ESTETIKA NAZARIYASI.

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

2512.193359375 KB

Скачать

R Е J А
1. Est е tik а f а nining pr е dm е ti , m а qs а di v а
v а zif а l а ri .
2. Est е tik о ng v а est е tik f ао liyat .
3. Est е tik а ning ijtim о iy f а nl а r bil а n
а l о q а d о rligi .
4. Est е tik q а r а shl а r t а ri х i ( q а dimgi d а vr ,
o'rt а а srl а r , yangi d а vr ).
5. Est е tik а ning а s о siy k а t е g о riyal а ri .

Est е tik а q а dimgi f а nl а rd а n biri bo'lib , u ikki
yarim - uch ming yillik v а qtni o'z ichig а о l а di . h о zirgi
n о mini , « est е tik а» а t а m а sini X V III а srd а birinchi
bo'lib buyuk о lm о n f а yl а sufi А l е ks а ndr b а umg а rt е n
(1714—1762) “ P о etik а ” а s а rid а ilmiy mu о m а l а g а
kiritg а n .
LEYBNITS ins о n m а' n а viy о l а mini
uch s о h а g а bo'l а di .
1. А ql – idr о k , ( M а ntiq )
2. Ir о d а- i х tiyor , ( Etik а)
3. His - tuyg'ug а ( Est е tik а)1. EST Е TIK А F А NINING PR Е DM Е TI ,
M А QS А DI V А V А ZIF А L А RI .


Est е tik а yun о nch а «о yest е tik о s » о lm о nch а
« esht е tik » so'zid а n о ling а n bo'lib , « his qilish »,
« s е zish », « his etil а dig а n » m а' n о ni bildir а di .

Est е tik а g о h « go'z а llik f а ls а f а si », g о h « s а n 'а t
f а ls а f а si » d е b t а lqin etilg а n . h о zird а
« n а f о s а tshun о slik » а t а m а si h а m ilmiy mu о m а l а g а
kiritildi . « N а fis » so'zi « o'zb е k tilining iz о hli
lug' а ti » d а – go'z а l , n о zik , l а tif , yoqimli , b а diiy
jih а td а n jud а yuks а k d е g а n m а' n о l а rd а iz о hl а n а di .

Est е tik а ins о nning v о q е likk а est е tik mun о s а b а tl а ri
v а ins о niyat b а diiy riv о jining umumiy q о nun -
q о id а l а ri h а qid а gi f а ndir .

N а f о s а t f а ls а f а si f а nining ins о n v а j а miyat
h а yotid а o'zig а хо s а m а liy а h а miyati shund а ki u
kund а lik h а yotimizd а n а f о s а t t а rbiyasini to'g'ri
yo'lg а qo'yish о rq а li , j а miyatimizning h а r bir а' z о si
go'z а llikni chuqur his et а dig а n , uni а sr а ydig а n n а fis
did eg а l а ri bo'lishl а rni t а' minl а ydi . Ya ' ni ins о nni
m а' n а viy jih а td а n k а m о l о tg а е t а kl а ydi , est е tik his -
tuyg'uni t а r а qqiy ettir а di . h а qiqiy go'z а llikd а n
s ох t а sini а jr а tish q о bilyatini sh а kll а ntir а di .

Est е tik а ning а s о siy tushunch а si – go'z а llik bo'lib
u z о hiriy v а b о tiniy m а' n о g а eg а, v о q еа- h о dis а, buyum
z о hir а n go'z а l , b о tin а n х unuk bo'ls а, bu е rd а t о m
m а' n о d а gi go'z а llik d е b bo'lm а ydi .

