logo

“Shohnoma”dan “Rustam va suhrob” asari tahlili

Загружено в:

15.08.2023

Скачано:

0

Размер:

1820.11328125 KB
“	S	H	O	H	N	O	M	A	”	D	A	N	 	“	R	U	S	T	A	M	 	
V	A	 	S	U	H	R	O	B	”	 	A	S	A	R	I	 	T	A	H	L	I	L	I	    REJA:
1.  ABDULQOSIM FIRDAVSIYNING HAYOTI VA IJODI. 
2.  ABDULQOSIM FIRDAVSIYNING HIKMATLARI. 
3.  ASARNING BADIIY TAHLILI.
4. ASARDAGI “RUSTAM VA SUXROB” DOSTONI HAQIDA.         BUYUK SHOIR ABULQOSIM FIRDAVSIY XUROSON VILOYATINING TUS SHAHRIDA KAMBAG‘AL OILADA 
DUNYOGA KELDI. FIRDAVSIY KENG QAMROVLI VA CHUQUR ILM EGASI BO‘LIB YETISHDI. SHU BOIS UNI 
«HAKIM», «DONISHMAND» DEB ULUG‘LAGANLAR. SHOIR IJODINING AYNI GULLAGAN DAVRIDA G’AZNA 
SHAHRIDA (HOZIRGI AFG‘ONISTON HUDUDI) — TURK SULTONI MAHMUD G’AZNAVIY SAROYIDA YASHAB, 
IJOD QILDI.      FIRDAVSIY MAHMUD G’AZNAVIYGA BAG‘ISHLAB MASHHUR «SHOHNOMA» ASARINI YOZDI. LEKIN BU ASAR 
MAHMUD G’AZNAVIY TOMONIDAN YETARLI QADRLANMADI.
    RIVOYAT QILISHLARICHA, SULTON G’AZNAVIY FIRDAVSIYNING YOZILAJAK «SHOHNOMA» ASARINING HAR 
BIR BAYTI UCHUN BITTADAN OLTIN TANGA BERISHNI VA’DA QILADI. 60.000 BAYTDAN IBORAT ASAR TAYYOR 
BO‘LGANDAN KEYIN ESA G’AZNAVIY VA’DASIDAN QAYTADI. FIRDAVSIYGA G’AZNAVIY KARVON ORQALI BERIB 
YUBORGAN TANGALARNING HAMMASI KUMUSH BO‘LIB CHIQADI.        BUNDAN QATTIQ RANJIGAN SHOIR TANGALARNING BIR QISMINI KARVONDAGILARGA, BOSHQA QISMINI 
HAMMOLLARGA ULASHADI. TANGALARNING QOLGAN HAMMASIGA ESA YAXNA ICHIMLIKLAR SOTIB OLADI. 
UNING BU HARAKATLARI HUKMDORGA QARSHI NOROZILIKNING YAQQOL IFODASI EDI. SULTON G’AZNAVIY 
SHOIRNI FILNING OYOQLARI OSTIGA TASHLAB, JAZOLASH HAQIDA FARMON BERADI. FIRDAVSIY TUG‘ILGAN 
YERINI TASHLAB, MUSOFIRLIKDA HAYOT KECHIRISHGA MAJBUR BO‘LADI.  FIRDAVSIY HIKMATLARIDAN:
   OLAMDA ENG AVVAL INSON AQLI YARALGAN. AQL 
QALB POSBONIDIR. AQL YANA UCH QO‘RIQCHI: TIL, 
KO‘Z, QULOQNING USTIDAN HAM POSBONLIK 
QILGUVCHIDIR. ZERO, EZGULIK VA YOVUZLIK AYNAN 
ANA SHU UCH A’ZO ORQALI QALBGA KIRIB BORADI.     SEN DONISHMANDNING MANA BU SO‘ZLARINI 
TINGLAGANMISAN? U HAQIQATSEVARLARGA 
SHUNDAY TA’LIM BERADI: «O’YLAMASDAN QADAM 
BOSIB, XATOGA YO‘L QO‘YGAN KAS PUSHAYMON 
BO‘LADI. U DONOLAR NAZDIDA AHMOQQA, 
YAQINLARI NAZDIDA BEGONAGA AYLANADI».       “ SHOHNOMA”  30-35 YIL MEHNAT SAMARASI BO‘LIB, 60 MING  BAYTDAN  IBORAT.  ASAR  DASTLAB  ABU  
MANSUR  DAQIQIY  TOMONIDAN  «XUDOYNOMA»  («GUSHTASB»)  DEGAN  NOM  BILAN  YOZILA  BOSHLAGAN.  
