Qizil dengiz
![Mav zu: Qizil
dengiz](/data/documents/a1c5e8b9-8baa-4294-8d00-2ecf844b071b/page_1.png)
![RE JA
•
Qizil dengizni geografik o’rni
•
O’rganilish tarixi
•
Hayvonat dunyosi](/data/documents/a1c5e8b9-8baa-4294-8d00-2ecf844b071b/page_2.png)
![Qizil dengiz — Hind okeanining materiklar
oralig idagi
ʻ dengizi . Afrika va Arabiston
yarim orol oralig ida.
ʻ Misr , Sudan , Eritreya ,
Isroil , Iordaniya , Saudiya Arabistoni va
Yaman davlatlari
qirg oqlariga tutash. ʻ Bob
ulMandab bo g ozi
ʻ ʻ orqali Hind okeani,
Suvaysh kanali orqali O rta
ʻ dengiz bilan
tutashgan.
Maydoni 460 ming km². Eng
chuqur
joyi 3039 m. Dengizning qirg oq ʻ
chizig i
tekis, shakli tektonik uzilma ʻ
chegarasiga
mos. Shimolida Suvaysh va
Aqaba
qo ltiqlari ʻ , ular orasida Sinay yarim
orol bor.](/data/documents/a1c5e8b9-8baa-4294-8d00-2ecf844b071b/page_3.png)
![](/data/documents/a1c5e8b9-8baa-4294-8d00-2ecf844b071b/page_4.png)
![•
Eng yirik oroli — Dahlak . Dengiz tubi relyefi xilmaxil, katta qismi soylik (chuq. 1000 m), uning oʻrta
qismida tor va chuqur novlar bor. Chuq. 200 m gacha boʻlgan joylarda marjon va materik oroli koʻp.
Dengiz tubining katta qismi kristalli zamindan iborat boʻlib, ustini 1–4 km qalinlikdagi ohaktosh va
evaporitlar qoplagan. Iqlimi mussonli, biroq dengiz Arabiston yarim orol va Shim. Afrikadagi choʻllar
oraligʻida joylashganligi uchun ancha quruq. Tez-tez changli tuman va saroblar boʻlib turadi. Qizil dengiz
suvi iliq (32° gacha) va shoʻr (38—42%o) dengizlardan. Sababi Qizil dengizda bugʻlanish nihoyatda kuchli
boʻlib, chetdan daryo quyilmaydi. Suv sathining koʻtarilishi har yarim sutkada takrorlanadi (balandligi 0,6
m gacha). Chuqurlikdagi shoʻr suv Bob ulMandab boʻgʻozi orqali Hind okeaniga oʻtib turadi.
•
Qizil dengizda oʻsimlik turi kam, biroq hayvonot dunyosi xilmaxil. Dengizdan baliq ovlanadi, marvarid
olinadi. Muhim portlari: Suvaysh (Misr), PortSudan (Sudan), Jidda (Saudiya Arabistoni), Hudayda
(Yaman) va boshqalar Dengizda suvoʻtlar toʻplanib, unga qizgʻish rang berishi sababli shunday
nomlangan, degan taxmin bor.](/data/documents/a1c5e8b9-8baa-4294-8d00-2ecf844b071b/page_5.png)
![](/data/documents/a1c5e8b9-8baa-4294-8d00-2ecf844b071b/page_6.png)
![Ushbu ajoyib dengiz Hind okeanida joylashgan. Osiyo va Afrika qit'alari o'rtasida biz ushbu
dengizni, bir hodisa natijasini ko'rishimiz mumkin. Uning egallagan may doni t axminan 450.000
ming k v adrat k ilomet rni t ashk il qiladi . Uning uzunligi taxminan 2.200 km va chuqurligi 500
metrni tashkil qiladi. Eng chuqur joy dengiz sathidan taxminan 2130 metr pastroq bo'lganligi
qayd etilgan.
Atrof muhit sharoitini hisobga olgan holda ushbu dengizning harorati juda katta farq qilmaydi.
Bu dunyodagi eng iliq dengiz hisoblanadi, chunki haroratlar 2 dan 30 darajagacha. Eng past
harorat qish paytida qayd etiladi va yozda ular eng yuqori darajaga etadi.
Yuqori harorat t ufay li juda y uqori sho'rlangan. Issiqroq bo'lsa, suvning bug'lanish darajasi
yuqori bo'ladi, shuning uchun sho'rlanish uning kontsentratsiyasini oshiradi. Boshqa tomondan,
juda kam yog'ingarchilik bo'lgani uchun u suvni yangilamaydi va shu bilan sho'rlanishni yanada
oshiradi.
Ushbu sharoitlar dengizni hayvon va o'simlik turlarini juda kam bo'lishiga olib keladi, ammo ular
noyobdir. Bular ming yillar davomida hozirgi atrof-muhit sharoitlariga moslashgan flora va fauna.
Dunyoda barcha baliqlarning 10% bu dengizda yashaydi va suv iliqligi tufayli marjon riflari yaxshi
rivojlana oladi. Ularning ko'plari ular 2000 k ilomet r uzunlik k a erishishga qodir. Marjon riflari
barcha funktsiyalari va ular tufayli yashaydigan turlari uchun yuqori ekologik ahamiyatga ega.](/data/documents/a1c5e8b9-8baa-4294-8d00-2ecf844b071b/page_7.png)
![](/data/documents/a1c5e8b9-8baa-4294-8d00-2ecf844b071b/page_8.png)
![•
Ko'plab olimlar yillar davomida ushbu dengiz qanday paydo bo'lganligi haqida savol berishdi. Bu borada
eng muvaffaqiyatli bo'lgan nazariya, uning paydo bo'lishidan 55 million yil oldin paydo bo'lganligini
ko'rsatadi Afrika va Arabiston yarim orolining ajratilishi. Bu Pangea qit'asining paydo bo'lishi bilan sodir
bo'lgan va bu bilan izohlangan kontinental drift nazariyasi .
