Мавзӯъ: Геосфераи Замин .

Замин ва мухити ихотакунандаи он дар тули 4,7 млрд сол дар натичаи рушди эволютсионии тамоми системаи Офтоб  хамчун кисмати Коинот ташкил ёфтааст. Сайёраи мо кувваро аз Офтоб, ки дар шакли шуои электромагнити сатхи заминро дастрас мешавад, мегирад. Мачрои бузургии гарми аз каъри Замин пайдо мешавад. Замин сохти нохамвор дошта, аз кишри дохили ва беруни- геосфера иборат аст. Ба сферахои дохили ядро ва мантия, ба сферахои беруни  литосфера, гидросфера, атмосфера ва биосфера тааъллук дорад. Гафсии кишри Замин аз 5 км дар зери укёнусхо то 80 км зери китъахо тагйир меёбад. Мантия байни кишри Замин ва ядро дар чукурии 2900 км чойгир буда, аз О2, Si, Fe, Mg, Ni иборат аст.Ядро аз чукурии 2900 км сар мешавад ва аз Fe ва Ni иборат аст.

Замин аз якчанд қабат иборат аст. Онҳоро геосфера меноманд.  Геосфера  калимаи юнонӣ буда, “гео” – замин ва “сфера” кура аст. Аз ин ҷо маънии калимаи “геосфсера” номи умумии табақаҳои кураи Замин мебошад. Геосфера аз чунин табақаҳо иборат аст: атмосфера. биосфера, гидросфсра. литосфера, мантия ва ядро (мағз). Ҳамаи ин қабатҳо ба ду гурӯҳ ҷудо мешаванд: қабатҳои берунӣ ва дохилӣ. Онҳо бо таркиб, ҳолат (газ. моеъ, сахт…). фарогирӣ (муттасил ё номуттасил) ва ғафсии худ аз якдигар фарқ мекунанд. Яке аз қабатҳои Замин атмосфера мебошад, ки онро пурра печонида гирифтааст. Ба сатҳи Замин бевосита алоқаманд аст. Ин алоқамандӣ ба қувваи кашиши Замин вобаста аст. Вай имконият намедиҳад, ки ҳаво дар коинот (фалак) пароканда шавад.

Қабати дигари берунии Заминро  гидросфера  ташкил медиҳад. Ин кабати номуттасили Замин буда, дар сатҳи он ба монанди атмосфера пардаи яклухтро ҳосил намекунад. Вай дар байни қабати атмосфера ва қишри Замин воқеъ гардида, тамоми укёнусҳо» баҳрҳо, обҳои сатҳи хушкӣ ва зеризаминиро дар бар мегирад.  Биосфера  (био – калимаи юнонй буда, маънояш “ҳаёт”аст) ҳам ба қабати берунии Замин дохил мешавад. Аммо ин қабатро бо қабати атмосфера, гидросфера ва литосфера (қишри Замин) монанд донистан дуруст нест. Барои он ки мавҷудоти зинда ҳам дар ҳаво (то баландихои 10-12 км), ҳам дар об (дар тамоми обҳо) ва ҳам дар хоку ҷинсҳои кӯҳй (микроорганизмхо то чуқурии 3 км) паҳн гардидааид.

Яъне биосфера як кисми атмосфера. литосфера (кишри Замин) ва тамоми гидросфсраро дар бар мегирад. Қабати сахти аз ҳама болоии литосфераро қишри Замин мегӯянд. Ин қабат нисбатан тунуку сахт буда, аз ҷинсҳои кӯҳии гуногун ташкил ёфтааст. Онҳо қабат-қабат хобидаанд. Аммо миқдори қабатҳо дар хушкӣ ва уқёнусҳо як хел нест. Зери қишри Замин аз се қабат иборат аст: ҷинсҳои кӯҳии тахшинӣ, хоросангӣ ва базалтӣ. Зери укёнусҳоро ҳамагй ду қабат фаро гирифтааст: ҷинсҳои кӯҳии таҳшинӣ ва базалтӣ. Дар айни замон кабатҳои берунии Замин – атмосфера, гидросфера ва биосфера нисбатан беҳтар омӯхта шудаанд. Вале дар бораи кабатҳои дохилии Замин (мантия ва ядрои Замин) маълумот хеле кам аст. Сарфи назар аз он олимон дар асоси маълумотҳои мавҷуда муқаррар намудаанд, ки дар зери кишри Замин қабати мантия ва дар таги он ядрои Замин воқеъ гардидааст. Мантия калимаи лотинй буда маънояш “рӯпӯш” мебошад. Ядро дар маркази Замин ҷойгир шудааст. Радиуси он 3471 километр аст. Қисми берунии ядро (1200 км) дар холати гудохтаи тунук. дохили он сахт мебошад.