logo

O‘LKAMIZ TARIXINI O‘RGANISHDA TOPONIMIKA FANINING TUTGAN O‘RNI

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1413.75 KB
MAVZU:O‘LKAMIZ TARIXINI 
O‘RGANISHDA TOPONIMIKA 
FANINING TUTGAN
O‘ RNI. Toponim ik a  (y unoncha  « t opos»   -  joy, 
« onoma»   -  nom)  -  joy   nom lari  t o 
g'risidagi  fandir.  Toponimik a  deganda 
joy   nomlarini  o'rganadigan  fan, 
t oponimiy a  deganda  esa  geografi k  
nomlar  y ig‘indisi  t ushuniladi. 
Toponim ik a  geografi y a,  t arix, 
et nografi y a  bilan  chambarchas  aloqada 
riv ojlanadi.  Toponimlar  t il  t arixini 
t adqiq  et ishda  m uhim   m anba 
hisoblanadi  Toponimik a  xalqlam ing 
t arixiy   o‘t mish  xususiy at larini 
jonlant irishga,  ulaming  joy lashish 
chegaralarini  belgilashga,  t illaming 
o‘t mishdagi  t arqalish  hududlarini, 
madaniy   v a  iqt isodiy   mark azlar,  sav do 
y o'llari v a shahar, qishloq geografi y asini 
t av sifl ashga y ordam  beradi. Geografi k   joy   nomlari  (k ey ingi  o‘rinlarda 
t oponimlar)  qumqlik   v a  suv lik lardagi 
geografi k  oby ek t laming, joy laming at oqli 
ot laridir.  Toponimlar  o‘zbek   t ili,  uning 
so‘z  boy ligi,  o‘zbek   xalqining  madaniy, 
ma’nav iy   hamda  ilmiy   merosiga  oid  boy  
ma’lumot lami  o‘zida  ifodalab,  asrlar 
dav omida  saqlab,  asrab  k elay ot gan  ulug' 
xazinadir.  J oy   nomlarining  asosiy   v azifasi 
-  brr  xil,  bir  t ipli  geografi k   o‘rinlar, 
oby ek t lar,  hududlami  alohida,  y ak k a 
holda  ajrat ib  at ash  v a  shu  orqali  ulami 
bir-biridan  farqlashga  xizmat   qilishdir. 
Toponimlarda  xalqning  o‘t a  qadimiy  
dav rlardan  t ort ib  shu  k unlaigacha 
boigan  noy ob  k uzat ishlari,  t ajribalari, 
ulaming  duny oqarashi  v a  t urli  e’t iqodlari 
o‘z ifodasini t opgan 1917-y ilga qadar t oponunik a 
m ust aqil fan sifat ida organilm ay, 
uning v azifasini t arixiy  
geografi y a fani bajanb k elardi. 
Toponimik a geografi y a, t arix, 
et nografi y a, t arixiy  oik asliunosiik  
fanlari bilan cham barchas 
aloqada riv ojlanadi. Toponim lar 
t il t arixini t adqiq et ishda, 
xalqlaming t anxiy  o‘t m ish 
xususiy at larini oiganishda, 
ulam ing joy lashish chegaralarini 
belgilashda, t illam ing 
o‘t m ishdagi t arqalish hududlarini 
t adqiq qilishda, m adaniy  
m ark azlar, sav do y oilari v a 
shahar, qishloq geografv y asim  
t av sifl ashda m uhim  hisoblanadi. Toponim ik a  (y unoncha  « t opos»   -  joy, 
« onoma»   -  nom)  -  joy   nom lari  t o 
g'risidagi  fandir.  Toponimik a  deganda 
joy   nomlarini  o'rganadigan  fan, 
t oponimiy a  deganda  esa  geografi k  
nomlar  y ig‘indisi  t ushuniladi. 
