logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. Okeaniya

Okeaniya

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

29520.217773438 KB
Скачать
Ok eaniy a Ok eaniy aning geografi k o‘rni. Tinch okeanning bepoyon kengliklarida minglab orollar joylashgan. Tinch okeanning markaziy va janubi-g‘arbiy qismlarida joylashgan orol va arxipelaglar (orollar to‘dasi) Ok eaniy a deb ataladi. Unga umumiy maydoni 1,3 mln km2 bo‘lgan yetti mingta orol kiradi. O‘zi egallagan maydonga nisbatan quruqlik atigi 2% ini tashkil etgani uchun ham Okeaniya nomini olgan. Okeaniya hududi tabiiy geografik va tarixiy-milliy farqlariga asoslanib, uchta qismga, ya’ni to‘plam orollariga bo‘linadi. 1. Melaneziya (yunoncha, melos — qora, nesos — orol, ya’ni qora orollar). 2. Mikroneziya (yunoncha, kichik orollar). 3. Polineziya (yunoncha, ko‘p orollar). Melaneziy a. Melaneziyaga Yangi Gvineya, Bismark, Luiziada arxipelaglari, Solomon orollari, Santa Krus, Yangi Gebrit orollari (Vanuatu), Yangi Kaledoniya, Fiji, shuningdek, bir qancha mayda orollar kiradi. Bular asosan materik orollaridir. Mik roneziy a. Mikroneziyaga Valkano, Bonin, Mariana, Karolina, Marshall, Gilbert, Ellis arxipelaglari, Nauru va Oshen orollari kiradi. Bular ko‘proq marjon orollari hisoblanadi. Polineziy a. Polineziyaga Gavayi orollari, Layn, Finiks, Tokelau, Samoa, Kuk, Taiti, Jamiyat, Tuamotu yoki Rossian atollari (atoll — yarim yoy yoki yarim doira shaklidagi marjon oroli), Markiz orollari va Pasxa oroli kiradi. O‘rganilishi. Okeaniya yevropaliklarga XVI asrda F. Magellanning dunyo bo‘ylab birinchi aylanma sayohatidan boshlab ma’lum bo‘lgan. Rus dengizchilari V. M. Golovin (1807 – 1809-yillarda), F. P. Litke (1826 – 1829-yillarda), S. O. Makarov (1886 – 1889-yillarda, “Vityaz” kemasida) va boshqalarning sayohatlari natijasida Okeaniya haqida ko‘p ma’lumotlar to‘plandi. Faqat XIX asrning o‘zida ruslar tomonidan 40 dan ortiq ekspeditsiyalar uyushtirildi. Natijada Okeaniya haqida qimmatli ma’lumotlar to‘plandi. Shu asrning oxirida “Chellenjer” ekspeditsiyasi (1873–1876) Okeaniya orollari, aholisi haqida qiziqarli ma’lumotlar to‘pladi. Okeaniya tabiati va aholisini o‘rganishda N. N. Mikluxo-Maklayning hissasi katta. U Yangi Gvineya orolining xalqlari hayoti va urf- odatlarini o‘rgangan. Tropik dengiz sohillarining tabiiy geografik tasvirini yozib qoldirgan. Mahalliy aholi — papuaslar bilan birga 12 yil yashab (1871–1882), ularning turmush tarzi haqida bebaho ma’lumotlarni to‘plagan. Geologik t uzilishi, foy dali qazilmalari, rely efi . Orollarni geologik tarixi va qanday jinslardan tuzilganligiga ko‘ra bir necha guruhlarga bo‘lish mumkin. Materik, vulqonli va geosinklinal orollar Materik orollar – materiklarga yaqin, ularning bir qismi bo‘lib, o‘rtada suv bosish natijasida undan ajralib qolgan. Vulqonli orollar – Vulqon tog‘larini okean yuzasiga chiqib qolishidan hosil bo‘lgan orollar Geosinklinal orollar – Tektonik plitalar to‘qnashgan joylarda, yer po‘sti bukiladi, orollar yoyi hosil bo‘ladi. Materik orollari (Yangi Gvineya, Yangi Zelandiya), vulqonli orollar (Gavayi, Pasxa, Tuamotu), geosinklinal orollar (Mariana, Yangi Kaledoniya). 