongoning boshlanish
qismi hisoblanadi. Daryoning uzunligi qismi hisoblanadi. Daryoning uzunligi
4320 km, havzasining maydoni esa 3,7 4320 km, havzasining maydoni esa 3,7
mln. km . Kongo daryosi dunyoda mln. km . Kongo daryosi dunyoda
yagona ekvatorni 2 marta kesib o’tuvchi yagona ekvatorni 2 marta kesib o’tuvchi
daryo hisoblanadi. Yirik irmoqlari Ubangi daryo hisoblanadi. Yirik irmoqlari Ubangi
va Kasai. Kongoning o’rta oqimidagi va Kasai. Kongoning o’rta oqimidagi
o’zani 20 km gacha o’zani 20 km gacha
yy
etadi. Daryoda 32 etadi. Daryoda 32
ta sharsharalar bor. Daryo sohil bo’yi ta sharsharalar bor. Daryo sohil bo’yi
tekisligida kengayadi va o’zan chuqurligi tekisligida kengayadi va o’zan chuqurligi
70 m gacha etadi. Quyilishida u 70 m gacha etadi. Quyilishida u
tarmotarmo
qq
larga bo’linadi.larga bo’linadi.
Niger Niger
daryosi uzunligi, maydoni daryosi uzunligi, maydoni
jihatidan Kongo va Nil daryolaridan keyin jihatidan Kongo va Nil daryolaridan keyin
turadi. Uzunligi 4060 km, havzasining turadi. Uzunligi 4060 km, havzasining
maydoni 2 mln. km . o’rtacha yillik suv maydoni 2 mln. km . o’rtacha yillik suv
sarfi 12 ming m3. Daryo Ssarfi 12 ming m3. Daryo S
hh
imoliy imoliy
Gvineyadan boshlanib, dastlab shimoli-Gvineyadan boshlanib, dastlab shimoli-
sharqqa, so’ngra Sahroi Kabir sharqqa, so’ngra Sahroi Kabir
chegarasida janubi-sharq tomon suriladi. chegarasida janubi-sharq tomon suriladi.
Yirik irmog’i Benue hisoblanadi. Yirik irmog’i Benue hisoblanadi.
Quyilishida yirik delta hosil qiladi.Quyilishida yirik delta hosil qiladi.](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_13.png)
![
Zambezi Zambezi
daryosidaryosi
Janubiy Afrikada eng katta va Hind okeaniga quyiladigan daryolarning Janubiy Afrikada eng katta va Hind okeaniga quyiladigan daryolarning
eng yirigi, uzunligi 2260 km, havzasining maydoni 1330 ming km2, o’rtacha yillik suv eng yirigi, uzunligi 2260 km, havzasining maydoni 1330 ming km2, o’rtacha yillik suv
sarfii 19000 ming m /sek, Zambezi, Kongo-Zambezi suvayrg’ichida 1000 km dan sarfii 19000 ming m /sek, Zambezi, Kongo-Zambezi suvayrg’ichida 1000 km dan
balandroqda boshlanadi. Daryoning eng yirik sharsharasi Viktoriya sharsharasi, balandligi balandroqda boshlanadi. Daryoning eng yirik sharsharasi Viktoriya sharsharasi, balandligi
120 m, eni 1800 m. Bu sharshara S120 m, eni 1800 m. Bu sharshara S
hh
ari daryosi orqali Nyasa ko’lidan Zambeziga suv ari daryosi orqali Nyasa ko’lidan Zambeziga suv
keltirib turadi. Janubiy yarim sharda yozda daryo suvi ko’tariladi, qishda esa pasayadi. keltirib turadi. Janubiy yarim sharda yozda daryo suvi ko’tariladi, qishda esa pasayadi.
