O‘QUVCHILARNI TARBIYALASHDA INSHONING AHAMIYATI
MAVZU: O‘QUVCHILARNI TARBIYALASHDA INSHONING AHAMIYATI . REJA: I. KIRISH II. ASOSIY QISM 1.BOB. SODDA MASALALARNI O‘RGATISH METODIKASI 1.1. 1.O`quvchilarga sodda masalalar yechishni o`rganish usullari. 1.2. .Sodda masalalar bilan tanishtirish va ularni yechishni o’rgatish. 2.BOB . SODDA MASALALARNI O‘RGATISH METODIKASINING NAZARIY ASOSLARI. 2.1. .«O`nlik mavzusida masalalar ustida ishlash metodikasi. 2.2. Sodda masalalarni yechishga o`rgatish va ularni har xil usullar bilan yechish. III. XULOSA. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI.
KIRISH .Masalalar yechish matematika óqitishning muhim tarkibiy qismidir. Masalalar yechishmasdan matematikani ózlashtirishni tasavvur ham qilib bólmaydi. Matematikada masalalar yechishni nazariyani amaliyotga tadbiq qilishning mutlaqo tabiiy yóldir. Arifetik amallarning mazmunini amallar orasidagi boğlanishlarni, amal komponentlari bilan natijalari orasidagi boğlanishlar bilan tanishishda mos sodda masalalardan foydalaniladi. Sodda masalalar óquvchilarni matematik munosabatlar bilan tanishtirishning muhim vositalaridan biri bólib xizmat qiladi1 . Masalalarni mustaqil yechishni tashkil qilish óqituvchiga óquvchilarning mumkin bólgan aqliy qobiliyatlarini rezervlardan foydalanish imkonini beradi. Masalalar yechish orqali óquvchilarda ushbu malakalar tarkib topmoği lozim. 1.Masalani tinglashni órgatish va uni mustaqil óqiy olish. Masalalar ustida ishlash uning mazmunini ózlashtirishdan boshlanadi. 2.Masalani dastlabki analiz, qilish. Ma’lumni noma’lumdan, muhimi nomuhimdan ajratish. Masalada berilganlar bilan izlanayotganlar orasidagi boğlanishni ochish bu eng muhim masalalardan biri bunday malakaga ega bólmay turib, masalalarni mustaqil yechishga órganib bólmaydi. 3.Masalani qisqa yozish malakasi. Masala teksti ustida oğzaki ishlagandan keyin uning mazmunini matematik terminlar tiliga ótkazish va qisqa yozuv shaklidagi matematik strukturasini (qisqacha shaklini) belgilash kerak.
ASOSIY QISM O‘quvchilarni sodda masalalar bilan tanishtirish. O`quvchilarda eng oldin tanishadigan arifmetik masalalar tushunarli bo`lishi kerak yig’indi va qoldiqli masalalarga doir masalalar jumlasi kiradi. Bunday masalalarni echish bilan tanishtirishni, parallel olib borish maqsadga muvofiq bo`ladi, bunday masalalarga quyidagi masalalar kiradi2 . 1.Ahmad 3ta qo`g’irchoq va 2ta koptok rasmini chizdi. Ahmad nechta o`yinchoqning rasmini chizdi? 2.Bahodir jo`yakdan 6 ta bodring uzdi 2 ta bodringni edi. Nechta bodring qoldi? Sodda masalalarning qiyinligi bo`yicha ikkinchi turi bu sonni bir necha birlik orttirish yoki kamaytirishga doir masalalardir, bunday masalalarga namunalar keltiramiz. 1.Zokirda 6 ta Ahmadda esa undan 2 ta ortiq daftar bor. Ahmadda nechta daftar bor? Echish: 6+2=8 ta. Javob: Ahmadda 8 ta daftar bor. 2.Maysara 7 ta ertak, Go`zal esa undan 3 ta kam ertak o`qidi. Go`zal nechta ertak o`qigan? Echish: 7- 3=4 ta Javob:Go`zal 4 ta ertak o`qigan.
