Iqtisodiyotda amaliy dasturiy ta'minotning o’rni va ahamiyati
![Iqtisodiyotda amaliy
dasturiy ta'minotning
o’rni va ahamiyati](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_1.png)
![Re ja:
1. Iqtisodiy tizimlar
2. Iqtisodiy tizimlar va ularning turli modellari](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_2.png)
![Iqtisodiy faoliyat ma`lum iqtisodiy tizim sharoitida amalga oshadi.
Iqtisodiy aloqalar xo`jalikning o`z ichida
yuz beradi. Boshqalar bilan oldi-sotti
munosabatlari bo`lmaydi. Bu iqtisodiyot
davlat siyosati ta`siridan holi bo`ladi.
An`anaviy iqtisodiy tizim hali taraqqiy
etmagan urug`-aymoqchilik sharoitida
yashayotgan ba`zi Afrika xalqlarida
uchrab turadi.a) iqtisodiy resurslar;
b) iqtisodiy aloqalar yoki munosabatlar;
v) noiqtisodiy mexanizm;
g) iqtisodiy siyosat. Iqtisodiy tizimga quyidagalar kiradi:](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_3.png)
![Iqt isodiy t izimlar v a ularning t urli modellari
Jamiyat taraqqiyotining barcha
bosqichlarida amal qiladigan
xo’jalik yuritishning iqtisodiy va
ijtimoiy tuzilishi birgalikda iqtisodiy
tizim ni tashkil qiladi.
Iqtisodiy tizimlar quyidagi ko’rinishlarda turkumlanadi:
1. An‘anaviy iqtisodiyot;
2. Ma‘muriy bo’yruqbozlik iqtisodiyoti;
3. Bozor iqtisodiyoti tizimi .](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_4.png)
![Sof bozor iqtisodiyoti tizimi .
Bu bozordaga talabni qondirishga qaratilgan, bozor orqali
hamkorlikni taqozo etuvchi erkin va demokratik iqtisodiy tizim. U
xususiy mulkchilik, bozor uchun ishlash, cheklanmagan
iqtisodiy tanlov, naf ko`rish va raqobat kabi tamoyillarga asoslanadi.
Bozor tizimida daromad topish
chegaralanmaydi, boy bo`lish
taqiqlanmaydi, o`ziga to`q, farovon
yashovchi odamlarning moddiy
tengsizligi mavjud bo`ladi. Bozor
tizimi asosida tovar ishlab chiqarish va
pul yotadi. Bozor tizimi dunyoning
hamma mamlakatlarida bor, lekin
uning rivojlanish darajasi bir xil emas.](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_5.png)
![Aralash tizim iqtisodiyoti
rivojlangan mamlakatlarda
xususan AQSh Kanada va Evropa
mamlakatlarida mavjud.
O`zbekiston mustaqillik yillari
davomida reja iqtisodiyotidan
bozor iqtisodiyoti – aralash
iqtisodiyotga o`tmoqda.](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_6.png)
![Aralash iqtisodiy tizim . Bu har xil
darajada bozor va reja (nobozor)
aloqa-munosabatlarining
qorishmasidan iborat tizimdir. Bu
tizimda bozor vositalari bilan
birgalikda rejalashtirish, hamkorlik
va saxovatga asoslangan iqtisodiy
aloqalar mavjud bo`ladi.
Iqtisodiyoti yuksak texnologiya, g`oyat yuqori mehnat
unumdorligiga asoslanadi, bu esa moddiy to`kinchilikni
ta`minlaydi. Aholining ko`pchiligi mulk sohibiga aylanadi, davlat
o`z siyosati bilan iqtisodiyotga faol ta`sir etadi.](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_7.png)
![Rejali yoki buyruqbozlik-
ma`muriy iqtisodiyot tizimi . Bu
to`la-to`kis davlatlashtirilgan iqtisodiy
tizimdir. Uning asosi davlat mulki
hisoblanadi, ishlab chiqarish
davlatning reja-topshiriqlariga
binoan yurgiziladi, nima ishlab
chiqarish masalasi davlatning
buyrug`iga binoan hal etiladi.](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_8.png)
![A‘anaviy iqtisodiyot - barcha
mamlakatlar uchun xos bo’lib, unda
natural yoki mayda tovar xo’jaligi
xukmronlik qilgan. Texnika
taraqqiyoti va uning yangiliklarini
joriy qilish cheklangan bo’lgan.
Ma‘muriy-bo’yruqbozlik
iqtisodiyoti - bu bozor
iqtisodiyotiga qarama-qarshi bo’lgan
tizim bo’lib, bu tizimda davlat
mulkchiligi hukmron bo’ladi va
iqtisodiyot markazdan boshqariladi.](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_9.png)
![Bozor iqtisodiyoti tizimi – bu iqtisodiyotni rivojlantirishda
eng muhim bo’lgan tizimdir. Bu ikki bosqichga egadir.