•
Ajratish sodir bo'lganda, qolgan yoriq vaqt o'tishi bilan suv bilan to'ldirildi. Bu dengiz shu tarzda
shakllana boshladi. Bugun biz bilganimizdek plitalar tektonikasi , bu ajralish hali ham faol, shuning uchun
dengiz yuzasida o'sishda davom etmoqda. Natijada dengiz sathi yiliga taxminan 12,5 santimetrga
ko'tarilmoqda. Bu Qizil dengiz sharoitida o'zgarishni keltirib chiqaradi va, ehtimol millionlab va millionlab
yillardan so'ng, ummonga aylanishi mumkin. Bu O'rta er dengizi bilan sodir bo'ladigan voqealarga
qarama-qarshi bo'lib, Gibraltar bo'g'ozi yopilganda yo'q bo'lib ketadi.](/data/documents/a1c5e8b9-8baa-4294-8d00-2ecf844b071b/page_9.png)
![Buni hamma bilishni istaydi, chunki Qizil dengiz nomi berilmagan,
chunki suvlar haqiqiy qizil rangga ega. Ushbu ism kelib
chiqadi dengizda mavjud bo'lgan ba'zi siyanobakterial suv o'tlarining
mavjudligi . Ehtimol, ushbu suv o'tlari va siyanobakteriyalar ushbu
dengizda yuzaga keladigan qizil oqim uchun javobgardir. Qizil dengiz
fasllari dengiz yuzasi yaqinida hosil bo'lgan mavsumiy chiqishlar
tufayli yuzaga keladi. Bu suv o'tlari suvni qizil rangga
bo'yaydiganlardir. Bu kabi qizil emas, lekin u qizg'ish. Ushbu hodisani
Karib dengizi suvlarida ham kuzatish mumkin.
Dengiz mavjud bo'lgan atrof-muhit sharoitlarini hisobga olgan holda,
suv o'tlarining kontsentratsiyasi juda katta ekanligi aniqlandi. Yilning
ba'zi fasllarida ular suvni qizil rangga aylantirishga qodir bo'lgan
miqdordagi miqdorni tashkil qiladi. Muammo suv o'tlari soni juda
ko'p bo'lganda va ular raqobatdosh bo'lib qolganda paydo bo'ladi.
Hudud va yorug'lik barcha yosunlarning ehtiyojlarini qondirish uchun
etarli emas va u o'lim bilan tugaydi.](/data/documents/a1c5e8b9-8baa-4294-8d00-2ecf844b071b/page_10.png)
![](/data/documents/a1c5e8b9-8baa-4294-8d00-2ecf844b071b/page_11.png)
![ETIBORIN GIZ UCHUN RA HMAT](/data/documents/a1c5e8b9-8baa-4294-8d00-2ecf844b071b/page_12.png)
Mav zu: Qizil dengiz
RE JA • Qizil dengizni geografik o’rni • O’rganilish tarixi • Hayvonat dunyosi
Qizil dengiz — Hind okeanining materiklar oralig idagi ʻ dengizi . Afrika va Arabiston yarim orol oralig ida. ʻ Misr , Sudan , Eritreya , Isroil , Iordaniya , Saudiya Arabistoni va Yaman davlatlari qirg oqlariga tutash. ʻ Bob ulMandab bo g ozi ʻ ʻ orqali Hind okeani, Suvaysh kanali orqali O rta ʻ dengiz bilan tutashgan. Maydoni 460 ming km². Eng chuqur joyi 3039 m. Dengizning qirg oq ʻ chizig i tekis, shakli tektonik uzilma ʻ chegarasiga mos. Shimolida Suvaysh va Aqaba qo ltiqlari ʻ , ular orasida Sinay yarim orol bor.
• Eng yirik oroli — Dahlak . Dengiz tubi relyefi xilmaxil, katta qismi soylik (chuq. 1000 m), uning oʻrta qismida tor va chuqur novlar bor. Chuq. 200 m gacha boʻlgan joylarda marjon va materik oroli koʻp. Dengiz tubining katta qismi kristalli zamindan iborat boʻlib, ustini 1–4 km qalinlikdagi ohaktosh va evaporitlar qoplagan. Iqlimi mussonli, biroq dengiz Arabiston yarim orol va Shim. Afrikadagi choʻllar oraligʻida joylashganligi uchun ancha quruq. Tez-tez changli tuman va saroblar boʻlib turadi. Qizil dengiz suvi iliq (32° gacha) va shoʻr (38—42%o) dengizlardan. Sababi Qizil dengizda bugʻlanish nihoyatda kuchli boʻlib, chetdan daryo quyilmaydi. Suv sathining koʻtarilishi har yarim sutkada takrorlanadi (balandligi 0,6 m gacha). Chuqurlikdagi shoʻr suv Bob ulMandab boʻgʻozi orqali Hind okeaniga oʻtib turadi. • Qizil dengizda oʻsimlik turi kam, biroq hayvonot dunyosi xilmaxil. Dengizdan baliq ovlanadi, marvarid olinadi. Muhim portlari: Suvaysh (Misr), PortSudan (Sudan), Jidda (Saudiya Arabistoni), Hudayda (Yaman) va boshqalar Dengizda suvoʻtlar toʻplanib, unga qizgʻish rang berishi sababli shunday nomlangan, degan taxmin bor.