5 43 21 6 7 Gavayi orollari Pasxa oroli Bulardan tashqari, Okeaniyada biogen (marjon, atoll, rif) orollar ko‘p uchraydi. Marjon oroli - Tropik kengliklarda rif hosil qiluvchi organizmlar (Marjon poliplari)ning hayotiy faoliyati natijasida hosil bo‘lgan orol. Rif – Marjonlarning ohakka aylangan skeletlaridan tashkil topgan suv osti qoyalari.Atoll – Lagunani o‘rab turgan butun yoki singan xalqaga o‘xshagan marjon oroli. Okeaniyaning eng baland nuqtasi Yangi Gvineya orolidagi Maoke tog‘ tizmasida joylashgan Jaya cho‘qqisi (4 884 m) hisoblanadi. Mauna Kea – Dunyodagi eng baland tog‘, 10203 metr (Gavayi orollari). Okeaniyaning yirik orollarida foydali qazilma konlari bor. Jumladan, Yangi Kaledoniyada nikel, Yangi Gvineya va Yangi Zelandiyada neft va gaz, 1 2 32 1 3 Fiji va Yangi Gvineyada oltin, Nauru orolida fosforit konlari bor. 3 3 2 2 11 Iqlimi. Okeaniya orollarining aksar qismi ikkala yarimsharning tropik iqlim mintaqasida joylashgan. Avstraliya va Osiyoga yaqin ekvatorial kengliklardagi orollarda subekvatorial, 180- meridiandan g‘arbda ekvatorial iqlim. Tropik chizig‘idan shimol va janubda esa subtropik iqlim. Yangi Zelandiyaning Janubiy oroli mo‘tadil mintaqada joylashgan. Tropik EkvatorialSubekvatorial Mo‘tadilSubtropik Subtropik Tropik Eng issiq oyning o‘rtacha harorati shimolda +25°C, janubda +16°C, eng sovuq oyniki shimolda +16 °C, janubda +5 °C. Ekvatorial zonada o‘rtacha oylik harorat +26…+28° C. +26°...+28°C+25°C +16°C +5°C+16°C Yillik yog‘in miqdori tropik mintaqalarda 1000 mm dan kam. Ammo yirik vulqon orollarining shamolga ro‘para yonbag‘irlarida 10 000 mm gacha, Gavayi orolidagi tog‘larning shamolga ro‘para yonbag‘irlariga yiliga 12 500–14 000 mm yog‘in yog‘ishi kuzatilgan. Okeaniyaning g‘arbiy qismida yozda kuchli tropik dovullar bo‘lib turadi. Tuproqlari. Issiq va sernam iqlimli orollarda qizil-sariq laterit, tog‘ laterit, sariq, qizil va sariq-qo‘ng‘ir tuproqlar uchraydi. Seryog‘in joylarda botqoqli tuproq tarqalgan. O‘simlik lari. Okeaniya o‘simliklari juda xilma-xil. Orollarda daraxtlardan qimmatlisi kokos va sago palmalari, kauchukli daraxt, banan, non va qovun daraxtlari, mango, shakarqamish, Yangi Zelandiyada daraxtsimon paporotniklar, kauri tilog‘ochi, karam daraxti, zig‘ir va boshqa endemiklar, atollarda pandanus o‘sadi (77- rasm).Kokos palmasi Sago palmasiKauchukli daraxt BananNon daraxtiQovun daraxti MangoShakarqamishDaraxsimon paporotnik Kauri tilog‘ochi Karam daraxtiYangi Zelandiya zig‘iri Pandanus Hozirgi paytda Okeaniyaning tabiiy o‘simlik qoplami inson tomonidan juda o‘zgartirib yuborilgan. O‘rmonlar kesilib, plantatsiyalar barpo qilingan. Hay v onot duny osi. Hayvonot olami o‘ziga xos. Yangi Gvineya va unga yaqin orollarda kazuar tovug‘i (emu oilasiga mansub), Yangi Zelandiyada 