Toponim ik a  geografi y a,  t arix, 
et nografi y a  bilan  chambarchas  aloqada 
riv ojlanadi.  Toponimlar  t il  t arixini 
t adqiq  et ishda  m uhim   m anba 
hisoblanadi  Toponimik a  xalqlam ing 
t arixiy   o‘t mish  xususiy at larini 
jonlant irishga,  ulaming  joy lashish 
chegaralarini  belgilashga,  t illaming 
o‘t mishdagi  t arqalish  hududlarini, 
madaniy   v a  iqt isodiy   mark azlar,  sav do 
y o'llari v a shahar, qishloq geografi y asini 
t av sifl ashga y ordam  beradi. Tarix,  geografi y a,  t ilshunoslik , 
t oponim ik ashunoslik ,  et nografi y a  k abi 
k o‘plab  fanlam i  o‘rganishda 
t oponim ik aning  o‘m i  m uhim .  U  fan 
sifat ida  birmuncha  k echroq  shak llangan 
boiishiga  qaram ay,  olk am iz  t arixini 
o‘rganishda  m uhim   sanaladi. 
Toponim ik ani  bilmay   t urib  geografi k   joy  
nomlarini  birbirlaridan  farqlash  qiy in. 
Tabiiy k i,  har  bit   t urk um  (shahar,  qishloq, 
t og‘,  cho'l,  v a  h.k .)  t ushunchalar  biror 
norn  ost ida  shak llangan.  Shu  boisdan 
insoniv at   shak llanibdik i,  ulam i  biron  bir 
nomlar  bilan  at ay di.  N at ijada  jam iy at  
t arixida  m illionlab  nom lar  pay do  boidi  v a 
ulam ing  o‘ziga  xos  m a’no129  mazm unlan 
shak llandi.  Ay nan  o'sha  m ano-mazm un 
bir  qancha  fanlam i  o'rganishda  oziga  xos 
aham iy al k asb et adi. В  uni chuqur anglagan t adqiqot chilar 
joy   nomlarini  t arixiy,  lingv ist ik ,  y a’ni 
et imologik   jihat dan  t ahlil  qilar  ek an. 
o‘shat oponim  mazrnunan  joy lashgan 
nuqt asining  t abiiy   geografi k  
sharoit iga  naqadar  mos  t ushish  y ok i 
t ushmasligiga  e’t ibor  qarat adilar. 
Chunk i  joy   nomlan  o'sha  hududning 
o‘ziga  xos  x ususiy at larini  aniq 
ifodalab  t uradi.  Masalan,  N urot a 
t ogiari  y onbag'irlarida  joy lashgan 
Temir  Qobiq,  Temirk on,  Zarmit an. 
Zarband  qishloqlari  o‘mida 
qadimdanoq  t emir  y ok i  olt in  qazib 
olingan.  joy ning  bu  xil  nomlanishi 
zamonamizda  ushbu  hududlar 
bo'y lab  y irik   k onlaming  ochilishga 
sababchi bo'lgan bo‘lsa k erak . Toponim ik a  fani  garchand  must aqil  rav ishda 
shak llangan  bo‘lsa-da.  u  riv ojlanish  bosqichida  qat or 
fanlar  bilan  o‘zaro  aloqada  bo'lgan  v a  bu  jaray on 
hamon  dav om   et ib  k elmoqda.  Chunk i  t oponimlami 
bir  qancha  fanlar  o‘z  nuqt ay i  nazaridan  t urib 
o'rganadilar.  Filologlar  t oponimlarning  k elib  chiqishi 
(et imologiy asi),  shuningdek ,  lingv ist ik   birlik   sifat ida 
shak llanish  v a  riv ojlanish  qonuniy at larini  o'rgangan. 
Toponim lar  o‘t mishning  « guv ohlari»   sifat ida 
t arixchilam ing  diqqat larini  jalb  qiladi,  et nografl ar 
esa  t oponimlaming  t urli  urf-odat lari,  aholining 
y ashash  t arzi  bilan  o  zaro  aloqada  shak llanish 
xususiy at larini  t adqiq  et adilar.  Geografl ar 
t oponimik ani  fanlaming  bo'linmas  t armog'i  sifat ida 
biladilar  Chunk i  t oponimik   at am alaming  geografi k  
t arqalishi,  ushbu  fanni  t adqiq  et ishda  o‘ziga  xos 
uslub  t arzida  isht irok   et adi.  Zero,  joy   nomlari 
k o'pgma  holat larda  o'rganilay ot gan  hududning 
geografi k  sharoit idan xabar berib t uradi J oy   nomlari  insoniv at   t arixi  v a  hay ot ida 
alohida  o‘ringa  ega.  Ularsiz  k ishilar 
qay erga  borishini  ham  bilmasdilar. 
