logo

Bolalar konsultasiyasining xususiyatlari.

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

987.296875 KB
Kirish
I BOB.Bolalar psixologiyasi faniga kirish va uning maqsad, vazifalari.
1.1.Bolalar psixologiyasi fanining predmeti, maqsadi, vazifalari.  
1.2.Bolalar psixologiyasi fanining boshqa fanlar bilan aloqasi. 
II BOB.Maktabgacha yoshdagi bolalarning psixik taraqqiyoti.
2.1.Maktabgacha yoshdagi bolalarning psixik taraqqiyoti.
2.2.Maktabgacha yoshdagi bolalar shaxsining shakllanishi.
Xulosa
           Foydalanilgan adabiyotlar. Reja:               
Kirish

“ Psixologiya”  ikkita  yunoncha  so’zdan  “psyche”-  jon,  ruh  va  “logos”ta’limot,  ilm  so’zlaridan 
iborat  bo’lib,  an’anaviy  ma’noda  inson  ruhiy  dunyosiga  aloqador  barcha  hodisalar  va  jarayonlar 
uning  predmetini  tashkil  etadi.  Boshqacha  qilib  aytganda,  psixologiyaning  predmeti  har 
birimizning  tashqi  olamni  va  o’z-o’zimizni  bilishimizning  asosida  yotgan  jarayonlar,  hodisalar, 
holatlar  va  shakllangan  xislatlarni  tashkil  etadi.  Psixologiya  bo’yicha  adabiyotlarda  uning 
predmetini  qisqacha  qilib,  psixikadir ,  deb  ta’rif  berishadi.  Psixika  –  bu  inson  ruhiyatining 
shunday  holatiki,  u  tashqi  olamni,  ichki  ruhiy  olamni  ham  ongli  tarzda  aks  ettirishimizni,  ya’ni 
bilishimiz, anglashimizni ta’minlaydi.                
Psixikaning jarayonlari quyidagicha: 
1. Bilish faoliyati: diqqat, nutq, faoliyat 
2. Bilish jarayonlari: sezgi, idrok, xotira, xayol, tafakkur 
3. Shaxsning hissiy-irodaviy sohasi: hissiyot, iroda 
4. Shaxsning  individual-psixologik xususiyatlari:  temperament, xarakter, qobiliyat. 

Psixologiya – juda qadimiy va shu bilan birga navqiron fandir. Psixik hodisalarning ilk talqini 
qadimiy yunon olimi Aristotel (eramizdan avvalgi 384-322 yillar)ning “Ruh haqida” nomli asarida 
berilgan. Psixik hodisalar va ularning qonuniyatlariga taalluqli ilmiy tadqiqot ishlari XIX asrning 
ikkinchi yarmida, ilmiy psixologiya asoslari esa XIX va  XX asrlar o’rtasida yuzaga kelgan.              
I bob.Bolalar psixologiyasi faniga kirish va uning maqsad, vazifalari.

