logo

Qadimgi turkiy tilda qoʻllaniluvchi sinonimlar

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

787.453125 KB
Mavzu:Qadimgi turkiy 
tilda qoʻllaniluvchi 
sinonimlar. Sinonimlarning  t urli   belgilari  
bor.Qadimgi  t urkiy  t ilda   sinonimlarning
quyidagi  k o‘rinishlarini   ajratish          
mumkin: 1.0‘xshash   ma’noliso‘zlar
sinonimlar   qatorini   hosil   qiladi.
2 .Yaqinma’noliso‘zlarsinonimlar
qatorinihosilqiladi.  
3.Birtushunchani   anglatuvchi   yoki  
birbuyumni
bildiradigan   so‘zlar   sinonimlar   qatorini  
hosil   qiladi. Sin	on	im	lar	qa	dim	g	i t	urk	iy	 t	ilda	 bir	 k	on	tek	st	 	
d	oir	asi	da	  	qo	‘lla	nis	hi	
mu	m	kin	.B	u	  si	no	nim	la	r h	od	isa	lar	nin	g	 tur	li	 	
o	tte	nk	ala	rin	i ifo	da	 eti	sh	
uch	un	,h	ar	aka	tn	ing	sh	id	dat	li,k	uc	hl	i tar	zda	 y	uz	 	
b	erg	an	ini	 v	a	 tu	rlic	ha	
nam	o	yo	n	 bo	‘lis	hin	i ifo	da	 eti	sh	 u	chu	n	 x	izm	at	 	
q	ilad	i.B	un	da	y	 s	ino	nim	ik	
qat	or	ni	 Ku	ltig	in	 yod	go	rli	gid	a	  	ko‘	ram	iz	: Yo‘llig‘tigin    turkiy   qavmlarning
beboshligi  o qibatida   boshiga   tushgan  k ulfatlarni   ifoda  
e tish   uchun
harakatni  k uchli   tarzda  i fodalashga   alohid a e ’tibor   
bergan:.
..igidmish
qaghaning   sabinalmatin,yirsa   yubarding,qopanta  
alqintigh,ariltigh
(Ktk,9)—Tarbiyat   qilgan  x oqoningning  s o‘zini  
o lmay,har   qayerga
ketding,u  y erlarda   butunlay   g‘oyib  b o‘lding,nom-
nishonsiz    ketding. Parchadagi   alqintigh  v a  aril tigh  
s o‘zlari   bir  si nonimik    qatorni  
h osil
qilgan    bo‘lib,ma’lum  d arajada  
mazmunan  v a  eks pressivlik  
j ihatidan
matn d a    bir-biriga   zidlik   bor. Bu  
z idlikshunisibilanbelgilanadiki,ariltigh
fe’lialqintighfe’liganisbatankuchlisalbiy
ma’noniifodaetadi.Ariltigh
fe’li,asosan,matndasinonimikqatorhosil
qilganholdaqo‘llangandagina,
zidlikma’nosiyuzagachiqadi. Qadimgi t urkiy
tildagi   sinonimlarning   asosi y 
x ususiyatlaridan   biri   sinonimik  
q ator   holida
qo‘llanishidir.Ayniqsa,“Oltin  
yorug‘”da  s inonimlarga   xos   bu  
xususiyat
aniq  k o‘zga   tashlanadi. Agar  s o‘zturkumlari   bo‘yicha  
sinonimik   qator
holida   qo‘llanishiga   e’tibor  
berilsa,fe’lla rn ing  v a  f e’l  
s hakllarining   sinonimik
qatori   eng   ko‘p   uchrashi  
kuzatiladi:... Ot  tu rkumidagi   so'zlar   sinonimik  
qatorni  h osil   qiladi:...adruqadruq
adinlar   qaasightiisi...(Oy,II,9a)
—...turli-tuman   boshqalarga  
foyda,
manfaat...;...adruqadru  
q ish,kütiiglärin  
bütürürärsär(Oy,II,9b)—
...turli—tumanish,amallarini  
bitirsalar;

Mavzu:Qadimgi turkiy tilda qoʻllaniluvchi sinonimlar.

Sinonimlarning t urli belgilari bor.Qadimgi t urkiy t ilda sinonimlarning quyidagi k o‘rinishlarini ajratish mumkin:

1.0‘xshash ma’noliso‘zlar sinonimlar qatorini hosil qiladi. 2 .Yaqinma’noliso‘zlarsinonimlar qatorinihosilqiladi. 3.Birtushunchani anglatuvchi yoki birbuyumni bildiradigan so‘zlar sinonimlar qatorini hosil qiladi.

Sin on im lar qa dim g i t urk iy t ilda bir k on tek st d oir asi da qo ‘lla nis hi mu m kin .B u si no nim la r h od isa lar nin g tur li o tte nk ala rin i ifo da eti sh uch un ,h ar aka tn ing sh id dat li,k uc hl i tar zda y uz b erg an ini v a tu rlic ha nam o yo n bo ‘lis hin i ifo da eti sh u chu n x izm at q ilad i.B un da y s ino nim ik qat or ni Ku ltig in yod go rli gid a ko‘ ram iz :

Yo‘llig‘tigin turkiy qavmlarning beboshligi o qibatida boshiga tushgan k ulfatlarni ifoda e tish uchun harakatni k uchli tarzda i fodalashga alohid a e ’tibor bergan:. ..igidmish qaghaning sabinalmatin,yirsa yubarding,qopanta alqintigh,ariltigh (Ktk,9)—Tarbiyat qilgan x oqoningning s o‘zini o lmay,har qayerga ketding,u y erlarda butunlay g‘oyib b o‘lding,nom- nishonsiz ketding.