logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. ANOMAL BOLALAR VA ULARNING TAVSIFI

ANOMAL BOLALAR VA ULARNING TAVSIFI

Загружено в:

16.08.2023

Скачано:

0

Размер:

76.6337890625 KB
Скачать
«ANOMAL BOLALAR VA ULARNING TAVSIFI »  RE J A :  1. Anomal bolalar t oifalari.  2. Anomaliy alarning  k elib chiqish sabablari  3. Aqli zaif o’quv chilarga t a’lim – t arbiy a berish v a o’rganishning o’ziga xosligi. Bola duny oga k elgan k unlaridan boshlaboq k uradi, eshit adi, biror narsa t ek k anini, og'riq, issiq. hid v a t a'mni x is et adi. Tev arak at rofdagi borliqni bilish — sezish v a idrok qilishdan. y a'ni v oqelik dagi narsa v a hodisalarning bola ongida ak s et ishidan boshlanadi. Bolaning idrok i hay ot ining dast labk i y illariday oq ancha t ak omillashadi v a ik k i y oshida u buy um larning rangi, shak li, k at t a-k ichik ligiga qarab bir-biridan farq qila boshlay di, t anish ohangni ajrat adi v a hok azo. Unda x ilma-x il sensor qobiliy at lar: k urish v a k o'zdan k echirish. t inglash v a eshit ish. buy umlarni t ashqi belgilariga qarab ajrat ish, k uzi k uray ot gan v a eshit ay ot gan narsaga t aqlid qilish qobiliy at i riv ojlanib boradi. Bola t urli t aassurot lar olib t urishi — buy umlarni k urishi.  ushlab bilishi , k at t alarning ishlarini k uzat ishi, xilma-xil t ov ushlarni eshit ishi k erak .Bu bolalarning sensor riv ojlanishlari uchuri zarur shart dir. Sensor qobiliy at larning uz v aqt ida riv ojlanishi esa bolalarning aqliy t arbiy asi uchun zamin y arat adi. Bola t urli t aassurot lar olib t urishi  — buyumlarni kurishi. ushlab bilishi, kattalarning ishlarini kuzatishi, xilma-xil tovushlarni eshitishi kerak.Bu bolalarning sensor rivojlanishlari uchuri zarur shartdir. Sensor qobiliyatlarning uz vaqtida rivojlanishi esa bolalarning aqliy tarbiyasi uchun zamin yaratadi. Diqqat, xotira, intilish, qiziqish va boshqa shu singari ruhiy jarayonlar bolaning aqliy rivojlanishi uchun katta ahamiyatga ega. Bola nut qining  uz vaqtida va tug'ri rivojlanishi aqliy rivojlanishining asosidir. Nutq ruxiv jarayon: idrok, xotira va boshqalarning rivojlanishiga, bolalarning faoliyatiga katta ta'sir kursatadi. Bolalar nutqi rivojlanishga boshlashi bilan kattalar suzlarining tarbiyaviy vosita sifatidagi roli ortib boradi. Bola shaxsining tarkib topishi hayotining birinchi kunlaridanoq boshlanadi. Bola xar kuni ko'rgan va eshitganlari asosida borliqqa va tevarak-atrofdagi kishilarga uz munosabatini bildiradi. kattalarning xatti-xarakatlari, ishlariga, sodir bo'layotgan voqealarga  bolaning beradigan bahosi , kishilarga bo'lgan munosabati — bulaming hammasi bola ma'naviy qiyofasining shakllanishiga ta'sir etadi. Bola shaxsining  tarkib topishi hayotining birinchi kunlaridanoq boshlanadi. Bola xar kuni ko'rgan va eshitganlari asosida borliqqa va tevarak-atrofdagi kishilarga uz munosabatini bildiradi. kattalarning xatti-xarakatlari, ishlariga, sodir bo'layotgan voqealarga bolaning beradigan bahosi, kishilarga bo'lgan munosabati — bulaming hammasi bola ma'naviy qiyofasining shakllanishiga ta'sir etadi. Bolaning xoh ona qornida, hoh tug'ilganidan keyin rivojlanib borishi uchun zarur bo'lgan  ma'lum  shart-sharoitlarning buzilishi turli xil anomaliyalarga, ya'ni jismoniy yok: ruxiy nuqson'lar. kamchiliklarga olib kelishi