logo
  1. Главная страница
  2. Презентации
  3. Общий
  4. Samarqand shahri “Chashma” arig’i florasining taksanomiyasi va ekologik xususiyatlari

Samarqand shahri “Chashma” arig’i florasining taksanomiyasi va ekologik xususiyatlari

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

4348.5791015625 KB
Скачать
Mavzu: Samarqand shahri “Chashma” arig’i florasining taksanomiyasi va ekologik xususiyatlari. Dissertatsiya Mavzuning Dolzarbligi Mutaxassislarning ma’lumotiga ko‘ra, inson organizmining mo‘tadil rivojlanishi uchun uni o‘rab turgan atrof-muhitda kislorod miqdori 21 % dan kam bo‘lmasligi, karbonad angidrid esa 0,04 % dan oshmasligi zarur. Muvozanatning saqlanishi ob-havoning musaffoligiga bog‘liq. Havoga chiqariladigan chang-g‘uborlarni, sanoat korxonalari, transport vositalaridan ajralayotgan zararli gaz va chiqindilarni tozalab, inson uchun qulay yashash muhitini vujudga keltirishda o‘simlik olamining o‘rni beqiyos. Antropogen va texnogen ifloslanishlar tufayli suv havzalaridagi tabiiy indikatorlar sifatidagi , ekologik muhitni yaxshilashdagi o’simliklarni o’rnini belgilash va ishlab chiqarishga joriy etish hozirgi kundagi muammoli vaziyatlarni keltirib chiqarmoqda TADQIQOTNING MAQSADI. Samarqand shahridagi “Chashma” arig‘I florasini va ekologiyasini o'rganish.  TADQIQOTNING VAZIFALARI. - Tadqiqot ishlari oldiga qo’yilgan maqsadga erishish uchun quydagi vazifalarni amalga oshirish rejalashtirildi: -Chashma arig’i to’g’risida adabiy manbalar asosida ma’lumotlar to’plash va ularni tahlil qilish; - Samarqand shahar»Chashma» arig'i ichidagi va atrofidagi o'simliklar sistematik holati va tarqalishini o’rganish; -Ayrim o'simlik namunalaridan gerbariylar tayyorlandi. Terilgan turlarni aniqlagichlar yordamida aniqlash . -Chashma arig’i suvining kimyoviy tarkibini aniqlash. -O’rganilayotgan mavzu bo’yicha olingan dalillar asosida xulosalar chiqarish. * Samarqand shahri “Chashma”arig’da tarqalgan o’simliklarni aniqlashda A. Ҳамидов, М. Набиев, Т. Одилов «Ўзбекистон ўсимликлари аниқагичи»[50]. dan foydalanildi Fenologik kuzatishlar Beydeman uslubidan foydalanildi. O’simliklarning fenologiyasi, o’sishi va rivojlanishi I.D.Yurkevich va boshqalar metodikasi bo’yicha o’rganildi. Unib chiqqan maysalarni tavsiflashda I.T.Vasilichenko metodidan foydalanildi. Biologik xususiyatlarini o’rganishdagi Metodlarni ham liriting?........ Samarqand viloyati geografik xaritasi * Chashma arig’ini aynan o’zini xaritada boshlanish va tugash joylarini ko’rsating № ILMIY NOMI LOTINCHA NOMLANISHI O ILASI 1 Qichitqi o’t Urtica dioica Urticaceae 2 Zupturum Plantogo lanceolate Р lantaginaceae 3 Ituzum S о lanum nigrum Solanaceace 4 Qoqio’t Taraxacиm officinalis web Asteraceae 5 Qo’ypechak Convolvulus arvensis Convolvulaceace 6 Oq tol Salix Alba Salicaceae 7 Тополь Вавилонская Salix Babilonica Poaceae 8 Otquloq Rimex crispus Polygonaceae 9 Yalpiz Mentha а rvensis Lamiaceae 10 Temir tikan Tribulus terrestris Zydophyllaceae 11 Oq sho’ra Chenopodium album ChenopodiaceaeSamarqand shahri “Chashma”arig`i atrofida o`suvchi o`simliklar ro`yxati № ILMIY NOMI LOTINCHA NOMLANISHI O ILASI 12 Poliz semiz o’t Portulaca oleracea Portulacaceae 13 Suv qalampir Polygonum hydropiper Polygonaceae 14 Qora terak Populous nigra Salicaceae 15 So’ gal qayini Betula verucosa Betulacea 16 