Shuning  uchun  qadimgi  130  joy   nomlariga 
maxsus, alohida t o'xt alish hollari boim asa 
hamk i  y ozilgan  ilmiy -amaliy   qiy mat ga  ega 
boigan  asarlarda  u  y ok i  bu  darajada 
t o‘xt alganligini  t arixiy   v a  geografi k  
asarlardan  bilishimiz  mumk in. 
At rofi mizdagi  t urli-t uman  joy lami  ularga 
berilgan  nomlar  asosidagina  t ushunamiz, 
anglay miz  v a  eslab  qolamiz,  chunk i 
t oponimlar  ( joy   nomlari)  o  ziga  xos  t arix, 
o‘ziga  xos  xot ira  hamda  o‘ziga  xos 
madaniy -ma’nav iy   y odgorlik lardan  biri 
sanaladi.  Shuning  uchun  ham  joy   nomlari 
dav lat   ahamiy at iga  molik   masala  ek anligi 
qat or rasmiy  hujjat larda qay d qilingan 0‘zbek ist on  t oponimik asi  fani 
asrimizning  30-y illaridan  boshlab 
riv ojlangan.  Uning  riv ojlanishiga 
t oponimist   olim  H.Hasanov ning 
xizmat lari  k at t a.  Vat animiz  joy  
nomlariga  oid  t oponimik   m  aium 
ot lar  esa  t arixiy   ilmiy  
k it oblardan  qadim-qadimdan 
beri  naql  qilinib  k elmoqda.  Shu 
sababli  joy   nomlari  bo‘y icha  olib 
borilay ot gan  ilmiy   t adqiqot  
ishlarida  ancha  qadimiy   bo’lgan 
qoly ozma  manbalaridagi 
mat eriallar  ham  e’t iborga 
olinmoqda.  Bu  holni  hozirgi 
v aqt da  amalga  oshirilay ot gan 
ilmiy   t adqiqot   ishlarida  aniq 
k o‘rish mumk in. O'zbek ist on  t oponimik asi  fani 
ay nan  Vat animiz  hududidagi  joy  
nomlarini  y igish,  t o'plash,  m  aium 
bir  ilmiy -nazariy   t izimga  solish 
bilan  birga,  ulami  har  t omonlama 
izohlashga  ham  harak at   qiladi. 
Mamlak at imiz  hududida  Toshk ent  
shahri,  Toshk ent ,  Sirdary o,  J izzax, 
Samarqand.  Qashqadary o, 
Surxondary o,  Buxoro,  X orazm, 
N av oiy,  N amangan,  Andijon, 
Farg‘ona  v iloy at lari  v a 
Qoraqalpogist on  Respublik asi 
joy lashgan.  Yuqorida  sanab  oiilgan 
shahar  v a  v iloy at lar  t oponimik aga 
malumot lami y ig’ib beradi.  Ulardan  ay rimlarining  asarlari 
ay nan  t oponimik a  fanining 
riv ojlanishi  uchun  muhim 
manbadir.  J umladan,  Ibn  J a’far 
N arshaxiy   (X   asr)  ning  « Buxoro 
t arixi»   k it obi  shular  jumlasidandir. 
Olim  o‘sha  dav rlarda  Buxoro 
at rofl arida  mav jud  boigan 
shaharlami eslash bilan bir qat orda 
ulaming  at ama  t arziga  k irish 
sabablarini  ham  y orit ib  beradi. 