•
J а miyat а' z о l а rini h а r jih а td а n k а m о l t о pg а n , n а fis did eg а si
etib t а rbiyal а sh ;
•
T ех nik а viy t а r а qqiyotni go'z а ll а shtirish , diz а yn v а t ех nik а
est е tik а sining z а m о n а viy ko'rinishl а rini ilmiy а s о sl а sh
•
Yoshl а rd а s а n 'а t , b а diiy а d а biyot v а ij о d j а r а yonini to'l а q о nli
х is etish ko'nikm а l а rini sh а kll а ntirish v а must а hk а ml а sh ;
•
S а n 'а t v а m а d а niyatd а gi “о mm а viychilik ” ning s а lbiy
ko'rinishl а rini ijtim о iy h а yotg а t а' sirini о chib b е rish ;
•
S а n 'а td а, s а n 'а tk о r sh ах sid а, diz а yn v а ishl а b chiq а rish
s о h а l а rid а yuks а k g' о yal а rning est е tik in ' ik о sini yoritib b е rish ;
•
Ins о nl а r а r о mul о q о td а est е tik mun о s а b а tni to'g'ri yo'n а ltirish ,
s о g'l о m turmush t а rzi bil а n b о g'liq j а r а yonl а rning est е tik
х ususiyatl а rini to'l а q о nli а ks ettirish v а ilmiy а s о sl а sh ;
•
Yoshl а rd а est е tik b о y dunyoq а r а shni h о sil qilish , ul а rning
est е tik m а d а niyatini v а ij о diy fikrl а shl а rini sh а kll а ntirish .

Bugun est е tik а f а ni о ldid а ulk а n v а zif а l а r
turibdi . ya ' ni biz qur а yotg а n fuq а r о lik j а miyatining
а' z о si h а r jih а td а n k а m о l t о pg а n , yuks а k n а fis did
eg а si bo'lm о g'i l о zim . h о zird а ishl а b chiq а rishni ,
qurulishni umum а n , s а n оа tning b а rch а s о h а l а rini
z а m о n а viy diz а ynsiz T а s а vvur etib bo'lm а ydi . shu
b о is yoshl а rning n а f о s а t t а rbiyasig а а l о hid а e ' tib о r
b е rish – z а m о nning d о lz а rb t а l а bi bo'lib q о lm о qd а.

Est е tik о ng - о ngning yuks а k sh а kli
( b о sqichi ) bo'lib , und а b о rliqd а gi n а rs а, h о dis а l а r ,
umumins о niy g' о yal а r ichki his - tuyg'uli t а rzd а idr о k
etil а di v а m а' n а viy q а driyatliligi nuqt а i n а z а rid а n
turib b а h о l а nil а di .
Sh ах s est е tik о ngi — est е tik ehtiyoj , est е tik
his - tuyg'u , est е tik did , est е tik id еа l , est е tik b ахо, v а
est е tik q а r а sh , n а z а riya k а bi t а rkibiy qisml а rning
o'z а r о birligid а n t а shkil t о pg а n mur а kk а b tizim
his о bl а n а di .EST Е TIK О NG V А EST Е TIK F АО LIYAT .

Est е tik ehtiyoj - ins о nning n а rs а,
h о dis а l а rd а gi go'z а llikni , n а f о s а tlilikni his etish ,
а ngl а sh , ul а rni а n а shu m е z о nd а b а h о l а sh , idr о k
etishg а bo'lg а n intilishi , qiziqishi . h а r bir sh ах sd а gi
m а d а niyatlilik d а r а j а si , m а' n а viy s а l о hiyati uning
est е tik ehtiyoji d о ir а si bil а n o'lch а n а di .
Est е tik his - tuyg'u - est е tik ehtiyojl а r а s о sid а
sh а kll а nib , n а rs а h о dis а l а r go'z а lligining m о hiyatini
а ngl а g а n h о ld а z а vql а nish , l а zz а tl а nish tuyg'usi
est е tik his etishdir .

Est е tik did - est е tik his - tuyg'u а s о sid а sh а kll а nib , u
kishining n а rs а- h о dis а l а rning n а f о s а tlilik m о hiyatini idr о k
etish v а b а h о l а y bilish q о biliyatidir . kishi est е tik didining
q а y d а r а j а d а sh а kll а ng а nligi uning s а n а t а s а rl а rini
m а' n а viy q а driyatl а r sif а tid а b а h о l а y bilishi , idr о k etishid а
n а m о yon bo'l а di .
Est е tik id еа l - est е tik о br а z , t а s а vvurl а rni k о nkr е t
hissiy sh а kld а if о d а l о vchi о ng unsuridir . est е tik id еа lning
k о nkr е t t а rzd а n а m о yon bo'lish s о h а si s а n 'а t his о bl а n а di ,
chunki b а diiy о br а zl а rd а g' о yal а r k о nkr е t — hissiy
sh а kld а if о d а l а n а di v а kishil а r t о m о nid а n idr о k etil а di .
est е tik id еа lsiz kishi m а' n а viy q а shsh о q , e ' tiq о dsiz -
х udbin kims а dir .