Tut (oq) Morus alba Moraceae 17 Tugmachagul Malva neglacta Malvacea 18 Oddiy oqkarrak Onopоrdum acantium Asteraceae 19 Suvpiyoz Butomus allium Butomaceae 20 So’ gal qayini Betula verucosa Betulacea 21 Tut (oq) Morus alba Moraceae 22 Tugmachagul Malva neglacta MalvaceaSamarqand shahri “Chashma”arig`i atrofida o`suvchi o`simliklar ro`yxati Samarqand shahri “Chashma”arig`i atrofida o`suvchi o`simliklar ro`yxati № ILMIY NOMI LOTINCHA NOMLANISHI O ILASI 23 Suvpiyoz Butomus allium Butomaceae 24 Janubiy qamish Phragmites australis Poaceae 25 Bir yillik qo’ng’irbosh Poa annua Poaceae 26 Eman Querques robus Fagaceae 27 O'rmalovchi kakra, Acroptilon repens Asteraceae 28 Sohta kashtan Aescueus hippocastanum Hippocastanaceae 29 Xartal Sinapis juncea Brassicaceae 30 Tikonli kovul Capparis spinose Capparaceae 31 Salom alaykum Cyperus longus Cyperaceae 32 Dala qirqbo’ g’imi Equisetum arvense Equsetaceae 33 Tariq Hordeum spontaneum Poaceae Chashma arigi atrofida o’suvchi o’simliklar umumiy malumot… Yer ustki hosildorligi va urug’ hosildorligini ham 5-6ta Slayd yasang?… * Samarqand shahar chashma arig’i bo’yidagi dorivor o’simliklar. № Turning nomi (lotincha, o’zbekcha) Oila nomi (lotincha, o’zbekcha) Xayotiy shakli foydalani- ladigan qismi 1 Acorus calamus L. Igir Acoraceae - Igirdoshlar Ko’p yillik Yer ustki qismidan 2 Alisma plantago –aquatic L.- Bulduruqo’t Alismataceae - Alismadoshlar Ko’p yillik Yer ustki qismidan 3 Cynodon dactylon Pers.- Ajriq Poaceae - Bug’doydoshlar Ko’p yillik Yer ustki qismidan 4 Cnicus benedictus L.- Sariq qushqo’nmas. Asteraceae - Qoqio’tdoshlar Bir yillik Yer ustki qismidan 5 Equisetum arvense L.- Dala qirqbo’g’imi Equisetaceae - Qirqbo’g’indoshlar Ko’p yillik Yer ustki qismidan 6 Cichorium intybus L. - Sachratqi Asteraceae - Qoqio’tdoshlar Ko’p yillik Yer ustki qismidan 7 Melilotus officinalis Dest. - Dorivor qashqarbeda Fabaceae - Burchoqdoshlar Ko’p yillik Yer ustki qismidan 8 Mentha asiatica Boriss. - Osiyo yalpizi Labiatae - Labguldoshlar Ko’p yillik Yer ustki qismidan 9 Nasturtium officinale R.Br. - Dorivor qatqigul Brassicaceae - Karamdoshlar Ko’p yillik Yer ustki qismidan * Samarqand shahar chashma arig’i bo’yidagi dorivor o’simliklar. № Turning nomi (lotincha, o’zbekcha) Oila nomi (lotincha, o’zbekcha) Xayotiy shakli foydalani- ladigan qismi 1 Plantago major L.- Yirik bargli zubturum Plantaginaceae - Zupturumdoshlar Ko’p yillik Barglari 2 Plantago lanceolata L. - Nashtarbargli zubturum. Plantaginaceae- Zupturumdoshlar Ko’p yillik Yer ustki qismidan 3 Polygonum hydropiper L. - Suvqalampiri Polygonaceae - Torondoshlar Bir yillik Yer ustki qismidan 4 Polygonum scabrum Moench. - Dag’al toron Polygonaceae - Torondoshlar Bir yillik Yer ustki qismidan 5 Phragmites communis Trin. - Qamish Poaceae - Bug’doydoshlar Ko’p yillik Yer ustki qismidan 6 Poterium polygamum W. Et K. - Ko’ko’t Rosaceae - Ra’nodoshlar Ko’p yillik Yer ustki qismidan 7 Rosa canina L. - Namatak Rosaceae - Ranodoshlar Buta Mevalaridan foydalaniladi. 