Mavzu: Ossuriya davlatida nikoh diplamatiyasi.

 Qadimgi Sharq davlatlarida bo‘lgani singari Ossuriya diplomatiyasida  ham sulolaviy nikohlarga va hukmdor xonadonlar bilan qarindoshlik  ishtalarini bog‘lashga katta ahamiyat berilgan.  Sargoniylar sulolasi vakillari alohida muhim sharoitlarda o‘z qizlarini  jnabiy hukmdorlar nikohiga berishgan holatlar kuzatiladi. Bu nikoh orqali  ushbu davlatni Ossuriya bilan ittifoq doirasida ushlash zaruriyati, ularning  neytralligini ta’minlashdan tashqari, faol qo‘llab-quvvatlashiga erishishni  maqsad qilib ko‘zlagan. Jumladan, mil.avv. VIII asrda Kichik Osiyoda Tabal  davlatining mavqeyi oshib ketadi. Ossuriyaliklar o‘lpon to‘lashdan va vassal  bo‘lishdan bosh torta boshlagan qonuniy hukmron sulolani taxtdan tushirish  va uning o‘rniga “ishonchli odami”ni qo‘yish uchun nikoh diplomatiyasini  shga soladi. Tabal hukmdori Xullinin g merosxo‘ri Ambaris nikohiga  Sargonning qizi Axatabisha yuboriladi. Malika Tabal saroyida kattagina  mavqega ega bo‘lgan. Lekin bu nikoh ko‘zlangan natijani bermadi. Kuyovi  Rusa (Urartu hukmdori) va Mita (mushklar podshosi) bilan ittifoq tuzish  harakatini boshlaganini razvedka orqali bilgan Sargon II Tabalni qo‘lga kiritib,  uni Ossuriya viloyat boshliqlari boshqaruviga berib yuboradi.

 Mil.avv. VII asrning 70-yillarida Ossuriya uchun murakkab bo‘lgan  siyosiy vaziyat Asarxaddonni harbiy vositalar bilan birgalikda, sulolaviy  nikohlar bilan bog‘liq bo‘lgan diplomatik qadamlar tashlashni taqozo qilgan.  Skiflarni midiyaliklar, mannilar, kimmeriylarning qudratli ittifoqiga  qo‘shilishdan qaytarish va ularni o‘z tomoniga og‘dirib olish maqsadida u  “ skiflar podshosi” Partatuaga o‘z qizini “ittifoq, rost, tinch so‘z, do‘stlik so‘zi,  sodiqlik qasami” uchun beradi. Hatto ushbu nikohning t o‘g‘ri qadam ekanligi  bilash uchun Shamash xudosining bashoratchisiga (orakuliga) murojaat qiladi.  Keyingi voqealar rivoji ushbu qaror haqiqatda muvaffaqiyatli bo‘lganligini  ko‘rsatib berdi. Chunki Asarxaddon davridan skiflar Ossuriya tomoniga o‘tib  ketdi, Madiy (Partatuaning o‘g‘li) sodiq e’tiqod bilan o‘z tog‘asi  Ashshurbanapalga xizmat qilgan.  Ossuriyada, aksincha holatdagi, ya’ni Ossuriya saroyi boshqa  mamlakatlardan malikalarni olish ham kuzatiladi. Hatto “ajnabiy” malikalar  ossur saroyida muhim rol o‘ynash darajasigacha chiqa olgan. Masalan,  Shamshi-Adad V Bobil malikasi Shammuramatga uylangan bo‘lib, u eri

 vafotidan keyin o‘g‘li Adad-nerari III kichikligi uchun muayyan muddat  regentsha sifatida mamlakatni idora etgan. Adad -nerari III davrida Bobil  xudosi Nabu xudo sifatida ulug‘lanishi, unga atab ibodatxonalar bunyod  etilishi, hatto hukmdorning o‘zi undan “o‘ziga va yaqinlariga tinchlik”  so‘rashining tag zamirida aftidan, Shammuramat ta’siri yotsa kerak. Antik  mualliflar asarlarida Ossuriya davlatining ichki va tashqi yuksalishining  ramziy ifodachisi bo‘lgan Shammuramat afsonaviy Semiramida timsoliga  tenglashtiriladi.  Bir necha ossur hukmdorlarining siyosati va diplomatiyasida  Sinaxxeribning Nakiya (ossurcha. Zakutu – “Toza”) deb ataluvchi rafiqasi  muhim rol o‘ynagan. U “oromiy yoki falastinliklardan (yahudiy) kelib  chiqqan” degan taxminlar mavjud. Ehtimol, u U Sinaxerribning kichik o‘g‘li  Asarxaddonning taxtga chiqishida xizmati katta bo‘lgan bo‘lsa kerak. Hatto  yodgorlik toshlarida birgalikda tasvirlanadi. Asarxaddon hukmronligining  oxirlarida malika o‘z ta’siri bilan Ashshurbanapalni taxt merosxo‘ri etib  tayinlashga erishadi. Xuddi shu ishni, ya’ni aka qolib ukani, ya’ni o‘z o‘g‘lini  taxt merosxo‘ri deb e’lon qilinishni eri Sinaxxerib davrida ham amalga  oshirgan edi. Bu safar ham Ashshurbanapalning akasi Shamashshumukinni  (bobillik malikadan tug‘ilgan) Bobilga hukmdor qilib tayinlash orqali,  Ossuriyada Ashshurbanapal oliy hokimiyatini o‘rnatadi.