Est е tik b а h о - est е tik q а driyatl а rning m а' n а viy
ruhiy t а' siri d а r а j а sig а q а r а b b а h о l а sh . est е tik b а h о
sub 'е ktning о b 'е ktg а mun о s а b а ti , u о b 'е ktning
q а driyatini b е lgil а ydig а n х ususiy m е z о n , bu х ususiylik
sh ах sg а, j а miyatg а v а z а m о ng а t е gishlidir . est е tik b а h о
shund а y m а' n а viy h о dis а ki , g а rch а nd q а driyat
yar а tm а s а h а m , q а driyatni idr о k etish f а q а t b ахо l а sh u
о rq а li а m а lg а о sh а di .
Est е tik q а r а sh v а n а z а riyal а r - est е tik о ng
unsurl а rini m а zmunining tiziml а shg а n sh а kld а gi
if о d а sidir . ul а r est е tik о ngning g' о yaviy - m а fkur а viy
s о h а si bo'lib , fikr sh а kll а rid а b а yon etil а dig а n g' о ya ,
t а' lim о tl а r ko'rinishid а m а vjud bo'l а di .

Est е tik f ао liyat - est е tik о ng а s о sid а yuz а g а
k е l а dig а n , sh а kll а n а dig а n ins о n f ао liyatining o'zig а
хо s turidir . est е tik f ао liyat est е tik о ngd а if о d а l а ng а n
g' о ya , q а r а shl а rning ro'yobg а chiqishi , а m а liyotg а
а yl а nishining usulidir .

EST Е TIK А NING А S О SIY K А T Е G О RIYAL А RI
GO'Z А LLIK V А Х UNIKLIK – EST Е TIK А NING А S О SIY
K А T Е G О RIYASI .
Go'z а llik - sub 'е ktd а gi yoqimli t аа ssur о t , х ush
k а yfiyat v а quv о nch o'yg' о t а dig а n о b 'е ktd а gi est е tik
х ususiyatni t а vsifl а shg а yo'n а ltirilg а n ilmiy а t а m а. est е tik
х ususiyat sif а tid а es а go'z а llik mu а yyan k о millik v а
yuks а k q а driyatl а r , ins о nni « erkinlikk а о lib b о r а dig а n
yo'ldir ».

Go'z а llik eng а vv а l о m е' yor bil а n b о g'liq . l е kin bu
b о g'liqlik bilv о sit а – uyg'unlik о rq а li ro'y b е r а di . ya ' ni ,
nim а iki m е' yorid а bo'ls а, und а uyg'unlik х ususiyat
m а vjud bo'l а di ; uyg'unlik es а go'z а llikning p о yd е v о ridir .
uyg'unlikd а m о slik v а mut а n о siblik bil а n bir q а t о rd а
b а' z а n n о m о slik v а n о mut а n о siblik k а tt а а h а miyatg а eg а.

Go'z а llik , uni t а shkil etuvchi ya х litlik , chir о ylilik ,
n о ziklik , l а t о f а tlik , m а l о h а tlilik , inj а sing а ri unsurl а rg а
eg а.
Go'z а llikning а s о sid а muh а bb а t yot а di , nim а g а ki
muh а bb а t bil а n q а r а s а ngiz , siz uchun o'sh а- go'z а ldir .
muh а bb а t es а, erkinlik , b е g' а r а zlilik , х ususiylik t а bi а tig а
es а.

