O’rta osiyoning mintaqasi tabiiy, iqtisodiy va siyosiy geografik o’rni
![O’rta osiyoning mintaqasi tabiiy, iqtisodiy
va siyosiy geografik o’rni
Reja:
O’rta osiyoning tabiiy geografik o’rni
O’rta osiyoning iqtisodiy geografik o’rni
1. O’rta osiyoning siyosiy geografik o’rni](/data/documents/67621c40-ec1c-4af1-9689-2eb9a6e8b324/page_1.png)
![Tabiiy geografik o’rni- 4 ta okeandan uzoqligi, eng
yaqin okean Hind okean bo’lib, uning ham ta’siri
etib kelmasligi, shimol tomonga ochiqligi va sovuq
havoning qish oylarida bemalol kirib kelishi bilan
belgilanadi. O’lkaning G’arb tomonida uzoq
bo’lishiga qaramay, Atlantika okeanining nam havo
massalari kirib kelishi bu erda yog’ingarchilikning
hosil bo’lishiga yordam beradi. SHarqiy va Janubi
qismlari 7 km dan ortiq balandlikka ega bo’lgan
Pomir-Oloy va Tyanshan tizimiga mansub tog’lar
bilan o’ralganligi, g’arbiy qismi tekislikdan iboratligi
bilan ajralib turadi.](/data/documents/67621c40-ec1c-4af1-9689-2eb9a6e8b324/page_2.png)
![](/data/documents/67621c40-ec1c-4af1-9689-2eb9a6e8b324/page_3.png)
![](/data/documents/67621c40-ec1c-4af1-9689-2eb9a6e8b324/page_4.png)
![Ayniqsa mustaqillikka erishgach O’rta Osiyo siyosiy kartasi
o’zgardi. Yosh mustaqil davlatlarning vujudga kelishi bilan
jahondagi buyuk davlatlarning, qo’shni musulmon
davlatlarining bu xududga nisbatan o’z qiziqishlari,
geosiyosiy qarashlari paydo bo„ldi. Bu o’lka X.Makkinder
aytgandek yevrosiyoning yuragi-“Xartlend” ni tashkil etadi.
So’nggi yillarda mintaqa xorijiy davlatlar uchun go’yo
magnitdek o’ziga tortuvchi xudud bo’lib, u nafaqat neft-gaz
va boshqa boyliklari uchun, balki 19-asrga o’xshab Rossiya
va AQSH o’rtasida kurash maydoniga aylanmoqda.Mintaqa
“o’yinchilaridan” Xitoy, Turkiya, Eron, Pokiston, Hindiston,
ulardan tashqari Saudiya Arabistoni, Yaponiya, EI
(Germaniya) faol ishtirok etmoqda.Saudiya Arabistoni diniy
va madaniy aloqalar bilan cheklanmoqda.](/data/documents/67621c40-ec1c-4af1-9689-2eb9a6e8b324/page_5.png)
![ROSSIYA – bu xududan
oladigan neft va gazi bilan
Yevropada o’zga xos xaridor
va obro’ga ega , uni
yo’qotishni istamaydi.
Rossiyadan shu vaqtgacha
o’tkazilgan koridorlarga
qarshi boshqa davlatlar ning
yo’llari o’tishini va uning bu
yerdagi munosabatlariga
qarshi boshqa davlatlarning
roli ortishiga qarshi.Bunga
ko’ra Kremlda 2020 yilga
mo’ljallangan rejalar
tuzilmoqda.](/data/documents/67621c40-ec1c-4af1-9689-2eb9a6e8b324/page_6.png)
![AQSH- O’rta Osiyoda
terrorizmga qarshi
kurashda strategik
hamkorlik orqali
munosabat
O’rnatmoqchi. U
mintaqada “nizolarni
boshqaruvchi
zona”tashkil etmoqchi.
U ham yadro quroli va
energetika maqsadlarida
uran rudalariga qiziqadi.
Yana bu xududda
AQSHga ma’lum
bo’lmagan va unga
yoqmagan xarbiy
potensial bor.](/data/documents/67621c40-ec1c-4af1-9689-2eb9a6e8b324/page_7.png)
![XITOY- birinchidan jahon yetachilarni o’zining
g’arbiy xududlariga kelishini istamaydi,
ikkinchidan arzon tabiiy resurslar-neft, gaz
2009 yilda Qozoqiston O’zbekiston
Turkmaniston Orqali Xitoyga gaz quvuri o’tdi.
