logo

Ahmad al-Fargʻoniyar

Загружено в:

28.11.2024

Скачано:

0

Размер:

784.8388671875 KB
MAVZU: AHMAD AL-FARGʻONIY AHMAD AL-FARGʻONIY (TOʻLIQ ISMI ABUL ABBOS AHMAD 
IBN MUHAMMAD IBN KASIR AL-FARGʻONIY) (TAXMINAN 798, 
FARGʻONA — 865, MISR) — ASTRONOMIYA, MATEMATIKA, 
GEOGRAFIYA VA BOSHQA ILMIY YOʻNALISHLARDA FAOLIYAT 
KOʻRSATGAN OʻZBEK QOMUSIY OLIMI. SHARQDA AL-
FARGʻONIY, YEVROPADA ALFRAGANUS TAXALLUSLARI BILAN 
MASHHUR. UNING HAYOTI VA ILMIY FAOLIYATI TOʻGʻRISIDA 
JUDA OZ, U HAM BOʻLSA, UZUQ-YULUQ MAʼLUMOTLAR YETIB 
KELGAN.  AHMAD AL-FARGʻONIY DASTAVVAL (TAXMINAN 811-YIL) FARGʻONADAN 
MARVGA KELGAN. ILK OʻRTA ASRLARDAYOQ MARV OʻRTA OSIYONING YIRIK 
MADANIY VA ILMIY-MAʼRIFIY MARKAZLARIDAN BIRI BOʻLGAN, BU MASKANDA 
OʻSHA DAVRLARDAYOQ MOVAROUNNAHR, XORAZM VA XUROSONDAN 
KOʻPLAB OLIMLAR-U FOZILLAR VA MUTAFAKKIRLAR TOʻPLANIB, AJAMNIJ 
MADANIY HAYOTIDA MUHIM AHAMIYAT KASB ETGANLAR. HATTO 651 YILDA 
SOʻNGGI SOSONIYLAR SHAHANSHOHI YAZDIGARD III IBN SHAHRIYOR (632-
651) ARABLAR TAʼQIBIDAN QOCHIB, POYTAXT KUTUBXONASIDAGI KITOBLARNI 
OʻZI BILAN MARVGA OLIB KELGAN. XALIFALIK QOʻL OSTIGA OʻTGACH HAM 
MARV OʻZINING QADIMIY MAVQEINI YOʻQOTMAY, NAFAQAT ILMIY VA 
MADANIY MARKAZGA, BALKI FATH ETILGAN SHARQIY VILOYATLARNING 
SIYOSIY MARKAZIGA AYLANGAN.  HORUN AR-RASHID VAFOTI (809-YIL) DAN SOʻNG XALIFALIK 
TAXTIGA MUHAMMAD AL-AMIN (809-813) CHIQADI. UNING 
AKASI ABDULLOH BILAN TAXT UCHUN (809-813 YILLARDA) 
OLIB BORGAN KURASHI (XORUN AR-RASHID OʻGʻLI 
ABDULLOHNI 806 YILDA MOVAROUNNAHR VA XUROSONNING 
NOIBI ETIB MARVGA YUBORGAN EDI) ABDULLOHNING 
GʻALABASI BILAN TUGAYDI. MUHAMMAD AL-AMIN QATL 
ETILADI. OʻSHA YILI (813-YIL) ABDULLOH AL-MAʼMUN NOMI 
BILAN TAXTGA OʻTIRADI. BIROQ U XALIFALIK POYTAXTI 
BAGʻDODGA BORMAY, TO 819 YILGA QADAR MARVDA 
YASHAYDI. U OʻZ ATROFIGA OLIMLARU FOZILLARNI TOʻPLAYDI. 
819-YIL AL-MAʼMUN BARCHA SAROY AʼYONLARI VA OLIMLARI 
BILAN BIRGA MARADAN BAGʻDODGA KOʻCHADI. ULAR 
ORASIDA AL-FARGʻONIY HAM BOʻLGAN. U DAVRDA XALIFALIKDA HORUN AR-RASHID 
FARMONI BILAN BINO QILINGAN IKKITA 
RASADXONA VA BOY KUTUBXONA BOR EDI. ABU 
RAYXON BERUNIY MAʼLUMOTIGA QARAGANDA, 
RASADXONALARDAN BIRI BAGʻDODNING ASH-
SHAMMOSIYA MAHALLASIDA VA IKKINCHISI 
DAMASHQ YAQINIDA KASIYUN NOMLI TOGʻDA 
JOYLASHGAN EDI. RASADXONALARDA HORUN 
AR-RASHID ASOS SOLGAN ILMIY MARKAZ „BAYT 
UL-HIKMAT“ („DONISHMANDLAR UYI“) 
OLIMLARI ILMIY TADQIQOTLAR OLIB BORARDI. 
ULAR ORASIDA AL-FARGʻONIY HAM BOR EDI.  AL-FARGʻONIY AVVAL BAGʻDODDAGI RASADXONADA ISH 
OLIB BORDI, SOʻNGRA AL-MAʼMUN TOPSHIRIGʻIGA BINOAN 
DAMASHQDAGI RASADXONADA OSMON JISMLARI 
HARAKATI VA OʻRNINI ANIQLASH, YANGICHA „ZIJ“ YARATISH 
ISHLARIGA RAHBARLIK QILDI. AL-FARGʻONIY YUNON 
ASTRONOMLARI, JUMLADAN, PTOLEMEYNING „YULDUZLAR 
JADVALI“ ASARIDA BERILGAN MAʼLUMOTLARNI KOʻRIB 
CHIQISH HAMDA OʻSHA DAVRDAGI BARCHA ASOSIY 
JOYLARNING JUGʻROFIY KOORDINATALARINI YANGITDAN 
ANIQLASH YUZASIDAN OLIB BORILGAN MUHIM 
TADQIQOTLARDA FAOL ISHTIROK ETDI. SHU MUNOSABAT 
BILAN ARAB TILIDAGI ILMIY ATAMASHUNOSLIKKA DOIR 
ISHLARNI, XUSUSAN, FALAKIYOT, RIYOZIYOT VA 
GEOGRAFIYAGA OID ATAMALARNI BELGILAB CHIQISHDEK  FOYDALANGAN ADABIYOTLAR: BOBOYEV C.
ABDULAHAD MUHAMMADJONOV, OʻZME. 
BIRINCHI JILD. TOSHKENT, 2000-YIL
AXMEDOV A., AHMAD AL-FARGʻONIY, T., 1998