J umladan,  X amuk et   -  X amuk   k at t a 
y er  egasi,  buxorolik   dehqonning 
nomi  edi.  A slida  buxorolik lar 
« X amuk »   deb  gav hami,  k ent   deb 
esa  shahami  at ay dilar.  Demak , 
X amuk et   -  gav har  shahar  y ok i 
shaharlaming gav hari demak dir Al-X orazmiy,  J ay honiy,  Abu  Ray hon 
Beruniy,  Yusuf  X os  Hojib,  Mahmud 
Koshg‘ariy,  Bobur  asarlarida  k o‘plab 
t oponimlar  qay d  et ilgan.  Bu 
asarlarnmg  muallifl an  ham  joy  
nomlarining  mazmuniga  k at t a  133 
e’t ibor  bilan  qaraganlar.  X I   asrda 
y ashagan  mashhur  olim  Yusuf  X os 
Hojib  o‘n  sak k iz  oy   dav omida  y irik  
dost on  t arzidagi  t arixiy   asar  y arat di. 
Uning nomi « Qut adg‘u bilig»  boiib, bu 
k it ob  t oponimik   maiumot larga 
boy ligi  bilan  ham  qimmat lidir. 
Mahmud Koshg‘ariy  t oponimik asining 
qiy mat i  nafaqat   qadimiy ligi,  balk i 
et imologiy asi,  noma’lum  joy   nomlari 
mazmunini  aniq  ochib  berishi  bilan 
y anada oshadi Abu  Ray hon  Beruniy   nafaqat   geografi y a, 
geologiy a,  t ibbiy ot ,  falsafa,  mat emat ik a 
k abi  o‘nlab  fanlar,  balk i  t oponimik a 
sohasida  ham  ajoy ib  k uzat ishlar  olib 
boigan.  Uning  « Hindist on»   asarida 
t oponimik a  qonumy at lari  bay on  et ilgan 
boiib, « v unonlar v a arablar t urk iy  so'zlami 
buzib,  o'z  t alafi uzlariga  moslab 
ishlat ganlik lari  t ufay li  bulaming  ma’nosi 
o‘zgarib k et gan» , dey di. Mana bu jumlalar 
nihoy at da  ahamiy at lidir.  « Tosh»   so‘zi  (asli) 
t urk iy cha  ism  boiib,  « shosh»   k o‘rmishini 
olgan.  Toshk and  « t oshli  qishloq»  
demak dir.  Pt olemey ning  « J ugiofi y a»  
k it obida  u  Bug  al-X it ora  (t osh  qal’a)  deb 
nomlangan» ,  dey di  olim.  Ko‘rinib 
t uribdik i,  Beruniy   joy   nomlarining  t arixi 
v a t o‘g‘ri y ozilishiga ast oy dil qiziqqan. J umladan, Moit on shahri nomiga 
t arixiy   manbalardan  olib, 
quy idagicha  izoh  bergan: 
« Moit onning  (asl)  nomi 
Koshy ak ura  edi,  k ey in  X ajapura, 
k ey in  Baganura,  k ey in 
Saibxanura  v a  Moiast xona,  y a’ni 
« A sl  joy »   deb  nomlandi.  Bunda, 
m  o  i  -  « asl» ,  t ona  -  « joy »  
demak dir.  Beruniy ning 
aniqlashicha,  ay rim  joy lar  o‘sha 
y erda  uchramay digan  buy umlar 
nomi  bilan  at algan.  Masalan, 
Hind  ok eanidagi  Yoqut   orolida 
y oqut   mut laqo  y o‘q.  U  y erdagi 
k ishilaming  go‘zal  fazilat lari, 
husni  t ufay ligina  orolning  nomi 
Yoqut  boiib qolgan  Bobur  t oponimik a  fanining  riv ojlanishi 
uchun  muhim  t adqiqot lar  qilgan 
qomusiy   bilimlar  egasidir.  Uning 
« Bobumoma»   asarida  0‘rt a  Osiy o 
xalqlari  ishlat gan  geografi k   t erminlar 
v a  ularga  berilgan  izohlar  bilan  boy dir. 