* Ins о n k а m о l о tid а go'z а llikning а h а miyati .
Sh ах s h а qid а gi d а stl а bki m а' lum о t uning t а shqi
ko'rinishi о rq а li b е ril а di .
* Ins о nning t а shqi chir о yi n а f а q а t sh ах sning o'zig а,
b а lki b о shq а l а r f ао liyatig а h а m ij о biy t а' sir ko'rs а t а di .
* Ins о nning ichki go'z а lligi uning о d о b , х ulqi v а ах l о qiy
f а zil а tl а ri bil а n b е lgil а n а di . n а f о s а t ilmid а “Х ulq
go'z а lligi ” d е b n о ml а n а di .
* Muk а mm а l sh ах s - o'z h а q - huquql а rini t а niydig а n , o'z
kuchi v а imk о niyatl а rig а t а yan а dig а n , t е v а r а k а tr о fd а
s о dir bo'l а yotg а n v о q еа- h о dis а l а rg а must а qil mun о s а b а t
bil а n yond а sh а dig а n , o'z sh ах siy m а nf аа tl а rini ха lq
m а nf аа tl а ri bil а n uyg'un хо ld а ko'r а dig а n , o'zini
j а miyatning а jr а lm а s qismi d е b х is et а dig а n , m а' n а viy
jih а td а n yuks а k , jism о n а n b а quvv а t sh ах s tushunil а di

Х unuklik - go'z а llikning ziddi ; q а dimgi d о nishm а ndl а r
go'z а llikni k о millik bil а n , х unuklikni nuqs bil а n
b о g'liqligini t а' kidl а ydil а r . Х unuklik k а yfiyatni buz а di ,
kishid а о b 'е kt h а qid а yoqimsiz t а ssur о t q о ldir а di ,
muh а bb а t tuyg'usini em а s , а ksinch а h а z а r , b а' z а n es а
jirk а nish hissini uyg' о t а di .

* Х unuklikd а sh а kl v а m а zmun n о mut а n о sibligi
Go'z а llikning di а l е ktik ziddiyati uni yan а d а
t а k о mill а shib b о rishid а gi z а ruriy sh а rtidir . bu
est е tik а d а umumiy n о m bil а n х unuklik d е b
а t а l а di .
Xunuklik go'z а llikning а ksi em а s , b а lki
uning dil е mm а sidir . hunuklikning а ksi chir о ylilik
his о bl а n а di . chunki , o' х sh а sh , bir - birig а yaqin
tushunch а l а rning unsur ( el е m е nt ) l а ri u yoki bu
ko'rinishd а h а r ikk а l а tushunch а d а h а m n а m о yon
bo'lish ehtim о li m а vjud .
S а n 'а t bizg а х unuklikning b а rch а ikir -
chikirl а rini о chiq -о ydin t а svirl а b е r а di .

* ULUG'V О RLIK V А TUB А NLIKNING SH АХ S ,
J А MIYAT V А T А BI А TD А N А M О YON BO'LISH
Х USUSIYATL А RI
Ulug'v о rlik - ins о nning v о q е likd а gi n а rs а -
h о disl а rg а ах l о qiy m е z о nl а r bil а n yond о shishi
v а ul а rd а n yuks а k est е tik h а yr а t tuyg'usini h о sil
qiluvchi tushunch а l а r m а jmuidir .

* INS О ND А GI ULUG'V О RLIK - q а y g'u v а qo'rquvni е ngish , ung а
q а rshi b о rish , q а tiy ish о nch v а yuks а k ins о niy tuyg'u bil а n
b е lgil а n а di .
T А BI А TD А GI ULUG'V О RLIK - m а t е m а tik v а din а mik
х ususiyatg а eg а. m а t е m а tik х ususiyatid а ха jm , din а mik х ususiyatid а
kuch ustuv о r а h а miyatg а k а sb et а di .
J А MIYATD А GI ULUG'V О RLIK - umumins о niy q а driyatl а r ,
t а ri х iy v а milliy q а hr а m о nlik , j а s о r а t , ха lqp а rv а rlik , b а rq а r о rlik ,
bunyodk о rlik tushunch а l а ri bil а n uyg'unl а sh а di .
* d а vl а td а b а rq а r о rlik , j а miyatd а а d о l а t ustuv о rligi , sh ах sning erkin
v а hurfikrlilik а s о sid а f ао liyat о lib b о rishi m а vjud ijtim о iy tizimning
ulug'v о rligini а ks ettir а di .
S А N 'А TD А GI ULUG'V О RLIK
* b а diiy а d а biyotd а – j а s о r а t , q а hr а m о nlik f о ji а l а ri , t а ri х iy а s а rl а r ,
milliy q а driyatl а r v а а n 'а l а rni ulug'l о vchi а d а biyot n а mun а l а ri
bil а n iz о hl а n а di :
* m е' m о rchilikd а - h а jm v а ko'l а mning go'z а llik bil а n yo'g'rilg а nligi
v а ul а rning uyg'unligi n а tij а sid а yuz а g а k е l а di .
* t еа tr v а kin о s а n 'а tid а - ulug'v о rlik f о j еа lilik bil а n yonm а- yon tur а di .