BIROQ  U  ASARNING  MING  BAYTCHASINI  YOZGAN  PAYTDA  QULI  TOMONIDAN  O‘LDIRILADI.  BU  ISHNI  
FIRDAVSIY  DAVOM  ETTIRADI.  ASARDA  QARIYB  4000  YIL  ICHIDA  ERON  ZAMINIDA  HUKMRONLIK  
QILGAN  4  TA  SULOLAGA  MANSUB  50 PODSHOH  HAYOTIGA  TEGISHLI  VOQEA-HODISALAR  O‘Z  AKSINI  
TOPGAN.  «SHOHNOMA»  DAN  ZOLIM VA  QONXO‘R  ZAHHOK  («ILONSHOH»,  YELKASIDAN  ILON  O‘SIB  
CHIQQAN)  HAQIDA,  «RUSTAM  VA SUXROB»  HAQIDA  VA  SHU  KABI  KO‘PGINA  DOSTONLAR  O‘RIN  OLGAN.  
ASAR  QAHRAMONI  RUSTAM  SHAG‘ODNING MAKR-HIYLASIDAN O‘LADI.    ASARDAGI ZOLI ZAR, RUDOBA, SUHROB, GUDARZ, GEV, TUS,  HOJIR,  GURDOFARID,  HUMOY,  MANIJA  
SINGARI  QAHRAMONLAR  HAM  YER  YUZIDA  ADOLAT  TANTANASI UCHUN KURASHADILAR. «ZOL VA 
RUDOBA» HAMDA «BIJON VA MANIJA» DOSTONLARIDA  CHINAKAM  BAYNALMILALLIK  G‘OYALARI  ILGARI  
SURILADI.  FIRDAVSIY  «ISFANDIYR»,  «O’N  SHASI MUHORABA»  DOSTONLARIDA,  AYNIQSA,  
MAMLAKATNING  BUTUNLIGIGA  TAHDID  SOLUVCHI,  O‘ZARO URUSH  CHIQARISH  UCHUN  BAHONA  
IZLOVCHI  SHOHLAR,  SHAHZODA  VA  LASHKARBOSHILARNI  QATTIQ QORALAYDI.  SHARQ  ADABIYOTIDA  
BIRINCHI  BO‘LIB,  ISKANDAR  MAVZUSINI  HAM  FIRDAVSIY  QALAMIGA OLGANDIR.   «SHOHNOMA»  DA  PESHDODIYLAR,  KAYONIYLAR,  ASHKONIYLAR  VA  SOMONIYLAR  KABI  SULOLALAR TARIXI HAQIDA 
SO‘Z YURITILGAN. UNDAGI PAHLAVONLAR, SHOHLAR, AMALDORLAR, LASHKARBOSHILAR,  OLIMLAR,  SAN’ATKORLAR,  
HUNARMANDLAR,  DEHQONLARDAN  IBORAT  BIR  NECHA  YUZ  PERSONAJLARNI QUYIDAGICHA TASNIFLASH MUMKIN: 
A)     MIFOLOGIK  OBRAZLAR:  QAYUMARS,  HUSHANG  TAHMURAS,  JAMSHID  VA  BOSHQ. 
B)     AFSONAVIY  QAHRAMONLAR:  SOM,  NARIMON,  ZOL,  RUSTAM,  GEV,  BIJON  VA  BOSHQ. 
V)     TARIXIY  PERSONAJLAR:  ISKANDAR,  BAHROM  GO‘R,  MAZDAK,  ANUSHIRVON,  XUSRAV  PARVIZ 
VA BOSHQALAR.  FIRDAVSIYNING  «SHOHNOMA»  DOSTONLARI  SYUJETI  ASOSIDA   
«ZAHHOKI  MORON»  (G’OZI YUNUS),  «SIYOVUSH»  SINGARI  SAHNA  
ASARLARI  YARATILDI.  SHOIRNING  BU  ASARI  ILK  BOR  1682 -YILDA  
MULLA  XOMUSH  OXUN  -  XOMUSHIY  TOMONIDAN  O‘ZBEK  TILIGA  
TARJIMA  QILINGAN.  ORADAN BIR QANCHA VAQT O‘GGACH, MULLA 
NODIR MUHAMMAD BUXORIY «SHOHNOMA» NING O‘ZBEKCHA NASRIY 
 VARIANTINI YARATGAN. XX ASRNING 70-YILLARIDA III. 
SHOMUHAMEDOV, J. JABBOROV,  NAZARMAT  KABI  O‘ZBEK  
SHOIRLARI  TOMONIDAN  SHE’RIY  YO‘L  BILAN  QILINGAN QILINGAN.   “ RUSTAM  VA  
SUXROB”  DOSTONI  
HAQIDA
BIR OY O‘TIB BIR YOSH ULG‘AYDI O‘G‘IL, 
MISOLI RUSTAMU SOM YO ZOLI ZIL. 
UCH YOSHDA MAYDONNI ETDI U TALAB, 