J umladan,  « jilg‘a»   k ichik   soy, 
« nay shak ar»   shak arqamish,  « t angi»  
dara,  t og‘  oraligidagi  y o л i,  « uchma»  
chuqurjary oqasi,  « ulang»   o‘t loq,  y er, 
k eng  may don  degan  ma’nolami 
bildiradi.  « Bobumoma» da  X V I  asr 
boshidagi joy  nomlari o‘sha v aqt lardagi 
holat ida  v a  t ransk ripsiy ada  berilgan. 
Shu  boisdan  ulaming  k o‘pchiligi 
zamonamizda  ba’zi  fonet ik   o‘zgarishlar 
bilan uchray di.  O'zbek ist onda  t oponimik a  fanining  y irik  
v ak illaridan  biri  Suy un  Qoray ev   o'zbek  
t oponimik a  fanining  riv ojlanishiga  k at t a 
hissa  qo‘shgan.  Qoray ev   asarlaridan 
lingv ist ik ,  k art ografi k ,  t arixiy   v a  et nografi k  
malumot lar  y arat ilgan  bo'lib.  « Toponimik a» , 
« Geografi k   nomlar  ma'nosi» ,  « Geografi k  
nomlar  ma'nosini  bilasizmi?»   v a  «   0‘zbek ist on 
v iloy at lari  t oponimlari»   risolalari  o‘zining  joy  
nomlari,  uning  t alqini,  izohi  v a 
et imologiy asini  at rofl icha  bay on  et ilishi  bilan 
ajralib  t uradi.  S.  Qoray ev   asarlarining 
ak sariv at i  oddiy,  sodda  t ilda,  ay ni  pay t da 
ommabop  t arzda  y ozilgan.  Olimning  hamma 
asarlarida  oy k onim,  et nooy k onim, 
ant ropooy k onim,  fi t ooy k onim,  zoonim, 
gidronim, oronim. geomorfologik , agronim v a 
boshqa t urdagi joy  nomlari k eng  о' rin olgan. Geologiy a, m ineralogiy a fanlari dok t ori R. Musin 
v a  H.  Rahmat ullay ev   0‘rt a  Osiy odagi  foy dali 
qazilm a boy lik laririing geografi k  t arqalishim  joy  
nomlarining  m azmun-m ohiy at iga  k o‘ra  qidirish 
borasida  qiziqarli  t adqiqot lar  olib  bordilar.  Shu 
bilan  geologik   qidiruv   ishlarida  t oponimik aning 
rolini  y anada  oshirishga  m uv afFaq  boidilar. 
T.N afasov   t oponim ik a  fanining  riv ojlanishiga 
k at t a  hissa  qo‘shgan.  Uning  « J anubiy  
O'zbek ist on  t oponim iy asining  et nolingv ist ik  
analizi» ,  « Qishlog‘ingiz  nega  shunday   at algan?»  
asailari  t oponim ik a  fanining  y angi  qirralarini 
ochib berdi. Ay niqsa, bu t adqiqot lar oy k onim ik a 
ilm ida  y arat ilgan  dast labk i  t adqiqot  
hisoblanadi.  T.  N afasov ning  « J anubiy  
O'zbek ist on  t oponim iy asining  et nolingv ist ik  
analizi»   nom li  m onografi y asida  m am lak at im iz 
janubidagi  joy   nomlarining  et nolingv ist ik   t ahlili 
berilgan. Geografi v a  y o‘nalishida  olib 
borilgan  t oponimik   t adqiqot lar 
mahalliy   k adrlar  t omonidan 
o't gan  asming  ik k inchi  y armidan 
boshlandi.  Bu  borada 
H.Hasanov ning  t adqiqot lari 
diqqat ga  sazov ordir.  Uning 
« Geografi k   nomlar  imlosi» .  «   0 
‘rt a  Osiy o  joy   nomlari  t arixidan» , 
« Yer  t ili» ,  « Geografi k   nomlar 
siri»   asarlan  shular 
jumlasidandir.  Key ingi  v aqt larda 
t oponimik a  fani  geograf  olimlar 
t omonidan y anada k at t a isht iy oq 
bilan t adqiq et ilmoqda H.Hasanov ning  t oponimik aga  bag‘ishlangan  asarlaridan 
biri  1977-y ilda  chop  et ilgan  « Yer  t ili»   risolasidir.  Olimning 
bu  k it obi  ik k i  135  qismdan  iborat   bo‘lib,  birinchi  qismi  y er 
y uzidagi  joy   nomlarining  t urlari,  shak llanishi  v a  geografi k  
nomlaming  mak t abda  o'rganilishini  o'z  ichiga  oladi. 