8 Rubus anatolicus Focke. - Maymunjon Rosaceae - Ra’nodoshlar Buta Mevalari 9 Nasturtium officinale R.Br. - Dorivor qatqigul Brassicaceae - Karamdoshlar Ko’p yillik Yer ustki qismidan * 1-rasm. Veronica anagallis 2- rasm. Plantago magor L . aquatica L. Jadvaldagi ma ’ lumotlardan ko ’ rinib turibdiki Samarqand shahar chashma arig ’ i bo ’ yida o ’ sadigan dorivor o ’ simliklardan Asteraceae va Rosaceae oilasining vakillari turlar soni bo’yicha boshqa oilalarga nisbatan ustunlik qilganini kuzatdik. Chashma arig ’ i bo ’ yida o ’ sadigan dorivor o ’ simliklarning 82 % ini yer ustki qismlaridan dorivorlik maqsadlarida foydalanib kelinadi . Xayotiy shakliga ko ’ ra 74 % i ko ’ p yillik o ’ simliklar ekanligi aniqlandi . KIMYOVIY TARKIBI Toza Chashma arigi O’rtac haIchimli k suvi Boshl anish O’rta si Ohiri Muallaq zarracha - 46 50 54 50 Minerallashish 1000(15 00) 580 560 555 565 Kislorodning bioximik talabi mg/l - 2,11 2,28 2,3 2,23 Ammoniyli azot ( N-NH - 0,55 0,62 0,63 0,60 А zotli nitritlar ( N - NO 2 ) mg/l - 0,28 0,33 0,35 0,32 А zotli nitratlar ( N - NO 3 ) mg/l 45 3,87 4,0 4,2 4,0 Ф osfotlar (PH ) 3.5 0,08 0,092 0,094 0,08 Sulfatlar ( SO 4 2- ) mg/l 400(500) 56 60 63 59,6 Xloridlar ( Cl - ) mg/l 250(350) 28,33 31,42 31,3 30,35 Temir Fe 0. 3 0,024 0,027 0,027 0,026 Umumiy qattiqligi mg/ ekv -l 7,1 9,3 9,5 9,6 9,5 Reaksiya aktivligi ( pH) mg/l 6-9 7,8 7,7 7,7 7,73 Erigan kislorod mg/l - 8,64 8,43 8,44 8,50Ichimlik suvi va chashma arigining kimyoviy tahlili. * Xulosalar 1. Samarqand shahri “Chashma” arig‘i atrofida bizning hisobga ko‘ra 24 ta oila, 38 turkum va 44 tur yuksak o‘simliklar uchraydi. 2. Chashma arig‘i florasi turlar soniga ko‘ra quyidagi oilalar yetakchi hisoblanadi:Asteraceae-Qoqidoshlar, Poaceae-Bug‘doydoshlar, Polygonaceae-Torondoshlar, Moraceae-Tutdoshlar, Rosaceae-Ra’nodoshlar. 3. “Chashma” arig‘i florasi organilganda, bu yerda 20 ga yaqin dorivor o‘simliklar mavjudligi aniqlandi. Bu o‘simliklardan qadimdan insonlar dori-darmon sifatida foydalanib kelishgan. * 4. Tadqiqot davomida 40 ta o‘simlik namunalari yig‘ildi va gerbariylar tayyorlandi. Terilgan gerbariylar aniqlagichlar yordamida aniqlandi. 5. “Chashma” arig‘i suvi kimyoviy tarkibi tekshirilganda bu suv ishishga yaroqsiz ekanligi aniqlandi. Yani umumiy qattiqligi 12mg/dm3- normada 7-9mg/dm3 va Nitratli ko‘rsatgichi 75,1 mg/dm3 –normada 45mg/dm3 dan oshmasligi kerak. * TAVSIYALAR 1. Samarqand shahri “Chashma” arig‘i yuksak o‘simliklari haqidagi dalillardan umumta’lim maktablar, akademik litsey va kollejlarda botanika fanini o‘qitishda mahalliy va qo‘shimcha material manbai sifatida foydalanish mumkin. 2. Ariq atrofida o‘suvchi dorivor o‘simliklar turlari ancha kamayib ketgan, ularni ko‘paytirish va zahiralarini saqlab qolish lozim. Buning uchun aholini ularni muhofazaga qilishga jalb etamiz. 3. Tadqiqotlar davomida shunga guvoh bo‘ldikki ariq atrofi va ariq ichi turli xil maishiy chiqindilar bilan ifloslangan. Bu esa shahar ekologiyasiga ,qolaversa ariq florasiga salbiy tasir     * ko‘rsatadi. Buning oldini olish uchun joylarda mahalla faollarini shahrimizni va o‘simliklarni muhofaza etishga jalb etamiz. 4. Chashma arig‘i flirasida hushbo‘y igir (Acorus calamus)uchraydi, ammo juda ham kam. Bu o‘simlik O‘zbekiston “Qizil kitob”iga kiritilgan uni muhofaza etish choralarini ko‘rish lozim. 5. Antropogen omillar ta’sirida “Chashma “ arig‘i suvu ichishga yaroqsiz holatga kelgan. Tadqiqotlar davomida lobaratoriya tekshiruvi xulasasiga asosan bu suv ichishga yaroqsiz deb topildi. Aholiga bu suvdan istemol sifatida foydalanmaslik tavsiya etiladi. E’TIBORINGIZ UChUN RAXMAT!