BESHIDA PALANGGA CHIQAR TIK QARAB. 
KIM BILAN O‘N YOSHDA AGAR QILSA JANG, 
BO‘LDI HAR PAHLAVON HOLI G‘OYAT TANG.  
 BU  ASAR  «SHOHNOMA»  DAGI  ENG QAYG‘ULI  
DOSTONLARDAN  BIRIDIR.  UNDA  RUSTAM  O‘ZINING  
MASHHUR  OTI  RAXSH  BILAN  OVGA CHIQIB TURON 
O‘LKASIGA BORIB QOLADI. U CHARCHAB DAM OLADI, 
OVLANGAN QULONNI PISHIRIB YEYDI,  SO‘NG UXLAB QOLADI. 
 U  YERDAN  O‘TAYOTGAN  TURONLIK  SIPOHIYLAR  RAXSHNI 
O‘G‘IRLAB KETISHADI. KO‘ZINI OCHGAN RUSTAM OTINI 
TOPOLMAY PIYODA YO‘LGA TUSHADI VA SAMANGAN 
SHAHRIGA  BORIB  QOLADI.  SAMANGAN  SHOHI  UNI  IZZAT-
IKROM  BILAN  KUTIB  OLADI  VA  ZIYOFAT BOSHLAYDI.    KUNLARDAN BIRIDA SUHROB ONASIDAN AJDODLARI KIM, OTASI KIMLIGINI SO‘RAGANDA ONASI  UNING  
BILAGIGA  RUSTAM  BERIB  KETGAN  GAVHARNI  TAQIB  QO‘YADI  VA  RUSTAMI  DOSTON  FARZANDI  
EKANLIGINI  AYTADI.  SUHROB  OTASINI  KO‘RISH  ISHTIYOQIDA  SAFARGA  OTLANIB,  RAXSH  ZOTIDAN  
BO‘LGAN  QULUNNI TANLAYDI.  SUHROBNING  DOVRUG‘I  AFROSIYOBGACHA BORIB  YETADI. U  MAKKORLIK  
BILAN  URUSH  OLOVINI  QO‘ZG‘AYDI.  SUHROB  ERONGA  QARSHI  JANGGA  OTLANADI.  JANG  MAYDONIDA  
OTA-BOLA  BIR-BIRINI  TANIMASDAN  TO‘QNASH  KELADI,  OTASI  JANGDA  USTUN KELIB O‘G‘LINING 
KO‘KSIGA HANJAR URADI. O’LIMI OLDIDAN SUHROB O‘ZINI TANITADI. RUSTAM HASRATLAR ICHIMDA 
QOLADI:   O’G‘LIMNI O‘LDIRDIM QARIGAN CHOG‘IM, 
ILDIZIN QURITDIM, SHU YURAK DOG‘IM.  
TIG‘IMDAN O‘Z O‘G‘LIM TASJM ETDI JON,  
TO QIYOMAT UNGA YIG‘LAGAY OSMON!... 
...MENDEKNI KO‘RGANMI DIYDAI JAHON, 
GO‘DAK TEPASIDA BO‘LSAM ZO‘RAVON. 
KESILSA BO‘LARDI HAR IKKI QO‘LIM, 
QARO YER SARI YO‘NALSA YO‘LIM.   ABULQOSIM  FIRDAVSIYNING  HAYOTI  VA  IJODI  HAQIDA  O’QIB  GUVOHI  BO’LGANIMIZDEK , SHOIRNING  
HAYOTI  OG’IR  BO’LGANIGA  QARAMASDAN  O’QIB  O’RGANISH  VA  IZLANISHDAN CHARCHAMAY TINIMSIZ 
BILIM OLGANDIR. ABDULQOSI FIRDAVSIY KABI SHOIRLAR O’ZINING KUCHLI  IRODASI VA O’TKIR ZEHNI 
BILAN TARIHDA O’CHMAS IZINI QOLDIRGANDIR. BU SHOIRNI QANCHALAR  KUCHLI  BILIM  EGASI  EKANINI  
BIRGINA  “SHOHNOMA”  ASARINI  O’QISH  ORQALI  HAM  BILISH  MUMKIN,  AMMO  BU  INSON  HAQIDA  
QANCHA  BILGAN  SAYIN  BU  INSONGA  BO’LGAN  QIZIQISH  SHUNCHA ORTIB BORAVERADI.      FOYDALANILGAN MANBALAR:
1. ABULQOSIM FIRDAVSIY. SHOHNOMA.SAYLANMA.– TOSHKENT:1984.
2.   NAVOIYNING NIGOHI TUSHGANDA
3.   ALISHER NAVOIY. MAJOLIS UN-NAFOIS
4.   N. RAHMONOV " O ZBEK ADABIYOTI TARIXI"TOSHKENT - 2017 ʻ  E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!!!