mumkin. Anomal bolalarning turli xil toifalari Eshit ish v a nuqsonlari bor bolalar Ruhan sust riv ojlangan bolalar Og’ir nut qiy nuqsonlari bor bolalar Ko’rish nuqsonlari bor bolalar Kur-k ar-soqov bolalar Oligofren (debil, imbet sil, idiot bolalar) Xarakat- tavanch a'zolarida kamchiliklari bulgan bolalar Eshitish va nuqsonlari bor bolalar Nutq – murakkab ruhiy faoldiyatdir. U ruhiy jarayonlarning tarkib topishiga va bolaning umuman, barkamol bo’lib o’sishiga katta ta’sir ko’rsatadi. Nutq eshituv organlari vositasi bilan idrok etishga asoslangan bo’lib, atrofdagilarga taqlid etish yo’li bilan rivojlanib boradi. Og’zaki nutqning shakllanishida  eshituv analizatori , nutqni harakatga keltiruvchi analizator eshituv analizator bilan mahkam bog’langan holda ishlaydi. Eshituv analizatorining rivojlanishi esa ko’p jihatdan talaffuzga bog’liq. Bola nutqining o’sib borishi tovushlar talaffuzi, fiziologik va fonematik eshitishning kamol topib borish darajasi bilangina xarakterlanib qolmay, balki eng muhimi o’z nutqi va atrofdagilar nutqidagi so’zlarning tuzilishi, tovush tarkibini farqlay bilish qobiliyati bilan ham harakterlanadi. So’z tarkibini anglab olishdan iborat bu qobiliyat grammatik va leksik komponentlarning rivojlanishida ham muhim ahamiyatga ega. Ko’rish nuqsonlari bor bolalar Tiflopedagogikada ko’zi ojiz bolalar ko’r va zaif ko’ruvchi bolalar guruhlariga bo’linadi. Ko’r bolalarning ko’rish qobiliyati keskin kamaygan (total ko’rlik) yoki korrektsiya qo’llanilganda (ko’zoynak tutilganda) ham ko’rish o’tkirligi 0,04 gacha pasaygan, ya’ni bunday bolalar amalda ko’r bo’ladi. Zaif ko’ruvchi bolalarda ko’rish o’tkirligi 0,05 dan to 0,04 gacha bo’lishi mumkin. Ushbu gurhdagi bolalar tevarak – atrofni ko’rish analizatori orqali idrok etadi. Ko’rishga aloqador nuqsonlar kelib chiqish sabablariga ko’ra tug’ma va orttirilgan bo’ladi. Tug’ma nuqsonlar sabablari orasida irsiy kasalliklar, homilador ayolning toksoplazmoz, qizilcha va boshqa kasalliklar bilan kasallanishi sabab bo’lishi mumkin. Og’ir nutqiy nuqsonlari bor bolalar Maxsus yordamga muhtoj anomal bolalarga og’ir nutq nuqsonlariga ega bo’lgan bolalar ham kiritiladi. Nutq nuqsoni logopediya fanida muayyan tilning me’yoridan chetga chiqish deb ta’riflanadi. Nutq nuqsoni o’z – o’zidan barham topmaydi, balki vaqt o’tgan sari yanada mustahkamlanib, zo’rayib boradi. Nutq nuqsoni gapiruvchining yoshiga mos kelmaydi. Nutq nuqsoniga ega bo’lgan kishilar logopedik yordamga muhtoj bo’ladi. Og’ir nutq nuqsoni kishining nafaqat nutqiga balki, umumiy rivojlanishiga ham salbiy ta’sir ko’rsatali. Anomal bolalar soglorn tengdoshlari orasida inklyuziv ta'limda yoki maxsus ta'lim-tarbiya muassasalarida tarbiyalanishi va o'qitilishi kerak. Bolaning umumiy rivojlanishiga xar tomonlama kuchli ta'sir etgan nuqsonlargina uni anomal bola /deb hisoblashga asos bo'lishi mumkin. Masalan, bolaning faqat chap qulog'i eshitsa-yu, bu nuqson uning xar tomonlama rivojlanishiga ta'sir etmaydigan, u umumiy maktab sog'lom tengdoshlari katori uzlashtiradigan bulsa, u anomal bolalar toifasiga kirmaydi. Katta yoshdagi kishilarda ma'lum sabablarga ko'ra paydo bo'lgan nuqsonlar ham ularning umumiy rivojlanishiga ta'sir etmasa. bu kishini anomal deb hisoblash mumkin emas. Anomal bolalar soglorn tengdoshlari orasida inklyuziv