Uchinchidan Sinszyan-Uyg’ur rayonida
separatistlar ko’payishini xoxlamaydi, yana bu
er keng iste’mol bozori, investitsiya makoni.
Buni amalga oshirish taktikasi. U bu yerdan
mashina, kimyo-mineral o’g’it,aviatsiya
texnikasi, energiya oladi. Turkmaniston bilan
30 yilga gaz sotib olish bo’yicha shartnoma
tuzgan (25-30 mlrd.kub.m.dan yiliga.) Xitoy
Ipak yo’lini tiklab, g’arb bilan sharqni
bog’lab, iqtisod va savdoni rivojlantirib o’zi
xukmron bo’lmoqchi.](/data/documents/67621c40-ec1c-4af1-9689-2eb9a6e8b324/page_8.png)
![EI (Germaniya)- tinchlik
uchun hamkorlik, bozor
munosabatlari va demokratik
O’zgarishlarga yordam va
fan- texnika (TEMPUS prog.),
suv resurslari menejmenti va
qishloq xo’jalikni
Rivojlantirish orqali(TASIS
prog.). Bunda Eidagi barcha
davlatlar manfaati
birlashmagan, Germaniya
yetakchi, 2007 yilda
munosabatlari yaxshi
tomonlarga o’zgardi,
Termizda yagona g’arb
davlatining harbiy mini-
bazasi joylashgan .](/data/documents/67621c40-ec1c-4af1-9689-2eb9a6e8b324/page_9.png)
![YAPONIYA-bir-birini tushunish
orqali bosqichma-bosqich kirib
kelyapti.U yadro qurollanishiga
qarshi zonani yaratish
tarafdori.Tabiiy resurslarga
qiziqadi. Xitoy bilan Gaz
loyihasiga u ham qo’shilmoqchi.
Ta’lim va sog’liqni saqlash
sohalariga yordam berish bilan
munosabatlar olib bormoqda.
Germaniya bilan Yaponiya O’rta
Osiyoga xali maqsadlarini oshkora
namoyish etmagan davlatlar](/data/documents/67621c40-ec1c-4af1-9689-2eb9a6e8b324/page_10.png)
O’rta osiyoning mintaqasi tabiiy, iqtisodiy va siyosiy geografik o’rni Reja: O’rta osiyoning tabiiy geografik o’rni O’rta osiyoning iqtisodiy geografik o’rni 1. O’rta osiyoning siyosiy geografik o’rni
Tabiiy geografik o’rni- 4 ta okeandan uzoqligi, eng yaqin okean Hind okean bo’lib, uning ham ta’siri etib kelmasligi, shimol tomonga ochiqligi va sovuq havoning qish oylarida bemalol kirib kelishi bilan belgilanadi. O’lkaning G’arb tomonida uzoq bo’lishiga qaramay, Atlantika okeanining nam havo massalari kirib kelishi bu erda yog’ingarchilikning hosil bo’lishiga yordam beradi. SHarqiy va Janubi qismlari 7 km dan ortiq balandlikka ega bo’lgan Pomir-Oloy va Tyanshan tizimiga mansub tog’lar bilan o’ralganligi, g’arbiy qismi tekislikdan iboratligi bilan ajralib turadi.
Ayniqsa mustaqillikka erishgach O’rta Osiyo siyosiy kartasi o’zgardi. Yosh mustaqil davlatlarning vujudga kelishi bilan jahondagi buyuk davlatlarning, qo’shni musulmon davlatlarining bu xududga nisbatan o’z qiziqishlari, geosiyosiy qarashlari paydo bo„ldi. Bu o’lka X.Makkinder aytgandek yevrosiyoning yuragi-“Xartlend” ni tashkil etadi. So’nggi yillarda mintaqa xorijiy davlatlar uchun go’yo magnitdek o’ziga tortuvchi xudud bo’lib, u nafaqat neft-gaz va boshqa boyliklari uchun, balki 19-asrga o’xshab Rossiya va AQSH o’rtasida kurash maydoniga aylanmoqda.Mintaqa “o’yinchilaridan” Xitoy, Turkiya, Eron, Pokiston, Hindiston, ulardan tashqari Saudiya Arabistoni, Yaponiya, EI (Germaniya) faol ishtirok etmoqda.Saudiya Arabistoni diniy va madaniy aloqalar bilan cheklanmoqda.