“ S H O H N O M A ” D A N “ R U S T A M V A S U H R O B ” A S A R I T A H L I L I

REJA: 1. ABDULQOSIM FIRDAVSIYNING HAYOTI VA IJODI. 2. ABDULQOSIM FIRDAVSIYNING HIKMATLARI. 3. ASARNING BADIIY TAHLILI. 4. ASARDAGI “RUSTAM VA SUXROB” DOSTONI HAQIDA.

BUYUK SHOIR ABULQOSIM FIRDAVSIY XUROSON VILOYATINING TUS SHAHRIDA KAMBAG‘AL OILADA DUNYOGA KELDI. FIRDAVSIY KENG QAMROVLI VA CHUQUR ILM EGASI BO‘LIB YETISHDI. SHU BOIS UNI «HAKIM», «DONISHMAND» DEB ULUG‘LAGANLAR. SHOIR IJODINING AYNI GULLAGAN DAVRIDA G’AZNA SHAHRIDA (HOZIRGI AFG‘ONISTON HUDUDI) — TURK SULTONI MAHMUD G’AZNAVIY SAROYIDA YASHAB, IJOD QILDI.

FIRDAVSIY MAHMUD G’AZNAVIYGA BAG‘ISHLAB MASHHUR «SHOHNOMA» ASARINI YOZDI. LEKIN BU ASAR MAHMUD G’AZNAVIY TOMONIDAN YETARLI QADRLANMADI. RIVOYAT QILISHLARICHA, SULTON G’AZNAVIY FIRDAVSIYNING YOZILAJAK «SHOHNOMA» ASARINING HAR BIR BAYTI UCHUN BITTADAN OLTIN TANGA BERISHNI VA’DA QILADI. 60.000 BAYTDAN IBORAT ASAR TAYYOR BO‘LGANDAN KEYIN ESA G’AZNAVIY VA’DASIDAN QAYTADI. FIRDAVSIYGA G’AZNAVIY KARVON ORQALI BERIB YUBORGAN TANGALARNING HAMMASI KUMUSH BO‘LIB CHIQADI.

BUNDAN QATTIQ RANJIGAN SHOIR TANGALARNING BIR QISMINI KARVONDAGILARGA, BOSHQA QISMINI HAMMOLLARGA ULASHADI. TANGALARNING QOLGAN HAMMASIGA ESA YAXNA ICHIMLIKLAR SOTIB OLADI. UNING BU HARAKATLARI HUKMDORGA QARSHI NOROZILIKNING YAQQOL IFODASI EDI. SULTON G’AZNAVIY SHOIRNI FILNING OYOQLARI OSTIGA TASHLAB, JAZOLASH HAQIDA FARMON BERADI. FIRDAVSIY TUG‘ILGAN YERINI TASHLAB, MUSOFIRLIKDA HAYOT KECHIRISHGA MAJBUR BO‘LADI.