MAVZU: O’LKAMIZ TARIXINI O’RGANISHDA TOPONOMIKA FANINING TUTGAN O’RNI

1. Toponimika tushunchasi va uning maqsadi. Geografik joy nomlarini o'rganishda toponimikaning o'rni. 2. Toponimikaning fan sifatida shaklanishi. Toponimikaga oid asosiy ilmiy terminlar mazmuni. Toponimikaning ikki qismga: mikro va makro toponimlarga bo`linishi. Ularning farqli xususiyatlari. 3.O'zbekiston toponimikasiga oid atamalarning yozma manbalarda qayd etilishi. O'zbekistonda toponimik tadqiqotlar tarixi. Reja :

 Toponimika  ( lotincha   topos  — joy,  onoma  —  ism)  —  jo g rofiy  nomlarning  paydo   ʻ ʻ bo lishi,  rivojlanishi,  o zgarishi  va  to g ri  yozilishini  o rganuvchi  fan. ʻ ʻ ʻ ʻ ʻ  Toponimika  (yun.  topos  —  joy  va  onyma  —  ism,  nom)  —  onomastikattt  joy  nomlari   (geografik  atoqli  nomlar)ni,  ularning  paydo  bo lishi  yoki  yaratilish  qonuniyatlarini,   ʻ rivojlanish  va  o zgarishini,  tarixiyetimologik  manbalari  va  grammatik  xususiyatlarini,   ʻ ularning  tuzilishini,  tarqalish  hududlari  hamda  atalish  sabablarini  o rganuvchi  bo limi.   ʻ ʻ Muayyan  bir  hududdagi  joy  nomlari  majmui  —  toponimiya,  alohida  olingan  joy  nomi   esa  toponim  deb  ataladi.  Toponimlar  ham,  til  leksikasining  bir  qismi  sifatida  boshqa   hamma  so zlar  singari  til  qonuniyatlariga  bo ysunadi,  lekin  o zining  paydo  bo lishi  va   ʻ ʻ ʻ ʻ ba zi  ichki  xususiyatlari  jihatidan  jamiyatning  kundalik  moddiy  va  ma naviy  holati,   ʼ ʼ iqtisodiy  turmushi,  orzu  va  intilishlariga  aloqador  bo lib,  ma lum  darajada  boshqa   ʻ ʼ guruh  so zlardan  farq  qiladi.  Shu  bilan  birga,  toponimlarda  milliy  tilimizga  xos  bo lgan   ʻ ʻ qadimiy  fonetik,  leksik  va  morfologik  elementlar  ko proq  saklangan  bo ladi. ʻ ʻ

 Joyning tabiiy  geografik  sharoiti  (relyef),  aholining  etnik  tarkibi,  kishilarning  kasbi   va  mashg uloti,  qazilma.  boyliklar,  tarixiy  shaxslar  va  voqealar  toponimlar   ʻ vujudga  kelishining  asosiy  manbalari  hisoblanadi.  T.  geogr.,  tarix,  etn.  bilan  chambarchas  aloqada  rivojlanadi.  Toponimiya  til  tarixi   (tarixiy  leksikologiya,  dialektologiya,  etimologiya  va  boshqalar)ni  tadqiq  etishda   muhim  manba  hisoblanadi,  chunki  ba zi  toponimlar  (ayniqsa,  gidronimlar)   ʼ arxaizm  va  dialektizmlarni  o zgartirmasdan  barqaror  saqlab  qoladi,  ko pincha   ʻ ʻ muayyan  hududda  yashagan  xalklarning  substrat  tillariga  borib  taqaladi.  T.   xalklarning  tarixiy  o tmishi  xususiyatlarini  jonlantirishga,  ularning  joylashish   ʻ chegaralarini  belgilashga,  tillarning  o tmishdagi  tarqalish  hududlarini,  madaniy  va   ʻ iqtisodiy  markazlar,  savdo  yo llari  va  sh.  k.  geografiyasini  tavsiflashga  yordam   ʻ beradi.  Toponimlarning  amaliy  transkripsiyasi,  ularning  dastlabki  asosga  ko ra   ʻ hamda  bir  xil  yozilishi,  boshqa  tillarda  berilishi  T.ning  amaliy  jihati  hisoblanadi