MM
aterikda ko’llar tizimi yaxshi rivojlangan. Saterikda ko’llar tizimi yaxshi rivojlangan. S
hh
imoliy Afrikada CHad, Simoliy Afrikada CHad, S
hh
arqiy Afrikada esa arqiy Afrikada esa
bir necha ko’llar Viktoriya, Ta nganika, Nyasa, Ta na, Rudolf, Ngami kabi yirik ko’llar bir necha ko’llar Viktoriya, Ta nganika, Nyasa, Ta na, Rudolf, Ngami kabi yirik ko’llar
mavjud.mavjud.](/data/documents/5b65454b-5329-4505-b8b4-df7685495ffa/page_14.png)
Afrika materigining iqlimi va ichki suvlariAfrika materigining iqlimi va ichki suvlari 1. M1. M aterik iqlimi haqida umumiy ma’lumot.aterik iqlimi haqida umumiy ma’lumot. 2. M2. M aterik iqlim mintaqa va oblastlariga aterik iqlim mintaqa va oblastlariga umumiy tavsif.umumiy tavsif. 3. M3. M aterik ichki suv xavzalariga umumiy tavsif.aterik ichki suv xavzalariga umumiy tavsif. 4. M4. M aterik daryolariga umumiy tavsif.aterik daryolariga umumiy tavsif. Reja:Reja:
Afrika yer sharida shimoliy va janubiy yarim sharlarda tahminan bir xil masofaga cho’zilgan materikdir. Afrika yer sharida shimoliy va janubiy yarim sharlarda tahminan bir xil masofaga cho’zilgan materikdir. MM aterikning ana shu xususiyati har ikala yarim sharda bir xil kengliklarda bir xil iqlim paydo bo’lishi uchun aterikning ana shu xususiyati har ikala yarim sharda bir xil kengliklarda bir xil iqlim paydo bo’lishi uchun xarakterlidir. xarakterlidir. MM aterikning asosiy qismi tropiklar orasida joylashgan bo’lib, butun yil davomida quyoshdan ko’prq aterikning asosiy qismi tropiklar orasida joylashgan bo’lib, butun yil davomida quyoshdan ko’prq issiqlik oladi va materik juda qizib ketadi. Yiliga quyoshdan keladigan yalpi radiasiyaissiqlik oladi va materik juda qizib ketadi. Yiliga quyoshdan keladigan yalpi radiasiya 160 k160 k kk al sm dan, shimolda al sm dan, shimolda 200 k200 k kk al sm ni tashkil etadi. Afrika iqlimi o’ziga xos kontinental iqlimdir. Afrikaning katal sm ni tashkil etadi. Afrika iqlimi o’ziga xos kontinental iqlimdir. Afrikaning kat tt a qismi xar ikkala yarim a qismi xar ikkala yarim sharning subtropik antisiklonlari ta’sirida bo’ladi. SHimoliy yarim sharning quruklikdan esadigan passatlari nisbiy sharning subtropik antisiklonlari ta’sirida bo’ladi. SHimoliy yarim sharning quruklikdan esadigan passatlari nisbiy namligi kam bo’lgan kontinental havoni olib keladi. Hind okean tomonidan janubiy yarim shar passatlari namligi kam bo’lgan kontinental havoni olib keladi. Hind okean tomonidan janubiy yarim shar passatlari materikning shimoliy chekkasiga beqaror quruq havo massalarini keltiradi. materikning shimoliy chekkasiga beqaror quruq havo massalarini keltiradi. MM aterikning g’arbiy chekkalari shimoliy aterikning g’arbiy chekkalari shimoliy qismida janubiy yarim sharda ham Atlantika antisiklonlari ta’sirida bo’lib, ular uchun passat oqimlari xaraktyerlidir, qismida janubiy yarim sharda ham Atlantika antisiklonlari ta’sirida bo’lib, ular uchun passat oqimlari xaraktyerlidir, bu esa yog’in yog’ishi uchun noqulay sharoitlarni keltirib chiqaradi. bu esa yog’in yog’ishi uchun noqulay sharoitlarni keltirib chiqaradi. IqlimiIqlimi