Mavzu: Samarqand shahri “Chashma” arig’i florasining taksanomiyasi va ekologik xususiyatlari.

Dissertatsiya Mavzuning Dolzarbligi Mutaxassislarning ma’lumotiga ko‘ra, inson organizmining mo‘tadil rivojlanishi uchun uni o‘rab turgan atrof-muhitda kislorod miqdori 21 % dan kam bo‘lmasligi, karbonad angidrid esa 0,04 % dan oshmasligi zarur. Muvozanatning saqlanishi ob-havoning musaffoligiga bog‘liq. Havoga chiqariladigan chang-g‘uborlarni, sanoat korxonalari, transport vositalaridan ajralayotgan zararli gaz va chiqindilarni tozalab, inson uchun qulay yashash muhitini vujudga keltirishda o‘simlik olamining o‘rni beqiyos. Antropogen va texnogen ifloslanishlar tufayli suv havzalaridagi tabiiy indikatorlar sifatidagi , ekologik muhitni yaxshilashdagi o’simliklarni o’rnini belgilash va ishlab chiqarishga joriy etish hozirgi kundagi muammoli vaziyatlarni keltirib chiqarmoqda

TADQIQOTNING MAQSADI. Samarqand shahridagi “Chashma” arig‘I florasini va ekologiyasini o'rganish.

 TADQIQOTNING VAZIFALARI. - Tadqiqot ishlari oldiga qo’yilgan maqsadga erishish uchun quydagi vazifalarni amalga oshirish rejalashtirildi: -Chashma arig’i to’g’risida adabiy manbalar asosida ma’lumotlar to’plash va ularni tahlil qilish; - Samarqand shahar»Chashma» arig'i ichidagi va atrofidagi o'simliklar sistematik holati va tarqalishini o’rganish; -Ayrim o'simlik namunalaridan gerbariylar tayyorlandi. Terilgan turlarni aniqlagichlar yordamida aniqlash . -Chashma arig’i suvining kimyoviy tarkibini aniqlash. -O’rganilayotgan mavzu bo’yicha olingan dalillar asosida xulosalar chiqarish.

* Samarqand shahri “Chashma”arig’da tarqalgan o’simliklarni aniqlashda A. Ҳамидов, М. Набиев, Т. Одилов «Ўзбекистон ўсимликлари аниқагичи»[50]. dan foydalanildi Fenologik kuzatishlar Beydeman uslubidan foydalanildi. O’simliklarning fenologiyasi, o’sishi va rivojlanishi I.D.Yurkevich va boshqalar metodikasi bo’yicha o’rganildi. Unib chiqqan maysalarni tavsiflashda I.T.Vasilichenko metodidan foydalanildi. Biologik xususiyatlarini o’rganishdagi Metodlarni ham liriting?........

Похожие

Mustaqillik yillarida Samarqand shahri tarixiy yodgorliklarining restavratsiya qilinishi
Toshkent shahri
Toponomik manbalarning oʻlka tarixini oʻrganishdagi ahamiyati
TOPONIMIK MANBALARNING O’LKA TARIXINI O’RGANISHDAGI AHAMIYATI
SANOAT VA EKOLOGIK MUAMMOLAR