Birinchisi, erkin raqobatga asoslagan klassik bozor
iqtisodiyoti, ikkinchisi esa, hozirgi zamon rivojlangan bozor
iqtisodiyoti bo’lib, uni aralash iqtisodiyot tizimi deyiladi.](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_10.png)
![Erkin raqobatga asoslangan bozor iqtisodiyoti -
tadbirkorlikda erkinlik amal qiladigan va shaxsiy manfaat ustun
turadigan tizimdir.
Iqtisodiy jarayonlarga davlatning
aralashuvi cheklangan bo’lib,
davlat xususiy mulkni himoya
qiladi va erkin bozorni amal
qilishini ta‘minlovchi huquqiy
tartiblar o’rnatib boradi.](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_11.png)
![Hozirgi zamon bozor iqtisodiyoti –
bu hozirgi davrda bozor iqtisodiyoti
sof bozor mexanizmi va rejali
iqtisodiyot, unsurlarini qo’shilishidan
hosil bo’lgan aralash iqtisodiyotdir.](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_12.png)
![Bunda mulkchilikning har xil shakllari, tadbirkorliklar turli
bo’ladi, rejalashtirish, prognozlash, aholini ijtimoiy himoyalash
kuchayadi. Masalan, hozirgi vaqtda Xitoy Xalq respublikasida
davlatning markazlashgan holda iqtisodiyotga aralashuvi va
rejalashtirish tizimi saqlanib qolgan holda bozor mexanizmlari
qo’llanishi natijasida iqtisodiy o’sish va iqtisodiy barqarorlik
ta‘minlanmoqda.](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_13.png)
![Iqtisodiyotni shakllantirish jarayonida kishilarni narsalarga va
barcha moddiy va nomoddiy borliqqa munosabatining paydo
bo’lishi mulkchilikni keltirib chiqaradi.
Mulkchilik munosabatlari – bu
iqtisodiy va doimiy kategoriya
bo’lib, bu mulkka egalik qilish,
foydalanish, o’zlashtirish va
tasarruf etish jarayonlarida vujudga
keladigan iqtisodiy munosabatlar
majmuidir.](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_14.png)
![Foydalanilgan adabiyotlar :
1. Maxmudov E.Х. Korxona iqtisodiyoti: O`quv qo`llanma. - T.:
TDIU, 2004.-208 c. 1 ekz.
2. Bozor iqtisodiyoti va biznes asoslari: O`quv qo`llanma
/A.E.Ishmuxamedov va boshk.-T.: TDIU, 2004.-160 c. 1 ekz.
3. Круглова Н.Ю. Основы бизнеса. учебник для вузов
Издательство:
РДЛ, 2005.
4. Кузнецов А. Основы рыночной экономики.
Терминологический словарь. Издательство:
Владос, 2004.
5. Куторжевский Г.А. Экономика. Основы теории. Учебное
пособие, Издательство:
Экономика, 2004.](/data/documents/5d0b8765-cec7-40a7-85ed-c2feb4576afa/page_15.png)
Iqtisodiyotda amaliy dasturiy ta'minotning o’rni va ahamiyati
Re ja: 1. Iqtisodiy tizimlar 2. Iqtisodiy tizimlar va ularning turli modellari
Iqtisodiy faoliyat ma`lum iqtisodiy tizim sharoitida amalga oshadi. Iqtisodiy aloqalar xo`jalikning o`z ichida yuz beradi. Boshqalar bilan oldi-sotti munosabatlari bo`lmaydi. Bu iqtisodiyot davlat siyosati ta`siridan holi bo`ladi. An`anaviy iqtisodiy tizim hali taraqqiy etmagan urug`-aymoqchilik sharoitida yashayotgan ba`zi Afrika xalqlarida uchrab turadi.a) iqtisodiy resurslar; b) iqtisodiy aloqalar yoki munosabatlar; v) noiqtisodiy mexanizm; g) iqtisodiy siyosat. Iqtisodiy tizimga quyidagalar kiradi:
Iqt isodiy t izimlar v a ularning t urli modellari Jamiyat taraqqiyotining barcha bosqichlarida amal qiladigan xo’jalik yuritishning iqtisodiy va ijtimoiy tuzilishi birgalikda iqtisodiy tizim ni tashkil qiladi. Iqtisodiy tizimlar quyidagi ko’rinishlarda turkumlanadi: 1. An‘anaviy iqtisodiyot; 2. Ma‘muriy bo’yruqbozlik iqtisodiyoti; 3. Bozor iqtisodiyoti tizimi .
Sof bozor iqtisodiyoti tizimi . Bu bozordaga talabni qondirishga qaratilgan, bozor orqali hamkorlikni taqozo etuvchi erkin va demokratik iqtisodiy tizim. U xususiy mulkchilik, bozor uchun ishlash, cheklanmagan iqtisodiy tanlov, naf ko`rish va raqobat kabi tamoyillarga asoslanadi. Bozor tizimida daromad topish chegaralanmaydi, boy bo`lish taqiqlanmaydi, o`ziga to`q, farovon yashovchi odamlarning moddiy tengsizligi mavjud bo`ladi. Bozor tizimi asosida tovar ishlab chiqarish va pul yotadi. Bozor tizimi dunyoning hamma mamlakatlarida bor, lekin uning rivojlanish darajasi bir xil emas.