Sportcha suzish texnika asoslari
![Mavzu: Sportcha suzish
texnika asoslari.](/data/documents/d0ea39da-9340-4820-b6d6-d01200b30eed/page_1.png)
![
Reja:
1 Sportcha suzish turlarining rivojlanishi
2. Sportcha suzishning texnika asoslari .
3. Suzish texnikasining boshlang'ich uslubiyasi.
Foydalanilgan adabiyotlar.](/data/documents/d0ea39da-9340-4820-b6d6-d01200b30eed/page_2.png)
![
1 Sportcha suzish turlarining rivojlanishi.
Sportcha suzish usullari texnikasi o‘ziga xos usullarining (“sajenka”, “kuchukcha”,
“yonboshda”, "chalqancha") takomillashuvi natijasida shakllangan. XVI asr fransuz
gumanist yozuvchisi Fransua Rablening “Gargantyua va Pantagryuel” romanida shunday
usullaming tasviri berilgan. U ulkan Gargantyuaning tarbiyalanishi haqida shunday
yozadi: “U daryoda suzishni mashq qilar, ko‘ksida, chalqancha yotib, yonbosh bilan,
butun tanasi bilan, faqat oyoqlari bilan, daryodan bir qoiini chiqargan holatda kitob tutib
suzardi; shu tariqa ukitobga nam tekkizmay, yopinchig‘ini Yuliy Sezarga o‘xshab
tishlarida tishlangancha butun Senani suzib o‘tardi; keyin faqat bitta qoii yordamida
dahshatli kuch bilan qayiqqa sapchib chiqar, undan yana suvga kalla tashlar, daryo tubini
tekshirar, suv ostidagi toshlami paypaslar, o‘pqon va girdoblarga sho‘ng‘ar edi”.](/data/documents/d0ea39da-9340-4820-b6d6-d01200b30eed/page_3.png)
![](/data/documents/d0ea39da-9340-4820-b6d6-d01200b30eed/page_4.png)
![
Sportcha suzishning keyingi taraqqiyoti jarayonida faqat brass saqlanib qoldi. Brass
usulida suzish birinchi bor daniyalik N.Vinmanning 1938-yilda chop etilgan “G‘awos”
kitobida tahlil qilinib, tasvirlab berilgan. Brass erkin usulda suzish musobaqalarida,
ayniqsa, uzoq masofalarda keng qoilanila boshlandi. 20-yillaraing o‘rtalarigacha shu
tariqa davom etdi, keyin u suzishning yanada tezkor usullari bilan surib chiqarildi.
1904-yilda brass suzishning mustaqil usuliga aylandi.
O‘shandayoq Olimpiada o‘yin lari dasturiga alohida musobaqa turi sifatida kiiitildi.
Uzoq yillar davomida u “qurbaqacha suzish” nomi bilan tanish edi, faqat XX asrdagina
fransuzcha “Brasse” so‘zi (“qoilami yozish” felining hosilasi) eski suzish usuliga nom
berdi, bu usulda suzish vaqtida mumkin boigan harakatlaming
musobaqa qoidalarida yetarlicha tasvirlanmagani izoh topdi.](/data/documents/d0ea39da-9340-4820-b6d6-d01200b30eed/page_5.png)
![](/data/documents/d0ea39da-9340-4820-b6d6-d01200b30eed/page_6.png)
![
1928-yil Olimpiadada I.Indelfonso qo‘ilarini sonigacha eshkaksimon harakatlantirib
brass usulida yuqori natija ko'rsatdi, 1954-yilda esa M.Petrusevich masofaning bir
qismini suv ostida suzib jahon rekordini o‘matdi. Shunday qilib “sho‘ng‘ib brass
suzish” yuzaga keldiki, bunda qoi songacha harakatlantiriladigan boidi. Bu usulni brass
texnikasining ancha tezkor varianti deb hisoblash mumkin, lekin 1957-yilda musobaqa
qoidalarining o‘zgarishi tufayti sportcha suzishda uning qoilanilishi man etildi.
Brass usuli paydo boiganidan beri uning texnikasida jiddiy o‘zgarishlar yuz berdi,
uning suzish tezligini oshirishga imkon beradigan yangi variantlaming tinimsiz
izlanishini aks ettiradi. 0 ‘tgan asming 30-yillarida ayrim sportehilar tezlikni oshirishga
intilib, qoilarini suv yuzasidan olib o‘ta boshladilar.](/data/documents/d0ea39da-9340-4820-b6d6-d01200b30eed/page_7.png)
![
Brasssningmutlaqo yangi turi — batterflay paydo boidi (ingl. Butterfly – bu
usulda suzayotgan sportchi ulkan kapalakni eslatadi). Batterflay mumtoz brass
usulidan ancha tezkor edi. 1935-yilning 22- fevralida amerikalik Jimmi
Xiggins ushbu yangi usulda 100 m masofani suzib utib, rasmiy musobaqalarda
brass usulida yangi
jahon rekordini o‘matdi (1.10.8). Shu yilning kuzida qoradengizchi matros
S.Boychenko 100 m ni 1.08,099 suzib o‘tdi. Yangi suzish texnikasining
keyingi rivoji taniqli suzuvchilar Semyon Boychenko va Leonid Meshkov
nomlari bilan bog’liq.](/data/documents/d0ea39da-9340-4820-b6d6-d01200b30eed/page_8.png)
![](/data/documents/d0ea39da-9340-4820-b6d6-d01200b30eed/page_9.png)
![
Shundan besh yil o‘tgach, 1948-yil o‘yinchilaring final poygasida inumtoz b.rassni
qoilagan suzuvchi 200 m masofani oxirgi boiib yakunladi va 1953-yilning 1-yanvaridan
boshlab FINA brass va batterflay usullarini bir-biridan ajratdi, olimpiada dasturida esa
ulaming har biriga alohida o‘rin berildi. Brass texnikasi tinimsiz takomillashib bordi,
natijada zamonaviy tezkor brass yuzaga keldi. Shu yillarda batterflay texnikasining
yangi tezkor turi – delfin paydo bo‘ldi: oyoqlaming brassdagi harakatlari o'rnini butun
tana va oyoqlaming toiqinsimon harakatlari egalladi. 1935-yilda amerikalik D.Zig shu
usulni (va batterflay uchun rekord tezllikni) birinchi bor namoyish etdi. 1953-yilda
venger suzuvchisi
D.Tumpek ilk bor delfin texnikasini qoilab, jahon rekordini o‘matdi. 0 ‘sha paytdan
boshlab, batterflay usulida start oigan suzuvchilar uning tezkor turidan foydalanadilar.](/data/documents/d0ea39da-9340-4820-b6d6-d01200b30eed/page_10.png)
![
Ko‘krakda va chalqancha yotib krol usulida suzishdan keyin
delfin tezligiga ko‘ra uchinchi usul hisoblanalar edi, unda 1961-1962-yillarda
chalqancha krolga nisbatan yuqoriroq natijalar ko‘rsatila boshlandi. Hozirgi
vaqtda delfin ko‘krakda krol usulidan keyin tezlik nuqtai nazaridan ikkinchi
o‘rinda, turadi.