ta'limda yoki maxsus ta'lim-tarbiya muassasalarida tarbiyalanishi va o'qitilishi kerak. Bolaning umumiy rivojlanishiga xar tomonlama kuchli ta'sir etgan nuqsonlargina uni anomal bola /deb hisoblashga asos bo'lishi mumkin. Masalan, bolaning faqat chap qulog'i eshitsa-yu, bu nuqson uning xar tomonlama rivojlanishiga ta'sir etmaydigan, u umumiy maktab sog'lom tengdoshlari katori uzlashtiradigan bulsa, u anomal bolalar toifasiga kirmaydi. Katta yoshdagi kishilarda ma'lum sabablarga ko'ra paydo bo'lgan nuqsonlar ham ularning umumiy rivojlanishiga ta'sir etmasa. bu kishini anomal deb hisoblash mumkin emas. Maxsus yordamga muhtoj anomal bolalarning jismoniy ruhiy rivojlanishida kuzatiladigan og'ir, keskin o'zgarishlar bola shaxsining tarkib topishiga salbiy ta'sir ko'rsatadi. SHuning uchun bunday  j  bolalarni tarbiyalash va ularga ta'lim berish uchun maxsus sharoit yaratalishi kerak, ya'ni ular maxsus bog'cha va maktablarda, maxsus dastur va darsliklar asosida o'qitilishi va tarbiyalanishi zaair, ular maxsus yordamga muhtoj. Har qanday anomal rivojlanish markaziy yoki periferik new sistemasidagi organik yoki funktsional o'zgarishlarga aloqador bo'lishi miimkin. Bola rivojlanishidagi turli  xil kamchiliklar noqulay muhit , notiig'ri tarbiya, ta'lim natijasida ham paydo bulishi mumkin. Masalan, noqulay oilaviy sharoit, pedagogik qarovsizlik, uqituvchining bolaga noto'g'rimunosabati va boshqa kupgina sabablar bola rivojlanishiga salbiy ta'sir kursatib, lining dastur materiallarini yaxshi uzlashtira olmasligiga, ulgurmovchi uquvchilar orasiga qo'shilib qolishiga sabab buladi. SHunday bulsada. biz bunday bolani anomal bolalar toifasiga kiritmaymiz, chunki uning rivojlanishidagi kamchiliklar organizmdagi qanday bulmasin biror organik yoki funktsional patologik o'zgarishlarga bog'liq bulmay. balki boshqa sabablardan kelib chiqqan. Turmushda ort irilgan anomaliy alar bola organizmiga t ug'ilish v aqt ida v a undan k ey ingi dav rlarda zararli omillar t a'sir et ishi nat ijasida v ujudga k eladi. To'g'ruq v aqt ida miv a shik ast lanishi. bolaning t ug'ruq y o'llaridan uzoq o't ishi, v ak uum-ek st rak t or y ok i ombur solinishi. bolaning k indigi o'mlib. bo'g'ilib qolishi (asfi k siy a) v a boshqalar,ba'zan uning anomal riv ojlanishiga olib k elishi mumk in. Turmushda ortirilgan anomaliyalar bola organizmiga tug'ilish vaqtida va undan keyingi davrlarda zararli omillar ta'sir etishi natijasida vujudga keladi. To'g'ruq vaqtida miva shikastlanishi. bolaning tug'ruq yo'llaridan uzoq o'tishi, vakuum-ekstraktor yoki ombur solinishi. bolaning kindigi o'mlib. bo'g'ilib qolishi (asfiksiya) va boshqalar,ba'zan uning anomal rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Bolaning juda yoshligida turli kasalliklar bilan og'rishi, masalan,  meningit , meningoentsefalit, otit, markaziy nerv sistemasining shikastlanishi va boshqa shu singari dardlarni boshidan kechirishi ham anomal rivojlanishiga sabab bo'lishi mumkin. Mamlak at imizda bolalar anomaliy asining ol dini olish y uzasidan .Ko'pgina choralar k o'rilmoqda. bu sohada anchagina y ut uqlarga ham erishildi. O'zbek ist onda aholi ni dav olash- profi lak t ik asi k engay gani hamda medit sina sohasidagi k at t a y ut uqlar munosabat i bilan anomal bolalar soni nisbat an k amay di. Bol alaming chechak . o'lat . t if. v abo, t raxoma, qizamiq v a bolalarga xos boshqa y uqumli k asallik lar orqasida anomal bo'lib qolish hodisalari uchrab t uradi. I rsiy omillar hamda int ok sik at siy a v a organizm shak llanay ot gan pay t da bosh miy a, analizat orlarning zararlanishiga olib boradigan boshqa sabablar t ufay li bolaning anomal bo'l ib qoli sh hollari hali ham uchrab t uradi. Mamlakatimizda bolalar anomaliyasining oldini olish yuzasidan .Ko'pgina choralar ko'rilmoqda. bu sohada anchagina yutuqlarga ham erishildi. O'zbekistonda aholini davolash- profilaktikasi kengaygani hamda meditsina sohasidagi katta yutuqlar munosabati bilan anomal bolalar soni nisbatan kamaydi. Bolalaming chechak. o'lat. tif. vabo, traxoma, qizamiq va bolalarga xos boshqa yuqumli kasalliklar orqasida anomal bo'lib qolish hodisalari uchrab turadi. Irsiy omillar hamda intoksikatsiya va organizm shakllanayotgan paytda bosh miya, analizatorlarning zararlanishiga olib boradigan boshqa sabablar tufayli bolaning anomal bo'lib qolish hollari hali ham uchrab turadi. Aqli zaif o’quvchilarga ta’lim – tarbiya berish va o’rganishning o’ziga xosligi Aqli zaiflikni keltirib chiqaradigan sabab – oqibat xususiyatlari endogen xususiyatlarga ega. Aqli zaiflikning mohiyatini nuqsonining moddiy asosi bilan bog’liq bo’lib, bosh miyaning organik buzilishini ko’rsatadi. Boshqacha qilib aytganda, aqli zaiflikning moddiy sifati kasallangan bosh miya e’tirof etiladi. Bu kasallik sabab – oqibati natijasida bolaning bilish faoliyatlari keng ma’noda buzilib, aqliy rivojlanish tezligi, samaradorligi pasayadi. Bosh miya kasalliklarini kelib chiqishiga ko’ra endogen va ekzogen sabablarga bo’lishimiz mumkin. Aqli zaiflikni keltirib chiqaruvchi sabablar turli ilmiy, uslubiy, psixologo – pedagogik va tibbiy adabiyotlarda turlicha bayon etiladi. Bu sabablarni qisqacha quyidagicha tarzda ifodalashimiz mumkin. Aqli zaifl ik ni k elt irib chiqaradigan sabab – oqibat xususiy at lari endogen xususiy at larga ega. Aqli zaifl ik ning mohiy at ini nuqsonining moddiy asosi bi lan bog’liq bo’lib, bosh miy aning organik buzilishini k o’rsat adi. Boshqacha qilib ay t ganda, aqli zaifl ik ning moddiy sifat i k asallangan bosh miy a e’t irof et iladi. Bu k asallik sabab – oqibat i nat ijasida bolaning bilish faoliy at lari k eng ma’noda buzil ib, aqliy riv ojlanish t ezligi, samaradorligi pasay adi. Bosh miy a k asallik larini k elib chiqishiga k o’ra endogen v a ek zogen sabablarga bo’lishimiz mumk in. A qli zaifl ik ni k elt irib chiqaruv chi sabablar t urli ilmiy, usl ubiy, psixologo – pedagogik v a t ibbiy adabiy ot larda t urli cha bay on et iladi . Bu sabablarni qisqacha quy idagicha t arzda ifodalashimiz mumk in. Hozirgi zamon deff ek t ologiy asi k orrek t sion t a’l im – t arbiy a t a’siri ost ida ay ri m nuqsonlar t o’g’rilansa,  ay rimini y umshat ish , ay rimlarini esa k ompensat siy a qilishga erishishga muv aff aq bo’lmoqda. Bu borada mamlak at imizda bir qancha ilmiy met odik ishlar mav jud bo’lib, ular amaliy ot da t asdiqlangan. Ishonchli g’oy alar nuqsonli bolalarga t a’lim – t arbiy a berishning mohiy at ini belgilov chi nazariy ish met odologik asosini belgilay di. Buning hammasiga k o’pincha aqli zaif bola xulq – at v or normasini buzilishiga, ax loqiy nojo’y a qiliqlarga olib k eladi.

