logo

Sportcha suzish texnika asoslari

Загружено в:

10.08.2023

Скачано:

0

Размер:

3487.0556640625 KB
Mavzu: Sportcha suzish 
texnika asoslari.                 
Reja:
1  Sportcha suzish turlarining rivojlanishi
2.  Sportcha suzishning texnika asoslari .
3. Suzish texnikasining boshlang'ich uslubiyasi.
Foydalanilgan adabiyotlar.                 
1  Sportcha suzish turlarining rivojlanishi.

Sportcha  suzish  usullari  texnikasi  o‘ziga  xos  usullarining  (“sajenka”,  “kuchukcha”, 
“yonboshda”,  "chalqancha")  takomillashuvi  natijasida  shakllangan.  XVI  asr  fransuz 
gumanist yozuvchisi Fransua Rablening “Gargantyua va Pantagryuel” romanida shunday 
usullaming  tasviri  berilgan.  U  ulkan  Gargantyuaning  tarbiyalanishi  haqida  shunday 
yozadi:  “U  daryoda  suzishni  mashq  qilar,  ko‘ksida,  chalqancha  yotib,  yonbosh  bilan, 
butun tanasi bilan, faqat oyoqlari bilan, daryodan bir qoiini chiqargan holatda kitob tutib 
suzardi;  shu  tariqa  ukitobga  nam  tekkizmay,  yopinchig‘ini  Yuliy  Sezarga  o‘xshab 
tishlarida  tishlangancha  butun  Senani  suzib  o‘tardi;  keyin  faqat  bitta  qoii  yordamida 
dahshatli kuch bilan qayiqqa sapchib chiqar, undan yana suvga kalla tashlar, daryo tubini 
tekshirar, suv ostidagi toshlami paypaslar, o‘pqon va girdoblarga sho‘ng‘ar edi”.                                   
Sportcha  suzishning  keyingi  taraqqiyoti  jarayonida  faqat  brass  saqlanib  qoldi.  Brass 
usulida  suzish  birinchi  bor  daniyalik  N.Vinmanning  1938-yilda  chop  etilgan  “G‘awos” 
kitobida  tahlil  qilinib,  tasvirlab  berilgan.  Brass  erkin  usulda  suzish  musobaqalarida, 
ayniqsa,  uzoq  masofalarda  keng  qoilanila  boshlandi.  20-yillaraing  o‘rtalarigacha  shu 
tariqa  davom  etdi,  keyin  u  suzishning  yanada  tezkor  usullari  bilan  surib  chiqarildi. 
1904-yilda brass suzishning mustaqil usuliga aylandi.

O‘shandayoq  Olimpiada  o‘yin  lari  dasturiga  alohida  musobaqa  turi  sifatida  kiiitildi. 
Uzoq yillar davomida u “qurbaqacha suzish” nomi bilan tanish edi, faqat XX asrdagina 
fransuzcha  “Brasse”  so‘zi  (“qoilami  yozish”  felining  hosilasi)  eski  suzish  usuliga  nom 
berdi, bu usulda suzish vaqtida mumkin boigan harakatlaming

musobaqa qoidalarida yetarlicha tasvirlanmagani izoh topdi.                                  
1928-yil  Olimpiadada  I.Indelfonso  qo‘ilarini  sonigacha  eshkaksimon  harakatlantirib 
brass  usulida  yuqori  natija  ko'rsatdi,  1954-yilda  esa  M.Petrusevich  masofaning  bir 
qismini suv ostida suzib jahon rekordini o‘matdi. Shunday qilib “sho‘ng‘ib brass

suzish” yuzaga keldiki, bunda qoi songacha harakatlantiriladigan boidi. Bu usulni brass 
texnikasining  ancha  tezkor  varianti  deb  hisoblash  mumkin,  lekin  1957-yilda  musobaqa 
qoidalarining o‘zgarishi tufayti sportcha suzishda uning qoilanilishi man etildi. 

Brass  usuli  paydo  boiganidan  beri  uning  texnikasida  jiddiy  o‘zgarishlar  yuz  berdi, 
uning  suzish  tezligini  oshirishga  imkon  beradigan  yangi  variantlaming  tinimsiz 
izlanishini aks ettiradi. 0 ‘tgan asming 30-yillarida ayrim sportehilar tezlikni oshirishga 
intilib, qoilarini suv yuzasidan olib o‘ta boshladilar.                 
Brasssningmutlaqo  yangi  turi  —  batterflay  paydo  boidi  (ingl.  Butterfly  –  bu 
usulda suzayotgan sportchi ulkan kapalakni eslatadi). Batterflay mumtoz brass 
usulidan  ancha  tezkor  edi.  1935-yilning  22-  fevralida  amerikalik  Jimmi 
Xiggins ushbu yangi usulda 100 m masofani suzib utib, rasmiy musobaqalarda 
brass usulida yangi

jahon  rekordini  o‘matdi  (1.10.8).  Shu  yilning  kuzida  qoradengizchi  matros 
S.Boychenko  100  m  ni  1.08,099  suzib  o‘tdi.  Yangi  suzish  texnikasining 
keyingi  rivoji  taniqli  suzuvchilar  Semyon  Boychenko  va  Leonid  Meshkov 
nomlari bilan bog’liq.                                  
Shundan  besh  yil  o‘tgach,  1948-yil  o‘yinchilaring  final  poygasida  inumtoz  b.rassni 
qoilagan suzuvchi 200 m masofani oxirgi boiib yakunladi va 1953-yilning 1-yanvaridan 
boshlab  FINA  brass  va  batterflay  usullarini  bir-biridan  ajratdi,  olimpiada  dasturida  esa 
ulaming  har  biriga  alohida  o‘rin  berildi.  Brass  texnikasi  tinimsiz  takomillashib  bordi, 
natijada  zamonaviy  tezkor  brass  yuzaga  keldi.  Shu  yillarda  batterflay  texnikasining 
yangi  tezkor  turi  –  delfin  paydo  bo‘ldi:  oyoqlaming  brassdagi  harakatlari  o'rnini  butun 
tana  va  oyoqlaming  toiqinsimon  harakatlari  egalladi.  1935-yilda  amerikalik  D.Zig  shu 
usulni  (va  batterflay  uchun  rekord  tezllikni)  birinchi  bor  namoyish  etdi.  1953-yilda 
venger suzuvchisi