1.1Bolalar psixologiyasi fanining predmeti, maqsadi, vazifalari  
Bolalar  psixologiyasi  –  psixologiya  fanining 
alohida  tarmog’i  bo’lib,  bolaning  tug’ilganidan 
to  yetuklik  davrida  psixik  taraqqiyotini,  turli 
yosh  davrlaridagi  bola  psixik  taraqqiyotining 
qonuniyatlarini,  rivojlanishining  turli 
bosqichlarida  bola  psixikasiga  xos 
xususiyatlarini o’rganadi.                
Bugungi  kunda  bolalar  psixologiyasi  fanining  oldida  bir  qancha  muhim  nazariy  va  amaliy 
vazifalari turadi, uning nazariy vazifalariga quyidagilar kiradi: 
1. Turli  yoshdagi  bolalarga  xos  bo’lgan  psixologik  xususiyatlarni,  ya’ni  bolalarning  idrokiga,  sezgi-
tuyg’ulariga,  diqqatiga  va  xotirasiga,  nutqi  va  tafakkuriga,  xayoliga,  irodasiga  xos  xususiyatlarni 
o’rganish; 
2. Bolaning psixik taraqqiyotiga faol ta’sir qiluvchi omillarni aniqlab berish; 
3. Turli yoshdagi bolalarning rivojlanishiga xos bo’lgan qonuniyatlarni o’rganish; 
4. Bola shaxsi va shaxsiga xos bo’lgan psixologik xususiyatlarni o’rganish; 
5. Bolani maktab ta’limiga tayyorlash; 
6. Maktabda muvaffaqiyatli o’qish uchun bolaning aqliy jarayonlarini faollashtirish; 
7. Ta’lim jarayonida bolaning mustaqil, ijodiy, faol tafakkurini shakllantirish;               1.2.Bolalar psixologiyasi fanining boshqa fanlar bilan aloqasi. 
Bolalar  psixologiyasi  predmetining  muhim 
tomonlaridan biri - turli yoshdagi bolalarda sezgi, idrok, 
diqqat,  xotira,  nutq,  tafakkur,  hissiyot,  xayol  va  iroda 
kabi  psixik  jarayonlarining  namoyon  bo’lishi,  taraqqiy 
etishi  hamda  takomillashuvining  qonuniyatlarini 
o’rganishdan  iboratdir.  Bolalar  psixologiyasi  bola 
shaxsiy  psixologik  xususiyatlarini  qanday  tarkib 
toptirishni  chuqur  tahlil  qiladi.  Bunda  bolalar 
psixologiyasini  bolalar  shaxsining  tarkib  topishiga  faol 
ta’sir etuvchi omillar qiziqtiradi.              
Ma’lumki,  bola  shaxsi  va  uning  psixologik 
xususiyatlari  qandaydir  tasodifiy  omillarning 
tartibsiz  ta’sir  etishi  natijasida  emas,  balki 
muayyan  aniq  omilning  qonuniy  ta’sir  etishida 
tarkib  toptiradi.  Ana  shu  muhim  qonuniy  tarzda 
ta’sir qiladigan omillarni ochish va isbotlash bilan 
bolalar psixologiyasi shug’ullanadi.  

Bolalar  psixologiyasi  o’zining  murakkab 
predmetini  o’rganishda  falsafaga  tayanadi. 
Ma’lumki,  tabiat  va  jamiyatdagi  narsa  hamda 
hodisalar  taraqqiyotining  eng  umumiy 
qonuniyatlarini  o’rganadi,  hamda  inson  ongining 
ijtimoiy hayotga bog’liqligini isbotlab beradi.                   
II BOB.Maktabgacha yoshdagi bolalarning psixik taraqqiyoti.

2.1.Maktabgacha yoshdagi bolalarning psixik taraqqiyoti.

3-7 yoshgacha bulgan davr bogcha yoshi davri xisoblanadi. Maktabgacha yoshdagi bolalar 
psixologiyasida juda tez sifat uzgarishlari bulishini inobatga olgan xolda 3 davrga (3-4yosh) kichik 
maktabgacha davri(4-5yosh)kichik bogcha yoshi urta maktabgacha davr( urta bogcha yoshi) 6-7 yosh 
va katta maktabgacha davr katta bogcha yoshilarga ajratish mumkin. Bola rivojlvnish jarayonida 
odamlarning ilgari utgan avlodlari tomonidan yaratilgan predmet va xodisalar olami bilan aloxida 
maxsus munosabatga kirishadi.Bola insoniyat kulga kiritgan barcha yutuklarni faol ravishda 
uzlashtirib,egallab boradi.Bunda predmetlar olamini,xamda ular yordamida amalga oshiriladigan xatti 
– xarakatlarni, tilni , odamlar orasidagi munosabatlarni egallab olishi, faoliyat motivlarining 
rivojlanishi, kobiliyatlarning usib borishi, katta yoshli kishilarning bevosita yordamida amalga 
oshirilib borilmogi kerak.              
Asosan  mana  shu  davrdan  boshlab  bolaning  mustakil 
faoliyati  kuchaya  boshlaydi.  Bog’cha  yoshdagi  bolalarga 
beriladigan  tarbiya  ularning  murakkab  xarakatlarini 
takomillashtirish,  elementar  gigiyena,  madaniy  va  mexnat 
malakalari  xosil  kilish,  nutkini  ustirish  xamda  ijtimoiy  axolk  va 
estetik didning dastlabgi kurtaklarini yuzaga keltirish davridir.

            Mashxur  rus  pedagoglaridan  biri  Lesgaftning  fikricha 
insonning  bogcha  yoshdagi  davri  shunday  bir  davrki,  bu  davrda 
bolada  kelgusida  kanday  xarakter    xislatlari  paydo  bulishi 
belgilanadi va axlokiy xarakterning asoslari yuzaga keladi.