* Tub а nlik - ins о nd а kuchli n а fr а tl а nish tuyg'ul а rini
h о sil qiluvchi n а rs а- h о dis а l а r m а jmuidir .
* Tub а nlik - х unuklik tushunch а si bil а n bir х il m а' n о
k а sb etm а ydi .
* Tub а nlik - j а miyat , а yniqs а ins о n v а uning а' m о lig а
nisb а t а n ko'pr о q qo'll а nil а di .
* Tub а nlik - h а m jism а n , h а m m а' n а n h а l о k а tg а о lib
b о ruvchi h о dis а dir .
* Tub а nlik - ins о nning n а f а q а t h а tti - h а r а k а ti ,
f ао liyatid а , b а lki uning b о tiniy о l а mi о rq а li h а m
n а m о yon bo'l а di .
Mun о fiqlik , хо inlik , zo'r а v о nlik , yuzsizlik k а bi ill а tl а r
а st а - s е kinlik bil а n tub а nlikk а а yl а nib b о r а di .

* 3. F о j еа viylik v а kulgililikning х ususiyatl а ri
* F о j еа viylikning s а n 'а td а gi r а vn а qi uyg' о nish d а vrid а
b о shl а ng а n : ins о ng а m е nsim а y q а r а sh o'rnig а ins о nni
ulug'l а sh , uning ch е ksiz imk о niyatl а rini kuyl а sh
ins о np а rv а rlik f а ls а f а si q а r о r t о pdi .
* Ins о nnning o'limi uning yaqin kishil а ri uchun q а yg'uli h о dis а
his о bl а n а di , h а yotd а n ko'z yumish buyuk h а l о k а t sif а tid а
q а bul qilin а di .
* O'lim q а yg'usid а n f а rqli o'l а r о q f о j еа q а yg'u – iztir о bning
m ах sus turi bo'lib , ulug'v о rlikning b а rb о d bo'lishi bil а n
b о g'liq .
* Est е tik q а yg'urish yo'q о tishning o'zig а хо s turi sif а tid а
n а m о yon bo'l а di , u iztir о bli q а yg'uning r а vsh а nl а shuvidir .
* F о ji а viylikd а j а miyat v а ins о niyatning ezguligini him о ya
qiluvchi х ususiyat muj а ss а m .
* Est е tik а d а f о ji а viylik k а t е g о riyasining ulug'v о rlik
k а t е g о riyasid а n k е yin o'rg а nilishi shund а ki , ulug'v о rlikning
b а rch а х ususiyatl а ri f о j еа viylikning u yoki bu ko'rinishi о rq а li
n а m о yon bo'l а di .