D.Tumpek ilk bor delfin texnikasini qoilab, jahon rekordini o‘matdi. 0 ‘sha paytdan 
boshlab, batterflay usulida start oigan suzuvchilar uning tezkor turidan foydalanadilar.                 
Ko‘krakda va chalqancha yotib krol usulida suzishdan keyin

delfin  tezligiga  ko‘ra  uchinchi  usul  hisoblanalar  edi,  unda  1961-1962-yillarda 
chalqancha  krolga  nisbatan  yuqoriroq  natijalar  ko‘rsatila  boshlandi.  Hozirgi 
vaqtda  delfin  ko‘krakda  krol  usulidan  keyin  tezlik  nuqtai  nazaridan  ikkinchi 
o‘rinda, turadi.

XX  asming  boshlarida  suzishning  yangi,  eng  tezkor  usuli  -  krol  paydo  boidi. 
Solomon  orollarida  tug‘ilgan A.Vikkeli  musobaqalarda  bu  usulni  birinchi  bor 
namoyish  qildi,  uni  yerli  xalqdan  o‘rgangan  edi.  U  1898-yildayoq  deyarli 
bugungi  kunda  mashhur  olti  zarbali  krol  usulida  suzardi,  lekin  masofaning 
oxirida qattiq holdan toygani uchun uning texnikasi ommalashmagan edi.                 
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. I.Karimov. Barkamol avlod O'zbekistonning taraqqiyotining poydevori. Sharq nashr. 
Toshkent. 1998. 

2.  I.Karimov.  Milliy  istiqlol  g'oyasi:  asosiy  tushuncha  va  tamoyillar.  Qo'llanma. 
Toshkent. 2001.

3.  I.Karimov.  Barkamol  avlod  –O'zbekiston  taraqqiyotining  poydevoridir.  O'zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisi IX sessiyasida so'zlagan nutqi. Toshkent. 1997 yil 29 avgust.

4. O.A.Sobirova. Bolalarga suzishni o'rgatish. Toshkent. «Medisina» nashriyoti.

5. O.A.Sobirova. «Sog'lom bo'lay desang». Toshkent. «Medisina» nashriyoti

Mavzu: Sportcha suzish texnika asoslari.

 Reja: 1 Sportcha suzish turlarining rivojlanishi 2. Sportcha suzishning texnika asoslari . 3. Suzish texnikasining boshlang'ich uslubiyasi. Foydalanilgan adabiyotlar.

 1 Sportcha suzish turlarining rivojlanishi.  Sportcha suzish usullari texnikasi o‘ziga xos usullarining (“sajenka”, “kuchukcha”, “yonboshda”, "chalqancha") takomillashuvi natijasida shakllangan. XVI asr fransuz gumanist yozuvchisi Fransua Rablening “Gargantyua va Pantagryuel” romanida shunday usullaming tasviri berilgan. U ulkan Gargantyuaning tarbiyalanishi haqida shunday yozadi: “U daryoda suzishni mashq qilar, ko‘ksida, chalqancha yotib, yonbosh bilan, butun tanasi bilan, faqat oyoqlari bilan, daryodan bir qoiini chiqargan holatda kitob tutib suzardi; shu tariqa ukitobga nam tekkizmay, yopinchig‘ini Yuliy Sezarga o‘xshab tishlarida tishlangancha butun Senani suzib o‘tardi; keyin faqat bitta qoii yordamida dahshatli kuch bilan qayiqqa sapchib chiqar, undan yana suvga kalla tashlar, daryo tubini tekshirar, suv ostidagi toshlami paypaslar, o‘pqon va girdoblarga sho‘ng‘ar edi”.

 Sportcha suzishning keyingi taraqqiyoti jarayonida faqat brass saqlanib qoldi. Brass usulida suzish birinchi bor daniyalik N.Vinmanning 1938-yilda chop etilgan “G‘awos” kitobida tahlil qilinib, tasvirlab berilgan. Brass erkin usulda suzish musobaqalarida, ayniqsa, uzoq masofalarda keng qoilanila boshlandi. 20-yillaraing o‘rtalarigacha shu tariqa davom etdi, keyin u suzishning yanada tezkor usullari bilan surib chiqarildi. 1904-yilda brass suzishning mustaqil usuliga aylandi.  O‘shandayoq Olimpiada o‘yin lari dasturiga alohida musobaqa turi sifatida kiiitildi. Uzoq yillar davomida u “qurbaqacha suzish” nomi bilan tanish edi, faqat XX asrdagina fransuzcha “Brasse” so‘zi (“qoilami yozish” felining hosilasi) eski suzish usuliga nom berdi, bu usulda suzish vaqtida mumkin boigan harakatlaming  musobaqa qoidalarida yetarlicha tasvirlanmagani izoh topdi.