«ANOMAL BOLALAR VA ULARNING TAVSIFI »

 RE J A :  1. Anomal bolalar t oifalari.  2. Anomaliy alarning  k elib chiqish sabablari  3. Aqli zaif o’quv chilarga t a’lim – t arbiy a berish v a o’rganishning o’ziga xosligi.

Bola duny oga k elgan k unlaridan boshlaboq k uradi, eshit adi, biror narsa t ek k anini, og'riq, issiq. hid v a t a'mni x is et adi. Tev arak at rofdagi borliqni bilish — sezish v a idrok qilishdan. y a'ni v oqelik dagi narsa v a hodisalarning bola ongida ak s et ishidan boshlanadi. Bolaning idrok i hay ot ining dast labk i y illariday oq ancha t ak omillashadi v a ik k i y oshida u buy um larning rangi, shak li, k at t a-k ichik ligiga qarab bir-biridan farq qila boshlay di, t anish ohangni ajrat adi v a hok azo. Unda x ilma-x il sensor qobiliy at lar: k urish v a k o'zdan k echirish. t inglash v a eshit ish. buy umlarni t ashqi belgilariga qarab ajrat ish, k uzi k uray ot gan v a eshit ay ot gan narsaga t aqlid qilish qobiliy at i riv ojlanib boradi.

Bola t urli t aassurot lar olib t urishi — buy umlarni k urishi.  ushlab bilishi , k at t alarning ishlarini k uzat ishi, xilma-xil t ov ushlarni eshit ishi k erak .Bu bolalarning sensor riv ojlanishlari uchuri zarur shart dir. Sensor qobiliy at larning uz v aqt ida riv ojlanishi esa bolalarning aqliy t arbiy asi uchun zamin y arat adi.

Bola t urli t aassurot lar olib t urishi  — buyumlarni kurishi. ushlab bilishi, kattalarning ishlarini kuzatishi, xilma-xil tovushlarni eshitishi kerak.Bu bolalarning sensor rivojlanishlari uchuri zarur shartdir. Sensor qobiliyatlarning uz vaqtida rivojlanishi esa bolalarning aqliy tarbiyasi uchun zamin yaratadi. Diqqat, xotira, intilish, qiziqish va boshqa shu singari ruhiy jarayonlar bolaning aqliy rivojlanishi uchun katta ahamiyatga ega. Bola nut qining  uz vaqtida va tug'ri rivojlanishi aqliy rivojlanishining asosidir. Nutq ruxiv jarayon: idrok, xotira va boshqalarning rivojlanishiga, bolalarning faoliyatiga katta ta'sir kursatadi. Bolalar nutqi rivojlanishga boshlashi bilan kattalar suzlarining tarbiyaviy vosita sifatidagi roli ortib boradi.

Похожие

QUSHLAR sinfi va ularning Umumiy tavsifi
Bolalar konsultasiyasining xususiyatlari.
Maktabgacha yoshdagi bolalar psixologiyasi
Maktab yoshidagi bolalar psixogigienasi
LINGVISTIK METAFORANING INGLIZ VA O‘ZBEK TILLARIDAGI TAVSIFI