XX asming boshlarida suzishning yangi, eng tezkor usuli - krol paydo boidi.
Solomon orollarida tug‘ilgan A.Vikkeli musobaqalarda bu usulni birinchi bor
namoyish qildi, uni yerli xalqdan o‘rgangan edi. U 1898-yildayoq deyarli
bugungi kunda mashhur olti zarbali krol usulida suzardi, lekin masofaning
oxirida qattiq holdan toygani uchun uning texnikasi ommalashmagan edi.](/data/documents/d0ea39da-9340-4820-b6d6-d01200b30eed/page_11.png)
![
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. I.Karimov. Barkamol avlod O'zbekistonning taraqqiyotining poydevori. Sharq nashr.
Toshkent. 1998.
2. I.Karimov. Milliy istiqlol g'oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar. Qo'llanma.
Toshkent. 2001.
3. I.Karimov. Barkamol avlod –O'zbekiston taraqqiyotining poydevoridir. O'zbekiston
Respublikasi Oliy Majlisi IX sessiyasida so'zlagan nutqi. Toshkent. 1997 yil 29 avgust.
4. O.A.Sobirova. Bolalarga suzishni o'rgatish. Toshkent. «Medisina» nashriyoti.
5. O.A.Sobirova. «Sog'lom bo'lay desang». Toshkent. «Medisina» nashriyoti](/data/documents/d0ea39da-9340-4820-b6d6-d01200b30eed/page_12.png)
Mavzu: Sportcha suzish texnika asoslari.
Reja: 1 Sportcha suzish turlarining rivojlanishi 2. Sportcha suzishning texnika asoslari . 3. Suzish texnikasining boshlang'ich uslubiyasi. Foydalanilgan adabiyotlar.
1 Sportcha suzish turlarining rivojlanishi. Sportcha suzish usullari texnikasi o‘ziga xos usullarining (“sajenka”, “kuchukcha”, “yonboshda”, "chalqancha") takomillashuvi natijasida shakllangan. XVI asr fransuz gumanist yozuvchisi Fransua Rablening “Gargantyua va Pantagryuel” romanida shunday usullaming tasviri berilgan. U ulkan Gargantyuaning tarbiyalanishi haqida shunday yozadi: “U daryoda suzishni mashq qilar, ko‘ksida, chalqancha yotib, yonbosh bilan, butun tanasi bilan, faqat oyoqlari bilan, daryodan bir qoiini chiqargan holatda kitob tutib suzardi; shu tariqa ukitobga nam tekkizmay, yopinchig‘ini Yuliy Sezarga o‘xshab tishlarida tishlangancha butun Senani suzib o‘tardi; keyin faqat bitta qoii yordamida dahshatli kuch bilan qayiqqa sapchib chiqar, undan yana suvga kalla tashlar, daryo tubini tekshirar, suv ostidagi toshlami paypaslar, o‘pqon va girdoblarga sho‘ng‘ar edi”.
Sportcha suzishning keyingi taraqqiyoti jarayonida faqat brass saqlanib qoldi. Brass usulida suzish birinchi bor daniyalik N.Vinmanning 1938-yilda chop etilgan “G‘awos” kitobida tahlil qilinib, tasvirlab berilgan. Brass erkin usulda suzish musobaqalarida, ayniqsa, uzoq masofalarda keng qoilanila boshlandi. 20-yillaraing o‘rtalarigacha shu tariqa davom etdi, keyin u suzishning yanada tezkor usullari bilan surib chiqarildi. 1904-yilda brass suzishning mustaqil usuliga aylandi. O‘shandayoq Olimpiada o‘yin lari dasturiga alohida musobaqa turi sifatida kiiitildi. Uzoq yillar davomida u “qurbaqacha suzish” nomi bilan tanish edi, faqat XX asrdagina fransuzcha “Brasse” so‘zi (“qoilami yozish” felining hosilasi) eski suzish usuliga nom berdi, bu usulda suzish vaqtida mumkin boigan harakatlaming musobaqa qoidalarida yetarlicha tasvirlanmagani izoh topdi.