1.BOB. SODDA MASALALARNI O‘RGATISH METODIKASI 1.1.O`quvchilarga sodda masalalar yechishni o`rganish usullari . Masaladagi berilgan sonlarning nechtaligini ta‘kidlashga va ular o`rtasidagi munosabatlarini aniqlay bilish ko`nikmasini rivojlantirishga imkon beruvchi eng muhim matn usuli-masalani tasvirlashdir. Bolalarning narsalarning chizmada tasvirlash usullari bilan tanishishi ham foydalidir. Dastlabki 1-2 ta masalani o`qituvchining o`zi tasvirlab chizadi. O`qituvchi doskaning ichiga 5 ta qo`ziqorin va uning oldiga bitta qo`ziqorin solingan savatchaning rasmini chizdi. Bolalar o`qituvchi qanday maslalni chizganini topganlaridan kiyin o`zlari hohlagan narsalar haqida masala tuzadi. Bolalarni masalaning javobi emas, balki masala shartini chizish kerakligi haqida bosh qotirish kerak, o`qituvchi tez chiziladigan narsalarni tanlash haqida maslahat beradi. U bir nechta yaxshi chiqqan va 1-2 ta yaxshi chiqmagan rasmlarni tanlab oladi. Bolalar kim qanday masala tuzganini topadilar. Ular qaysi rasm bo`yicha masala tuzish mumkin, qaysi rasm buyicha.masla tuzib bo`lmasligini, nima uchun xatosi nimada ekanligini aniqlaydilar. Rasmda masalada berilgan sonlar ko`rsatilishi kerakli haqida ishonch hosil qilinadi o`zaro tekshirish olib borilsa yaxshi bo`ladi. Ayirishga oid masala tuzishda ko`pincha ikkita rasm chizishga to`g’ri keladi, birida kamayuvchi, ikkinchisida qoldiq va ayiruvchi chiziladi. Masalan: birinchisida 6 ta archa, ikkinchisida 5 ta archa chiziladi
1.2.Sodda masalalar bilan tanishtirish va ularni yechishni o’rgatish. Matematik masalalar echish matematika o`qitishning muhim tarkibiy qismidir. Masalalar echmasdan matematikani o`zlashtirishni tasavvur ham etib bo`lmaydi. Matematikada masalalar echishning nazariyasini amaliyotga tadbiq qilishning muhim yo`lidir. Masalalar echishning boshlang’ich sinflarda o`rganiladigan u yoki bu nazariy materiallarni o`zlashtirish jarayonida muhim rolni va o`quvchilarni fikrlash qobilyatlarini o`stiradi muhim ro`l o`ynaydi. Masalalar amaliy ishlar sistemasi asosida tuziladi. Bu degan so`z har bir yangi tushunchani tarkib toptirish har doim bu tushuncha ahamiyatini tushuntirishga yordam beradigan uning qo`llanishini talab qiladigan u yoki bu masalani echish bilan amalga oshadi7 . Arifmetik amallarning mazmunini amallar orasidagi bog’lanishlarni amal komponentlari bilan natijalar orasidagi ochib berishda, har xil miqdorlar orasidagi bog’lanishlar bilan tanishishda mos sodda masalalardan foydalaniladi. Sodda masalalar o`quvchilarda murakkab masalalarni echish uchun zarur, bo`ladigan bilimlar malakalar va ko`nikmalarni tarkib toptirish uchun asos bo`lib xizmat qiladi. Masalalar bolalarning fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishning foydali vositasi bo`lib odatda o`z ichiga ayrim bilimlarni oladi. Bu bilimlarni qidirish masala echuvchidan analiz va sintezga mustaqil murojaat qilish faktlarni taqqoslash, umumlashtirish va hokazolarni talab qiladi. Bilishning bu usullarini o`rgatish matematika o`qitishning muhim maqsadlaridan biri hisoblanadi.