3 turdagi kivi tovuqlari, pingvin va boshqa dengiz qushlari juda ko‘p (albatros, bo‘ron qushi, baliqchiqush). Jannat qushlari Kazuar tovug‘i Kivi tovug‘i Kichik pingvinlar AlbatrosBo‘ron qushi Baliqchi qush Orollarga keltirilgan kalamush, yovvoyilashgan mushuk, echki, quyon tabiatga juda katta zarar keltirmoqda.Orolga keltirilgan hayvonlar Okeanlar hayvonlarning tarqalishi uchun katta qiyinchilik tug‘diradi, bu Okeaniya hayvonot dunyosi tarkibi o‘ziga xosligiga olib kelgan. Avvalo, sutemizuvchilarning deyarli mutlaqo yo‘qligi hisobiga juda kamayib ketgani bilan ta’riflanadi. Aholisi v a uning y ashash t arzi. Okeaniyaga aholi ko‘p ming yillar oldin kelib o‘rgashgan. Taxminlarga ko‘ra, Okeaniyaga odamlar Janubi-sharqiy Osiyodan kelgan. Tur Xeyerdal taxminiga ko‘ra, bu yerga odamlar Janubiy Amerikadan kelgan. Okeaniyaliklar mohir dengizchi va kema quruvchilar bo‘lgan. Hozirgi vaqtda Okeaniya aholisi tubjoy kishilardan, ko‘chib kelganlar va chatishgan aholidan iborat. Yangi Gvineya va unga yaqin orollarning tubjoy aholisi — papuaslardir. Ular negroid irqiga mansub. Boshqa orollarning tubjoy aholisi avstraloid irqiga kiradi. Melaneziyaliklar Mikroneziyalik Polineziyalik Okeaniyaning hozirgi aholisi dehqonchilik, kokos palmalari, banan, kakao, kofe yetishtirish bilan shug‘ullanishadi. Ovchilik aholining odatiy mashg‘uloti bo‘lib qolmoqda (78-rasm). Shuningdek, orollarda rangdor metallar rudalari, toshko‘mir, fosforit qazib chiqariladi. Ko‘mir koniOltin koni Fosforit tashish Orollar tabiati insonning xo‘jalik faoliyati ta’sirida juda tez o‘zgarib bormoqda. © Foydalanilgan adabiyotlar: • M. T. MIRAKMALOV, SH. M. SHARIPOV, M. M. AVEZOV, M. T. HOJIYEVA , umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik, Respublika ta’lim markazi. • @ edutrm_uz • A. Soatov, A. Abulqosimov, M. Mirakmalov. – Geografiya (Materiklar va okeanlar tabiiy geografiyasi), umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 6- sinfi uchun darslik – Toshkent: „O‘qituvchi“, 2017/ www.eduportal.uz • www.wikipedia.org • www.yaklass.ru

Ok eaniy a

Ok eaniy aning geografi k o‘rni. Tinch okeanning bepoyon kengliklarida minglab orollar joylashgan. Tinch okeanning markaziy va janubi-g‘arbiy qismlarida joylashgan orol va arxipelaglar (orollar to‘dasi) Ok eaniy a deb ataladi.

Unga umumiy maydoni 1,3 mln km2 bo‘lgan yetti mingta orol kiradi. O‘zi egallagan maydonga nisbatan quruqlik atigi 2% ini tashkil etgani uchun ham Okeaniya nomini olgan.

Okeaniya hududi tabiiy geografik va tarixiy-milliy farqlariga asoslanib, uchta qismga, ya’ni to‘plam orollariga bo‘linadi. 1. Melaneziya (yunoncha, melos — qora, nesos — orol, ya’ni qora orollar). 2. Mikroneziya (yunoncha, kichik orollar). 3. Polineziya (yunoncha, ko‘p orollar).

Похожие

Mikroneziya va Melaneziya xalqlari
Jahon aholisining soni, o‘sishi va joylashuvi
Jahon aholisining jinsiy, yosh, irqiy tarkibi
Melaneziya va Mikroneziya xalqlari
Xalqaro iqtisodiy aloqalar geografiyasi