Bog’cha  yoshdagi  bolalarning  kuzga  tashlanib  turuvchi 
xususiyatlaridan  biri  ularning  serxarakatligi  va 
taklidchanligidir.Bola  tabiatnining  asosiy  konunini  shunday 
ifodalash mumkin:bola uzluksiz faoliyat kursatishni talab kiladi,  
lekin u faoliyat natijasidan emas, balki faoliyatning bir xilligi va 
bir  tomonlamaligidan  charchab  koladi.Mana  shu  suzlardan 
bogcha  yoshidagi  bola  tabiatning  asosiy  konuni  bulmish   
serxarakatligini  ortik  cheklab  tashlamay,balki  maksadga 
muvofik ravishda uyushtirish kerakligi yakkol kurinib turibdi.              
  Kattalar  va  tengdoshlari  bilan  bulgan  munosabat 
orkali    bola  axlok  normalari,  kishilarni  anglash, 
shuningdek,  ijobiy  va  salbiy  munosabatlar  bilan 
tanisha  boshlaydi.  Bog’cha  yoshidagi  bola  endi  uz 
gavdasini  juda  yaxshi  boshkara  boshlaydi.  Uning 
xarakati  muvofiklashtirilgan  xolda  buladi.  Bu 
davrda  bolaning  nutki  jadal  rvojlana  boshlaydi.  U 
yangiliklarni  egallashga  nisbatan  uzi  bilganlarini 
mustaxkamlashga  extiyoj  sezadi.  Uzi  bilgan 
ertagini kayta-kayta eshitish va bundan zerikmaslik 
shu davrdagi bolalarga xos xususiyatdir              
2.2.Maktabgacha yoshdagi bolalar shaxsining shakllanishi.

       Maktabgacha yoshdagi bolalarning yetakchi faoliyati bu uyindir. Bog’cha yoshidagi bolalarning uyin 
faoliyatlari masalasi asrlar davomida juda kup olimlarning dikkatini uziga jalb kilib kelmokda.

              Bog’cha  yoshidagi  bolalar  uzlarining  uyin  faoliyatlarida  ildam  kadamlar  bilan  bilan  olga  karab 
borayotgan sermazmun xayotimizning xamma tomonlarini aks ettirishga intiladilar.

