logo

O’rta Osiyo davlatlarining geosiyosiy holati va ijtimoiy-siyosiy tashkilotlarda tutgan o’rni

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1016.9013671875 KB
Mavzu: O’rta Osiyo davlatlarining geosiyosiy holati va ijtimoiy-siyosiy 
tashkilotlarda tutgan o’rni  
Reja:
1. O’rta Osiyo davlatlari geosiyosiy vaziyat
2. Markaziy Osiyo va Rassiya 
3. Markaziy Osiyo va AQSH
4. Markaziy Osiyo va Xitoy
5. Markaziy Osiyo va Yevropa Ittifoqi      
Tahlilchilar nazarida Markaziy 
Osiyo qudratli davlatlarning 
geosiyosiy manfaatlari doirasida 
qolmoqda. Mintaqada Amerika, 
Rossiya va Xitoy o’rtasida o’ziga 
xos kurash ketmoqda. Strategik 
joylashuv har bir respublika 
taraqqiyotiga ham, tanazzuliga 
ham sabab bo’lishi mumkin, deydi 
bu kuzatuvchilar.            AQSh, Rossiya, Xitoy, 
Hindiston, Yevropa Ittifoqi, 
Eron, Turkiya va boshqa 
davlatlarning ustuvor 
manfaatlari hamda ularning 
mintaqa mamlakatlari 
barqaror rivojlanishi va 
tashqi siyosati shakllanishiga 
ta’siri sezilmoqda. Bunda, 
albatta, ushbu davlatlarning 
Markaziy Osiyo bilan 
xavfsizlik, siyosat, 
energetika va iqtisodiyot 
sohalaridagi o‘zaro 
aloqalari, doirasida tasir 
etmoqda.      
Rossiya uchun Markaziy Osiyo mintaqasida YEOII va KXSHT asosiy 
[hamkorlik] muassasalar bo‘lib qolmoqda va Moskva ushbu “Markaziy Osiyo + 
RF” muloqotiga zikr etilgan rossiyetsentrik muassasalarni mustahkamlash va 
boshqa mamlakatlarni ushbu muassasalarga jalb etishning qo‘shimcha vositasi 
sifatida yondashadi. Sir emaski, Rossiya O‘zbekistonning YEOIIga 
integratsiyalashuvini olqishlagan bo‘lur edi, Rossiya nuqtai nazaridan Markaziy 
Osiyo mamlakatlari bilan O‘zbekiston ishtirokidagi muloqot ushbu mamlakatning 
YEOIIga a zo bo‘lib kirishiga ko‘maklashishi mumkin. Rossiya ayni shu sababga ʼ
ko‘ra ushbu muloqotni yuritmoqda      MDH malakatlari bilan hamkorlik ham 
O‘zbekiston tashqi siyosatining ustuvor 
yo‘nalishi hisoblanadi. Mazkur davlatlar bilan 
respublikamiz tarixan shakllangan siyosiy, 
iqtisodiy, transport-kommunikatsion va boshqa 
aloqalarga ega. O‘zbekiston Hamdo‘stlik 
mamlakatlari bilan tenglik, o‘zaro foydalilik, bir-
birining manfaatlarini hurmat qilish va e’tiborga 
olish tamoyillari asosida ikki tomonlama 
hamkorlik munosabatlarini qurishni davom 
etadi.            AQSH manfaatlari dunyoning deyarli barcha mintaqalarida mavjud. O‘rta 
Osiyo mintaqasida AQSH manfaatlari Turkiya va Xitoy manfaatlari bilan 
to‘qnashadi. Turkiyaning o‘zida G‘arb va Islom tarafdorlari bir-biriga qarama-
qarshi turadi.
  AQSH o‘zining geosiyosiy manfaatlarini Afg‘onistonda tartib o‘rnatishdan 
boshladi. Buning uchun u O‘zbekiston, Tojikiston va Qirg‘iziston bilan ularda 
mavjud aerodromlardan foydalanish bo‘yicha shartnomalar imzoladi. 
O‘zbekiston keyinchalik ushbu shartnomani bekor qildi.            
Bugungi kunda tomonlar o rtasida har tomonlama strategik sheriklik munosabatlarini ʻ
uzluksiz va izchil rivojlantirishga erishish maqsadida “Bir makon, bir yo l“ tashabbusini 	
ʻ
amalga oshirish bo yicha hamkorlikni chuqurlashtirishga ustuvor ahamiyat qaratilmoqda. 	
ʻ
Tashabbus doirasida ikki va ko p tomonlama iqtisodiy munosabatlarni yanada ravnaq 	
ʻ
toptirish, transport, logistika, tranzitga oid yangi imkoniyatlarni ishga solishga erishilmoqda. 
Bugungi global davrda yaqin hamkorlik mamlakatlarning yanada taraqqiy etishi, ijtimoiy 
barqarorlik, tinchlik sari keng yo l ochadi.	
ʻ      
XRning Markaziy Osiyo siyosati 
judayam pragmatik va hisob-
kitobli. Pekin buyuk 
davlatlardan biriga chaqiriq 
tashlamoqda, qabilidagi 
taassurotlarning oldini olishga 
urinmoqda. Xitoy Markaziy 
Osiyoda o z ta sir doirasini ʻ ʼ
o rnatishga urinayotgani 	
ʻ
borasidagi xavotirlar uning 
jadallik bilan iqtisodiy jihatdan 
o sayotgani, uning real vaziyati 
ʻ
va mintaqadagi siyosatini yaxshi 
tushunmaslik bilan bog liq.	
ʻ      O‘tgan yili Yevropa Ittifoqi tashqi siyosat 
bo‘yicha o‘zining yangi strategiyasini 
taqdim etdi. YeI ning tashqi siyosat 
va	
 xavfsizlik siyosati bo‘yicha global 
strategiyasida biz o‘z Ittifoqimizni qanday 
ko‘rishimiz va qolganlar qanday ko‘rishini 
istagan bo‘lishimiz ko‘rsatilgan: jahon 
miqyosidagi ishonchli davlat; xavfsizlikni 
qo‘llab-quvvatlash ishonib topshiriladigan 
tashkilot; savdo va iqtisodiyotda 
almashtirib bo‘lmaydigan sherik;  тинчлик 
yaratuvchi; inson huquqlari himoyachisi 
va	
 fuqarolik jamiyati tayanchi, shuningdek, 
xizmatlari asosida insoniy potensial 
rivojlanishining harakatga keltiruvchi kuch.