Risolaning  ik k inchi  qismida  ay rim  nomlaming 
et imologiy asi,  y a’ni  lug‘av iy   ma’nolariga  izoh  berilgan.  Bu 
risola  o  qit uv chilar.  t alabalar,  o’quv chilar  v a  k eng 
k it obxonlar  ommasiga  moijallangan.  Ay ni  pay t da  risolada 
joy   nomlarining  k lassifi k at siy asi  berilib,  ulaming  har 
biriga  qisqacha  izoh  ham  berilgan.  Risolada  O'rt a 
Osiy odagi  geografi k   nomlar  v a  ulaming  et imologiy asi-
semant ik asiga  alohida  e’t ibor  berilgan.  H.Hasanov  
t oponimik aga  bag‘ishlangan  o‘nlab  maqolalami  chop 
et t irgan.  Olimning  «   0  ‘rt a  osiy olik   geograf  v a  say y ohlar»  
(1964)  v a  « Say y oh  olimlar»   (1981)  k abi  risolalaming  chop 
et ilishi  O  ’rt a  Osiy o  xalqlari  madaniy at ini,  t arixim 
o‘rganishda muhim ahamiy at  k asb et di. Mazk ur risolada O 
rt a  Osiy odan  y et ishib  chiqib  fanimiz,  madaniy at imiz 
t arixiga  buy uk   hissa  qoshgan  qirqqa  y aqin  olimning 
hay ot i,  ilmiy   merosi,  ulaming  joy   nomlari,  t oponimik a 
faniga  qo‘shgan  hissalari  haqida  ancha  k eng  ma’lumot  
berilgan. L.  Karimov ni ng  «   0‘zbek   t ilidagi 
t oponimlaming  o‘rganilishi»   nomli 
monografi y asida  joy   nomlarining  o 
‘rganish  met odl ari,  ularning 
lingv i st ik   xususiy at lari,  semant ik  
t asnifi ,  et imologik   t ahlili   k abi  i lmiy  
ahamiy at ga  ega  muammolar 
shi moliy   o  ‘zbek   shev alaridagi 
t oponimlar  mi solida  bay on  qil ingan. 
Z.Dusi mov   « X orazm  t oponimlari»  
deb  nomlangan  monografi y asi da 
X orazm  hududi   j oy   nomlariga  xos 
xususiy at lar  bay on  qili ngan.  N . 
Ox unov ning  « Til  v a  j oy   nomlari » , 
« Ant rot oponimlar  nima?»   deb 
nomlangan  k it oblari da 
t oponimik aga  oid  nazariy   masalal ar 
bo  lgan  joy   nomlari, 
ant rot oponimlar  v a  t oponimlaming 
nomlanish  xususiy at l ari  k abi 
masalalar at rofi icha y orit ilgan.  0‘rt a  Osiy o,  jum ladan, 
0‘zbek ist onda  t oponimlami 
o‘rganish  uzoq  t arixga  ega. 
0‘zbek ist on  t oponim ik asini 
o‘rganishda  mashhur  rus 
sharqshunos  olim lari  hamda 
t arixchilari:  V.  V y at k in, 
N.Sik y ak ov sk iy,  L.  Sobolev,  V. 
Bart old,  S.P.  Tolst ov,  P.  Iv anov,  M. 
Masson,  O.Suxarev a  v a  boshqalar 
bu  sohada  juda  k at t a  ishlami 
amalga  oshirdilar. 