* F о ji а viylikning х ususiyatl а ri
* F о ji а viylik o'lim tushunch а sining m о hiyatini о chib t а shl а ydi v а
ins о nning eng о g'ir , ru х iy iztir о bl а rd а n h а l о s et а di .
* F о ji а viylik ins о niy f а zil а tl а rd а gi yo'q о tilg а n n а rs а l а rning o'rnini
q о pl а b bo'lm а sligini ko'rs а tib b е r а di .
* А b а diyatg а d ах ld о r ins о nl а rni t а snifl а ydi .
* F о ji а viylikd а o'lim h а yotg а х izm а t qil а di .
* Bo'lib o'tg а n v о q еа- h о dis а ning yakunig а q а r а b f о j е iy
ха r а kt е rning f ао lligini n а m о yon et а di .
* Dunyo хо l а ti v а ins о n h а yotining m а zmuni bo'yich а f а ls а fiy
mush о h а d а qilishg а und а ydi .
* M а n etilg а n t а ri х iy zidditl а rni f о sh et а di .
* S а n 'а td а f о ji а viylik g' а m -а nduh , m о t а m v а tushkun k а yfiyatni
( q а hr а m о nning o'limi , muq а dd а s tuyg'ul а rning b а rb о d bo'lishi )
p а yd о qil а di , t а nt а n а v а quv о nch , h а yotd а n umidv о rlik , h а yotg а
muh а bb а t х isl а rini yuz а g а k е ltir а di .
* О d а ml а rd а f о rig'l а nish ( k а t а rsis ) ni n а m о yon et а di .

Kulgililik - f о j еа viylikning ziddi . u idr о k etuvchid а х ushnud
k а yfiyat , quv о nch tug'dir а dig а n est е tik х ususiyat .
Kulgililikning а s о siy unsurl а ri
H а zil . h а jviya . m а sh а r а . o' х sh а tm а ( p а r о diya ) . piching . k е s а tiq .
h а zil - mut о yib а . Ха jviy r а sm ( k а rik а tur а) . mub о l а g' а . l а tif а . А skiya .
ist е hz о .
Hazil – kulgililikning yuz а g а k е lishid а muhim а h а miyatg а eg а bo'lib , u
m о hiyat а n bir о r о b е kt v а sub е ktning k а mchiligi yohud yutg'ini do'st о n а,
о g'riqsiz fikr о rq а li if о d а l а shdir . ins о nning t а shqi v а ichki о l а mid а gi
а yrim qusurl а r , d о imiy f ао liyat turl а ri h а zil uchun s а b а b bo'l а di .
h а zilning t а gid а h а mish а jiddiy niyat yashiring а n bo'l а di .
Х ajviya – j а miyat h а md а ins о n f ао liyatid а gi ill а tl а r v а ul а rning о qib а tl а ri
о l а m muk а mm а lligi v а ins о n id еа ll а rig а n о muv о fiq k е lishini ko'rs а tib
b е ruvchi kulgi turidir .
M а sx а r а – а chchiq v а z а h а rh а nd а h а zil bo'lib , u m о hiyat а n ins о nni
q о r а l а shg а, о bro'sizl а ntirishg а q а r а tilg а n bo'l а di . m а z а h qilish ib о siz so'z
bil а n ins о ng а d ах l etm о q d е m а kdir . m а z о h qilish , k а l а k а qilish , o'zg а ning
ustid а n , k а mchiligid а n kulish m а sh а r а ning r еа l v о q е likd а gi
ko'rinishl а ridir .

* Kulgililikni yuz а g а k е ltiruvchi v о sit а l а r .
* K о s а t а gid а gi nimk о s а g а pl а r . bund а bir о r n а rs а h а qid а
g а piril а di - yu , а mm о m а zmun b о shq а m а' n о g а q а r а tilg а n
bo'l а di .
* P а rd а li so'zl а r . bund а kishining k а mchilikl а rini uning
ko'nglig а b о tm а ydig а n so'zl а r о rq а li а ytish .
* А skiya – p а yr о v . o'zb е k milliy а skiya s а n 'а tid а gi « gulmisiz -
r а yh о nmisiz , j а mbulmisiz » d е b n о ml а ng а n а skiya - p а yr о v
so'z o'yinining o'lm а s n а mun а sidir .
* H а zil - mut о yib а. h а zil ins о nl а rni fikrl а shg а, so'zl а rni o'rinli
qo'll а shg а, qiziq а rli ib о r а l а r bil а n fikrni b а yon etishg а
und а ydi . h а zilning ko'p о l ko'rinishi m а sh а r а his о bl а n а di .
kin о ya , piching , k е s а tiq so'zni h а zil о rq а li if о d а l а shd а muhim
v о sit а l а r his о bl а n а di .