Mavzu: O’rta Osiyo davlatlarining geosiyosiy holati va ijtimoiy-siyosiy tashkilotlarda tutgan o’rni Reja: 1. O’rta Osiyo davlatlari geosiyosiy vaziyat 2. Markaziy Osiyo va Rassiya 3. Markaziy Osiyo va AQSH 4. Markaziy Osiyo va Xitoy 5. Markaziy Osiyo va Yevropa Ittifoqi

 Tahlilchilar nazarida Markaziy Osiyo qudratli davlatlarning geosiyosiy manfaatlari doirasida qolmoqda. Mintaqada Amerika, Rossiya va Xitoy o’rtasida o’ziga xos kurash ketmoqda. Strategik joylashuv har bir respublika taraqqiyotiga ham, tanazzuliga ham sabab bo’lishi mumkin, deydi bu kuzatuvchilar.

AQSh, Rossiya, Xitoy, Hindiston, Yevropa Ittifoqi, Eron, Turkiya va boshqa davlatlarning ustuvor manfaatlari hamda ularning mintaqa mamlakatlari barqaror rivojlanishi va tashqi siyosati shakllanishiga ta’siri sezilmoqda. Bunda, albatta, ushbu davlatlarning Markaziy Osiyo bilan xavfsizlik, siyosat, energetika va iqtisodiyot sohalaridagi o‘zaro aloqalari, doirasida tasir etmoqda.

 Rossiya uchun Markaziy Osiyo mintaqasida YEOII va KXSHT asosiy [hamkorlik] muassasalar bo‘lib qolmoqda va Moskva ushbu “Markaziy Osiyo + RF” muloqotiga zikr etilgan rossiyetsentrik muassasalarni mustahkamlash va boshqa mamlakatlarni ushbu muassasalarga jalb etishning qo‘shimcha vositasi sifatida yondashadi. Sir emaski, Rossiya O‘zbekistonning YEOIIga integratsiyalashuvini olqishlagan bo‘lur edi, Rossiya nuqtai nazaridan Markaziy Osiyo mamlakatlari bilan O‘zbekiston ishtirokidagi muloqot ushbu mamlakatning YEOIIga a zo bo‘lib kirishiga ko‘maklashishi mumkin. Rossiya ayni shu sababga ʼ ko‘ra ushbu muloqotni yuritmoqda