YY aa nvarda materikning janubiy qismi nvarda materikning janubiy qismi issiq bo’ladi, shimoliy qismi esa issiq bo’ladi, shimoliy qismi esa ancha sovuq bo’ladi. Afrikaning ancha sovuq bo’ladi. Afrikaning g’arbiy sohillari janubiy Atlantika g’arbiy sohillari janubiy Atlantika antisikloni ta’siridaantisikloni ta’sirida bo’lib, janubdan bo’lib, janubdan esadigan shamollar baland esadigan shamollar baland kengliklardan keladigan sovuq havo kengliklardan keladigan sovuq havo massalarining issiq materik ustiga massalarining issiq materik ustiga kelishi natijasida g’arbiy sohildan to kelishi natijasida g’arbiy sohildan to ekvatorgacha bo’lgan qismlarida ekvatorgacha bo’lgan qismlarida yog’in hosil bo’lmaydi. Afrikaning yog’in hosil bo’lmaydi. Afrikaning shimoliy qismlari yaxlit shimoliy qismlari yaxlit bo’lganligidan janubiy qismiga bo’lganligidan janubiy qismiga nisbatan tez qiziydi va o’rtacha oylik nisbatan tez qiziydi va o’rtacha oylik harorat +35° -+40° S ni tashkil etadi. harorat +35° -+40° S ni tashkil etadi. YY er sharidagi eng maksimal harorat er sharidagi eng maksimal harorat +58° S ham shu hududda. +58° S ham shu hududda. MM aterikda yog’in juda notekis aterikda yog’in juda notekis taqsimlangan, eng ko’p yog’in taqsimlangan, eng ko’p yog’in Kamerun tog’ massiviga 10000 mm Kamerun tog’ massiviga 10000 mm atrofida tushadi. Ekvatordan shimol atrofida tushadi. Ekvatordan shimol va janubga tomon 10 - 30° lar va janubga tomon 10 - 30° lar o’rtasida butun yil davomida yog’in o’rtasida butun yil davomida yog’in juda kam tushadi.juda kam tushadi. SHimoli-g’arbiy va janubi-g’arbiy SHimoli-g’arbiy va janubi-g’arbiy qismlarida yog’inning ko’p qismi qismlarida yog’inning ko’p qismi qishda, janubi-sharqda esa yozda qishda, janubi-sharqda esa yozda yog’adi. SHuning uchun ham yog’adi. SHuning uchun ham materik iqlimi xilma-xildir.materik iqlimi xilma-xildir.
Ekvatorial iqlim mintaqasi:Ekvatorial iqlim mintaqasi: bu bu mintaqa Kongo havzasining mintaqa Kongo havzasining anchagina qismini, shuningdek, anchagina qismini, shuningdek, Gvineya sohilining 7° - 8° Gvineya sohilining 7° - 8° shimoliy kengliklargacha shimoliy kengliklargacha bo’lgan hududlarni egallaydi. bo’lgan hududlarni egallaydi. Kongo havzasida yer yuzasi Kongo havzasida yer yuzasi kuchli qizib ketganidan havo kuchli qizib ketganidan havo massalari yuqoriga ko’tariladi massalari yuqoriga ko’tariladi va butun yil davomida va butun yil davomida konyuktiv yog’inlar yog’adi. konyuktiv yog’inlar yog’adi. Gvineya sohilida yog’inlarni Gvineya sohilida yog’inlarni ko’proq janubi-g’arbiy ko’proq janubi-g’arbiy shamollar keltiradi va bu yerda shamollar keltiradi va bu yerda yil davomida juda ko’plab yil davomida juda ko’plab yog’in yog’ishi kuzatiladi. yog’in yog’ishi kuzatiladi. Haroratning yil bHaroratning yil b o’o’ yi +24, +28 yi +24, +28 S dan yuqori bo’lishi, S dan yuqori bo’lishi, bug’lanishidan ko’ra 1,5-2 bug’lanishidan ko’ra 1,5-2 marta yog’inning ko’p yog’ishi marta yog’inning ko’p yog’ishi va nisbiy namlikning yuqori va nisbiy namlikning yuqori bo’lishiga olib keladibo’lishiga olib keladi .. Iqlim mintaqa tavsifIqlim mintaqa tavsif ii ..