Respublik amizdagijoy   nomlar 
ining  k elib  chiqish  t arixini  hamda 
geografi k   at am alam i  o‘rgamshda 
Y.  G  ulomov,  R.Nabiy ev,  A . 
Muham madjonov,  F.A bdullay ev,  S. 
Ibrohim ov laming  ham  hissasi 
k at t adir.  X UDOYQULOV  OX UN J ON  208-GURUHETIBORIN GIZ 
UCHUN  RA HMAT!!!

MAVZU:O‘LKAMIZ TARIXINI O‘RGANISHDA TOPONIMIKA FANINING TUTGAN O‘ RNI.

Toponim ik a (y unoncha « t opos» - joy, « onoma» - nom) - joy nom lari t o g'risidagi fandir. Toponimik a deganda joy nomlarini o'rganadigan fan, t oponimiy a deganda esa geografi k nomlar y ig‘indisi t ushuniladi. Toponim ik a geografi y a, t arix, et nografi y a bilan chambarchas aloqada riv ojlanadi. Toponimlar t il t arixini t adqiq et ishda m uhim m anba hisoblanadi Toponimik a xalqlam ing t arixiy o‘t mish xususiy at larini jonlant irishga, ulaming joy lashish chegaralarini belgilashga, t illaming o‘t mishdagi t arqalish hududlarini, madaniy v a iqt isodiy mark azlar, sav do y o'llari v a shahar, qishloq geografi y asini t av sifl ashga y ordam beradi.

Geografi k joy nomlari (k ey ingi o‘rinlarda t oponimlar) qumqlik v a suv lik lardagi geografi k oby ek t laming, joy laming at oqli ot laridir. Toponimlar o‘zbek t ili, uning so‘z boy ligi, o‘zbek xalqining madaniy, ma’nav iy hamda ilmiy merosiga oid boy ma’lumot lami o‘zida ifodalab, asrlar dav omida saqlab, asrab k elay ot gan ulug' xazinadir. J oy nomlarining asosiy v azifasi - brr xil, bir t ipli geografi k o‘rinlar, oby ek t lar, hududlami alohida, y ak k a holda ajrat ib at ash v a shu orqali ulami bir-biridan farqlashga xizmat qilishdir. Toponimlarda xalqning o‘t a qadimiy dav rlardan t ort ib shu k unlaigacha boigan noy ob k uzat ishlari, t ajribalari, ulaming duny oqarashi v a t urli e’t iqodlari o‘z ifodasini t opgan

1917-y ilga qadar t oponunik a m ust aqil fan sifat ida organilm ay, uning v azifasini t arixiy geografi y a fani bajanb k elardi. Toponimik a geografi y a, t arix, et nografi y a, t arixiy oik asliunosiik fanlari bilan cham barchas aloqada riv ojlanadi. Toponim lar t il t arixini t adqiq et ishda, xalqlaming t anxiy o‘t m ish xususiy at larini oiganishda, ulam ing joy lashish chegaralarini belgilashda, t illam ing o‘t m ishdagi t arqalish hududlarini t adqiq qilishda, m adaniy m ark azlar, sav do y oilari v a shahar, qishloq geografv y asim t av sifl ashda m uhim hisoblanadi.

Toponim ik a (y unoncha « t opos» - joy, « onoma» - nom) - joy nom lari t o g'risidagi fandir. Toponimik a deganda joy nomlarini o'rganadigan fan, t oponimiy a deganda esa geografi k nomlar y ig‘indisi t ushuniladi. Toponim ik a geografi y a, t arix, et nografi y a bilan chambarchas aloqada riv ojlanadi. Toponimlar t il t arixini t adqiq et ishda m uhim m anba hisoblanadi Toponimik a xalqlam ing t arixiy o‘t mish xususiy at larini jonlant irishga, ulaming joy lashish chegaralarini belgilashga, t illaming o‘t mishdagi t arqalish hududlarini, madaniy v a iqt isodiy mark azlar, sav do y o'llari v a shahar, qishloq geografi y asini t av sifl ashga y ordam beradi.