              Malumki,  bolaning  yoshi  ulgayib  mustakil  xarakat  kilish  imkoniyati  oshgan  sari  uning  atrofdagi 
narsa  va  xodisalar  buyicha  dunyoskarashi  kengayib  boradi.   Bog’cha  yoshidagi  bola  atrofidagi  narsalar 
dunyosini  bilish  jarayonida  shu  narsalar  bilan  bevosita  amaliy  munosobatga  bulishiga  intiladi.  Bu  urinda 
shu  narsa  xarakterliki  bola  bilishga  tashnaligidan  atrofdagi  uzining  xaddi  sigadigan  narsalari  bilangina 
emas,  balki  kattalar  uchun  mansub  bulgan  uzining  kuchi  xam  yetmayligan,  xaddi  sigmaydigan  narsalar 
bilan  xam  amaliy  munosobatda  bulishga  intiladi.  Masalan:  bola  avtomashinani,  tramvayni  uzi  xaydagisi, 
rostakam  otga  minib  yurgisi,uchuvchi  bulib  samolyotda  uchgisi  va  rostakam  milisioner  bulgisi  keladi. 
Birok tabiiyki bola uzidagi bunday extiyojlarning birontasini xam xakikiy yul bilan kondira olmaydi.               
Bolalarning  o’yin  faoliyatlari  ularning  jismoniy  va  psixik 
jixatdan  garmonik  ravishda  rivojlantirish  uchun  birdan  bir 
vositadir.  Uyin  bolalar  xayetida  shunday  kup  kirrali  faoliyatki, 
unda  kattalarga  mansub  bulgan  mexnat  xam,  turli  narsalar 
xakida  tafakkur  kilish,  xom  xayol,  dam  olish  va 
xushchakchaklik  manbalari  xam  mujjasamlangandir,  yani  mana 
shu  jarayonlarning  barchasi  uyin  faoliyatida  anik  buladi.  Shuni 
xam  takidlab  utish  kerakki  uyin  fakat  tashki  muxitdagi  narsa 
xodisalarni  bilish  vositasigina  emas,  balki  kudratli  tarbiya 
vositasi  xamdir.  Ijodiy  va  syujetli  uyinlarda  bolalarning  barcha 
psixik  jarayonlari  bilan  birgalikda  ularning  individual  xislatlari 
xam  shakllanadi.  Demak,  bogchadagi  taolim  tarbiya  ishlarining 
muvaffakiyati  kup  jixatdan  bolalarning  uyin  faoliyatlarini 
maksadga muvofik tashkil kila borishga boglikdir.                
Shuni  xam  aytib  utish  kerakki,  fan-texnika  mislsiz 
rivojlangan  bizning  xozirgi  zamonamizdagi 
yaratilanayotgan,  xayratda  koldiradigan  narsalar 
bolalarga guyo bir mujizadek kurinadi. Natijada ular 
xam  uzlarining  turli  uyinlari  jarayonida  uxshatma 
kilib  (yaxni  analogik  tarzda)  xar  xil  xayoliy 
narsalarni  uylab  chikaradilar  (uchar  ot,  mashina 
odam,  gapiradigan  daraxt  kabi).  Bundan  tashkari, 
bolarning turli xayoliy narsalarni uylab chikarishlari 
yana  shuni  bildiradiki,  ular  uzlarining  xar  turli  uyin 
faoliyatlarida  fakat  atroflaridagi  bor  narsalarni 
emas,  balki  ayni  chogda  extiyojlari  talab  kilayotgan 
narsalarni xam aks ettiradilar.               Xulosa
"Biz  farzandlarimizni  dunyoga  keltirib  tarbiyalar  ekanmiz  uni  yaxshi  o sib  unishi  uchun ʻ
ma'sulmiz.Bolajonlar  bir  nihol  ,xali  o sib  -unmagan,yaxshi-yomoni  farqlay  olmaydigan 	
ʻ
baribir,mitti  yurakchalarimiz  ular  Atrofdagi  bo ladigan  voqealarga  o z  fikrini  bildira  oladigan 	
ʻ ʻ
yoshgacha  biz  ularni  munosib  voyaga  yetqazishimiz  zarur  .Bolalar  bizning  kelajagimiz  .Ular 
ko rgan ,eshitgan narsalarini miyalariga toshga o yib yozilgandek saqlashadi.	
ʻ ʻ
      Oilada bolajon qanday tarbiyalansa jamiyatga shunday ota-onaga ko zgu bo ladi." "Biz bolalar 	
ʻ ʻ
psixologiyasini  o rganar  ekanmiz  uning  chuqur  mohiyatini  bilishimiz  zarur.Bolani  tashqi 	
ʻ
tomondan  emas  balki  uning  ichki  kechinmalari  ,o smirlik  davridagi  ruhiyati  ,turli 	
ʻ
to siqlar,asabiylik  har  bir  narsadan  salbiy  fikr  berishiga  yo l  qo ymasligimiz  kerak  .Jamiyatga 	
ʻ ʻ ʻ
qo shilib  ketishi  chetda  qolib  ketmasligini  oldini  olishimiz  zarur  deb  o ylayman.Shuningdek 
ʻ ʻ
Prizdentimiz  Shavkat  Miromonivich  Mirziyoyev  "Maktabgacha  ta lim  yani  Bog chani  birinchi 	
ʼ ʻ
darajaga qo ydilar ."	
ʻ               
Foydalanilgan adabiyotlar .
1. Nishonova Z.T., Alimova  G.K. Bolalar psixologiyasi va  psixodiagnostiasi T.: TDPU 2017 – 
264 b. 
2. G’oziyev  E.  Ontogenez  psixologiyasi  Nazariy-  eksperimental  tahlil  T.:  Noshir  2010.  –  356 
b. 
3. Do’stmuhamedova  Sh.A.,  Nishonova  Z.T.va  boshqalar  Yosh  davrlari  va  pedagogik 
psixologiya T.: Fan va texnologiyalar 2013 – 343 b. 
4. Shapovalenko  I.V.  Vozrastnaya  psixologiya  (Psixologiya  razvitiya  i  vozrastnaya 
psixologiya): uchebnik dlya studentov vuzov. – M.: Gardariki, 2007. –349 s. 