MAVZU: AHMAD AL-FARGʻONIY

AHMAD AL-FARGʻONIY (TOʻLIQ ISMI ABUL ABBOS AHMAD IBN MUHAMMAD IBN KASIR AL-FARGʻONIY) (TAXMINAN 798, FARGʻONA — 865, MISR) — ASTRONOMIYA, MATEMATIKA, GEOGRAFIYA VA BOSHQA ILMIY YOʻNALISHLARDA FAOLIYAT KOʻRSATGAN OʻZBEK QOMUSIY OLIMI. SHARQDA AL- FARGʻONIY, YEVROPADA ALFRAGANUS TAXALLUSLARI BILAN MASHHUR. UNING HAYOTI VA ILMIY FAOLIYATI TOʻGʻRISIDA JUDA OZ, U HAM BOʻLSA, UZUQ-YULUQ MAʼLUMOTLAR YETIB KELGAN.

AHMAD AL-FARGʻONIY DASTAVVAL (TAXMINAN 811-YIL) FARGʻONADAN MARVGA KELGAN. ILK OʻRTA ASRLARDAYOQ MARV OʻRTA OSIYONING YIRIK MADANIY VA ILMIY-MAʼRIFIY MARKAZLARIDAN BIRI BOʻLGAN, BU MASKANDA OʻSHA DAVRLARDAYOQ MOVAROUNNAHR, XORAZM VA XUROSONDAN KOʻPLAB OLIMLAR-U FOZILLAR VA MUTAFAKKIRLAR TOʻPLANIB, AJAMNIJ MADANIY HAYOTIDA MUHIM AHAMIYAT KASB ETGANLAR. HATTO 651 YILDA SOʻNGGI SOSONIYLAR SHAHANSHOHI YAZDIGARD III IBN SHAHRIYOR (632- 651) ARABLAR TAʼQIBIDAN QOCHIB, POYTAXT KUTUBXONASIDAGI KITOBLARNI OʻZI BILAN MARVGA OLIB KELGAN. XALIFALIK QOʻL OSTIGA OʻTGACH HAM MARV OʻZINING QADIMIY MAVQEINI YOʻQOTMAY, NAFAQAT ILMIY VA MADANIY MARKAZGA, BALKI FATH ETILGAN SHARQIY VILOYATLARNING SIYOSIY MARKAZIGA AYLANGAN.