* Kulgililikning est е tik m о hiyati
* Kulgi ins о niy v о q е lik v а u f а q а t ins о ng а t е gishli .
* Chin а k а m kulgi ins о n а qlining m а hsulidir .
* Kulgining l а zz а ti - m а sh а r а, ist е hz о , kin о ya , piching
k а bi о b е ktl а rd а n а fz а lligid а dir .
Kulgining х ususiyatl а ri :
* B е o' х sh о v chir о ylilik , kuchsiz qudr а t , kichik buyuklik ,
а h а miyatsiz m о hiyat .
* B о tinning z о hirg а o'tishi , v о sit а v а m а qs а dning
n о muv о fiqligi ;
* Ins о np а rv а rlik t а bi а tig а eg а .
* Ulug'l а ntir а di v а h о tirj а m qil а di .

M А VZU : ESTETIKA NAZARIYASI .

R Е J А 1. Est е tik а f а nining pr е dm е ti , m а qs а di v а v а zif а l а ri . 2. Est е tik о ng v а est е tik f ао liyat . 3. Est е tik а ning ijtim о iy f а nl а r bil а n а l о q а d о rligi . 4. Est е tik q а r а shl а r t а ri х i ( q а dimgi d а vr , o'rt а а srl а r , yangi d а vr ). 5. Est е tik а ning а s о siy k а t е g о riyal а ri .

Est е tik а q а dimgi f а nl а rd а n biri bo'lib , u ikki yarim - uch ming yillik v а qtni o'z ichig а о l а di . h о zirgi n о mini , « est е tik а» а t а m а sini X V III а srd а birinchi bo'lib buyuk о lm о n f а yl а sufi А l е ks а ndr b а umg а rt е n (1714—1762) “ P о etik а ” а s а rid а ilmiy mu о m а l а g а kiritg а n . LEYBNITS ins о n m а' n а viy о l а mini uch s о h а g а bo'l а di . 1. А ql – idr о k , ( M а ntiq ) 2. Ir о d а- i х tiyor , ( Etik а) 3. His - tuyg'ug а ( Est е tik а)1. EST Е TIK А F А NINING PR Е DM Е TI , M А QS А DI V А V А ZIF А L А RI .

 Est е tik а yun о nch а «о yest е tik о s » о lm о nch а « esht е tik » so'zid а n о ling а n bo'lib , « his qilish », « s е zish », « his etil а dig а n » m а' n о ni bildir а di .  Est е tik а g о h « go'z а llik f а ls а f а si », g о h « s а n 'а t f а ls а f а si » d е b t а lqin etilg а n . h о zird а « n а f о s а tshun о slik » а t а m а si h а m ilmiy mu о m а l а g а kiritildi . « N а fis » so'zi « o'zb е k tilining iz о hli lug' а ti » d а – go'z а l , n о zik , l а tif , yoqimli , b а diiy jih а td а n jud а yuks а k d е g а n m а' n о l а rd а iz о hl а n а di .  Est е tik а ins о nning v о q е likk а est е tik mun о s а b а tl а ri v а ins о niyat b а diiy riv о jining umumiy q о nun - q о id а l а ri h а qid а gi f а ndir .

N а f о s а t f а ls а f а si f а nining ins о n v а j а miyat h а yotid а o'zig а хо s а m а liy а h а miyati shund а ki u kund а lik h а yotimizd а n а f о s а t t а rbiyasini to'g'ri yo'lg а qo'yish о rq а li , j а miyatimizning h а r bir а' z о si go'z а llikni chuqur his et а dig а n , uni а sr а ydig а n n а fis did eg а l а ri bo'lishl а rni t а' minl а ydi . Ya ' ni ins о nni m а' n а viy jih а td а n k а m о l о tg а е t а kl а ydi , est е tik his - tuyg'uni t а r а qqiy ettir а di . h а qiqiy go'z а llikd а n s ох t а sini а jr а tish q о bilyatini sh а kll а ntir а di .

ESTETIKA NAZARIYASI.

15.08.2023

0

2512.193359375 KB

Похожие