Internet saytlari.

1. www.ziyonet.uz

2. www.google.uz              E’ TIBORIN GI Z 
UCHUN  RAHMAT!!!

Kirish I BOB.Bolalar psixologiyasi faniga kirish va uning maqsad, vazifalari. 1.1.Bolalar psixologiyasi fanining predmeti, maqsadi, vazifalari. 1.2.Bolalar psixologiyasi fanining boshqa fanlar bilan aloqasi. II BOB.Maktabgacha yoshdagi bolalarning psixik taraqqiyoti. 2.1.Maktabgacha yoshdagi bolalarning psixik taraqqiyoti. 2.2.Maktabgacha yoshdagi bolalar shaxsining shakllanishi. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar. Reja:

 Kirish  “ Psixologiya” ikkita yunoncha so’zdan “psyche”- jon, ruh va “logos”ta’limot, ilm so’zlaridan iborat bo’lib, an’anaviy ma’noda inson ruhiy dunyosiga aloqador barcha hodisalar va jarayonlar uning predmetini tashkil etadi. Boshqacha qilib aytganda, psixologiyaning predmeti har birimizning tashqi olamni va o’z-o’zimizni bilishimizning asosida yotgan jarayonlar, hodisalar, holatlar va shakllangan xislatlarni tashkil etadi. Psixologiya bo’yicha adabiyotlarda uning predmetini qisqacha qilib, psixikadir , deb ta’rif berishadi. Psixika – bu inson ruhiyatining shunday holatiki, u tashqi olamni, ichki ruhiy olamni ham ongli tarzda aks ettirishimizni, ya’ni bilishimiz, anglashimizni ta’minlaydi.

 Psixikaning jarayonlari quyidagicha: 1. Bilish faoliyati: diqqat, nutq, faoliyat 2. Bilish jarayonlari: sezgi, idrok, xotira, xayol, tafakkur 3. Shaxsning hissiy-irodaviy sohasi: hissiyot, iroda 4. Shaxsning individual-psixologik xususiyatlari: temperament, xarakter, qobiliyat.  Psixologiya – juda qadimiy va shu bilan birga navqiron fandir. Psixik hodisalarning ilk talqini qadimiy yunon olimi Aristotel (eramizdan avvalgi 384-322 yillar)ning “Ruh haqida” nomli asarida berilgan. Psixik hodisalar va ularning qonuniyatlariga taalluqli ilmiy tadqiqot ishlari XIX asrning ikkinchi yarmida, ilmiy psixologiya asoslari esa XIX va XX asrlar o’rtasida yuzaga kelgan.

 I bob.Bolalar psixologiyasi faniga kirish va uning maqsad, vazifalari.  1.1Bolalar psixologiyasi fanining predmeti, maqsadi, vazifalari Bolalar psixologiyasi – psixologiya fanining alohida tarmog’i bo’lib, bolaning tug’ilganidan to yetuklik davrida psixik taraqqiyotini, turli yosh davrlaridagi bola psixik taraqqiyotining qonuniyatlarini, rivojlanishining turli bosqichlarida bola psixikasiga xos xususiyatlarini o’rganadi.

 Bugungi kunda bolalar psixologiyasi fanining oldida bir qancha muhim nazariy va amaliy vazifalari turadi, uning nazariy vazifalariga quyidagilar kiradi: 1. Turli yoshdagi bolalarga xos bo’lgan psixologik xususiyatlarni, ya’ni bolalarning idrokiga, sezgi- tuyg’ulariga, diqqatiga va xotirasiga, nutqi va tafakkuriga, xayoliga, irodasiga xos xususiyatlarni o’rganish; 2. Bolaning psixik taraqqiyotiga faol ta’sir qiluvchi omillarni aniqlab berish; 3. Turli yoshdagi bolalarning rivojlanishiga xos bo’lgan qonuniyatlarni o’rganish; 4. Bola shaxsi va shaxsiga xos bo’lgan psixologik xususiyatlarni o’rganish; 5. Bolani maktab ta’limiga tayyorlash; 6. Maktabda muvaffaqiyatli o’qish uchun bolaning aqliy jarayonlarini faollashtirish; 7. Ta’lim jarayonida bolaning mustaqil, ijodiy, faol tafakkurini shakllantirish;